LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w08 9/15 p. 16-20
  • Tauhi Maʻu ʻa e “Afo Tuʻo Tolu” ʻi he Nofo Malí

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Tauhi Maʻu ʻa e “Afo Tuʻo Tolu” ʻi he Nofo Malí
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2008
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • ʻAi Maʻu Pē ʻa Sihova ʻi he Nofo Malí
  • ʻI he Malanga Hake ʻa e Ngaahi Faingataʻá
  • Ngaahi Tāpuaki Lahi Ange
  • Nofo Malí—Ko ha Meʻaʻofa mei he ʻOtuá
    Founga ke Nofo Maʻu Ai ʻi he ʻOfa ʻa e ʻOtuá
  • ʻAi ke Lavameʻa ʻa e Nofo Mali Kalisitiané
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2016
  • Nofo Malí—Ko ha Meʻaʻofa mei ha ʻOtua ʻOfa
    Tauhi Kimoutolu ʻi he ʻOfa ʻa e ʻOtuá
  • Hili ʻa e ʻAho Malí
    Founga ke Nofo Maʻu Ai ʻi he ʻOfa ʻa e ʻOtuá
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2008
w08 9/15 p. 16-20

Tauhi Maʻu ʻa e “Afo Tuʻo Tolu” ʻi he Nofo Malí

“Ko e afo tuʻo tolu ʻe ʻikai motu vave.”—KOH. 4:12.

1. Ko hai naʻá ne fakatahaʻi ʻa e ʻuluaki ongo meʻa fakaetangatá ʻi he nofo malí?

ʻI HE hili hono fakatupu ʻa e ʻakaú mo e fanga manú, naʻe faʻu ʻe Sihova ko e ʻOtuá ʻa e ʻuluaki tangatá, ʻa ʻĀtama. Naʻe ʻai ki mui ai ʻe he ʻOtuá ʻa ʻĀtama ke ne mohe maʻu, pea naʻá Ne ngāueʻaki leva ʻa e taha ʻo e ngaahi hui vakavaka ʻo ʻĀtamá ke ngaohi maʻana ha tokoni haohaoa. ʻI he mamata ʻa ʻĀtama ki he fefiné, naʻá ne pehē: “Ko e fai ko eni ko e hui mei hoto hui, mo e kakano mei hoto kakano.” (Sen. 1:27; 2:18, 21-23) Naʻe fakahaaʻi ʻe Sihova ʻene hōifua ki he fakatupu ko ʻení, ʻo ne fakatahaʻi ai ʻa e ʻuluaki ongo meʻa fakaetangatá ʻi he nofo malí peá ne tāpuakiʻi kinaua.—Sen. 1:28; 2:24.

2. Naʻe anga-fēfē hono fakameleʻi ʻe Sētane ʻa e vā ʻo ʻĀtama mo ʻIví?

2 Ko e meʻa fakamamahí, ʻikai ke fuoloa mei ai ne ʻohofi ʻa e fokotuʻutuʻu fakaʻotua ʻo e nofo malí. Anga-fēfē? Ko ha laumālie fulikivanu, ʻa ia naʻe hoko ʻo ui ko Sētané, naʻá ne kākaaʻi ʻa ʻIvi ke ne kai mei he fuʻu ʻakau pē taha naʻe tapui ki he ongo meʻá ni. ʻI he hili pē iá, naʻe kau atu ʻa ʻĀtama ki hono uaifí ʻi he meʻa ne iku ai ki ha angatuʻu ki he pule totonu mo e tataki lelei ʻa e ʻOtuá. (Sen. 3:1-7) ʻI he taimi naʻe ʻeke ai ʻe Sihova ki he ongo meʻá ʻa e meʻa kuó na faí, naʻe hoko ai ʻo hā mahino ne ʻosi mele hona vahaʻangataé. Naʻe tukuakiʻi ʻe ʻĀtama ʻa hono uaifí, ʻo pehē: “Ko e fefine naʻa ke ʻomi ke ma nonofo, ko ia ia naʻa ne ʻomi haʻaku meʻa mei he ʻakau, pea u kai.”—Sen. 3:11-13.

