Fakafiemālie ki he Faʻahinga ʻOku Faingataʻaʻiá
ʻI HE faai mai ʻa e ngaahi senitulí, ko e fehuʻi ki he ʻuhinga ʻo hono fakaʻatā ʻe he ʻOtuá ʻa e faingataʻá kuó ne ʻai ke filingaua ʻa e kau filōsefa mo e kau teolosia tokolahi. Kuo pehē ʻe he niʻihi koeʻuhi ʻoku mālohi fakaʻaufuli ʻa e ʻOtuá, kuo pau pē ʻoku tupu tefito meiate ia ʻa e faingataʻá. Ko e faʻu-tohi ʻo e The Clementine Homilies, ko ha tohi fakaʻapokalifa ʻi he senituli hono uá, naʻá ne taukaveʻi ʻoku puleʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e māmaní ʻaki hono ongo nimá fakatouʻosi. ʻAki hono “nima toʻohemá,” ko e Tēvoló, ʻokú ne fakatupunga ʻa e faingataʻá mo e mamahí, pea ʻaki hono “nima toʻomataʻú,” ko Sīsū, ʻokú ne faifakamoʻui mo faitāpuekina.
Ko e niʻihi kehé, ʻi he ʻikai lava ke nau tali ʻoku lava ke fakaʻatā ʻe he ʻOtuá ʻa e faingataʻá neongo kapau ʻoku ʻikai te ne fakatupunga ia, kuo nau fili ke fakaʻikaiʻi ʻa e ʻi ai ʻa e faingataʻá. “Ko e koví ko ha fakakaukau hala pē, pea ʻoku ʻikai hano makatuʻunga moʻoni,” ko e tohi ia ʻa Mary Baker Eddy. “Kapau ko e angahalá, puké mo e maté naʻe mahinoʻi ʻoku ʻikai ha tuʻunga pehē, te nau mole atu.”—Science and Health With Key to the Scriptures.
Ko hono ola ʻo e ngaahi meʻa fakamamahi ʻo e hisitōliá, tautefito mei he tau ʻuluaki ʻa māmaní ʻo aʻu mai ki hotau ʻahó, kuo aʻu ai ʻa e tokolahi ki he fakamulituku ʻoku ʻikai pē lava ʻa e ʻOtuá ia ke ne taʻofi ʻa e faingataʻá. “Ko e Tāmate Fakatokolahí, ʻi heʻeku fakakaukaú, kuó ne toʻo ha ngāueʻaki faingofua pē ʻo e tuʻunga aoniú ko ha ʻulungaanga ʻoku feʻungamālie mo e ʻOtuá,” ko e tohi ia ʻa e mataotao Siu ko David Wolf Silverman. “Kapau ko e ʻOtuá ʻoku ʻi ha tuʻunga mahinongofua,” ko ʻene tānakí mai ia, “tā kuo pau ke hoamālie ʻa ʻEne leleí mo e ʻi ai ʻa e koví, pea ʻoku toki moʻoni pē eni kapau ʻoku ʻikai te Ne maʻu ʻa e mālohi fakaʻaufulí.”
Kae kehe, ko e ngaahi taukaveʻi ʻoku tokoni ʻa e ʻOtuá ʻi ha founga ki hono fakatupunga ʻa e faingataʻá, ʻoku ʻikai te ne malava ke taʻofi ia, pe ko e faingataʻá ko e anga pē ia ʻetau fakakaukaulotó ʻokú ne ʻomai ʻa e fakafiemālie siʻisiʻi ki he faʻahinga ʻoku faingataʻaʻiá. Pea ko e meʻa ʻoku mahuʻinga angé, ko e ngaahi tui peheé ʻoku fepaki fakaʻaufuli ia mo e ʻOtua faitotonu, mālohi, mo tokanga ʻa ia ʻoku fakahaaʻi mai ʻi he ngaahi peesi ʻo e Tohitapú. (Siope 34:10, 12; Selemaia 32:17; 1 Sione 4:8) Ko e hā leva ʻoku leaʻaki ʻe he Tohitapú fekauʻaki mo e ʻuhinga kuo fakaʻatā ai ʻa e faingataʻá?
