LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w04 3/1 p. 5-7
  • Lakalakaimonū ʻa e Lotu Faka-Kalisitiane Moʻoní

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Lakalakaimonū ʻa e Lotu Faka-Kalisitiane Moʻoní
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2004
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Ko e Makatuʻunga ki he Fāʻūtaha Faka-Kalisitiané
  • ʻUhinga ʻOku Māvahevahe Ai ʻa e Ngaahi Siasí
  • ʻOku Kei Fāʻūtaha ʻa e Kau Kalisitiane Moʻoní
  • ʻOku Lotu ʻa e Kau Kalisitiané ʻi he Laumālie mo e Moʻoni
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2002
  • Piki Maʻu ki he Moʻoní mo e Tuipau Mālohi
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2021
  • Te Ke Lava Fēfē ʻo Maʻu ʻa e Lotu Moʻoní?
    Ko e Hā ʻOku Fiemaʻu ʻe he ʻOtuá Meiate Kitautolú?
  • Ko Hono ʻIlo Fakapapau ʻa e Lotu Moʻoní
    Te Ke Malava ʻo Moʻui Taʻengata he Palataisi ʻi he Māmaní
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2004
w04 3/1 p. 5-7

Lakalakaimonū ʻa e Lotu Faka-Kalisitiane Moʻoní

KO E ngāue fakafaifekau ʻa Sīsū Kalaisí naʻe maongo lahi ia ki he māmaní ʻi he ʻuluaki senitulí. Ko ʻene pōpoakí naʻe fakatupu longomoʻui, fakamaama, pea maongo ʻi ha founga ʻa ia naʻe ofo ai ʻa e kakaí. Ko e tokolahi ʻo e faʻahinga naʻa nau fanongo ki heʻene leá naʻe maongo loloto kia kinautolu ʻa ʻene ngaahi leá.​—Mātiu 7:​28, 29.

Naʻe siʻaki taʻemanavahē ʻe Sīsū ʻa e kau ʻi he ngaahi fokotuʻutuʻu lōmekina fakasiasi mo fakapolitikale ʻo e ʻaho ko iá kae ʻai ʻa ia tonu ke ne fotungofua ki he tangata lāuvalé. (Mātiu 11:​25-​30) Naʻá ne fakahaaʻi mahino ʻa e hūhū ʻa e tākiekina ʻa e ngaahi laumālie fulikivanú ki he māmaní pea fakahāhā kia kinautolu ʻa e mafai kuo foaki ange ʻe he ʻOtuá. (Mātiu 4:​2-​11, 24; Sione 14:30) Naʻe fakamaama pōtoʻi ʻe Sīsū ʻa e fehokotaki tefito ʻi he vahaʻa ʻo e faingataʻá mo e angahalá, pea naʻá ne tuhu anga-ʻofa ki he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ki ha fakafiemālie tuʻuloa. (Maake 2:​1-​12; Luke 11:​2, 17-​23) Naʻá ne toʻo tā tuʻo taha ʻa e pulonga ʻo e fakapoʻuli ʻa ia naʻá ne fakaʻuliʻulilātaiʻi fuoloa ʻa e ʻulungāanga moʻoni ʻo ʻene Tamaí, ʻo ʻai ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá ke ʻiloa ʻe he faʻahinga kotoa naʻa nau mahuʻingaʻia ʻi hono maʻu ha vahaʻangatae fakafoʻituitui mo Iá.​—Sione 17:​6, 26.

Ko ia ai, ʻoku ʻikai fakaʻohovale, neongo ʻa e lahi ʻo e fakatanga fakalotú mo fakapolitikalé, naʻe fakamafola vave ʻe he kau ākonga ʻa Sīsuú ʻa ʻene pōpoaki mālohí. ʻI ha taʻu pē nai ʻe 30, naʻe fokotuʻu ai ha ngaahi fakatahaʻanga Kalisitiane longomoʻui ʻi ʻAfilika, ʻĒsia mo ʻIulope. (Kolose 1:​23) Ko e ngaahi moʻoni faingofua naʻe akoʻi ʻe Sīsuú naʻá ne fakamāmaʻi ʻa e ngaahi loto ʻo e kakai anga-fakatōkilalo mo loto-totonu ʻi he kotoa ʻo e ʻEmipaea Lomá.​—Efeso 1:​17, 18.

