Naʻá Ke ʻIloʻi?
Ko hai ʻa e kau sikalaipe naʻa nau fakafepaki kia Sīsuú?
Lolotonga ʻene ngāue fakafaifekaú, naʻe fetaulaki ai ʻa Sīsū mo e kau sikalaipe ʻo ʻikai ʻi Selusalema pē kae pehē foki ʻi he ngaahi kolo mo e fanga kiʻi kolo iiki angé. ʻI tuʻa Selusalema—ʻo aʻu ki he ngaahi kolo Siu ʻi tuʻa Pālesitainé—ko e kau tangata ko iá ko e kau ʻōfisa māʻulalo, mataotao ʻi he Laó, ʻa ia naʻa nau ngāue nai ko e kau hiki-tatau pe ko e kau fakamaau fakafeituʻu.—Maake 2:6; 9:14; Luke 5:17-21.
ʻI Selusalema, naʻe ngāue vāofi ai ʻa e kau sikalaipé mo e puleʻanga faka-Siú. (Mātiu 16:21) Ko honau ngafa ʻi aí, ko e lau ia ʻa e Anchor Bible Dictionary, “ʻoku hā ngali ko e fengāueʻaki mo e kau taulaʻeikí, fakatouʻosi ʻi he meʻa fakaefakamāú mo hono fakahoko ʻa e anga fakafonua mo e lao faka-Siú, mo e ngāue fakaʻaho ʻi he Sanetalimí.” ʻI honau tuʻunga māʻolunga ko e kau faiako ʻo e Laó, ko e niʻihi ʻo e kau sikalaipe ko ení ko e kau mēmipa moʻoni kinautolu ʻo e Sanetalimí, pe fakamaauʻanga māʻolunga faka-Siú. Naʻa nau ngāue fakataha mo e kau taulaʻeiki lahí mo e kau Fālesí.
ʻOku faʻa fakamatalaʻi ʻa e kau sikalaipé ko e kau fakafepaki fakalotu kia Sīsū. Kae kehe, naʻe ʻikai fakafepakiʻi ia ʻe he niʻihi. Ko e fakatātaá, naʻe tala ange ʻe he sikalaipe ʻe taha kia Sīsū: “Te u muimui kiate koe, neongo pe ko e fē ha potu te ke meʻa ki ai.” Naʻe tala ange ʻe Sīsū ki ha sikalaipe ʻe taha: “ʻOku ʻikai te ke mamaʻo koe mei he Puleʻanga ʻo e ʻOtua.”—Mātiu 8:19; Maake 12:28-34.
Naʻe ʻuhinga ki he hā ʻa hono pani ʻo ha taha?
ʻI he Hahake Lotolotó he taimi ʻo e Tohi Tapú, ko hono pani lolo ʻo e ʻulu ʻo ha taha ko ha fakaʻilonga ia ʻo e leleiʻia ʻiate ia pe ko ha ngāue anga-talitali kakai ia ki ha tokotaha ʻaʻahi. ʻI he tuʻunga lahi, ko e lolo naʻe ngāueʻakí ko e lolo ʻōlive naʻe tānaki ki ai ʻa e meʻa fakanamulelei. Naʻe toe lilingi ʻe he kau Hepeluú ʻa e lolo ʻi he ʻulu ʻo ha taha, pe pani ia, ʻi he taimi naʻe fakanofo fakaʻofisiale ai ki ha tuʻunga makehe ʻo e mafaí. Ko e fakatātaá, ko ʻĒlone, naʻe pani ia ʻi hono fakanofo ke ngāue ko e taulaʻeiki lahí. (Livitiko 8:12) ʻI he tuʻunga ʻo Tuʻi Tēvitá, naʻe “toʻo ʻe Samiuela ʻa e ʻainga lolo, ʻo ne pani ia . . . , pea naʻe ʻohofia ʻa Tevita ʻe he Laumalie ʻo e ʻEiki mei he ʻaho ko ia.”—1 Samiuela 16:13.
ʻI he lea faka-Hepeluú, ko e foʻi lea naʻe ngāueʻaki ki he pani ko iá ko e ma·shachʹ, ʻa ia naʻe haʻu mei ai ʻa e foʻi lea ko e ma·shiʹach, pe Mīsaiá. Ko e foʻi lea faka-Kalisi fehoanaki mo iá ko e khriʹo, ʻa ia ʻoku haʻu mei ai ʻa e khri·stosʹ, pe Kalaisí. Ko ia ai, ko ʻĒlone mo Tēvita ʻoku lava ke lave kia kinaua taki taha ko ha mīsaia, pe ko ha tokotaha pani. Ko Mōsese foki ʻoku ui ia ko ha kalaisi, pe ko ha tokotaha pani, ʻi he ʻuhinga naʻe fakanofo ia ʻe he ʻOtuá ke ne ngāue ko ʻEne fakafofonga.—Hepelu 11:24-26.
Ko Sīsū ʻo Nasaletí naʻe fakanofo ia ʻe he ʻOtuá tonu ki ha tuʻunga mafai lahi. ʻI he ʻikai paniʻaki ha lolo moʻoní, naʻe pani ʻa Sīsū ʻaki ʻa e laumālie māʻoniʻoni ʻo e ʻOtuá. (Mātiu 3:16) ʻI hono tuʻunga ko e Tokotaha Pani ʻa Sihová, ʻoku feʻungamālie ʻa e lave kia Sīsū ko e Mīsaiá, pe Kalaisí.—Luke 4:18.