Naʻe Anga-Fēfē ʻa e Kamata ʻa e Faingataʻá?
Naʻe ʻikai fakatupu ʻe he ʻOtuá ʻa e tangatá ke faingataʻaʻia. ʻI hono kehé, naʻá ne ʻoange ki he ʻuluaki ongo meʻa fakaetangatá, ʻa ʻĀtama mo ʻIvi, ʻa e ʻatamai mo e sino haohaoa, teuteuʻi ha ngoue fakaʻofoʻofa ke hoko ko hona ʻapi, pea ʻoange kia kinaua ʻa e ngāue mohu ʻuhinga mo fakafiemālie. (Senesi 1:27, 28, 31; 2:8) Kae kehe, ko ʻena fiefia hokohokó naʻe fakatuʻunga ia ʻi heʻena ʻiloʻi ʻa e tuʻunga-pule ʻa e ʻOtuá mo ʻene totonu ke fili ʻa e meʻa naʻe leleí mo ia naʻe koví. Ko e fekau fakaʻotua ko iá naʻe fakafofongaʻi ia ʻe ha fuʻu ʻakau naʻe ui “ko e ʻAkau ʻo e ʻIlo-ʻo-e-lelei-mo-e-kovi.” (Senesi 2:17) ʻE fakahāhā ʻe ʻĀtama mo ʻIvi ʻena moʻulaloa ki he ʻOtuá kapau naʻá na talangofua ki heʻene fekau ke ʻoua te na kai mei he ʻakau ko iá.a
ʻOku fakamamahí, he naʻe ʻikai lava ke talangofua ʻa ʻĀtama mo ʻIvi ki he ʻOtuá. Ko ha meʻamoʻui laumālie angatuʻu, naʻe fakahaaʻi ki mui ko Sētane ko e Tēvoló, naʻá ne fakatuipauʻi kia ʻIvi naʻe ʻikai ko e meʻa lelei taha ia kiate iá ke talangofua ki he ʻOtuá. Ko hono moʻoní, naʻe toʻo koā ʻe he ʻOtuá meiate ia ʻa e meʻa naʻe mātuʻaki lelei: ko e tauʻatāiná, ko e totonu ke fili maʻana ʻa e meʻa naʻe leleí mo e meʻa naʻe koví. Naʻe taukaveʻi ʻe Sētane kapau te ne kai ʻa e ʻakaú, ‘ʻe ʻa ai hono matá, pea te ne hoko ke hange ko e ʻOtuá, heʻene ʻilo ʻa e leleí mo e koví.’ (Senesi 3:1-6; Fakahā 12:9) ʻI hono fakataueleʻi ʻe he ʻamanaki atu ke tauʻatāiná, naʻe maʻu ai ʻe ʻIvi ha konga ʻo e fuaʻiʻakau naʻe tapuí, pea naʻe fai ʻe ʻĀtama ʻa e meʻa tatau.
ʻI he ʻaho tatau pē ko iá, naʻe kamata ke aʻusia ai ʻe ʻĀtama mo ʻIvi ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo ʻena angatuʻú. ʻI he talitekeʻi ʻa e tuʻunga-pule fakaʻotuá, naʻe mole ai meia kinaua ʻa e maluʻi mo e ngaahi tāpuaki naʻe ʻoange kia kinaua ʻe he moʻulaloa ki he ʻOtuá. Naʻe kapusi ai kinaua ʻe he ʻOtuá mei he Palataisí peá ne tala ange kia ʻĀtama: “Kuo malaia ae kelekele koeuhi ko koe; te ke kai mei ai i he mamahi i he gaahi aho kotoabe o hoo moui; Te ke kai ae meakai i he kakava o ho mata, kae oua ke ke foki ki he kelekele.” (Senesi 3:17, 19, PM) Naʻe hoko ai ʻa ʻĀtama mo ʻIvi ʻo fakamoʻulaloa ki he mahamahakí, langá, hoholo ke motuʻá mo e maté. Naʻe hoko ai ʻa e faingataʻá ko ha konga ʻo e meʻa ʻoku hokosia ʻe he tangatá.—Senesi 5:29.
