LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w10 9/15 p. 12-16
  • Fakapapauʻi ʻi he Fāʻūtahá ʻa e Lotu Moʻoní

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Fakapapauʻi ʻi he Fāʻūtahá ʻa e Lotu Moʻoní
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2010
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • ʻOku Anga-Fēfē Hono Fakafāʻūtahaʻi ʻe he Lotu Moʻoní ʻa e Kakaí?
  • Matavai Pē ʻe Taha ʻo e Fakahinohino Fakalaumālie
  • Ko Hono Ikuʻi ʻa e Pōlepolé mo e Meheká
  • Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané —Fakaʻilongaʻiʻaki ʻa e Māvahevahe
  • Mahiki Hake ʻo Māʻolunga ʻi he Mamahiʻi-Fonuá
  • ʻOku Fiefia ʻa e Fāmili ʻo Sihivá ʻi he Fāʻūtaha Maʻongoʻonga
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1996
  • Ko e Fāʻūtaha Faka-kalisitiané ʻOku Fakalāngilangiʻi Ai ʻa e ʻOtuá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2010
  • Fāʻūtaha Faka-Kalisitiane Moʻoní​—Anga-Fēfē?
    Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo e Puleʻanga—2003
  • Tauhi Maʻu ʻa e Fāʻūtaha ʻi he Kuonga Fakamuí Ni
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1996
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2010
w10 9/15 p. 12-16

Fakapapauʻi ʻi he Fāʻūtahá ʻa e Lotu Moʻoní

‘Te u fakafāʻūtahaʻi kinautolu hange ko e fanga sipi ʻi he lotoʻaá.’—MAI. 2:12.

1. ʻOku anga-fēfē hono ʻomai ʻi he fakatupú ʻa e fakamoʻoni ʻo e poto ʻa e ʻOtuá?

NAʻE kalanga ha tokotaha-tohi-saame: “Hono ʻikai ko e fuʻufuʻunga meʻa hoʻo ngaahi ngaue, ʻe Sihova! Pea ko e poto kuo ke ngaohi ʻaki hono kotoa: ʻOku fonu ʻa mamani ʻi hoʻo koloa.” (Sāme 104:24) Ko e poto ʻo e ʻOtuá ʻoku hā mahino ia ʻi he fefakafalalaʻaki ʻa e kalasi kehekehe ʻe laui miliona ʻo e ʻakaú, ʻinisēkité, monumanú, mo e pekitīliá ʻi he faʻunga kehekehe fakaofo mo fihi ʻo e moʻuí ʻi he māmaní. Pehē foki, ʻi ho sinó, ko e laui afe ʻo e ngaahi meʻa ʻoku ngāue fakanatulá, mei he ngaahi ʻōkani lalahí ki he fanga kiʻi konga iiki ʻi ho ngaahi selá, ʻoku nau ngāue fakataha kotoa ke ʻai koe ko ha tokotaha kakato mo moʻui lelei.

2. Hangē ko ia naʻe fakahaaʻi ʻi he peesi 13, ko e hā kuo pau ne hā ngali ko ha mana ai ʻa e fāʻūtaha ʻi he lotolotonga ʻo e kau Kalisitiané?

2 Naʻe fakatupu ʻe he ʻOtuá ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ke nau fefakafalalaʻaki. Ko e matakali ʻo e tangatá ʻoku ʻomai ai ha fōtunga, angaʻitangata mo e pōtoʻi kehekehe lahi. ʻIkai ko ia pē, naʻá ne tuku ki he ʻuluaki ongo meʻa fakaetangatá ʻa e ngaahi ʻulungaanga fakaʻotua ʻa ia ʻe ʻai ai ke na malava ʻo ngāue fāitaha fakaekinaua pea ke na fefakafalalaʻaki. (Sen. 1:27; 2:18) Kae kehe, ko e māmani ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá fakalūkufua ʻoku mavahe ia he taimí ni mei he ʻOtuá pea kuo ʻikai ʻaupito te nau malava fakakātoa ke ngāue fāʻūtaha. (1 Sione 5:19) Ko ia ai, fakakaukau atu ko e fakatahaʻanga Kalisitiane ʻi he ʻuluaki senitulí naʻe faʻuʻaki ia ʻa e kakai kehekehe hangē ko e kau pōpula ʻEfesō, kakai fefine Kalisi tuʻu-ki-muʻa, kakai tangata poto Siu, mo e kau lotu ʻaitoli ki muʻa, ko ʻenau fāʻūtahá kuo pau pē ne hā ngali ko e mana.—Ng. 13:1; 17:4; 1 Tes. 1:9; 1 Tim. 6:1.

