Talangofuá—Ko ha Lēsoni Mahuʻinga Ia ʻi he Kei Siʻí?
“ʻOKU Fiemaʻu ʻe he Ongo Mātuʻá ʻa e Tuʻunga Tāutahá, ʻIkai ko e Fānau ʻOku Nau Talangofuá.” Ko e lau ia ʻa ha ʻuluʻi kaveinga ʻo ha nusipepa. Ko e kiʻi konga siʻi ko eni ʻo e līpōtí naʻe makatuʻunga ia ʻi he ngaahi ola ʻo e savea naʻe fai ʻi Nuʻu Sila, ʻa ia naʻe fakahaaʻi ai ko e “peseti [pē] ʻe 22 ʻo e faʻahinga naʻa nau fai ʻa e talí naʻa nau fakakaukau ʻoku totonu ke akoʻi ʻa e fānaú ʻi ʻapi ki he talangofuá.” Naʻe toe maʻu ʻi he saveá ʻoku tui ʻa e ngaahi mātuʻá ʻi he ʻahó ni ʻoku mahuʻinga mamaʻo ange ke akoʻi ʻa e fānaú ki he ngaahi meʻa hangē ko e ʻulungaanga leleí, tauʻatāiná, mo e fatongiá.
ʻI he kuonga ko eni ʻo e totonu fakatāutahá mo e tokanga pē kiate kitá, ʻoku ʻikai ke fakaʻohovale ʻa e veiveiua ʻa e vakai ʻa e tokolahi taha ʻo e kakaí ki he talangofuá pea mo hono akoʻi ia ki he fānaú. Ka ʻoku totonu ke vakai pē ki he talangofua ʻi he kei siʻí ko ha meʻa ia kuo ʻosi hono kuongá pe ʻosi hono taimí? Pe ko e talangofuá ʻoku ʻi he lotolotonga ia ʻo e ngaahi lēsoni mahuʻinga ʻoku lava ke ako mo maʻu ʻaonga mei ai ʻa e fānaú? Ko e meʻa ʻoku mahuʻinga angé, ko e anga ʻo e vakai mai ʻa Sihova ko e ʻOtuá, ʻa e Tupuʻanga ʻo e fokotuʻutuʻu fakafāmilí, ki he ongo mātuʻá, pea ko e hā ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi ʻaonga ʻoku tupu mei he talangofua peheé?—Ngāue 17:28; Efeso 3:14, 15.
“Ko Hono Totonu Ia”
Ki he fakatahaʻanga Kalisitiane ʻi ʻEfesō ʻi he ʻuluaki senitulí, naʻe tohi ʻa e ʻapositolo ko Paulá: “ʻA e fanau, mou talangofua ʻi he ʻEiki ki hoʻomou matuʻa: he ko hono totonu ia.” (Efeso 6:1) Ko ia ai, ko e ʻuhinga tefito ki he talangofua peheé he ʻoku fehoanakimālie ia mo e tuʻunga fakaʻotua fekauʻaki mo e meʻa ʻoku totonú. Hangē ko hono fakalea ia ʻe Paulá, “ko hono totonu ia.”
ʻI he fehoanaki mo ení, ʻoku tau ʻiloʻi ʻoku fakamatalaʻi ʻe he Folofola ʻa e ʻOtuá ʻa e akonaki fakaemātuʻa ʻi he ʻofá ko ha taumuʻa fakaʻofoʻofa, “ko e pale fakaʻofoʻofa ia ki ho ʻulu, mo e ngaahi kahoa ki ho kia,” pea ko e meʻa “lelei lahi ia ki he Eiki.” (Palovepi 1:8, 9; Kolose 3:20, PM) ʻI heʻene kehe fakahangatonú, ko e talangataʻa ki he ngaahi mātuʻá ʻoku ʻomai ai ʻa e taʻefakahōifua fakaʻotuá.—Loma 1:30, 32.