Fakaleleiʻi ʻa e Fakakikihí
ʻE ʻeke nai ʻe ha taha, ‘ʻIkai ne mei lava pē ke tukunoaʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e angahala ʻa ʻĀtama mo ʻIví?’ ʻIkai, koeʻuhí he ʻe fakavaivaiʻi lahi ange ʻe he meʻa ko iá ʻa e ʻapasia ki hono tuʻunga mafaí, ʻo fakaʻaiʻai nai ai ʻa e ngaahi angatuʻu ʻi he kahaʻú pea iku ai ki he toe faingataʻa lahi ange. (Koheleti 8:11) Tānaki atu ki ai, ko hono fakamolemoleʻi ʻa e talangataʻa peheé ʻe ʻai ai ke kau ʻa e ʻOtuá ʻi he faihalá. ʻOku fakamanatu mai kia kitautolu ʻe he tokotaha tohi Tohitapu ko Mōsesé: ‘ʻOku haohaoa ʻa e ngaue ʻa e ʻOtuá; ko ʻene ngaahi foungá kotoa ʻoku fakakonisitutone: ko e ʻOtua ʻo e Moʻoni, pea taʻe haʻane hala, ko e faitotonu ia mo haohaoa.’ (Teutalonome 32:4) Ke tatau mo hono natulá, kuo pau ke fakaʻatā ʻe he ʻOtuá ʻa ʻĀtama mo ʻIvi ke na fuesia ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo ʻena talangataʻá.
Ko e hā naʻe ʻikai ke fakaʻauha ai pē he taimi ko iá ʻe he ʻOtuá ʻa e ʻuluaki ongo meʻa fakaetangatá fakataha mo Sētane, ko e tokotaha fakatupunga taʻehāmai ʻo ʻena angatuʻú? Naʻá ne maʻu ʻa e mālohi ke fai ia. Naʻe ʻikai mei fakatupu ʻe ʻĀtama mo ʻIvi ha fānau ʻoku moʻulaloa ki ha faingataʻa mo e mate tukufakaholó. Kae kehe, ko hano fakahāhā pehē ʻa e mālohi fakaʻotuá naʻe ʻikai mei fakamoʻoniʻi ai ʻa e totonu ʻo e tuʻunga-mafai ʻo e ʻOtuá ki heʻene ngaahi meʻamoʻui maʻu ʻatamaí. ʻIkai ko ia pē, kapau ne mate ʻa ʻĀtama mo ʻIvi taʻeʻiai haʻana fānau, ne mei ʻuhinga ia ʻoku taʻemalava ʻa e taumuʻa ʻa e ʻOtuá ke fakafonu ʻa e māmaní ʻaki ʻa hona hako haohaoá. (Senesi 1:28) Pea ko e “ʻOtuá ʻoku ʻikai hangē ia ko e tangatá . . . Ko ha meʻa pē ʻokú ne palōmesi ki ai, ʻokú ne fai; ʻokú ne folofola, pea ʻoku fakahoko ia.”—Nomipa 23:19, Today’s English Version.