3. ʻOku anga-fēfē hono fakamatalaʻi ʻe he Tohi Tapú ʻa e fāʻūtaha ʻa e kau Kalisitiané, pea ko e hā te tau lāulea ki ai ʻi he ako ko ení?

3 Ko e lotu moʻoní ʻoku ʻai ai ke malava ʻa e kakaí ʻo ngāue fāitaha ʻi he feongoongoi ʻo hangē pē ko e ngaahi kupu ʻo hotau sinó tonu. (Lau ʻa e 1 Kolinito 12:12, 13.) Ko e ngaahi tafaʻaki eni ʻe niʻihi te tau lāulea ki ai ʻi he kupu ko ení: ʻOku anga-fēfē hono fakafāʻūtahaʻi ʻe he lotu moʻoní ʻa e kakaí? Ko e hā ko Sihova ai pē ʻa e tokotaha ʻa ia ʻe lava ke ne fakafāʻūtahaʻi ʻa e kakai ʻe laui miliona mei he puleʻanga kotoa pē? Ko e hā e ngaahi fakafaingataʻaʻiaʻanga ki he fāʻūtahá ʻoku tokoniʻi kitautolu ʻe Sihova ke tau ikuʻí? Pea ʻi he fekauʻaki mo e fāʻūtahá, ʻoku anga-fēfē ʻa e kehekehe ʻa e lotu faka-Kalisitiane moʻoní mei he Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané?

ʻOku Anga-Fēfē Hono Fakafāʻūtahaʻi ʻe he Lotu Moʻoní ʻa e Kakaí?

4. ʻOku anga-fēfē hono fakafāʻūtahaʻi ʻe he lotu moʻoní ʻa e kakaí?

4 Ko e kakai ʻoku nau tōʻongaʻaki ʻa e lotu moʻoní ʻoku nau ʻiloʻi koeʻuhi naʻe fakatupu ʻe Sihova ʻa e meʻa kotoa pē, ko ia ʻa e Hau totonu ʻo e ʻunivēsí. (Fkh. 4:11) Ko ia neongo ʻoku nofo ʻa e kau Kalisitiane moʻoní ʻi he ngaahi sōsaieti lahi pea ʻi he malumalu ʻo e ngaahi tuʻunga kehekehe, ʻoku nau talangofua kotoa ki he ngaahi lao tatau ʻa e ʻOtuá pea moʻuiʻaki ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapu tatau. Ko e kotoa ʻo e kau lotu moʻoní ʻoku totonu ʻenau ui ʻa Sihova ko e “Tamai.” (Ai. 64:8; Mt. 6:9) Ko ia ai, ko e fanga tokoua fakalaumālie kotoa kinautolu pea ʻoku lava ke nau maʻu ʻa e fāʻūtaha fakaʻofoʻofa ko ia naʻe fakamatalaʻi ʻe he tokotaha-tohi-sāmé: “Vakai, hono ʻikai lelei, pea hono ʻikai sai ke nonofo ha kainga, ʻo fakataha [pe fāʻūtaha] foki!”—Sāme 133:1.