3. Ko e hā ʻa e fakakaukau hala naʻe fakatupulekina ʻe he kau Siu ʻe niʻihi?

3 ʻI he laui senituli talu mei ai, kuo ngāueʻaki ʻe Sētane ha ngaahi founga kākā kehekehe ke pouaki ʻaki ʻa e taʻefelotoi fakaenofomalí. Ko e fakatātaá, ʻi he taimi ʻe niʻihi kuó ne ngāueʻaki ai ʻa e kau taki lotú ke pouaki ha vakai taʻefakatohitapu ki he nofo malí. Naʻe fakamaʻamaʻaʻi ʻe he kau taki Siu ʻe niʻihi ʻa e ngaahi tuʻunga ʻa e ʻOtuá, ʻi hono fakaʻatā ʻa e ngaahi husepānití ke nau veteʻi honau ngaahi uaifí ʻi he fanga kiʻi meʻa iiki hangē ko hono fakakonokona tōtuʻa ʻo e meʻakaí. Ka naʻe fakahaaʻi ʻe Sīsū: “Ka ʻi ai ha taha te ne veteʻi hono uaifí, ka ʻikai ʻi he tuʻunga ʻo e feʻauakí, peá ne toe mali mo ha fefine kehe ʻokú ne fai ai ʻa e tono.”—Mt. 19:9, NW.

4. ʻOku anga-fēfē hono ʻohofi ʻo e fokotuʻutuʻu nofo malí he ʻaho ní?

4 ʻOku kei femoʻuekina pē ʻa Sētane ʻi he feinga ke veteki ʻa e haʻi ʻo e nofo malí. Ko e nofo fakamali ʻa ha ongo fakasōtoma, ko e nonofo ʻa ha ongo meʻa teʻeki mali, ko e ngaahi vete mali noaʻia peé ʻoku fakamoʻoniʻi ai ʻokú ne lavameʻa lahi ʻi he meʻá ni. (Lau ʻa e Hepelu 13:4.) ʻI he tuʻunga ko e kau Kalisitiané, ko e hā ʻe lava ke tau fai ke fakaʻehiʻehi ai mei he hoko ʻo tākiekina ʻe he fakakaukau fehālaaki ʻoku failahia ki he nofo malí? Tau lāulea angé ki he anga ʻe niʻihi ʻo ha nofo mali fiefia mo lavameʻa.

ʻAi Maʻu Pē ʻa Sihova ʻi he Nofo Malí

5. Ko e hā ʻoku ʻuhinga ki ai ʻa e kupuʻi lea “afo tuʻo tolu” ʻi he fekauʻaki mo e nofo malí?

5 Ke lakalakaimonū ha nofo mali, ʻoku fiemaʻu ke kau ʻa Sihova ʻi he vahaʻangatae ko iá. ʻOku pehē ʻe heʻene Folofolá: “Ko e afo tuʻo tolu ʻe ʻikai motu vave.” (Koh. 4:12) Ko ha kupuʻi lea fakaefakatātā ʻa e “afo tuʻo tolu.” ʻI hono ngāueʻaki ʻa e fakatātā ko ʻení ki he nofo malí, ʻoku kau ki ai ʻa e husepānití mo e uaifí, ko e ʻuluaki ongo foʻi afó ia, ʻa ia ʻoku fī fakataha ki he foʻi afo ʻi lotó, ko Sihova ko e ʻOtuá. Ko e fāʻūtaha mo e ʻOtuá ʻoku maʻu ai ʻe ha ongo meʻa ʻa e mālohi fakalaumālie ke fekuki ai mo e ngaahi palopalemá, pea ko e kī ia ki hono maʻu ʻa e fiefia lahi taha ʻi he nofo malí.

6, 7. (a) Ko e hā ʻe lava ke fai ʻe he kau Kalisitiané ke fakapapauʻi ʻoku fakakau ʻa e ʻOtuá ʻi heʻenau nofo malí? (e) Ko e hā ʻoku fakamahuʻingaʻi ʻe ha tuofefine ʻe taha ʻo fekauʻaki mo hono husepānití?