ʻI hono poto haohaoá, naʻe fili ai ʻe Sihova ko e ʻOtuá ke fakaʻatā ʻa e angatuʻú ke hokohoko atu ʻi ha taimi fakangatangata. ʻE maʻu ai ʻe he kau angatuʻú ʻa e faingamālie feʻunga ke hokosia ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo e tauʻatāina mei he ʻOtuá. ʻE fakahāhā mahino ʻe he hisitōliá ʻa e fiemaʻu ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá ʻa e tataki fakaʻotuá pea mo e tuʻunga māʻolunga ʻo e pule ʻa e ʻOtuá ʻi he pule ʻa e tangatá pe ko e pule ʻa Sētané. ʻI he taimi tatau, ʻoku fou ʻa e ʻOtuá ʻi ha ngaahi sitepu ke fakapapauʻi ai ko ʻene muʻaki taumuʻa ki he foʻi māmaní ʻe fakahoko. Naʻá ne talaʻofa ko ha “hako,” pe “tama” ʻe hoko mai te ne ‘laiki ʻa e ʻulu ʻo Sētané,’ ʻo fakangata tā tuʻo taha ai ʻa ʻene angatuʻú mo hono ngaahi nunuʻa fakatupu maumaú.—Senesi 3:15.
Ko Sīsū Kalaisi ʻa e Hako ko ia naʻe talaʻofaʻaki maí. ʻI he 1 Sione 3:8, ʻoku tau lau ai “naʻe fakaeʻa ai ʻa e ʻAlo ʻo e ʻOtua, . . . ke ne holoki ʻa e ngaahi ngaue ʻa e Tevolo.” Naʻá ne fai ʻa e meʻá ni ʻaki hono feilaulauʻi ʻa ʻene moʻui fakaetangata haohaoá pea totongi ʻa e mahuʻinga fakaehuhuʻí ke huhuʻiʻaki ʻa e fānau ʻa ʻĀtamá mei he angahala mo e mate tukufakaholó. (Sione 1:29; 1 Timote 2:5, 6) Ko e faʻahinga ʻoku nau ngāueʻi moʻoni ʻa e tui ki he feilaulau ʻa Sīsuú ʻoku talaʻofaʻaki kia kinautolu ʻa e fakanonga tuʻuloa mei he faingataʻá. (Sione 3:16; Fakahā 7:17) ʻE hoko ení ʻafē?
Ko ha Ngataʻanga ki he Faingataʻá
Ko e talitekeʻi ʻo e tuʻunga mafai ʻo e ʻOtuá kuó ne fakatupunga ʻa e faingataʻa ʻoku taʻealafakamatalaʻi. ʻOku feʻungamālie leva ke ngāueʻaki ʻe he ʻOtuá ʻa hono tuʻunga mafaí ʻi ha founga makehe ke fakangata ʻa e faingataʻaʻia fakaetangatá pea fakahoko ʻa ʻene muʻaki taumuʻa ki he māmaní. Naʻe lave ʻa Sīsū ki he fokotuʻutuʻu fakaʻotua ko ení ʻi heʻene akoʻi ʻa hono kau muimuí ke nau lotu: “Ko ʻemau Tamai ʻoku ʻi Hevani, . . . ke hoko [mai] hoʻo Pule[ʻangá], ke fai ho Finangalo, hange ko ia ʻi he langi ke pehe foki ʻi māmani.”—Mātiu 6:9, 10.
Ko e taimi kuo fakaʻatā ʻe he ʻOtuá ki he tangatá ke ne ʻahiʻahiʻi ai ʻa e pule fakaekitá ʻoku vavé ni ke ngata. ʻI hono fakahoko ʻa e kikite ʻa e Tohitapú, naʻe fokotuʻu hono Puleʻangá ʻi hēvani ʻi he 1914 pea mo Sīsū Kalaisi ko hono Tuʻí.b ʻE ʻikai fuoloa, te ne laiki mo fakangata ʻa e ngaahi puleʻanga fakaetangatá kotoa.—Taniela 2:44.