5. Ko e hā ʻa e ʻulungaanga ʻoku tokoni ki he fāʻūtaha ʻa e kau lotu moʻoní?

5 Neongo ko e kau Kalisitiane moʻoní ʻoku nau taʻehaohaoa, ʻoku nau lotu fakataha ʻi he fāʻūtaha koeʻuhí kuo nau ako ke feʻofaʻaki. ʻOku akoʻi kinautolu ʻe Sihova ke ʻofa hangē ko iaʻoku ʻikai lava ke fai ʻe ha toe taha kehe. (Lau ʻa e 1 Sione 4:7, 8.) ʻOku pehē ʻi heʻene Folofolá: “Mou ʻai; ʻa e fatu ʻoku langa ʻi he fai meesi mo e angaʻofa mo e fakaʻakiʻakimui mo e angakataki mo e angamokomoko; pea ka ai ha taha ʻoku ne koviʻia ʻi ha taha ʻi ha meʻa, ke mou fekatakiʻaki pe mo fefakamolemoleʻaki; ʻio, ʻo hange foki ne fakamolemole kimoutolu ʻe he ʻEiki, ke pehe pe mo kimoutolu. Pea mou kofutuʻaʻaki ʻa e ngaahi meʻa ko ia katoa ʻa e ʻofa, ʻa ia ko e fakamaʻu ʻo e haohaoa.” (Kol. 3:12-14) Ko e fakamaʻu ko eni ʻo e haohaoá—ʻa e ʻofá—ʻa e ʻulungaanga ʻokú ne fakapapauʻi tefito ʻa e kau Kalisitiane moʻoní. Mei he hokosia fakafoʻituituí, ʻikai kuó ke sio ko e fāʻūtaha ko ení ko ha tafaʻaki makehe ia ʻo e lotu moʻoní?—Sione 13:35.

6. ʻOku anga-fēfē hono tokoniʻi kitautolu ʻe he ʻamanaki ʻo e Puleʻangá ke tau maʻu ʻa e fāʻūtahá?

6 Ko e kau lotu moʻoní ʻoku nau toe fāʻūtahá koeʻuhí ʻoku nau hanga ki he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ko e ʻamanakiʻanga pē ia ʻe taha ki he faʻahinga ʻo e tangatá. ʻOku nau ʻiloʻi ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻe vavé ni ke ne fetongi ʻa e ngaahi founga-pule fakaetangatá pea tāpuakiʻi ʻa e faʻahinga talangofua ʻo e tangatá ʻaki ʻa e melino moʻoni mo tuʻuloa. (Ai. 11:4-9; Tan. 2:44) Ko ia ai, ʻoku tokanga ʻa e kau Kalisitiané ki he meʻa naʻe leaʻaki ʻe Sīsū fekauʻaki mo hono kau muimuí: “ʻOku ʻikai te nau ʻo māmāni, hange ko au, ʻoku ʻikai te u ʻo māmāni.” (Sione 17:16) Ko e kau Kalisitiane moʻoní ʻoku nau tuʻu-ʻatā ai pē ʻi he ngaahi fepaki ʻa e māmaní; ko ia ʻoku nau malava ai ke maʻu ʻa e fāʻūtahá naʻa mo e ʻi he taimi ʻoku tau ai ʻa e faʻahinga takatakai ʻia kinautolú.

Matavai Pē ʻe Taha ʻo e Fakahinohino Fakalaumālie

7, 8. ʻI he founga fē ʻoku tokoni ai ʻa e fakahinohino Fakatohitapú ki heʻetau fāʻūtahá?

7 Naʻe maʻu ʻe he kau Kalisitiane he ʻuluaki senitulí ʻa e fāʻūtahá koeʻuhi naʻa nau maʻu kotoa ʻa e fakalototoʻa mei he matavai tatau. Naʻa nau ʻiloʻi naʻe akoʻi mo tataki ʻe Sīsū ʻa e fakatahaʻangá fakafou ʻi ha kulupu pule, naʻe faʻuʻaki ʻa e kau ʻapositoló mo e kau mātuʻa ʻi Selusalema. Ko e kau tangata līʻoa ko ení naʻe fakatefito ʻa ʻenau ngaahi filí ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá pea naʻa nau ʻai ʻa e kau ʻovasia fefonongaʻaki ke nau fakahoko ʻenau ngaahi fakahinohinó ki he ngaahi fakatahaʻangá ʻi he ngaahi fonua lahi. Fekauʻaki mo e niʻihi ʻo e kau ʻovasia ko iá, ʻoku pehē ʻe he Tohi Tapú: “I he e nau alu i he gaahi kolo, naa nau tuku kiate kinautolu ae fono aia nae fokotuu e he kau abosetolo moe mātua i Jelusalema, ke nau fai.”—Ng. 15:6, 19-22; 16:4, PM.