6 Ka ko e hā ʻe lava ke fai ʻe ha ongo meʻa mali ke fakapapauʻi ko ʻena nofo malí ʻoku hangē ha afo tuʻo tolú? Naʻe hiva ʻa e tokotaha-tohi-saame ko Tēvitá: “ʻE hoku ʻOtua, ʻoku ou manako ke u fai hoʻou finangalo; pea ʻoku ʻi hoku loto fatu hoʻo lao.” (Sāme 40:8) ʻOku pehē hono ueʻi kitautolu ʻe heʻetau ʻofa ki he ʻOtuá ke tau tauhi ia ʻaki ha loto kakato. Ko ia ai, ʻoku totonu ki he ongo meʻá fakatouʻosi ke na fakatupulekina ha vahaʻangatae māfana fakafoʻituitui mo Sihova pea fiefia ʻi hono fai ʻa hono finangaló. ʻOku totonu ke toe feinga ʻa e ngaahi hoa malí ke fakaivimālohiʻi ʻa e ʻofa ʻa honau hoá ki he ʻOtuá.—Pal. 27:17.

7 Kapau ʻoku ʻi loto moʻoni ʻiate kitautolu ʻa e lao ʻa e ʻOtuá, ʻe hā mei ai ʻa e ngaahi ʻulungāanga hangē ko e tuí, ʻamanakí, mo e ʻofá pea ʻe tokoni ia ke ʻai ke mālohi ʻa e haʻi ʻo e nofo malí. (1 Kol. 13:13) Ko ha Kalisitiane ko hono hingoá ko Sandra, ʻa ia kuó ne nofo mali he taʻu ʻe 50, ʻokú ne pehē: “Ko e meʻa ʻoku ou fakamahuʻingaʻi lahi taha ʻi hoku husepānití ko ʻene tataki mo ʻene faleʻi fakalaumālié pea mo ʻene ʻofa kia Sihová, ʻa ia ʻoku mālohi ange ia ʻi heʻene ʻofa kiate aú.” Ngaahi husepāniti, ʻe lava ke fai ha fakamatala meimei tatau mo ia fekauʻaki mo kimoutolu?

8. Ko e hā ʻoku fiemaʻu ki hono maʻu “ha totongi lelei” ʻi he nofo malí?

8 ʻI he tuʻunga ko ha hoá, ʻokú ke ʻai ʻa e ngaahi meʻa fakalaumālié mo e ngaahi meʻa ʻo e Puleʻangá ʻo fakamuʻomuʻa ʻi he moʻuí? ʻIkai ngata aí, ʻokú ke vakai moʻoni ki ho malí ko ho hoa ʻi he tauhi kia Sihová? (Sen. 2:24) Naʻe tohi ʻe he tuʻi poto ko Solomoné: “ʻOku ngutuhuaange ke toko ua ʻi heʻete toko taha; he ʻoku ʻi heʻena ngaue ha totongi lelei.” (Koh. 4:9) Ko e moʻoni, kuo pau ke ngāue mālohi ha husepāniti mo ha uaifi koeʻuhi ka na maʻu “ha totongi lelei” ʻi he tuʻunga ko ha feohi fāʻūtaha ʻofa mo tuʻuloa ʻoku ʻi ai ʻa e tāpuaki ʻa e ʻOtuá.

9. (a) Ko e hā ʻa e ngaahi ngafa ʻoku maʻu ʻe he ngaahi husepānití? (e) Fakatatau ki he Kolose 3:19, ʻoku totonu ke fēfē ʻa e fakafeangai ʻa ha husepāniti ki hono uaifí?