Lolotonga ʻene ngāue fakafaifekau nounou ʻi he māmaní, naʻe ʻomai ai ʻe Sīsū hano tomuʻa ʻahiʻahiʻi ʻo e ngaahi tāpuaki ʻe ʻomai ʻi he toe fakafoki mai ʻo e pule fakaʻotuá ki he faʻahinga ʻo e tangatá. ʻOku ʻomai ʻe he ngaahi Kōsipelí ʻa e fakamoʻoni naʻe fakahaaʻi ʻe Sīsū ʻa e manavaʻofa ki he ngaahi mēmipa ʻo e sōsaieti fakaetangatá ʻa ia naʻa nau masiva pea fai taʻetotonu kia kinautolú. Naʻá ne fakamoʻui ʻa e mahakí, fafanga ʻa e fiekaiá, pea fokotuʻu ʻa e maté. Naʻa mo e mālohi ʻo natulá naʻe talangofua ki hono leʻó. (Mātiu 11:5; Maake 4:37-39; Luke 9:11-16) Fakaʻuta atu ki he meʻa ʻe fakahoko ʻe Sīsū ʻi heʻene ngāueʻaki ʻa e ola fakaefakamaʻa ʻo ʻene feilaulau huhuʻí ke maʻu ʻaonga mei ai ʻa e faʻahinga talangofua kotoa ʻo e tangatá! ʻOku talaʻofa ʻa e Tohitapú ʻo pehē fakafou ʻi he pule ʻa Kalaisí, ʻe hanga ʻe he ʻOtuá ʻo “holoholo ʻa e loʻimata kotoa pē mei [he] mata [ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá]; pea ʻe ʻikai toe ai ha mate, pea ʻe ʻikai toe ai ha mamahi, pe ha tangi, pe ha ongosia.”—Fakahā 21:4.
Fakafiemālie ki he Faʻahinga ʻOku Faingataʻaʻiá
He fakalototoʻa ē ko ia ke ʻilo ko hotau ʻOtua ʻofa mo mālohi fakaʻaufuli ko Sihová, ʻokú ne tokanga mai kia kitautolu pea ʻe vavé ni ke ne ʻomai ʻa e nonga ki he faʻahinga ʻo e tangatá! ʻOku faʻa tali loto-lelei ʻe ha tokotaha puke lahi ʻa e faitoʻo te ne fakamoʻui iá neongo kapau ʻoku mātuʻaki mamahi. ʻI he founga tatau, kapau ʻoku tau ʻiloʻi ko e founga ʻa e ʻOtuá ki hono fakahoko ʻo e ngaahi meʻá ʻe ʻomai ai ʻa e ngaahi tāpuaki taʻengatá, ko e ʻilo ko iá ʻe lava ke ne fakaivia kitautolu ʻo tatau ai pē pe ko e hā ʻa e ngaahi faingataʻa fakataimi ʻoku tau fehangahangai mo iá.
Ko Līkato, naʻe lave ki ai ʻi he kupu ki muʻá, ko e tokotaha ia kuó ne ako ke maʻu ha fakafiemālie mei he ngaahi talaʻofa ʻa e Tohitapú. “Hili e mate ʻa hoku uaifí, naʻá ku ongoʻi ha holi mālohi ke fakamavaheʻi au,” ko ʻene manatú ia, “ka naʻe vave ʻa ʻeku ʻiloʻi ʻe ʻikai fakafoki mai ʻe he meʻá ni ʻa hoku uaifí pea te ne ʻai ai pē ke toe kovi ange ʻa hoku tuʻunga fakaeongó.” ʻI hono kehé, naʻe pipiki ʻa Līkato ki heʻene founga-tuʻumaʻu ʻo hono maʻu ʻo e ngaahi fakataha faka-Kalisitiané mo hono vahevahe atu ʻa e pōpoaki ʻa e Tohitapú ki he niʻihi kehé. “ʻI heʻeku ongoʻi ʻa e poupou anga-ʻofa ʻa Sihová pea fakatokangaʻi ʻa e founga ʻo ʻene tali ʻa ʻeku ngaahi lotú ʻi he ngaahi meʻa ʻoku hā ngali ko e fanga kiʻi meʻa īkí, naʻá ku ofi ange ai kiate ia,” ko e lau ia ʻa Līkató. “Ko e ʻiloʻi ko eni ʻo e ʻofa ʻa e ʻOtuá naʻá ne ʻai ke u malava ʻo kātakiʻi ʻa e meʻa naʻe hoko moʻoni ko e ʻahiʻahi kovi taha ia kuo faifai peá u fetaulaki mo iá.” ʻOkú ne fakahā: “ʻOku ou kei ongoʻi ʻaupito pē ʻa e mole ʻa hoku uaifí, ka ʻoku ou tui mālohi he taimí ni ʻoku ʻikai ha meʻa ʻoku fakaʻatā ʻe Sihova ke hoko ʻe lava ke ne fakatupunga ha maumau tuʻuloa kia kitautolu.”