“Koeuhi ke Lelei Kiate Koe”
Naʻe fakamatala ʻa Paula ki he pale ʻe taha ʻo e talangofuá ʻi heʻene tohi: “Fakaabaaba ki hoo tamai mo hoo faʻe; koe uluaki fekau ia oku i ai ae talaofa; Koeuhi ke lelei kiate koe, bea koeuhi ke ke moui fuoloa ai i he fonua.” (Efeso 6:2, 3, PM; Ekisoto 20:12) Ko e hā ʻa e ngaahi founga ʻe iku nai ai ʻa e talangofua ki he ongo mātuʻá ki haʻate leleí?
Ke kamata ʻaki, ʻikai ʻoku moʻoni ʻoku maʻu ʻe he ongo mātuʻá ʻa e ʻaonga ʻo e taʻumotuʻá pea mo e taukeí? Neongo ʻe ʻikai nai ke na hā ʻokú na ʻilo fakaeonopooni ʻo fekauʻaki mo e ngaahi komipiutá pe ko e ngaahi kaveinga kehe ʻoku akoʻi ʻi he ʻapiakó, ʻokú na ʻiloʻi ʻa e meʻa lahi fekauʻaki mo e moʻuí pea mo e fekuki mo e ngaahi palopalema ʻi he moʻuí. Ko e toʻutupú, ʻi he tafaʻaki ʻe tahá, ʻoku ʻikai te nau maʻu ʻa e fakakaukau mafamafatatau ʻoku hoko mai ʻi he matuʻotuʻá. Ko ia ai, ʻoku nau hehema ke fakavave ʻi hono fai ʻa e filí, ʻo faʻa ʻunua ki he tenge fakatupu maumau ʻa e toʻumeʻá, ʻo iku ia ki heʻenau mamahi lahi. Ko hono moʻoní, ʻoku pehē ʻe he Tohitapú: “ʻOku tāvani ʻa e vale ʻi he loto ʻo ha tamasiʻi.” Ko e hā ʻa e fakaleleiʻangá? “Ko e ʻakau ako te ne vaea ke mavahe.”—Palovepi 22:15.
Ko e ngaahi ʻaonga ʻo e talangofuá ʻoku fakalaka mamaʻo atu ia ʻi he vahaʻangatae ʻo e mātuʻá mo e tamá. Ke lele mo fua lelei ʻa e sōsaieti ʻo e tangatá, kuo pau ke ʻi ai ʻa e fāitahá, ʻa ia ʻi he tafaʻaki ʻe tahá ʻoku fiemaʻu ai ha tuʻunga ʻo e talangofuá. Ko e fakatātaá, ʻi ha nofo mali, ko e mateuteu ke loto-leleí, kae ʻikai ko e hoko ʻo fakakouna mo taʻeongoʻi ʻa e ngaahi totonu mo e ngaahi ongoʻi ʻa e niʻihi kehé, ʻoku iku ki he melino, feongoongoi, mo e fiefia. ʻI he ngāueʻangá, ko e anganofo ʻa e tokotaha ngāué ko ha fiemaʻu ia ki ha pisinisi pē pe ko ha ngāue ke lavameʻa. ʻI he felāveʻi mo e ngaahi lao mo e ngaahi tuʻutuʻuni fakapuleʻangá, ko e talangofuá ʻoku ʻikai ngata pē ʻi heʻene fakaʻatā ha taha mei he tauteá ka ʻoku toe ʻomai ai ha kiʻi tuʻunga ʻo e haoʻanga mo e maluʻanga.—Loma 13:1-7; Efeso 5:21-25; 6:5-8.
Ko e toʻutupu ʻoku nau talangataʻa ki he tuʻunga mafaí ʻoku nau faʻa hoko ai ko e faʻahinga ʻoku ʻikai lelei ʻi he sōsaietí. ʻI hono kehé, ko e lēsoni ʻo e talangofua naʻe ako ʻi he kei siʻí ʻe lava ke fakalahi ai ʻa e fiemālié ʻi he kotoa ʻo ʻete moʻuí. He ʻaonga ē ke ako eni ʻi he kei siʻí!