9 Ko ha meʻa ʻe hā ai pe ʻoku kau ʻa e ʻOtuá ʻi ha nofo malí ko e feinga ʻoku fai ʻe he husepānití mo e uaifí fakatouʻosi ke moʻui ʻo fehoanaki mo ʻEne ngaahi fiemaʻú. ʻOku maʻu ʻe he ngaahi husepānití ʻa e ngafa tefito ke tokonaki ʻa e ngaahi fiemaʻu fakamatelie mo fakalaumālie ki he fāmilí. (1 Tim. 5:8) ʻOku toe fakalototoʻaʻi kinautolu ke nau tokaʻi ʻa e ngaahi fiemaʻu fakaeongo ʻa honau uaifí. ʻI he Kolose 3:19, ʻoku tau lau ai: “ʻA e kau tangata, mou ʻofa ki homou ngaahi uaifi, ʻo ʻoua ʻe kona homou loto kiate kinautolu.” Naʻe fakamatalaʻi ʻe ha mataotao Tohi Tapu ʻe taha ʻa e kupuʻi lea ‘loto koná’ ʻo pehē ʻoku kau ki ai “hono fai kiate kinautolu ʻa e ngaahi lea kona, pe lea fefeka, pea ʻikai fai ha ʻofa, tokanga, tokonaki, maluʻi mo e tokoni kiate kinautolu.” ʻOku hā mahino, ʻe taʻefeʻunga ke ʻi ha ʻapi Kalisitiane ha faʻahinga tōʻonga pehē. Ko ha husepāniti ʻokú ne ngāueʻaki hono tuʻunga-ʻulú ʻi ha founga ʻofa ʻoku langaʻi ai ha loto-vēkeveke ʻi hono uaifí ke anganofo.

10. Ko e hā ʻa e faʻahinga fakakaukau ʻoku totonu ke fakahāhaaʻi ʻe he ngaahi uaifi Kalisitiané?

10 Ko e ngaahi uaifi Kalisitiane ko ia ʻoku nau feinga ke ʻai maʻu pē ʻa Sihova ʻi heʻenau nofo malí kuo pau ke nau toe moʻui mo kinautolu ʻo fehoanaki mo e ngaahi fiemaʻu ʻa e ʻOtuá. Naʻe tohi ʻe he ʻapositolo ko Paulá: “ʻA e kau fefine, mou anganofo ki siʻomou ngaahi husepaniti, ʻo hange ki he ʻEiki. He ko e husepaniti ko e ʻulu ʻo e uaifi, ʻo hange foki ko Kalaisi ko e ʻulu ʻo e Siasi.” (Ef. 5:22, 23) Naʻe kākaaʻi ʻe Sētane ʻa ʻIvi, ʻo pouaki ʻa e loi ko ia ko e tauʻatāina mei he ʻOtuá ʻe maʻu ai ʻa e fiefia tuʻuloá. ʻOku hā mahino ko e laumālie ʻo e faʻifaʻitelihá ʻoku mātā ia he taimí ni ʻi he ngaahi nofo mali lahi. Kae kehe, ki he kau fefine anga-fakaʻotuá, ʻoku ʻikai ko ha meʻa taʻefakamānako ʻa e moʻulaloa ia ki honau ʻulu anga-ʻofá. ʻOku nau manatuʻi naʻe fakanofo ʻe Sihova ʻa ʻIvi ke hoko ko e “fakakakato” ʻo hono husepānití, ʻa ia ʻoku hā mahino naʻe vakai ki ai ʻa e ʻOtuá ko ha tuʻunga lāngilangiʻia ia. (Sen. 2:18, NW) Ko ha uaifi Kalisitiane ʻokú ne tali loto-lelei ʻa e fokotuʻutuʻu ko iá “ko e kalauni” moʻoni ia ki hono husepānití.—Pal. 12:4.

11. Ko e hā naʻe fakaʻosiʻaki ʻe ha tokoua ʻe taha ʻo pehē ne tokoni ki heʻene nofo malí?

11 Ko ha toe tokoni ʻe taha ke ʻai maʻu pē ʻa e ʻOtuá ʻi ha nofo mali ko ha ako fakataha ʻe he ongo meʻá ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá. Ko Gerald, ʻa ia kuó ne nofo mali fiefia ʻi he taʻu ʻe 55, ʻokú ne pehē: “Ko e meʻa mahuʻinga taha ʻi ha nofo mali lavameʻa ko hono lau mo ako fakataha ʻa e Tohi Tapú.” ʻOkú ne tānaki mai, “Ko hono fai fakataha ʻa e ngaahi meʻá, tautefito ki he ngaahi meʻa fakalaumālié, ʻoku tohoaki ai ʻa e ongo meʻá ke na toe vāofi ange ʻiate kinaua pea kia Sihova.” Ko hono ako fakataha ʻa e Tohi Tapú ʻoku tokoniʻi ai ʻa e fāmilí ke tauhi ʻa e ngaahi tuʻunga ʻa Sihová ke māʻalaʻala ʻi he fakakaukaú, ʻoku fakaivimālohiʻi ai ʻa e tuʻunga fakalaumālié, pea tokoni ke hokohoko atu ʻi he laka ki muʻá.