Ko ia ai, ʻe anga-fēfē ʻa e fakatahataha mai ʻi ha fāʻūtaha moʻoni ʻa e kau ākonga foʻou mei he ngaahi puipuituʻa kehekehe fakaʻekonōmika, fakafonua, fakaelea, mo fakalotu ki ha “taha ʻa e Tui,” ʻo hangē ko ia ko hono ui ʻe he ʻapositolo ko Paulá? (Efeso 4:5) Ko e hā te ne tauhi kinautolu ke nau “lea taha” koeʻuhi ke ʻoua te nau māvahevahé? (1 Kolinito 1:10) ʻI he vakai atu ki he taʻefāʻūtaha mafatukituki ʻi he lotolotonga ʻo e kau Kalisitiane lau pē he ʻaho ní, ʻoku lelei ke tau sivisiviʻi ʻa e meʻa naʻe akoʻi tonu ʻe Sīsuú.

Ko e Makatuʻunga ki he Fāʻūtaha Faka-Kalisitiané

ʻI hono fakamāuʻi ʻi he ʻao ʻo Ponitō Pailató, naʻe fakahaaʻi ai ʻe Sīsū ʻa e makatuʻunga ki he fāʻūtaha faka-Kalisitiané. Naʻá ne pehē: “Ko e meʻa ko ia naʻe fanauʻi ai au, pea ko e meʻa ko ia kuo u haʻu ai ki māmani, koeʻuhi ke u fakahāʻi ʻa e moʻoni. Ko ia kotoa pe ʻoku ʻo e moʻoni ʻoku ne tokanga ki hoku leʻo.” (Sione 18:37) Ko ia ai, ko hono tali ʻa e ngaahi akonaki ʻa Sīsuú fakataha mo e toenga ʻo e Folofola fakamānavaʻi ʻa e ʻOtuá, ʻa e Tohi Tapú, ʻoku ʻi ai ha tākiekina fāʻūtaha mālohi ki he kau ākonga moʻoni ʻa Kalaisí.​—1 Kolinito 4:6; 2 Timote 3:​16, 17.

Ko e moʻoni, ko e kau ākonga ʻa Sīsuú ʻe ʻi ai ʻenau ngaahi fehuʻi loto-moʻoni pe ngaahi taʻefelotoi ʻi honau haʻohaʻongá ʻi ha ngaahi taimi. Ko e hā leva te ne tokoniʻi kinautolú? Naʻe fakamatala ʻa Sīsū: “Ka ʻoka hoko mai ʻa e Toko Taha ko ia, ʻa e Laumālie ʻo e Moʻoni, te ne tataki kimoutolu ki he moʻoni, hono kotoa: he talaʻehai te ne lea ʻiate ia pe; ka ʻilonga ha meʻa te ne fanongo ki ai, te ne leaʻaki: pea te ne fakahā kiate kimoutolu ʻa e ngaahi meʻa ʻoku tuʻunuku mai.” (Sione 16:​12, 13) Ko ia ai, ʻe hanga ʻe he laumālie māʻoniʻoni ʻo e ʻOtuá ʻo ʻai ke malava ʻo mahinoʻi ʻa e moʻoní ʻe he kau ākonga moʻoni ʻa Sīsuú ʻo hangē ko ia ko hono fakahaaʻi fakalakalaka ʻe he ʻOtuá. Pehē foki, ʻe fakatupu ʻe he laumālie ko iá ʻa e fua, hangē ko e ʻofa, fiefia, mo e melino, ʻa ia ʻe hoko ʻo ne pouaki ʻa e fāʻūtahá ʻi honau haʻohaʻongá.​—Ngāue 15:28; Kaletia 5:​22, 23.

Naʻe ʻikai fakaʻatā ʻe Sīsū ke ʻi ai ha ngaahi fetuʻusi pe māvahevahe ʻi he haʻohaʻonga ʻo ʻene kau ākongá; pea naʻe ʻikai te ne fakamafaiʻi kinautolu ke nau toe fakaʻuhingaʻi ʻa e ngaahi moʻoni fakaʻotuá ke feʻunga mo e ngaahi talatukufakaholo fakafonua pe fakalotu ʻa e faʻahinga te nau fetaulaki mo iá. ʻI hono kehé, ʻi hono pō fakaʻosi mo kinautolú, naʻá ne lotu tōtōivi: “Ka ʻoku ʻikai ko kinautolu ni pē ʻoku kau ki ai ʻeku kole, ka ʻoku kau foki kiate kinautolu ʻe tui pikitai kiate au ko e meʻa ʻi he ʻenau malanga. Ko ʻeku kole ke nau taha pe ʻakinautolu kotoa pē; hangeā ʻoku ke ʻiate au, ʻalā Tamai, mo au ʻiate koe, ke pehē foki ʻenau ʻiate kitaua: koeʻuhi ā ke tui ʻe māmani naʻe fekau mai au ʻe hoʻo ʻAfio.” (Sione 17:​20, 21) Ko e fāʻūtaha moʻoni leva ʻi he laumālié mo e moʻoní naʻe pau ke hoko ia ko ha fakaʻilonga makehe ʻo e kau ākonga ʻa Kalaisí mei he kamataʻangá pē ʻo aʻu mai ki hotau taimí. (Sione 4:​23, 24) Neongo ia, ko e ngaahi siasi he ʻaho ní, ʻoku ʻikai te nau fāʻūtaha, ka ʻoku nau māvahevahe. Ko e hā ʻoku pehē aí?