8 ʻI he founga meimei tatau he ʻahó ni, ko ha Kulupu Pule ʻoku faʻuʻaki ʻa e kau Kalisitiane pani ʻe he laumālié ʻoku tokoni ia ki he fāʻūtaha ʻa e fakatahaʻanga ʻi māmani lahí. Ko e Kulupu Pulé ʻoku nau pulusi ʻa e ʻū tohi fakalototoʻa fakalaumālie ʻi he ngaahi lea lahi. Ko e meʻakai fakalaumālie ko ení ʻoku makatuʻunga ia ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá. Ko ia ai, ko e meʻa ʻoku akoʻí ʻoku ʻikai mei he tangatá ka ʻoku meia Sihova.—Ai. 54:13.

9. ʻOku anga-fēfē hono tokoniʻi kitautolu ʻe heʻetau ngāue kuo ʻomai ʻe he ʻOtuá ke tau fāʻūtahá?

9 Ko e kau ʻovasia Kalisitiané ʻoku nau toe pouaki ʻa e fāʻūtahá ʻaki ʻa e takimuʻa ʻi he malangá. Ko e laumālie ʻo e feohi vāofi ʻokú ne fakafāʻūtahaʻi ʻa e faʻahinga ʻoku nau ngāue fakataha ʻi he ngāue ʻa e ʻOtuá ʻoku mālohi mamaʻo ange ia ʻi he laumālie ʻokú ne fakafāʻūtahaʻi ʻa e niʻihi kehe ʻi he māmaní ʻa ia ʻoku nau feohi fakasōsiale peé. Ko e fakatahaʻanga Kalisitiané naʻe fokotuʻu iá, ʻikai koeʻuhí ke fakalele ha kalapu fakasōsiale, ka ke fakalāngilangiʻi ʻa Sihova pea ke ʻai ke lava ha ngāue—ko e ngāue malangaʻi ʻo e ongoongo leleí, ngaohi ākonga, mo hono langa hake ʻo e fakatahaʻangá. (Loma 1:11, 12; 1 Tes. 5:11; Hep. 10:24, 25) Ko ia naʻe lava ai ke pehē ʻe he ʻapositolo ko Paulá fekauʻaki mo e kau Kalisitiané: “ʻOku mou tuʻu maʻu, ʻo laumalie taha, ʻo mou loto uouangataha pe he fakafitefitaʻa maʻa e lotu faka-kosipeli.”—Fili. 1:27.

10. Ko e hā ʻa e founga ʻe niʻihi ʻoku tau fāʻūtaha ai ʻi he tuʻunga ko e kakai ʻa e ʻOtuá?

10 Fakatatau ki ai, ʻi he tuʻunga ko e kakai ʻa Sihová, ʻoku tau fāʻūtahá koeʻuhi ko ʻetau tali ʻa e tuʻunga-hau ʻo Sihová, ʻofa ʻi hotau fanga tokouá, ʻamanaki ki he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, pea fakaʻapaʻapaʻi ʻa e faʻahinga ʻoku ngāueʻaki ʻe he ʻOtuá ke nau takimuʻa ʻi hotau lotolotongá. ʻOku tokoniʻi kitautolu ʻe Sihova ke ikuʻi ʻa e ngaahi tōʻonga pau ʻa ia naʻe mei lava ke fakamanamanaʻi ai ʻetau fāʻūtahá koeʻuhi ko ʻetau taʻehaohaoá.—Loma 12:2.

Ko Hono Ikuʻi ʻa e Pōlepolé mo e Meheká

11. Ko e hā ʻoku fakatupu māvahevahe ai ʻa e pōlepolé, pea ʻoku anga-fēfē hono tokoniʻi kitautolu ʻe Sihova ke tau ikuʻi iá?