12, 13. (a) Ko e hā ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ai ʻa e lotu fakatahá ki ha ongo meʻa? (e) Ko e hā ʻa e ngaahi ngāue fakalaumālie kehe ʻokú ne fakaivimālohiʻi ha nofo mali?

12 Ko e ngaahi hoa mali fiefiá ʻoku nau toe lotu fakataha. ʻI he taimi ʻoku hanga ai ʻe ha husepāniti ʻo ‘lilingi atu hono lotó’ fakataha mo ha ngaahi kole pau fakahangatonu ki honau ngaahi tuʻungá, ʻe fakaivimālohiʻi moʻoni ai ʻa e haʻi ʻi he nofo malí. (Sāme 62:8) Ko e fakatātaá, he toki meʻa faingofua moʻoni ē ke tuku ki tafaʻaki ha faʻahinga taʻefelotoi pē mo ho hoá ʻi he hili haʻamo kōlenga fakataha ki he Māfimafi-Aoniú ki ha tataki mo e fakahinohino! (Mt. 6:14, 15) ʻI he fehoanaki mo e lotú, he feʻungamālie ē ki he hoá taki taha ke ʻai ia ko ha fakapapau ke tokoni ki he tokotaha ko ē pea ke hokohoko atu ʻo “fekatakiʻaki pe mo fefakamolemoleʻaki.” (Kol. 3:13) Manatuʻi ko e lotú ko e fakahāhā ia ʻo e falala ki he ʻOtuá. Naʻe pehē ʻe Tuʻi Tēvita: “Ko e mata ʻo e meʻa fulipe ʻoku hanga ki he ʻAfiona.” (Sāme 145:15) ʻI heʻetau hanga atu mo e ʻamanaki ki he ʻOtuá ʻi he lotú, ʻoku siʻi ange ai ʻa e ngaahi loto-moʻua ʻoku tau maʻú, ʻi hono ʻiloʻi ‘ʻokú ne mamahiʻi [pe tokanga mai kiate] kitautolu.’—1 Pita 5:7.

13 Ko e toe founga tefito ʻe taha ke ʻai maʻu pē ʻa Sihova ʻi ha nofo malí ko hono maʻu ʻa e ngaahi fakataha ʻa e fakatahaʻangá pea mo e ngāue fakataha ʻi he ngāue fakamalangá. ʻI heʻetau ngaahi fakatahá, ʻoku ako ai ʻa e ngaahi hoá ki he founga ke faitau ai mo e “ngaahi tuʻutuʻuni [pe ngāue] kākā” ʻoku ngāueʻaki ʻe Sētane ke fakamavahevaheʻi ʻaki ʻa e ngaahi fāmilí. (Ef. 6:11) Pea ko ha husepāniti mo ha uaifi ʻokú na ngāue fakataha maʻu pē ʻi he ngāue fakamalangá ʻokú na ako ke na “tuʻu maʻu, taʻe ngaūe.”—1 Kol. 15:58.

ʻI he Malanga Hake ʻa e Ngaahi Faingataʻá

14. Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa ʻe lava ke ne fakatupu ʻa e mafasia ʻi he nofo malí?

