LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w06 6/15 p. 4-7
  • Tataki Papau ki he Fiefiá

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Tataki Papau ki he Fiefiá
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2006
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • ʻI he Mate ha Taha ʻOfeiná
  • Iku ʻa e ʻAmanakí ki he Fiefia
  • ʻOku Finangalo ʻa Sihova Ke Ke Fiefia
  • Ko e ʻAmanaki Moʻoni ki he Faʻahinga ʻOkú Ke ʻOfa Ai Kuo Nau Maté
    Ko e Hā ʻOku Akoʻi Moʻoni ʻe he Tohi Tapú?
  • Ko e Hā ʻOku Hoko ki he Faʻahinga Naʻa Tau ʻOfa Ai Kuo Maté?
    ʻIlo ʻA Ia ʻOku Taki Atu ki he Moʻui Taʻengatá
  • Neongo ʻa e Loto-Mamahí, ka ʻOku ʻi Ai ʻEtau ʻAmanaki
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1995
  • “Kuo Folo Hifo ae Mate”
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2005
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2006
w06 6/15 p. 4-7

Tataki Papau ki he Fiefiá

“KO E tuli ki he Fiefiá” ʻa e totonu ʻa e tangata kotoa pē. Ko e vakai ia ʻa e kau faʻu ʻo e Talaki ʻo e Tauʻatāiná ʻi he ʻIunaite Setete ʻo ʻAmeliká. Ka ko e tuli ki ha taumuʻá ʻoku ʻikai ke tatau ia mo hono aʻusiá. Neongo ʻoku tuli ʻa e kau talavou tokolahi ki he ngaahi malaʻe ʻo e fakafiefiá mo e sipotí, ko e toko fiha ai ʻokú ke ʻiloʻi kuo nau aʻusia moʻoni ʻa e lavameʻa ʻoku nau fakaʻamua lahí? “Mahalo pē heʻikai te ke lavameʻa,” ko e lea ia ʻa ha tokotaha hiva ʻiloa ʻa ia ʻokú ne maheni mo e fāinga ke hoko ko ha tokotaha mūsika lavameʻá.

Kapau kuó ke ongoʻi pehē ʻo kau ki hono maʻu ʻa e fiefiá, ʻoku ʻi ai ha ʻuhinga lelei ke ke loto-toʻa ai. Kapau te ke tuli ki he fiefiá ʻi he founga totonú, te ke maʻu ia. Ko e hā ʻoku moʻoni ai iá? Naʻe lave ʻa e kupu ki muʻá ʻo kau ki he “ʻOtua Mohu Monuʻia” pe fiefia, ko Sihová. (1 Timote 1:11) ʻI he Tohi Tapú ʻoku ʻomai ai ʻe he ʻOtuá ʻa e tataki ke ʻoua naʻa iku fakalotomamahi ai hoʻo tuli ki he fiefiá. ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe Sihova ke ke ikuʻi ʻa e ngaahi tupuʻanga anga-maheni ʻo e mamahí. Ko e fakatātaá, vakai angé ki he fakafiemālie ʻokú ne ʻoatu kiate koe ʻi he mate ha taha ʻokú ke ʻofa ai.

ʻI he Mate ha Taha ʻOfeiná

ʻE ʻi ai koā ha meʻa lelei ke leaʻaki ʻo kau ki he maté? ʻOku toʻo ʻe he maté ʻa e ngaahi mātuʻá mei he fānaú mo e fānaú mei he ngaahi mātuʻá. ʻOkú ne fakamāvaeʻi ʻa e ngaahi kaungāmeʻa fekoekoeʻí pea ʻikai ke malu ai ʻa e maʻumaʻuluta ʻi he nofó. ʻI he hoko ʻa e maté, ʻoku lōmekina nai ai ʻe he loto-mamahí ha fāmili fiefia.

