Ko e Ngaahi Lelei ʻo e Fakatupu ʻa Sihová

‘ʻOkú Ke Tuʻutai Lahi Hake ʻi he Ngaahi Moʻungá’

KO HONO siofi ʻa e hopo ʻa e laʻaá mei he tumutumu ʻo Moʻunga Fuji ko ha meʻa fakangalongataʻa ia ʻoku hokosia. Ko ha laʻā lanu uloulo ʻoku ʻasi mai ʻi he tafatafaʻaki langí, ʻokú ne fakamaama ʻa e sinou hinaekiakí pea mo e maka moʻunga afi kuleí. ʻI he kamata ʻa ha toe ʻaho ʻe tahá, ʻoku mafola vave atu ʻa e ʻata mataʻāʻā ʻo e moʻungá ʻi he laui kilomita ʻi he ngaahi moʻungá mo e teleʻá.

ʻI he hangē ko Moʻunga Fuji—naʻe tohi ʻi ha taimi ʻa hono tuʻungá ʻa ia ko hono ʻuhingá ko e “taʻehanotatau”—ʻoku ʻikai ʻaupito taʻemalava ke tau ofo ʻi he ngaahi moʻunga tuʻutaí. Ko hono moʻoní, ʻoku tau ongoʻi taʻemahuʻinga nai ʻi honau lalahi kāfakafá! Ko e tuʻutai ʻa e ngaahi moʻungá ʻoku hoko ia ʻo tui ai ʻa e kakai tokolahi ko e ngaahi tumutumu māʻolunga tahá, ʻa ia ʻoku faʻa pulia ʻi he kakapú mo e ʻaó, ko e ngaahi nofoʻanga ia ʻo e ngaahi ʻotuá.

Ko e ʻOtua pē taha ʻoku fakahīkihikiʻi moʻoni ʻe he ngaahi tumutumu moʻungá ko honau Tokotaha-Fakatupu mataotaó, ko Sihova. Ko ia pē ʻa e toko taha “ngaohi ʻa e ngaahi moʻunga.” (Emosi 4:13) Ko e meimei vahe fā ʻe taha ʻo e foʻi māmaní ʻoku moʻungaʻia, pea ʻi he taimi naʻe ngaohi ai ʻe he ʻOtuá hotau palanité, naʻá ne fokotuʻu ʻa e ngaahi mālohi ʻa ia ʻoku iku ʻo ne faʻu ʻa e ngaahi tumutumu fakaueʻilotó mo e ngaahi ʻotu moʻungá. (Sāme 95:4) Hangē ko ení, ʻoku ʻi ai ʻa e tui ʻo pehē ko e ʻotu moʻunga ʻo e Himaleiá mo e ʻEnitesí naʻe faʻu ia ʻe he ngaahi fuʻu liliu lahi mālohi loloto ʻi he māmaní pea ʻi he ngaʻunu ʻa e ngaahi konga ʻo e fukahi kelekele fefeka ʻo e māmaní.

Ko kitautolu tangatá ʻoku ʻikai te tau mahinoʻi kakato ʻa e founga mo e ʻuhinga naʻe hoko ai ʻo ʻi ai ʻa e ngaahi moʻungá. Ko e moʻoni, ʻoku ʻikai te tau malava ke tali ʻa e ongo fehuʻi ko eni naʻe fai ki he toko taha māʻoniʻoni ko Siopé: “Naʻa ke ʻi fe ʻi heʻeku [Sihova] tanupou ʻa mamani? . . . ʻOku velo ki he ha hono ngaahi tefitoʻi pou?”—Siope 38:​4-6.

Kae kehe, ʻoku tau ʻiloʻi ko ʻetau moʻuí ʻoku fakatuʻunga ia ʻi he ngaahi moʻungá. Kuo ui kinautolu ko e ngaahi taua vai fakanatula, koeʻuhi ko e ngaahi vaitafe lalahi kotoa pē ʻoku fafangaʻi ia mei he ngaahi matavai ʻi he moʻungá pea ko e vaeua ʻo e kakai ʻi he māmaní ʻoku nau fakafalala ki he ngaahi moʻungá ki ha vai. (Sāme 104:13) Fakatatau ki he makasini New Scientist, “ko e ono ʻi he ʻakau kai lalahi ʻe 20 ʻa e māmaní ʻoku tupu ia ʻi he ngaahi moʻungá.” ʻI he malumalu ʻo e ngaahi tuʻunga saienisi fakaeʻātakai palanisi ʻi he māmani foʻou naʻe talaʻofa ʻe he ʻOtuá, ʻe “mafola mai ʻa e koane ʻi he fonua, pea lea hange ko Lepanoni hono fua ʻi he funga moʻunga.”—Sāme 72:16; 2 Pita 3:13.