11 ʻOku vahevaheʻi ʻe he pōlepolé ʻa e kakaí. Ko ha tokotaha pōlepole ʻokú ne saiʻia ke vakai kiate ia tonu ʻokú ne māʻolunga ange pea ʻokú ne faʻa maʻu ʻa e fiefia siokita mei he pōlepolé. Ka ʻoku faʻa taʻofi ʻe he meʻá ni ʻa e founga ki he fāʻūtahá; ko e faʻahinga ʻoku nau fanongo ki he pōlepolé ʻoku nau hoko nai ai ʻo meheka. ʻOku tala hangatonu mai ʻe he ākonga ko Sēmisí: “Ko e alā polepole pehe ʻoku kovi.” (Sem. 4:16) Ko e taʻeʻofa ia ʻa e tōʻongafai ki he niʻihi kehé ko e faʻahinga māʻulaló. ʻOku taau ke fakatokangaʻi, ko Sihová ko ha faʻifaʻitakiʻanga ia ʻo e anga-fakatōkilaló he ʻokú ne tokanga ki he kakai taʻehaohaoa hangē ko kitautolú. Naʻe tohi ʻe Tēvita: “[ʻE ʻOtua] ko hoʻo fakaalaala pe anga-fakatōkilaló kuo u hoko ai ʻo fuʻu lahi.” (2 Sam. 22:36) ʻOku tokoniʻi kitautolu ʻe he Folofola ʻa e ʻOtuá ke tau ikuʻi ʻa e pōlepolé ʻaki hono akoʻi kitautolu ke tau fakaʻuhinga totonu. Naʻe fakamānavaʻi ʻa Paula ke ne ʻeke: “Ko hoʻo makehe atu na, ko e ngaue ʻa hai? he ʻoku ʻi ai haʻo meʻa naʻe ʻikai foaki? pea kapau leva ko hoʻo maʻu foaki, ko e ha ʻoku ke polepole ai, ʻo hange ko e toko taha kuo ne maʻu ʻiate ia pe?”—1 Kol. 4:7.

12, 13. (a) Ko e hā ʻoku faingofua ai ke hoko ʻo meheká? (e) Ko e hā ʻa e ngaahi ola ʻo hono tali ʻa e vakai ʻa Sihova ki he niʻihi kehé?

12 Ko e meheká ko ha toe fakafaingataʻaʻiaʻanga anga-maheni ia ʻe taha ki he fāʻūtahá. Koeʻuhi ko e taʻehaohaoa tukufakaholó, ʻoku tau maʻu kotoa ai ʻa e “holi ki he meheka,” pea naʻa mo e kau Kalisitiane fuoloá ʻoku nau ongoʻi meheka nai ʻi he taimi ki he taimi ʻi he ngaahi tuʻunga, koloa, monū, pe malava ʻa e niʻihi kehé. (Sem. 4:5, PM) Ko e fakatātaá, ko ha tokoua maʻu fāmili te ne ongoʻi meheka nai ʻi he ngaahi monū ʻoku maʻu ʻe ha faifekau taimi-kakato, ʻo ʻikai te ne ʻiloʻi ko e faifekau taimi-kakató ʻokú ne kiʻi ongoʻi meheka nai ʻi he tangata maʻu fāmili ʻoku ʻi ai ʻene fānaú. ʻE lava fēfē ke tau taʻofi ʻa e meheka peheé mei haʻane veuki ʻa ʻetau fāʻūtahá?