ʻUhinga ʻOku Māvahevahe Ai ʻa e Ngaahi Siasí

Ko e fakamatala hangatonu ki he kehekehe fakaʻulia ʻa e ngaahi tuí mo e ngaahi tōʻongafai ʻi he haʻohaʻonga ʻo e kau Kalisitiane lau pē he ʻaho ní ko e ʻikai ko ia te nau pipiki ki he ngaahi akonaki ʻa Sīsuú. Naʻe pehē ʻe ha toko taha faʻu-tohi ʻe taha: “Hangē ko ia ʻi he kuohilí, ʻoku hehema ʻa e kau Kalisitiane foʻou he ʻaho ní ke tali mei he Tohi Tapú ʻa e meʻa pē ʻoku feʻunga mo ʻenau ngaahi fiemaʻú​—pea tukunoaʻi ha meʻa pē ʻoku ʻikai fehoanaki mo ʻenau ngaahi talatukufakaholo tuʻufonua fakalotú.” Ko e meʻa tofu pē ia naʻe tomuʻa tala ʻe Sīsū mo ʻene kau ʻapositoló ʻe hokó.

Hangē ko ení, ʻi he malumalu ʻo hono fakamānavaʻí naʻe tohi ʻa e ʻapositolo ko Paulá ki hono kaungā ʻovasia ko Tīmoté: “ʻE faifai pea hoko ha kuonga, ʻa ia ʻe ʻikai te nau kātaki ai ʻa e tokateline haohaoa; ka te nau fokotuʻuniu hanau kau akonaki, ʻo fakatatau ki he ngaahi holi ʻanautolu, he veli honau telinga: pea te nau leʻei honau telinga mei he moʻoni, ka nau tafoki ki he ngaahi talatupuʻa.” ʻE takihalaʻi ʻa e kau Kalisitiane kotoa pē? ʻIkai. Naʻe hoko atu ʻa Paula: “Ka ko koe, ke ke fakaʻehiʻehi mei he konā ʻi he meʻa kotoa pe; kataki e ngaohikovia, fai ʻa e ngāue fakaevangelio, fai hono kotoa ʻo ho lakanga.” (2 Timote 4:​3-5; Luke 21:8; Ngāue 20:​29, 30; 2 Pita 2:​1-3) Ko Tīmote mo e kau Kalisitiane faitōnunga kehé naʻa nau moʻuiʻaki ʻa e akonaki fakamānavaʻi ko iá.

ʻOku Kei Fāʻūtaha ʻa e Kau Kalisitiane Moʻoní

ʻI he hangē ko Tīmoté, ko e kau Kalisitiane moʻoni he ʻaho ní ʻoku nau fakaʻehiʻehi mei he konaá ʻaki ʻenau siʻaki ʻa e fakaʻuhinga fakaetangatá pea ʻi hono tali pē ʻa e tuʻunga mafai Fakatohitapú ki heʻenau ngaahi tui fakatokāteliné. (Kolose 2:8; 1 Sione 4:1) ʻI he faʻifaʻitaki ki he kau Kalisitiane ʻi he ʻuluaki senitulí, ʻoku fakahoko ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻenau ngāue fakafaifekaú ʻi he ngaahi fonua laka hake ʻi he 230, ʻi hono ʻoatu ʻa e muʻaki pōpoaki ʻa Sīsuú, ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻangá, ki he kakai ʻi he feituʻu kotoa pē. Fakakaukau angé ki he ngaahi founga mahuʻinga ʻe fā ʻa ia naʻa nau faʻifaʻitaki fāʻūtaha ai kia Sīsū pea fai ʻa e lotu faka-Kalisitiane moʻoní ʻo tatau ai pē pe ko fē ʻoku nau nofo aí.

Ko ʻenau tuí ʻoku makatuʻunga ia ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá. (Sione 17:17) Ko ha pātele vāhenga fakasiasi ʻi Pelisiume naʻá ne tohi ʻo fekauʻaki mo kinautolu: “Ko e meʻa ʻe taha ʻe lava ke tau ako meia kinautolú [Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová] ko ʻenau loto-lelei ke fanongo ki he Folofola ʻa e ʻOtuá mo ʻenau loto-toʻa ke faifakamoʻoni fekauʻaki mo iá.”