ʻOku ʻikai fiemaʻu ia ki ha taha ke ne toe tala atu ko e meʻa fakamamahi ʻa e maté. Kae kehe, ʻoku fakaʻikaiʻi ia ʻe he niʻihi ʻa e foʻi moʻoni ko iá pea nau fakaʻaliʻali mai ko e maté ko ha tāpuaki. Fakatokangaʻi ʻa e meʻa naʻe hoko hili hono taaʻi ʻe he Afā ko ia ko Katrina ʻa e Kūlifa ʻo Mekisikoú ʻi ʻAokosi 2005. Lolotonga ha putu ʻo e taha ʻo e kau maté, naʻe pehē ai ʻe he faifekaú: “Naʻe ʻikai ke tāmateʻi ia ʻe Katrina. Naʻe ui ia ʻe he ʻOtuá ki ʻapi.” ʻI ha toe taimi ʻe taha, naʻe tala ange ai ʻi ha ʻuhinga lelei ʻe ha kalake ʻi he falemahakí ki ha kiʻi taʻahine ke ʻoua ʻe hohaʻa he kuo ʻave ʻe he ʻOtuá ʻene faʻeé ki langi. Naʻe tangi ʻa e kiʻi taʻahiné ʻo pehē: “He ko e hā, ko e hā koā naʻá ne ʻave ai ia meiate aú?”

ʻOku hā mahino, ko e ngaahi fakakaukau fehālaaki pehē ʻo kau ki he maté ʻoku ʻikai ke faʻa fakafiemālieʻi ai ʻa e faʻahinga ʻoku huki tonu ai ʻa e mamahí. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhí he ko e ngaahi fakakaukau peheé ʻoku ʻikai ke fakahaaʻi atu ai ʻa e moʻoni ia ʻo kau ki he maté. Ko ʻene toe kovi angé, he ʻoku fakahaaʻi atu ai ʻa e ʻOtuá ia ʻokú ne kaihaʻasi ʻa e faʻahinga ʻofeiná mei honau ngaahi fāmilí mo e ngaahi kaumeʻá ʻi ha ngaahi founga fakalilifu mo fakamamahi. Kuo tuku leva ʻa e hoko ʻa e ʻOtuá ko ha matavai ʻo e fakafiemālié, kae fakahaaʻi ā ia ko ha tokotaha kovi ʻi he tuʻunga fakamamahi ʻo e maté. Ka ʻoku fakahaaʻi ʻe he Folofola ʻa e ʻOtuá ʻa e moʻoni ʻo kau ki he maté.

ʻOku ui ʻe he Tohi Tapú ʻa e maté ko ha fili. ʻOku fakatatau ai ʻa e maté ki ha tuʻi kuó ne puleʻi ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá. (Loma 5:17; 1 Kolinito 15:26) Ko e maté ko ha fili ia ʻoku pehē hono mālohí ʻa ia ʻoku ʻikai lava ai ʻa e tangatá ke ne talitekeʻi, pea ko e tokotaha ʻofeina kotoa pē ʻoku mate, ko ha toe tānaki atu ia ki he faʻahinga taʻefaʻalaua ʻoku maʻukovia ʻe he maté. ʻOku ʻikai ʻaupito fepaki ʻa e foʻi moʻoni Fakatohitapu ko iá mo ʻetau ongoʻi mamahi mo e ongoʻi ʻoku ʻikai toe felave ha meʻa ʻi he mate ha taha ʻofeiná. ʻOku fakapapauʻi ai ko e ongoʻi peheé ko e meʻa anga-maheni pē ia. Ka ʻi he tafaʻaki ʻe tahá, ʻoku ngāueʻaki nai ʻe he ʻOtuá ʻa e fili ko e maté ke ne ʻave ʻa hotau ngaahi ʻofaʻangá ki hēvani? Tuku ke tali ʻe he Tohi Tapú ʻa e fehuʻi ko iá.