Ko e Pale Maʻongoʻonga ki he Talangofuá
ʻOku ʻikai ke ngata pē ʻi hono ʻomai ʻe he talangofuá ʻa e ngaahi vahaʻangatae fakafāmili fiefia mo e ngaahi ʻaonga tuʻuloa kehé ka ʻokú ne toe tokonaki mai ʻa e makatuʻunga ʻa ia ʻoku lava ke tau langa hake ai ʻa e vahaʻangatae mahuʻinga taha ʻi he meʻa kotoa—ko e vahaʻangatae ko ia ʻi he vahaʻa ʻo ha tokotaha mo hono Tokotaha-Fakatupú. ʻI hono tuʻunga ko e “Tokotaha-Fakatupu Maʻongoʻongá” ʻa ia ʻoku ʻi ai ʻa e “matavai ʻo e moʻui,” ʻoku tuha moʻoni ʻa Sihova ko e ʻOtuá mo ʻetau talangofua kakató.—Koheleti 12:1, NW; Sāme 36:9.
Ko e foʻi lea “talangofua” ʻi hono ngaahi faʻunga kehekehé ʻoku hā ʻo laka hake ʻi he tuʻo 160 ʻi he Tohitapú. Tānaki atu ki ai, ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi lave ʻe lauingeau ki he ngaahi lao, ngaahi tuʻutuʻuni, ngaahi fekau, ngaahi tuʻutuʻuni fakaefakamaau, mo e ngaahi fono, ʻa ia ʻoku fiemaʻu kotoa ki ai ʻa e anganofo. ʻOku hā mahino ʻoku vakai ʻa e ʻOtuá ki he talangofuá ko ha fiemaʻu ia ke maʻu ai ʻa ʻene hōifuá. ʻIo, ko e talangofuá ko ha meʻa ia ʻoku fiemaʻu taʻealatuku ki hono langa hake ha vahaʻangatae mo Sihova. (1 Samiuela 15:22) Ko e meʻa fakamamahí, ko e hehema fakaetangata fakanatulá ʻoku ʻikai ko e talangofuá ka ko e talangataʻá. “Ko e filioʻi ʻo e loto ʻo e tangata ʻoku kovi mei heʻene tamasiʻi,” ko e lau ia ʻa e Tohitapú. (Senesi 8:21) Ko ia ai, ko e lēsoni ʻo e talangofuá kuo pau ke ako ia ʻo ʻikai ngata pē ʻi he kei siʻí ka ʻi he kotoa ʻo e moʻuí. ʻI hono fai iá ʻoku ʻomai ai ha pale maʻongoʻonga.
Manatuʻi, hangē ko ia ko hono fakalea ʻe he ʻapositolo ko Paulá, ko e fekau ke talangofua ki he ongo mātuʻá ʻoku hoko mai ia ʻi ha talaʻofa lōua, ʻa ia ko e pehē “ke lelei kiate koe, bea koeʻuhi ke ke moui fuoloa ai i he fonua.” Ko hano fakapapauʻi ʻo e talaʻofa ko ení ʻoku maʻu ia ʻi he Palovepi 3:1, 2: “Tama, ʻoua ʻe ngalo ʻeku akonaki; kae tauhi ʻe ho loto ʻeku ngaahi tuʻutuʻuni: he fakalahi ai ki he meʻa ʻoku ke maʻu ʻaki ʻa e nofo fuoloa, mo e ngaahi taʻu moʻui, mo e tuʻumalie.” Ko e pale maʻongoʻonga ki he faʻahinga ʻoku nau talangofuá ko ha vahaʻangatae fakafoʻituitui mo Sihova ʻi he taimí ni pea mo e moʻui taʻengata ʻi ha māmani foʻou melino.—Fakahā 21:3, 4.
[Fakatātā ʻi he peesi 30, 31]
ʻOku ʻomai ʻe he talangofuá ʻa e ngaahi vahaʻangatae fiefia ʻi he fāmilí, ʻi he ngāueʻangá, pea mo Sihova