Ongo Faifekau Naʻá Na Fakamahuʻingaʻi ʻa e Ngaahi Tohi ʻa Russell
ʻI HE 1891, ko Charles Taze Russell, ʻa ia naʻá ne fai ha ngāue fisifisimuʻa ʻi he lotolotonga ʻo e kau lotu Kalisitiane moʻoni ʻa Sihová, naʻá ne ʻaʻahi atu ki ʻIulope ko e ʻuluaki taimí ia. Fakatatau ki he ngaahi līpooti ʻe niʻihi, ʻi he lolotonga haʻane afe ʻi Pinerolo, ʻĪtali, naʻe feʻiloaki ai ʻa Russell mo Palōfesa Daniele Rivoire, ko ha faifekau ki muʻa ʻo ha kulupu lotu naʻe ui ko e kau Uolotenisesí.a Neongo naʻe kei felāveʻi vāofi pē ʻa Rivoire mo e kau Uolotenisesí ʻi he hili ʻa ʻene mavahe mei he ngāue fakafaifekaú, naʻá ne sivisiviʻi mo lau maʻu pē ʻa e ngaahi tohi lahi naʻe hiki ʻe C. T. Russell.
ʻI he 1903, naʻe liliu ai ʻe Rivoire ʻa e tohi ʻa Russell ko e The Divine Plan of the Ages ki he lea faka-ʻĪtalí pea pulusi ia ʻi heʻene fakamole pē ʻaʻana. Naʻe ki muʻa ʻaupito eni pea toki pulusi ha pulusinga fakaʻofisiale faka-ʻĪtali. ʻI he talateu ʻo e tohí, naʻe tohi ai ʻe Rivoire: “ʻOku mau tuku ʻa e fuofua pulusinga faka-ʻĪtali ko ení ʻi he malumalu ʻo e tataki ʻa e ʻEikí. Tauange ke ne faitāpuekina ia, koeʻuhi neongo ʻa ʻene taʻehaohaoá, ʻe tokoni nai ia ke hakeakiʻi ai ʻa hono huafa māʻoniʻoni lahí pea fakaʻaiʻai ʻa ʻene fānau lea faka-ʻĪtalí ki ha līʻoa lahi ange. ʻOfa ke hoko ʻa e loto ʻo e faʻahinga kotoa ʻoku nau fakamahuʻingaʻi, ʻi heʻenau lau ʻa e tohi ko ení, ʻa e loloto ʻo e koloa, poto mo e ʻiloʻi ʻo e ʻofa mo e fokotuʻutuʻu ʻa e ʻOtuá, ʻo fakamālō ki he ʻOtuá tonu, ʻa ia fakafou ʻi heʻene kelesí kuo malava ai ʻa hono pulusi ʻo e ngāué ni.”
Naʻe toe kamata liliu ʻe Rivoire ʻa e Zion’s Watchtower and Herald of Christ’s Presence ki he lea faka-ʻĪtalí. Ko e makasini ko ení, ko ha faʻahinga ia ki muʻa ʻo e Taua Leʻo, naʻe haʻu ʻi ha pulusinga fakakuata ʻi he 1903. Neongo naʻe ʻikai ʻaupito ke hoko ʻa Palōfesa Rivoire ko ha Ako Tohitapu, hangē ko hono ui ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻi he taimi ko iá, naʻá ne fakahāhā ʻa e mahuʻingaʻia lahi ʻi hono fakamafola ʻa e pōpoaki faka-Tohitapu ʻa ia naʻe fakamatalaʻi ʻi he ngaahi tohi ʻa e Kau Ako Tohitapú.
“Ne Hangē Naʻe Ngangana ha ʻUno mei Hoku Matá”
Ko ha toe faifekau Uolotenisia ʻe taha ʻa ia naʻá ne fakamahuʻingaʻi ʻa e ngaahi tohi ʻa Russell ko Giuseppe Banchetti. Ko e tamai ʻa Giuseppe, ʻa ia naʻe tafoki mei he tui faka-Katoliká, naʻá ne akoʻi ia ʻi he tui ʻa e Uolotenisiá. ʻI he 1894, naʻe hoko ai ʻa Giuseppe ko ha faifekau pea naʻá ne ngāue fakafaifekau ʻi he ngaahi feohiʻanga Uolotenisia kehekehe ʻi Apulia mo Abruzzi pea ʻi he ʻotu motu ʻo Elba mo Sisilií.