14 Ko hono moʻoní, ʻoku ʻikai nai ke ongo foʻou ʻa e ngaahi fokotuʻu ia ʻi ʻolungá, kae fēfē ke ke lāulea tauʻatāina ki ai mo ho hoá? Sio pe ʻoku ʻi ai ha tafaʻaki ʻoku taau ke fai ha tokanga lahi ange ki ai ʻi hoʻomo nofo malí. Neongo ia, ʻoku fakamoʻoniʻi ʻe he Tohi Tapú naʻa mo e faʻahinga kuo nau ʻai ʻa e ʻOtuá ʻi heʻenau nofo malí “te nau maʻu ekinautolu ae mamahi i he jino.” (1 Kol. 7:28, PM) Koeʻuhi ko e taʻehaohaoa fakaetangatá, ko e tākiekina kovi ʻa e māmani maumau-lao ko ʻení, pea mo e ngaahi tauhele ʻa e Tēvoló, naʻa mo e ngaahi nofo mali ʻa e kau sevāniti faitōnunga ʻa e ʻOtuá ʻe lava ke tofanga ʻi he mafasia lahi. (2 Kol. 2:11) Ka ʻoku fakamafeia kitautolu ʻe Sihova ke tau fekuki mo e ngaahi mafasia peheé. ʻIo, ʻe lava ke ikuʻi ia. Naʻe mole ʻa e fanga monumanu ʻa e tangata faitōnunga ko Siopé, ko ʻene kau ngāué, mo ʻene fānaú. Ka ʻoku pehē ʻe he Tohi Tapú: “ʻI he ngaahi meʻa kotoa ko ia naʻe ʻikai fai hala ʻa Siope, pea naʻe ʻikai te ne tuku ha kovi ki he ʻOtua.”—Siope 1:13-22.

15. “E anga-fēfē tali ʻa e kakaí ʻi heʻenau loto-mafasiá, pea ʻe lava fēfē ʻa e ngaahi hoa malí ke fekuki lelei taha mo e ngaahi tuʻunga peheé?

15 ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, naʻe lea ange ʻa e uaifi ʻo Siopé kiate ia: “Oku ke kei kuku hoo agatonu? lea kovi ki he Otua, ka ke mate.” (Siope 2:9, PM) Ko e moʻoni, ʻi he taimi ʻoku malanga hake ai ha ngaahi meʻa fakamamahi pe ngaahi tuʻunga faingataʻa kehe, ʻoku lava ke fakatupunga kita ʻe he hohaʻa fakaeongo ʻoku hoko aí ke te fai ha meʻa taʻefakapotopoto. “Ko e fakamalohia [“fakafeʻātungiá,” NW] ʻoku meʻa mo sesele ai ʻa e tangata poto,” ko e lau ia ʻa e potó. (Koh. 7:7) Kapau ʻoku lea ʻita atu ʻa ho hoá ʻi he tali ki he faingataʻaʻiá pe “fakafeʻātungiá,” feinga ke kei mokomoko ai pē. Ko e tali atu ʻi he founga tataú ʻe fakatupunga nai ai ʻa e taha pe ko kimoua fakatouʻosi ke leaʻaki ha meʻa te ne ʻai ʻa e tuʻunga ʻoku hokó ke toe kovi ange. (Lau ʻa e Sāme 37:8.) Ko ia tukunoaʻi ha faʻahinga ‘lea puna noa’ pē ʻe tupu nai mei he ongoʻi feifeitamakí pe loto-siʻí.—Siope 6:3.

16. (a) ʻOku anga-fēfē hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi lea ʻa Sīsū ʻoku hā ʻi he Mātiu 7:1-5 ki he nofo malí? (e) Ko e hā ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ai ʻa e fakakaukau mafamafatataú ʻi he nofo malí?