ʻOkú ke hangē ko Līkato mo e laui miliona ʻo e niʻihi kehé, ʻo hoholi ki he taimi ʻa ia ko e ngaahi faingataʻa lolotonga ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá “ʻe ʻikai manatua . . . , pea ʻe ʻikai te nau hake ʻi he loto ʻo ha taha”? (Aisea 65:17) Fakapapauʻi ko e ngaahi tāpuaki ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻe lava ke ke maʻu ia kapau ʻokú ke muimui ʻi he faleʻi ʻa e Tohitapú: “Kumi kia Jihova i he lolotoga oku faa ilo ia, ui kiate ia i he ene kei ofi.”—Aisea 55:6, PM.
Ke tokoniʻi koe ke fai ʻa e meʻá ni, ʻai ʻa hono lau mo e ako fakalelei ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá ko ha meʻa muʻomuʻa ia ʻi hoʻo moʻuí. ʻAi ke ʻiloʻi ʻa e ʻOtuá mo e tokotaha naʻá ne fekauʻi maí, ʻa Sīsū Kalaisi. Feinga ke moʻui ʻo fehoanaki mo e ngaahi tuʻunga ʻa e ʻOtuá pea fakahaaʻi ai ʻokú ke loto-lelei ke fakamoʻulaloa ki hono tuʻunga-haú. Ko ha ʻalunga pehē te ne ʻomai ai kiate koe ʻa e fiefia lahi ange he taimí ni neongo ʻa e ngaahi ʻahiʻahi kuo pau nai ke ke fehangahangai mo iá. Pea ʻi he kahaʻú, ʻe iku ai ki hoʻo fiefia ʻi he moʻuí ʻi ha māmani ʻoku ʻatā mei he faingataʻá.—Sione 17:3.
[Fakamatala ʻi lalo]
a ʻI heʻene fakamatala ʻi lalo ki he Senesi 2:17, ʻoku fakamatala ai ʻe he The Jerusalem Bible “ko e ʻilo ʻa e leleí mo e koví” ʻi he tuʻunga “ko e mālohi ʻo e fili . . . ʻo e meʻa ʻoku leleí mo e meʻa ʻoku koví pea ngāue ʻo fakatatau ki aí, ko ha taukaveʻi ia ʻa e tauʻatāina kakato fakaeʻulungaanga ʻa ia ʻoku fakafisi ai ʻa e tangatá ke ʻiloʻi ʻa hono tuʻungá ko ha meʻamoʻui naʻe fakatupu.” ʻOku tānaki mai ai: “Ko e ʻuluaki angahalá ko hano ʻohofi ʻa e tuʻunga-hau ʻo e ʻOtuá.”
b Ki ha lāulea fakaikiiki ki he kikite faka-Tohitapu felāveʻi mo e 1914, sio ki he vahe 10 mo e 11 ʻo e tohi ʻIlo ʻA Ia ʻOku Taki Atu ki he Moʻui Taʻengatá, ko e pulusi ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová.
[Puha ʻi he peesi 6, 7]
ʻE LAVA FĒFĒ KE TAU FEKUKI MO E FAINGATAʻÁ?