ʻOku pehē ʻe he Koheleti 9:​5, 10 (PM): “Ka oku ikai jii ilo ha mea e he mate . . . He oku ikai ha gaue, be ha filioi, be ha ilo, be ha boto i he faitoka, aia oku ke alu ki ai.” ʻI he faʻitoká, ʻoku ʻikai ʻaupito ke moʻui, ngaue holo, ongoʻi pe toe ʻi ai ha fakakaukau ʻa e kau maté. ʻOku hangē ia haʻanau mohe maʻú. ʻOku ʻai mahino mai ʻe he Tohi Tapú ʻoku ʻikai ke ʻave ʻe he ʻOtuá ʻa hotau ngaahi ʻofaʻanga kuo maté ke nau nofo mo ia ʻi hēvani. Ko e ngaahi nunuʻa ē ʻo e maté kuo ʻikai ai te nau toe ʻilo ha meʻa ʻi he faʻitoká.

Naʻe fakapapauʻi mai ʻe Sīsū ʻa e foʻi moʻoni ko ení hili ʻa e mate hono kaumeʻa ko Lāsalosí. Naʻe fakatatau ai ʻe Sīsū ʻa e maté ki he mohe. Kapau naʻe ʻalu ʻa Lāsalosi ki hēvani ke nofo ai mo e ʻOtua Māfimafi-Aoniú, he taʻeʻofa moʻoni ia kapau naʻe toe fakafoki mai ia ʻe Sīsū ki māmani ke iku pē ʻone toe mate. ʻOku pehē ʻe he fakamatala fakamānavaʻí, ʻi he fonualotó, naʻe kalanga leʻo-lahi ai ʻa Sīsū ʻo pehē: “Lasalosi, tuʻu mai kituʻa.” ʻOku hoko atu ʻa e Tohi Tapú ʻo pehē: “Pea hū kituʻa ʻa e pekia.” Naʻe toe moʻui ʻa Lāsalosi. Naʻe ʻiloʻi ʻe Sīsū ne ʻikai ʻaupito ke mavahe ʻa Lāsalosi ia mei he māmaní. Naʻá ne tokoto ʻo ʻikai te ne toe ʻilo ha meʻa ʻi he fonualotó.—Sione 11:​11-14, 34, 38-44.

Ko e meʻa ko eni naʻe hoko ʻa ia ʻoku hiki ʻi he Tohi Tapú ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ke tau mahinoʻi ko e maté ʻoku ʻikai ko ha founga ia ʻoku ngāueʻaki ʻe he ʻOtuá ke ʻave ai ʻa e tangatá mei māmani ki hēvani. Ko ia ai, ʻe lava leva ke tau ʻunuʻunu ki he ʻOtuá mo ʻiloʻi naʻe ʻikai ko ia naʻá ne ʻai ke tau mamahí. ʻE lava ke tau toe falala ʻokú ne ʻafioʻi kakato ʻa e mamahi mo e maumau ʻoku ʻai ke hoko kia kitautolu ʻe he fili ko e maté. Pea ʻoku fakamoʻoniʻi ʻe he moʻoni Fakatohitapu ʻo kau ki he tuʻunga ʻo e kau maté, ʻoku ʻikai ʻaupito faingataʻaʻia ʻa e kau maté ʻi ha afi ko heli pe pulekatolio, kā ʻoku ʻikai te nau toe ʻilo ha meʻa ʻi he faʻitoká. Ko ia ai, ko ʻetau manatu ki hotau ngaahi ʻofaʻangá, ʻoku ʻikai fiemaʻu ke fakameleʻi ia ʻe he ongoʻi fehiʻa ki he ʻOtuá pe manavahē ki he taʻeʻiloá. ʻIkai ke ngata aí, ʻoku ʻomai kia kitautolu ʻe Sihova fakafou ʻi he Tohi Tapú ha toe fakafiemālie.