16 ʻOku fiemaʻu ki he ngaahi hoa malí ke nau ʻamanaki ki he ngaahi meʻa ʻe ala hoko moʻoní. ʻOku fakatokangaʻi nai ʻe ha taha ʻi he ongo meʻá ha fanga kiʻi angaʻitangata ʻi he tokotaha ko ē peá ne fakakaukau, ‘ʻE lava ke u liliuʻi ia.’ ʻI he ʻofá mo e anga-kātakí, te ke malava nai ke tokoniʻi ho hoá ke ne fai ha fakalakalaka māmālie. Kae ʻoua naʻa ngalo, naʻe fakatatau ʻe Sīsū ʻa e tokotaha ʻokú ne fakaangaʻi ʻa e fanga kiʻi tōnounou iiki ʻa ha taha kehé ki ha taha ʻokú ne fakasio ki he “malamalaʻi ʻakau” ʻi he mata ʻo hono tokouá kae ʻikai te ne fakatokangaʻi ʻe ia ʻa e “fuʻu lalango” ʻi hono mata ʻoʻoná. Naʻe enginaki mai ʻa Sīsū kiate kitautolu: “ʻOua te mou fakaanga, naʻa angaʻia kimoutolu.” (Lau ʻa e Mātiu 7:1-5.) ʻOku ʻikai ʻuhinga ʻeni ia ʻoku totonu ke tukunoaʻi ʻa e ngaahi hala mamafá. Ko Robert, naʻe nofo mali ʻi he meimei taʻu ʻe 40, naʻá ne pehē: “Ko e fetalanoaʻaki tauʻatāina mo hangatonú pea hoko leva ʻo loto-lelei ke tali ha ngaahi fakakaukau mahuʻingá ʻe fiemaʻu nai ai ki he ngaahi hoa malí ke nau fai ha ngaahi liliu ʻi heʻenau moʻuí.” Ko ia ʻai ke mafamafatatau. ʻI he lelei ange ke ʻoua ʻe hoko ʻo loto-mamahi koeʻuhi ko ha ngaahi anga ʻokú ke loto ke sio ʻoku maʻu ʻe ho hoá, ako ke houngaʻia mo fiefia ʻi he ngaahi ʻulungāanga lelei ʻokú ne maʻu he taimi ní.—Koh. 9:9.

17, 18. ʻI he tuʻu moʻunga ʻa e ngaahi faingataʻá, ko fē ʻe lava ke tau hanga ki ai ki ha tokoní?

17 ʻE hoko nai ha ngaahi ʻahiʻahi ʻi he taimi ʻoku liliu ai ʻa e ngaahi tuʻunga ʻi he moʻuí. ʻE fehangahangai nai ha ongo meʻa mo ha ngaahi faingataʻa ʻi he taimi te na maʻu fānau aí. ʻE hoko nai ʻa e hoá pe ko ha kiʻi tama ʻo puke lahi. ʻE fiemaʻu nai ki he ngaahi mātuʻa taʻumotuʻá ha tokanga makehe. ʻE hiki nai ʻa e fānau kuo lalahí ʻo mamaʻo ʻaupito mei ʻapi. ʻE ʻi ai nai ha ngaahi liliu kehe ʻe tupu mei he tokanga ki he ngaahi monū mo e ngaahi fatongia fakateokalatí. Ko e kātoa ʻo e ngaahi liliu ko ʻení ʻoku lava ke ne ʻomai ʻa e loto-mafasia mo e loto-moʻua ki ha vahaʻangatae.

18 Kapau ʻoku hanga ʻe he mafasia ʻi hoʻo nofo malí ʻo ʻai koe ke ke ongoʻi kuo ʻosi hoʻo kātakí, ko e hā ʻe lava ke ke faí? (Pal. 24:10) ʻOua ʻe foʻi! ʻOku ʻikai toe ʻi ai ha meʻa ia ʻe lelei ange kia Sētane ka ko hano hanga ʻe ha taha ʻo e kau sevāniti ʻa e ʻOtuá ʻo liʻaki ʻa e lotu maʻá. Te ne toe fiefia ange kapau naʻe fai pehē ha ongo meʻa. Ko ia ai, fai ʻa e meʻa kotoa te ke malavá ke fakapapauʻi ʻoku kei ʻi hoʻomo nofo malí ʻa e afo tuʻo tolú. ʻOku ʻi he Tohi Tapú ʻa e ngaahi fakamatala lahi ki he faʻahinga naʻa nau faitōnunga ai pē neongo ʻa e ngaahi ʻahiʻahi kakahá. Ko e fakatātaá, ʻi he taimi ʻe taha, naʻe huaʻi atu ai ʻe Tēvita hono lotó kia Sihova, ʻo ne pehē: “Ke ke aloofa kiate au, e Otua: [ko e ] . . . tagata; oku ne . . . taomia au.” (Sāme 56:1, PM) Kuo faifai ange peá ke ongoʻi kuo fakafeʻātungiaʻi koe ʻe he “tagata”? Pe ʻoku haʻu ʻa e mafasia ʻokú ke ongoʻí mei ha feituʻu mamaʻo pe mei ha taha pē ʻoku vāofi mo koe, manatuʻi: Naʻe maʻu ʻe Tēvita ʻa e mālohi ke kātakiʻi, pea ʻe lava ke ke pehē mo koe. Naʻe pehē ʻe Tēvita: “Naaku kumi kia Jihova, bea ne ogoʻi au, o ne fakamoui au mei he eku manavahe kotoabe.”—Sāme 34:4, PM.