Naʻe pulusi ʻa e pulusinga fakaʻofisiale faka-ʻĪtali ʻo e Divine Plan of the Ages ʻa Russell ʻi he 1905. Naʻe hiki ai ʻe Banchetti ha fakamatala loto-māfana fekauʻaki mo e tohí. Naʻe hā ia ʻi he makasini fakataimi La Rivista Cristiana ʻa e Palotisaní. “Kia kimautolu,” ko e tohi ia ʻa Banchetti, ko e tohi ʻa Russell “ʻa e tataki fakamaama mo pau taha ʻe maʻu nai ʻe ha Kalisitiane pē ke fakahokoʻaki ha ako ʻaonga mo fakakoloa ʻo e Konga Tohitapu Māʻoniʻoní . . . ʻI heʻeku lau pē iá, ne hangē naʻe ngangana ha ʻuno mei hoku matá, he ko e hala ki he ʻOtuá naʻe totonu mo faingofua ange. Naʻa mo e ngaahi fepakipaki ne hā ngali ʻi aí naʻe faʻa mole ia. Ko e ngaahi tokāteline naʻe muʻaki faingataʻá ne hā faingofua ia mo mātuʻaki ala tali kakato. Ko e ngaahi meʻa naʻe taʻemahino ki muʻá naʻe hoko ia ʻo māʻalaʻala. Ko e fokotuʻutuʻu fakaofo ʻo e fakamoʻui ʻo e māmaní ʻia Kalaisí naʻe hā ia kiate au ʻi ha tuʻunga faingofua lahi ʻo ne taki ai au ke u kalanga fakataha mo e ʻApositoló: ʻOiau! ʻene kilukilua ʻa e koloa, fakatouʻosi ʻa e poto mo e ʻilomeʻa ʻa e ʻOtuá!”—Loma 11:33.
Hangē ko hono fakamatalaʻi ʻi he 1925 ʻe Remigio Cuminetti, naʻe fakahā ʻe Banchetti ʻa e “felotoi lahi” ki he ngāue ʻa e Kau Ako Tohitapú pea naʻá ne “tui kakato” ki he ngaahi tokāteline naʻa nau fakamatalaʻí. ʻI heʻene founga pē ʻaʻana, naʻe toe feinga ʻa Banchetti ke ʻai ke ʻiloa ʻa e ngaahi tokāteline ko iá.
ʻOku hā mahino mei he ngaahi tohi ʻa Banchetti, ʻi he hangē ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, naʻá ne tui ʻe ʻi ai ha toetuʻu ʻi he māmaní, ʻo hangē ko hono akoʻi ʻi he ngaahi Konga Tohitapú. Naʻá ne toe loto-tatau mo e Kau Ako Tohitapú ʻi heʻene fakamatalaʻi ko e taʻu naʻe pekia ai ʻa Sīsuú naʻe ʻosi fokotuʻu mo fakahā ia ʻe he ʻOtuá ʻi he kikite ʻa Taniela ʻo fekauʻaki mo e uike ʻe 70. (Taniela 9:24-27) Laka hake he tuʻo tahá, pea ʻi he taʻefelotoi taʻefakapulipuli mo e ngaahi akonaki ʻa hono siasí, naʻá ne tui ko e Fakamanatu ʻo e pekia ʻa Sīsū Kalaisí ʻoku totonu ke kātoangaʻi tuʻo taha pē ia ʻi he taʻu taki taha, “ʻa e ʻaho tofu pē ko ia ʻoku tō ai ʻa e fakamanatú.” (Luke 22:19, 20) Naʻe ʻikai te ne tali ʻa e fakamahalo ʻa Darwin ʻo kau ki he ʻevolūsoné, pea naʻá ne fakahaaʻi pau ko e kau Kalisitiane moʻoní ʻoku ʻikai totonu ke nau kau ʻi he tau fakamāmaní.—Aisea 2:4.