Iku ʻa e ʻAmanakí ki he Fiefia

Ko e ngaahi konga Tohi Tapu kuo tau lāulea ki aí ʻoku fakahaaʻi mai ai ʻa e ʻamanakí, ko ha konga tefito ia ʻo e fiefia moʻoní. ʻI hono ngāueʻaki ʻi he Tohi Tapú ʻa e foʻi lea “ʻamanaki,” ʻoku fakahuʻunga ia ki he fakatuʻamelie lelei ki ha meʻa ʻe hoko. Ke tau ʻilo ʻa e founga ʻe lava ke iku ai he taimí ni ʻa e ʻamanakí ki he fiefiá, tau toe foki angé ki he talanoa ki hono fokotuʻu ʻe Sīsū ʻa Lāsalosí.

ʻOku ʻi ai ha ʻuhinga ʻe ua naʻe fai ai ʻe Sīsū ʻa e mana ko iá. Ko e taha, ke fakangata ai ʻa e mamahi ʻa Māʻata, Mele mo hona ngaahi kaumeʻa naʻe mamahí. ʻE lava ai ke nau toe feohi fiefia mo honau ʻofaʻangá. Ko e toe ʻuhinga leva hono ua mo mahuʻinga angé naʻe tala ange ʻe Sīsū kia Māʻata: “ʻIkai naʻa ku tala atu, kapau te ke tui, te ke mamata ki he langilangi ʻo e ʻOtua?” (Sione 11:40) ʻI he New Testament in Modern English ʻa J. B. Phillips ʻoku fakamatalaʻi ai ʻa e kupuʻi lea fakaʻosí ʻo pehē “ki he meʻa fakaofo ʻoku malava ke fai ʻe he ʻOtuá.” ʻI hono toe fokotuʻu hake ʻa Lāsalosí, naʻe tomuʻa fakaʻali ai ʻe Sīsū ʻa e meʻa ʻe malava ke fai ʻe Sihova ko e ʻOtuá ʻi he kahaʻú. Ko e toe ngaahi fakaikiiki eni ʻo kau ki he “meʻa fakaofo ʻoku malava ke fai ʻe he ʻOtuá.”

ʻI he Sione 5:​28, 29, naʻe pehē ai ʻe Sīsū: “ʻOua te mou ofo ʻi he meʻa ko ia: he ʻoku ʻunu mai ha taimi, ʻa ia ʻe fanongo ai ki hono leʻo ʻe he kakai kotoa pe ʻoku ʻi he ngaahi faʻitoka, pea te nau ʻalu atu mei ai.” ʻOku ʻuhinga ení ko e kau mate kotoa ʻi he ngaahi faʻitoká, ʻo kau ai mo hotau ngaahi ʻofaʻangá, te nau toe moʻui mai. ʻOku fakahaaʻi mai ʻe he Ngāue 24:15 ha toe meʻa ʻo kau ki he taimi fakaofo ko ení, ʻo pehē: “ʻE faifai pea hoko ha toetuʻu ʻa e angatonu mo e angahala fakatouʻosi.” Ko ia naʻa mo e “angahala,” ʻa e faʻahinga tokolahi naʻe ʻikai te nau ʻilo mo tauhi kia Sihová, te nau maʻu ha faingamālie he kahaʻú ke fakahōifuaʻi ʻa e ʻOtuá.

ʻE hoko ʻi fē ʻa e toetuʻu ko ení? ʻOku pehē ʻe he Sāme 37:29: “Ko haʻa fai totonu te nau maʻu ʻa e fonua, pea te nau nofo ai ʻo tuputupuʻa.” Fakakaukau atu ā ki he ʻuhinga ʻo e meʻa ko iá! Ko e ngaahi fāmili mo e ngaahi kaumeʻa kuo fakamāvaeʻi kinautolu ʻe he maté te nau toe feʻiloaki ʻi heni he māmaní. ʻI hoʻo fakakaukau atu ko ia ʻo kau ki he taimi fakalata te ke maʻu mo e faʻahinga naʻá ke koloaʻaki hoʻomou feohi ki muʻá, ʻoku ʻuhingamālie leva ʻa e fonu ho lotó ʻi he fiefiá.