“Li atu ā hono kotoa ʻo hoʻomou lotomoʻua ki he [ʻOtuá].” (1 Pita 5:7) Ko e ngaahi ongoʻi puputuʻu, ʻita, mo e tuēnoá ʻoku fakanatula pē ia ʻi heʻetau kātekina ʻa e faingataʻá pe sio ki ha taha ʻoku tau ʻofa ai ʻoku faingataʻaʻia. Neongo ia, fakapapauʻi ʻoku mahinoʻi ʻe Sihova ʻetau ngaahi ongoʻí. (Ekisoto 3:7; Aisea 63:9) ʻI he hangē ko e kau tangata faitōnunga ʻo e kuonga muʻá, ʻe lava ke tau fakahā hotau lotó kiate ia pea fakamatalaʻi ʻetau ngaahi veiveiuá mo e loto-moʻuá. (Ekisoto 5:22; Siope 10:1-3; Selemaia 14:19; Hapakuke 1:13) ʻE ʻikai nai te ne toʻo fakaemana hotau ngaahi ʻahiʻahí, ka ʻi he tali ki heʻetau ngaahi lotu fakamātoató, ʻe lava ke ne ʻomai kia kitautolu ʻa e poto mo e mālohi ke fekukiʻaki mo e ngaahi meʻa ko iá.—Semisi 1:5, 6.
“ʻOua ʻe ofo ʻi he ʻahiʻahi fakamamahi ʻoku mou faingataʻaʻia aí, ʻo hangē ia ha meʻa foʻou kuo hoko kia kimoutolú.” (1 Pita 4:12, New International Version) ʻOku lau heni ʻa Pita ki he fakatangá, ka ʻoku kaunga lelei tatau ʻene ngaahi leá ki ha faingataʻaʻia pē ʻoku kātekina nai ʻe ha tokotaha tui. ʻOku faingataʻaʻia ʻa e tangatá ʻi he masivá, mahakí mo e mole ʻi he maté. ʻOku pehē ʻe he Tohitapú ko e “taimí mo e meʻa ʻoku hoko taʻeʻiloá” ʻoku hokosia ia ʻe he tokotaha kotoa. (Koheleti 9:11, NW) Ko e ngaahi meʻa peheé ko e konga ia ʻo e tuʻunga lolotonga ʻo e tangatá. Ko hono ʻiloʻi ení ʻe tokoniʻi ai kitautolu ke fekuki mo e faingataʻá pea mo e faingatāmakí ʻi he taimi ʻoku hoko aí. (1 Pita 5:9) Ko hono tefitó, ʻi he manatu ki he fakapapau “ko e fofonga ʻo Sihova ʻoku lalama ki he kau maʻoniʻoni, pea ʻoku ne fakaongo ke maʻu ʻenau tangi” ʻe tautefito ʻene hoko ko ha matavai ʻo e fakafiemālié.—Sāme 34:15; Palovepi 15:3; 1 Pita 3:12.
“Fiefia i he amanaki.” (Loma 12:12, PM) ʻI he ʻikai nōfoʻi ʻi he mole ʻa e fiefiá, ʻe lava ke tau fakalaulauloto ki he talaʻofa ʻa e ʻOtuá ke fakangata ʻa e kotoa ʻo e faingataʻá. (Koheleti 7:10) Ko e ʻamanaki makatuʻunga lelei ko ení te ne maluʻi kitautolu ʻo hangē ko hono maluʻi ʻe he tataá ʻa e ʻulú. ʻOku fakamālūlū ʻe he ʻamanakí ʻa e ngaahi tā ʻi he moʻuí pea tokoni ke fakapapauʻi ʻoku ʻikai te nau fakatupu maumau ki heʻetau moʻui lelei fakaʻatamaí, fakaeongó, pe fakalaumālié.—1 Tesalonaika 5:8.
[Fakatātā ʻi he peesi 5]
Naʻe talitekeʻi ʻe ʻĀtama mo ʻIvi ʻa e tuʻunga-pule fakaʻotuá
[Fakatātā ʻi he peesi 7]
ʻOku talaʻofa ʻe he ʻOtuá ha māmani ʻoku ʻatā mei he faingataʻá