LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w99 7/15 p. 2-4
  • ʻI he Kumi ki he Ngaahi Kikite Falalaʻangá

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • ʻI he Kumi ki he Ngaahi Kikite Falalaʻangá
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1999
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Ko ha Fiemaʻu Fakanatula ʻa e Tangatá
  • ʻUhinga ʻOku Lava Ai Ke Ke Falala ki he Kikite ʻa e Tohitapú
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1999
  • Meʻa ʻOku Tomuʻa Tala ʻe Sihová ʻOku Hoko Moʻoni
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2008
  • Ko Hai ʻE Lava Ke Ne Fakaʻuhingaʻi ʻa e Kikité?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2012
  • Tokanga ki he Folofola Fakaekikite ʻa e ʻOtuá ki Hotau Taimí
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2000
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1999
w99 7/15 p. 2-4

ʻI he Kumi ki he Ngaahi Kikite Falalaʻangá

TAIMI nounou pē hili ʻa e hoko ki he taloní ʻa e tuʻi Masitōnia ʻa ia naʻe ʻiloa ko ʻĀlekisānita ko e Lahí ʻi he 336 K.M., naʻá ne ʻaʻahi ki he meʻa toputapu ʻo Delphi, ʻi Kalisi lotoloto. Ko ʻene ngaahi palani ke lavameʻa ʻi he kahaʻú naʻe ʻikai ko ha toe meʻa ka ke ikunaʻi ʻa e konga lahi ʻo e māmani ʻo e taimi ko iá. Ka naʻá ne holi ki ha fakapapau fakaʻotua ʻe lavameʻa ʻa ʻene fuʻu ngāué. Fakatatau ki he talatupuʻá, ʻi he ʻaho ko ia naʻe hoko ʻo ne ʻaʻahi ai ki Delphi, naʻe ʻikai ʻatā ke fai ai ha talatala ki he taulaʻeikí. ʻI he ʻikai loto ke mavahe taʻeʻiai ha talí, naʻe kīvoi atu pē ʻa ʻĀlekisānita, ʻo fakamālohiʻi ʻa e taulaʻeiki fefiné ke ne fai ha kikite. Naʻá ne kalanga mai ʻi he feifeitamaki: “ʻOiauē tamasiʻi, ʻokú ke ikuʻingataʻa!” Naʻe toʻo ia ʻe he tuʻi kei talavoú ko ha vavalo lelei​—ko ha vavalo ʻokú ne talaʻofa ha feingatau fakakautau ikuna.

Kae kehe, naʻe mei fakahinohino lelei lahi ange ʻa ʻĀlekisānita fekauʻaki mo e ola ʻo ʻene feingataú kapau naʻá ne sivisiviʻi ʻa e ngaahi kikite ʻoku maʻu ʻi he tohi Tohitapu ʻa Tanielá. Naʻa nau tomuʻa tala ʻaki ʻa e totonu fakaofo ʻa ʻene ngaahi ikuna vavé. Fakatatau ki he talatukufakaholó naʻe faifai pē ʻo maʻu ʻe ʻĀlekisānita ha faingamālie ke sio ki he meʻa naʻe lēkooti ʻe Taniela fekauʻaki mo iá. Fakatatau ki he faihisitōlia Siu ko Siosifasí, ʻi he taimi naʻe hū atu ai ʻa e tuʻi Masitōniá ki Selusalemá, naʻe fakahaaʻi ki ai ʻa e kikite ʻa Tanielá​—ngalingali ko e vahe 8 ʻo e tohi ko iá. (Taniela 8:​5-8, 20, 21) Fakatatau ki he līpōtí, koeʻuhi ko e meʻá ni, naʻe fakahaofi ai ʻa e koló mei he kautau faifakaʻauha ʻa ʻĀlekisānitá.