Ki he tokolahi, ko e lave ki he ngaahi moʻungá ʻoku fakamanatuʻi ai kia kinautolu ʻa e ngaahi ʻOtu Moʻunga ʻi ʻIulopé. Ko e ngaahi tumutumu ko ení, ʻo kau ai ʻa Moʻunga Civetta ʻoku fakahaaʻi hení, ʻoku ʻoatu ai ʻa e fakamoʻoni fakafiefia ki honau Tokotaha-Fakatupú. (Sāme 98:8) ʻOku nau fakahīkihikiʻi ʻa Sihova, ʻa e toko taha “oku ne fokotuu mau ae gaahi mouga i hono malohi.”—Sāme 65:​6, PM.a

ʻOku fakaofo moʻoni ʻa e fakaʻofoʻofa ʻo e ngaahi ʻOtu Moʻungá, mo honau ngaahi tumutumú mo e ngaahi tapa fetomokakí, ko honau ngaahi tahifo ʻufiʻufi sinoú, ko honau ngaahi teleʻá mo e vaí, mo honau ngaahi feituʻu musieʻiá. Naʻe fakahaaʻi ʻe Tuʻi Tēvita ʻa Sihova ko e toko taha “ʻoku ne ngaohi ʻa e mohuku ke tupu ʻi he ngaahi moʻunga.”—Sāme 147:8.

Ko e ngaahi tafungofunga māʻolungá—hangē ko e ngaahi tafungofunga ko eni ʻi Guilin, Siainá—ʻe hā ngali siʻi ange nai ʻenau fakaueʻilotó ʻi he ngaahi ʻOtu Moʻungá, ka ʻoku nau fakaʻofoʻofa makehe. ʻI he veʻe Vaitafe Li, ko e ngaahi ʻotu tumutumu makalahe opé ʻoku maongo ki he kau ʻaʻahí ʻa honau fakaʻofoʻofá. Ko hono siofi ʻa e ngaahi vai maʻa ʻoku tafe mai ʻi he ngaahi tafungofunga kakapu ko ení ʻoku ʻomi nai ai ki heʻete manatú ʻa e ngaahi lea ʻa e tokotaha-tohi-sāmé: “ʻA e ʻAfio [Sihova] ʻoku ne tuku matavai atu ʻi he ngaahi teleʻa; ʻoku nau tafe ʻi he ngaahi vahaʻa moʻunga.”—Sāme 104:10.

ʻOku totonu ʻa e ʻai ʻe he ngaahi moʻungá ke maongo kia kitautolú koeʻuhi ʻoku tau ʻiloʻi kinautolu ko ha konga tuʻutai ia ʻo e tokonaki ʻofa ʻa e Tokotaha-Fakatupú maʻá e lelei mo e fiefia ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá. Kae kehe, neongo ʻa ʻenau fakaofó, ʻoku ʻikai ha vātatau ʻo e ngaahi moʻungá mo e tuʻutai ʻo Sihová. Ko e moʻoni, ko iá ʻokú ne ‘tuʻutai lahi hake ʻi he ngaahi moʻungá.’—Sāme 76:4.

[Fakamatala ʻi lalo]

[Puha/Fakatātā ʻi he peesi 9]

Ko e peseti ʻe hongofulu ʻo e tokolahi ʻo e māmaní ʻoku nau nofo ʻi he ngaahi feituʻu moʻungaʻiá. Ka ʻoku ʻikai ko ha fakafaingataʻaʻiaʻanga lahi ia ki he faʻahinga ʻoku nau talaki ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. Ko e kau faifekau Kalisitiane ko ení ʻoku nau mātuʻaki femoʻuekina ʻi he ngaahi feituʻu māʻolunga lahi. Pea “hono ʻikai fakaʻofoʻofa ʻi he ngaahi moʻunga siʻi vaʻe ʻo e talaongoongolelei, ʻo ia ʻoku fakaha ʻa e melino, ʻo ia ʻoku ongoongo mai ʻa e lelei, ʻo ia ʻoku fakaha ʻa e moʻui!”—Aisea 52:7.

“Kuo tuku ki he kosi hehengi [pe kosi ʻo e moʻungá] ʻa e ngaahi moʻunga maʻolunga,” ko e hiva ia ʻa e tokotaha-tohi-sāmé. (Sāme 104:18) Ko e fanga kosi ʻo e moʻungá, hangē ko e fanga kosi moʻunga Nubia meʻatui fakaʻofoʻofá, ʻoku nau ʻi he lotolotonga ʻo e kau nofo moʻunga ʻoku meimei taʻemalava ke hekea honau vaʻé. ʻOku nau ʻalu holo ʻi he ngaahi tapa ʻa ia ʻoku fāsiʻi ʻaupito ʻo hā ngali ʻikai lava ha fou aí. ʻOku mateuteu lelei ʻa e fanga kosi moʻungá ke nofo ʻi he ngaahi feituʻu ʻoku ʻikai lava ʻo fai ha hū ki aí. ʻOku pehē ení ʻi ha tuʻunga koeʻuhi ko e faʻunga ʻo hono ngaahi topuvaʻé. Ko e avaava ʻi he vahaʻa ʻo e fanga kiʻi pesipesí ʻoku fano atu ia ʻi lalo he mamafa ʻo e kosí, ʻo lava ai ʻa e monumanú ʻo piki mālohi ʻi he taimi ʻoku tuʻu ai pe ngaʻunu ʻi he ngaahi funga maka fāsiʻí. Ko e moʻoni ko e fanga kosi moʻungá ko ha tisaini mataotao ia!

[Fakatātā ʻi he peesi 9]

Moʻunga Fuji, Honshu, Siapani