Ngaahi Tāpuaki Lahi Ange

19. ʻI he founga fē ʻe lava ke tau tekeʻi mamaʻo ai ʻa e ngaahi ʻoho ʻa Sētané?

19 ʻI he taimi ko ʻeni ʻo e ngataʻangá, ʻoku fiemaʻu ki he ngaahi hoa malí ke nau ‘fefakafiemalieaki akinautolu, o felagaaki hake akinautolu.’ (1 Tes. 5:11, PM) ʻOua ʻe ngalo, ʻoku taukaveʻi ʻe Sētane ko ʻetau mateaki kia Sihová ʻoku fakatuʻunga ʻi he siokita. Te ne ngāueʻaki ha founga pē ʻoku ala lavá, ʻo kau ai hono veteki ha nofo mali, ke maumauʻi ʻetau anga-tonu ki he ʻOtuá. Ke tekeʻi mamaʻo ʻa e ngaahi ʻoho ʻa Sētané, ʻoku fiemaʻu ke tau falala kakato kia Sihova. (Pal. 3:5, 6) Naʻe tohi ʻe Paula: “ʻOku ou mafeia ʻa e meʻa kotoa pe ʻiate ia ʻoku ne fakakaukaua au.”—Fili. 4:13.

20. Ko e hā ʻa e ngaahi tāpuaki ʻoku hoko mai mei hono ʻai maʻu pē ʻa e ʻOtuá ʻi heʻete nofo malí?

20 Ko e ngaahi tāpuaki ʻoku tupu mei hono ʻai ʻa e ʻOtuá ʻi ha nofo malí ʻoku lahi. Kuo fakamoʻoniʻi ʻeni ʻia Joel mo hono uaifí ʻi he taʻu ʻe 51. ʻOkú ne pehē: “ʻOku ou fakamālō maʻu pē kia Sihova koeʻuhi ko hoku uaifí pea mo ʻema feohi fiefiá. Kuó ne hoko ko ha hoa lelei moʻoni.” Ko e hā ʻena fakapulipulí? “Kuó ma feinga maʻu pē ke fakahāhā ʻa e anga-ʻofá, anga-kātakí, mo e feʻofaʻakí.” ʻOku ʻikai ha taha ʻo kitautolu te ne fai haohaoa ʻa e meʻa ko iá ʻi he fokotuʻutuʻu ko ʻení. Ka neongo ia, tau ngāue mālohi ke ngāueʻaki ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e Tohi Tapú pea ʻai maʻu pē ʻa Sihova ʻi heʻetau nofo malí. Kapau te tau fai ia, ʻe hoko leva ʻetau nofo malí ʻo hangē “ko e afo tuʻo tolu [ʻa ia] ʻe ʻikai ke motu vave.”—Koh. 4:12.

ʻOkú Ke Manatuʻi?

• ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e pehē ke ʻai ʻa Sihova ʻi ha nofo malí?

• Ko e hā ʻoku totonu ke fai ʻe he ngaahi hoa malí ʻi he malanga hake ʻa ha ngaahi faingataʻa?

• ʻOku tau ʻilo fēfē ʻa e taimi ʻoku ʻi ha nofo mali ai ʻa e ʻOtuá?

[Fakatātā ʻi he peesi 18]

Ko e lotu fakatahá ʻoku tokoni ia ki he ngaahi hoa malí ke nau fehangahangai mo e ngaahi tuʻunga faingataʻá

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share