ʻOku Finangalo ʻa Sihova Ke Ke Fiefia

Kuo tau lāulea ki he founga ʻe ua ʻa ia ʻe malava ai ʻa Sihova ʻo ʻai ke fakautuutu hoʻo fiefiá, neongo ʻa e ngaahi palopalemá. ʻUluakí, fakafou ʻi he Tohi Tapú, ʻokú ne tokonaki mai ai ʻa e ʻilo mo e tataki ke tokoniʻiʻaki koe ke ke fehangahangai lavameʻa ai mo e ngaahi ʻahiʻahí. Tuku kehe hono tokoniʻi kitautolu ke tau fekuki mo e mamahi he maté, ʻoku lava ke toe tokoniʻi kitautolu ʻe he akonaki ʻa e Tohi Tapú ke tau fekuki mo e ngaahi palopalema fakaʻekonōmiká mo fakaesinó. ʻOku lava ke ʻoatu ai ʻa e mālohi ke ke kātekinaʻaki ʻa e fakamaau taʻetotonu fakasōsialé mo e maveuveu fakapolitikalé. Pea kapau te ke ngāueʻaki ʻene tatakí ʻi hoʻo moʻuí, ʻe lava ke tokoniʻi ai koe ke ke fekuki mo e ngaahi palopalema fakafoʻituitui kehé.

Ko hono uá, ʻi hoʻo ako ʻa e Tohi Tapú, te ke maʻu ai ha ʻamanaki ʻoku laka mamaʻo ange ia ʻi ha toe meʻa pē ʻoku tuʻuaki mai ʻe he tangatá. Ko e toetuʻu ʻa e ngaahi kaumeʻá mo e fāmilí ko ha konga ia ʻo e ʻamanaki ʻoku akoʻi mai ʻe he Tohi Tapú. ʻOku ʻomai ʻe he Fakahā 21:​3, 4 ha fakaikiiki lahi ange: “Ko e ʻOtua [ʻe] kau [mo e faʻahinga ʻo e tangatá], ʻio, ko honau ʻOtua. Pea te ne holoholo ʻa e loʻimata kotoa pe mei honau mata; pea ʻe ʻikai toe ai ha mate, pea ʻe ʻikai toe ai ha mamahi, pe ha tangi, pe ha ongosia; kuo mole ʻa e ngaahi meʻa muʻa.” ʻOku ʻuhinga ení ʻe vavé ni ke puli atu ʻo taʻengata ha tupuʻanga pē ʻo e mamahí mei hoʻo moʻuí. Ko e meʻa ʻoku talaʻofa ʻe he Tohi Tapú ʻe hoko , pea te ke malava ʻo fiefia ʻi hono fakahokó. ʻOkú ke maʻu ʻa e nonga ʻi hono ʻiloʻi pē ko ia ʻe lelei ange ʻa e ngaahi taimi ʻi he kahaʻú. Ko hono ʻiloʻi heʻikai te ke faingataʻaʻia tuʻuloa hili ʻa e maté ko ha ʻuhinga ia ke ke fiefia ai.

Ke fakatātaaʻi: ʻI he ngaahi taʻu kuo maliu atú, naʻe mātā ai ʻe Maria ʻa e faai māmālie ke mate ʻi ha tuʻunga fakamamahi ʻa hono husepānití ko e tupu mei he kanisaá. Lolotonga ʻene kei mamahi aí, naʻe pau ke ne toe hiki mo ʻene toko tolu fefiné mei honau ʻapí koeʻuhi ko e ngaahi palopalema fakapaʻangá. Hili mei ai ha taʻu ʻe ua, naʻe ʻiloʻi ʻe Maria kuo maʻu ia ʻe he kanisaá. Naʻe fai ʻa hono tafa lalahi ʻe ua pea naʻá ne fekuki mo e langa lahi ʻaupito he ʻaho kotoa pē. Neongo ʻa e ngaahi palopalemá ni, naʻe ueʻi ia ʻe heʻene fakakaukau fakatuʻamelié ke ne fakalototoʻaʻi ʻa e kakai kehé. ʻOku anga-fēfē ʻene tauhi maʻu ʻene fiefiá?