ʻOku nau hanga ki he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ki he fakafiemālie mei he ngaahi palopalema fakaemāmani lahí. (Luke 8:1) ʻI Barranquilla, Kolomupia, naʻe lea ai ha toko taha Fakamoʻoni kia Antonio, ko ha toko taha poupou fefeka ʻo ha ngaʻunu fakapolitikale. Naʻe ʻikai ke faʻahi mo ia ʻa e toko taha Fakamoʻoní, pea naʻe ʻikai te ne taukapoʻi ha toe founga fakakaukau fakapolitikale kehe. ʻI hono kehé, naʻá ne tuʻuaki ange ke ne ako Tohi Tapu taʻetotongi mo Antonio mo hono fanga tuofāfiné. Naʻe vave ʻa hono ʻiloʻi ʻe Antonio ko e moʻoni ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻa e ʻamanaki pē taha ki he kakai masiva ʻi Kolomupiá pea ʻi he toenga ʻo e māmaní.

ʻOku nau fakalāngilangiʻi ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá. (Mātiu 6:9) ʻI he taimi naʻe ʻuluaki fetaulaki ai ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová mo Maria, ʻa ia ko ha Katolika loto-moʻoni naʻe nofo ʻi ʻAositelēlia, naʻá ne fakaʻatā ʻa e Kau Fakamoʻoní ke nau fakahaaʻi ange kiate ia ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá ʻi he Tohi Tapú. Naʻe anga-fēfē ʻa ʻene talí? “ʻI heʻeku ʻuluaki sio ki he huafa ʻo e ʻOtuá ʻi he Tohi Tapú, naʻá ku tangi. Naʻe mātuʻaki ueʻi au ʻe he ʻilo ʻe lava moʻoni ke u ʻiloʻi pea ngāueʻaki ʻa e huafa fakafoʻituitui ʻo e ʻOtuá.” Naʻe hoko atu ʻa Maria ʻi hono ako ʻa e Tohi Tapú, pea ko e ʻuluaki taimi ia ʻi heʻene moʻuí, naʻá ne hoko ai ʻo ʻiloʻi ʻa Sihova ko ha toko tahá pea naʻá ne malava ai ke langa hake ha vahaʻangatae tuʻuloa mo ia.

ʻOku fakafāʻūtahaʻi kinautolu ʻe he ʻofá. (Sione 13:​34, 35) Ko ha ʻētita ʻi he The Ladysmith-Chemainus Chronicle, Kānatá, naʻá ne fakamatala: “Tatau ai pē pe ko e hā hoʻo tui fakalotú, pe ʻikai ha tui fakalotú, ʻoku totonu ke ke fakaongoongoleleiʻi ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻe toko 4,500 ʻa ia ʻoku nau ngāue houa ʻe 24 lolotonga ʻa e uike ʻe taha mo e konga kuo maliu atú ke langa ha Holo ʻAsemipilī sikuea mita ʻe 2,300 ʻi Cassidy . . . Ke fai fiefia eni ʻo ʻikai ha fekīhiaki, fetuʻusi pe kumi lāngilangí ko ha fakaʻilonga ia ʻo e lotu faka-Kalisitiane moʻoní.”

Ko ia, fakakaukau atu ki he fakamoʻoní. Lolotonga ʻoku fāinga ʻa e kau teolosia, kau misinale, mo e kau maʻu lotu ʻo e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané mo e ʻamanekina fakautuutu ʻo e fepaki ʻi he fekīhiaki ʻi honau ngaahi siasí, ko e lotu faka-Kalisitiane moʻoní ʻoku lakalakaimonū ia ʻi māmani lahi. Ko e moʻoni, ko e kau Kalisitiane moʻoní ʻoku nau fakahoko ʻenau ngāue fakafaifekau kuo vaheʻí ko hono malangaʻi mo hono akoʻi ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá. (Mātiu 24:14; 28:​19, 20) Kapau ʻokú ke ʻi he lotolotonga ʻo e faʻahinga ʻoku nau “mapuhoi mo toʻe” ʻi he ngaahi meʻa fakalielia ʻoku lolotonga fakahokó pea ʻoku fakahohaʻasi koe ʻe he taʻefāʻūtaha ʻi he lotolotonga ʻo e ngaahi lotu ʻo e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané, ʻoku mau fakaafeʻi koe ke ke kau fakataha mo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻi he lotu fāʻūtaha faka-Kalisitiane ki he ʻOtua moʻoni pē tahá, ʻa Sihova.—Isikeli 9:4; Aisea 2:​2-4.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share