ʻI ha taimi ʻe taha, naʻe lāulea ai ʻa Banchetti mo ha tangata ko J. Campbell Wall ki he ngaahi tohi ʻa Russell. ʻI he tali ki he ngaahi fakaanga ʻa Wall, naʻe pehē ʻe Banchetti: “ʻOku ou fakapapauʻi kapau te ke lau ʻa e voliume ʻe ono ʻa Russell, te ke maʻu ai ha fiefia loloto mo fakalotomāfana, pea te ke fakamālō ai kiate au ʻi he hākahaka. ʻOku ʻikai te u fakahāhā tokāteline; ka naʻá ku lau ʻa e ngaahi tohi ko iá ʻi he taʻu ʻe tahataha kuo maliu atú, pea naʻá ku fakamālō ki he ʻOtuá ʻi he ʻaho kotoa ki hono foaki mai kiate au ha maama mo ha fakanonga pehē fakafou ʻi ha ngāue ʻa ia ʻoku makatuʻunga kakato mo fefeka ʻi he Ngaahi Konga Tohitapu Māʻoniʻoní.”
“Fanongo, Fanongo, Fanongo”
Ko ha meʻa mahuʻinga ia ʻa hono fakahā ʻe he ongo faifekau Uolotenisia ko ení—Daniele Rivoire mo Giuseppe Banchetti —ʻa e loto houngaʻia ki he founga naʻe fakamatalaʻi ai ʻe Russell ʻa e Tohitapú. Naʻe tohi ʻe Banchetti: “ʻOku ou pehē ʻoku ʻikai ha taha ʻia kimautolu kau ʻEvangelioó, naʻa mo ʻemau kau faifekaú pe kau palōfesa teolosiá, ʻoku ʻikai ha taha te ne ʻilo ʻa e meʻa kotoa. Pehē foki, ʻoku lahi mo lahi ʻa e ngaahi meʻa kehe ke mau ako. . . . [ʻOku totonu ke mau] . . . nofo ʻo fanongo, ʻo ʻoua ʻe fakakaukau ʻoku mau ʻiloʻi kotoa ia, pea ʻoua ʻe fakafisingaʻi ʻa e meʻa ʻoku ʻomi ko homau vakaiʻí. ʻI hono kehé, fanongo, fanongo, fanongo.”
ʻI he taʻu kotoa pē, ʻoku laui afe ʻa e faʻahinga ʻoku nau fanongo ki he pōpoaki ʻo e Puleʻangá ʻi hono fakaaʻu atu ki honau ngaahi ʻapí ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. Ko e kakai fiefanongo ʻi he feituʻu kotoa pē ʻa ia ʻoku nau fieinua ki he ngaahi moʻoni faka-Tohitapú ʻoku nau tali ʻa e fakaafe ʻa Sīsū: “Haʻu ʻo hoko ko e tokotaha muimui ʻiate au.”—Maake 10:17-21, NW; Fakahā 22:17.
[Fakamatala ʻi lalo]
a Ko e ui kia Piea Voutesi pe Pita Uolotō, ko ha mēsianiti ʻi he senituli hono 12 ʻo Lyons, Falanisē. Naʻe tuʻusi ʻa Uolotō mei he Siasi Katoliká ko ʻene ngaahi tuí. Ki ha fakamatala lahi ange ki he kau Uolotenisesí, sio ki he kupu “Ko e Kau Uolotenisesí—Mei he Lotu Heé ki he Tui Palotisaní” ʻi he Taua Leʻo ʻo Maʻasi 15, 2002.
[Fakatātā ʻi he peesi 28]
Palōfesa Daniele Rivoire
[Fakatātā ʻi he peesi 29]
Giuseppe Banchetti
[Maʻuʻanga]
Banchetti: La Luce, April 14, 1926