ʻOku pehē ʻe Maria: “ʻI he taimi ʻoku ou maʻu ai ha palopalema, ʻoku ou feinga ke ʻoua te u fuʻu fakakaukau lahi ki ai. ʻOku ou fakaʻehiʻehi mei hono ʻeke ʻa e ngaahi fehuʻi hangē ko ení: ‘Ko e hā ʻoku hoko ai ʻa e meʻá ni kiate aú? Ko e hā kuo pau ai ke u faingataʻaʻia pehení? Ko e hā naʻe pau ai ke u puké?’ Ko e meʻa fakamole ivi ka ko e fakakaukau taʻepau. Kae kehe, naʻá ku ngāueʻaki ʻe au hoku iví ʻi he tauhi kia Sihová pea mo hono tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé. Naʻe ʻai ʻe he meʻá ni ke u fiefia.”

Ko e hā ʻene tokoni ʻa e ʻamanakí ki he moʻui ʻa Maria? Naʻe tuku ʻene ʻamanakí ki he kahaʻú ʻi he taimi ʻe toʻo atu ai ʻe Sihova ʻa e mahamahakí mo e ngaahi palopalema kehé mei he faʻahinga ʻo e tangatá. ʻI heʻene ʻalu ki falemahaki ke fai hano faitoʻó, ʻokú ne vahevahe atu ai ʻa e ʻamanaki ko iá ki he kau mahaki kanisā kehe ʻoku ʻikai nai ʻi ai haʻanau ʻamanakí. ʻOku mahuʻinga fēfē ʻa e ʻamanakí kia Maria? ʻOkú ne pehē: “ʻOku ou faʻa fakakaukau ki he meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohi Tapú ʻi he Hepelu 6:​19, ʻa ia ʻoku fakamatalaʻi ai ʻe Paula ʻa e ʻamanakí ko e taula ki he laumālié. Ka ʻikai ʻa e taula ko iá, te te ʻauhia ai hangē ha vaka ʻoku tēkina holo ʻi ha afaá. Ka ʻo kapau ʻoku haʻihaʻi kita ki he taula ko iá, te te malu ai neongo haʻate fehangahangai mo ha ngaahi palopalema hangē ha afaá.” Ko e “ʻamanaki [ko ia] ki he moʻui taʻengata, ʻa ia ne talaʻofa ʻe he ʻOtua taʻe faʻa loi” ʻoku tokoniʻi ai ʻa Maria ke ne kei fiefia ai pē. ʻOku lava ke ne toe fai ʻa e meʻa tatau kia koe.—Taitusi 1:2.

ʻI hoʻo ako ʻa e Tohi Tapú, ʻe lava ke ke maʻu ai ʻa e fiefia moʻoni neongo ʻa e ngaahi palopalema ʻokú ke maʻú. Ka neongo ia, ʻe ʻi ai nai hoʻo ngaahi fehuʻi ʻo kau ki he ngaahi ʻaonga ʻo hono fai iá. ʻE fiefia ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ke nau fakahaaʻi atu ʻa e ngaahi tali Fakatohitapu ʻoku fiemaʻu ke ke ʻilo ka ke malava ai ʻo fiefia moʻoni. ʻI hoʻo tatali ki hono fakahoko ʻa e ʻamanaki ʻoku ʻomai ʻe Sihová, ʻe malava ai ke ke kau ʻi he faʻahinga ʻoku fakamatalaʻi hení: “Te nau aʻusia ʻa e fiefia mo e nekeneka, pea ko e mamahi mo e mapuhoi ʻoku moulu atu.”—Aisea 35:10.

[Fakatātā ʻi he peesi 5]

Ko e moʻoni pē ʻoku ʻi he Tohi Tapú te ne lava ke fakanonga ʻa e mamahí

[Fakatātā ʻi he peesi 7]

Ko e ʻamanaki ʻi he Tohi Tapú ki ha toetuʻú ʻe lava ke ne ʻai ke ke fiefia

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share