Ko ha Fiemaʻu Fakanatula ʻa e Tangatá

Ko ha tuʻi pe meʻavale, ʻo e kuonga muʻá pe onopooni​—kuo ongoʻi ʻe he tangatá ʻa e fiemaʻu ki ha ngaahi kikite falalaʻanga ʻo fekauʻaki mo e kahaʻú. ʻI he tuʻunga ko e ngaahi meʻamoʻui ʻatamai potó, ko kitautolu faʻahinga ʻo e tangatá ʻoku tau ako ʻa e moʻui he kuohilí, ʻoku tau lāuʻilo ki he lolotongá, pea ʻoku tau mahuʻingaʻia tautefito ʻi he kahaʻú. ʻOku tala moʻoni ʻe ha foʻi palōveepi faka-Siaina: “Ko ia ʻoku lava ke ne tomuʻa sio ki he ngaahi meʻá ʻi he ʻaho ʻe tolu ki muʻá ʻe koloaʻia ʻi ha taʻu ʻe laui afe ʻa e tokotaha ko iá.”

ʻI he kotoa ʻo e ngaahi kuongá, kuo feinga ai ʻa e laui miliona ke fakasio ki he kahaʻú ʻaki ʻa e meʻa ko ia kuo nau maʻu ʻi he talatalá ʻo pehē ko e meʻa fakaʻotuá. Tau fakatātāʻaki ʻa e kau Kalisi ʻi he kuonga muʻá. Naʻe lahi ʻenau ngaahi meʻa toputapu, hangē ko e faʻahinga ko ia ʻi Delphi, Delos, mo Dodona, ʻa ia naʻa nau ō ki ai ke fakaʻekeʻeke fekauʻaki mo honau ngaahi ʻotuá ʻi he fekauʻaki mo e ngaahi fakalakalaka fakapolitikalé pe fakakautaú pea pehē foki ki he ngaahi meʻa fakatāutaha hangē ko e folaú, nofo malí, mo e fānaú. Naʻe ʻikai ko e ngaahi tuʻí pē mo e kau taki fakakautaú ka ko e ngaahi matakalí fakakātoa mo e ngaahi vāhenga fakakoló naʻa nau kumi tataki mei he nofoʻanga laumālié fakafou ʻi he tali ʻa e kau taulaʻeiki ko ení.

Fakatatau ki he palōfesa ʻe taha, ʻoku ʻi ai he taimí ni ha “mahiki hake fakafokifā ʻa e ngaahi kautaha kuo līʻoa ki he ako ʻo e kahaʻú.” Neongo ia, ʻoku saiʻia ange ʻa e tokolahi ke tukunoaʻi ʻa e matavai totonu pē ʻe taha ʻo e kikité​—ko e Tohitapú. ʻOku nau liʻaki fakahangatonu ha malava ko ia ke ʻi he ngaahi kikite ʻa e Tohitapú ʻa e fakamatala tofu pē ko ia ʻoku nau kumí. ʻOku aʻu ʻo fakatatau ʻe he kau mataotao ʻe niʻihi ʻa e kikite ʻa e Tohitapú ki he ngaahi kikite naʻe fai ʻe he kau taulaʻeiki ʻo e kuonga muʻá. Pea ko e kau fakataʻetaʻetui ʻi onopōní ʻoku nau faʻa tomuʻa fehiʻa ki he kikite ʻi he Tohitapú.

ʻOku mau fakaafeʻi koe ke ke vakaiʻi tonu ʻa e lēkōtí. Ko e hā ʻoku fakahaaʻi ʻi hano fakahoa lelei ʻa e ngaahi kikite ʻi he Tohitapú pea mo e tali ʻa e kau taulaʻeiki fakaetangatá? ʻE lava ke ke falala lahi ange ki he kikite ʻa e Tohitapú ʻi he tali ʻoku ʻomai ʻe he kau taulaʻeiki ʻo e kuonga muʻá? Pea ʻe lava ke ke langa hake ʻi he loto-falala ʻa hoʻo moʻuí takatakai ʻi he ngaahi kikite ʻa e Tohitapú?

[Fakatātā ʻi he peesi 3]

Naʻe tomuʻa tala ʻe he Tohitapú ʻa e ngaahi ikuna vave ʻa ʻĀlekisānitá

[Maʻuʻanga ʻo e Tā]

Cortesía del Museo del Prado, Madrid, Spain

[Fakatātā ʻi he peesi 4]

ʻĀlekisānita ko e Lahi

[Maʻuʻanga ʻo e Tā]

Musei Capitolini, Roma

[Maʻuʻanga ʻo e Tā ʻi he peesi 2]

TAKAFI: Seniale Taitusi mo ʻĀlekisānita ko e Lahi: Musei Capitolini, Roma

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share