13 Ke tokoniʻi kitautolu ke tau fakaʻehiʻehi mei he meheká, manatuʻi ʻoku fakahoa ʻe he Tohi Tapú ʻa e kau mēmipa pani ʻo e fakatahaʻanga Kalisitiané ki he ngaahi kupu ʻo e sino fakaetangatá. (Lau ʻa e 1 Kolinito 12:14-18.) Ko e fakatātaá, neongo ko ho matá, ʻoku tuʻu-ki-muʻa nai ia ʻi ho lotó, ʻikai ʻokú na fakatou mahuʻinga kiate koe? ʻI he tuʻunga meimei tatau, ʻoku fakamahuʻingaʻi ʻe Sihova ʻa e kupu kotoa ʻo e fakatahaʻangá neongo ʻoku tuʻu-ki-muʻa nai ʻa e niʻihi ʻi ha taimi ʻi he niʻihi kehé. Ko ia tau tali ʻa e vakai ʻa Sihova ki hotau fanga tokouá. ʻI he ʻikai meheka ʻi he niʻihi kehé, ʻe lava ke tau fakahaaʻi ʻa e tokanga mo e mahuʻingaʻia fakafoʻituitui ʻia kinautolu. ʻI he fai peheé, ʻoku tau tokoni ai ki hono ʻai ke ʻi ai ha faikehekehe ʻi he vahaʻa ʻo e kau Kalisitiane moʻoní mo e faʻahinga ko ia ʻi he ngaahi siasi ʻo e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané.

Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané —Fakaʻilongaʻiʻaki ʻa e Māvahevahe

14, 15. Naʻe anga-fēfē hoko ʻo taʻefāʻūtaha ʻa e lotu faka-Kalisitiane tafoki mei he moʻoní?

14 Ko e fāʻūtaha ʻa e kau Kalisitiane moʻoní ʻoku tuʻu ia ʻo kehekehe ʻaupito mei he fekeʻikeʻi ʻoku hoko ʻi he lotolotonga ʻo e ngaahi siasi ʻo e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané. ʻI he senituli hono faá, ko e lotu faka-Kalisitiane tafoki mei he moʻoní naʻe fuʻu mafolalahia ia ʻo puleʻi ai ʻe ha ʻemipola pangani ʻo Loma, ʻo tokoni ia ki he tupu ʻa e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané. Pea ʻi ha mapakipaki hokohoko, naʻe mavahe ai ʻa e ngaahi puleʻanga lahi mei Loma ʻo faʻu honau ngaahi siasi Fakapuleʻanga pē ʻonautolu.

15 Ko e lahi ʻo e ngaahi puleʻanga ko iá naʻa nau fetauʻaki ʻi he laui senituli. Lolotonga ʻa e senituli hono 17 mo e 18, ko e kakai ʻi Pilitānia, Falanisē, mo ʻAmeliká naʻa nau pouaki ʻa e līʻoa ki honau Puleʻangá, ko ia ko hono moʻoní, naʻe hoko ai ʻa e mamahiʻi-fonuá ʻo hangē ha lotú. Lolotonga ʻa e senituli hono 19 mo e 20, naʻe kamata ai ke puleʻi ʻe he mamahiʻi-fonuá ʻa e fakakaukau ʻa e tokolahi taha ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá. Naʻe faifai atu pē, ʻo mapakipaki ʻa e ngaahi siasi ʻo e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané ki he ngaahi lotu mavahe lahi, ʻa ia ko e lahi taha aí naʻe kātakiʻi ai ʻa e mamahiʻi-fonuá. Ko e kau ō ki he lotú kuo aʻu ʻo nau ʻalu ʻi he taú ʻo fakafepakiʻi ʻa e kaungātui ʻo ha fonua ʻe taha. ʻI he ʻahó ni, ʻoku vahevaheʻi ai ʻa e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané fakatouʻosi ʻe he ngaahi tui lotu mavahé mo e mamahiʻi-fonuá.

16. Ko e hā ʻa e ngaahi ʻīsiu ʻoku māvahevahe ai ʻa e faʻahinga ko ia ʻi he Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané?

16 ʻI he senituli hono 20, naʻe kamataʻi ai ʻe he niʻihi ʻi he lotu mavahe ʻe lauingeau ʻo e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané ʻa e ngaʻunu fakalotú ʻi ha teke ki he fāʻūtahá. Ka ʻi he hili ʻa e ngaahi taʻu lahi ʻo e feingá, ko e ngaahi siasi siʻi pē naʻa nau fāʻūtahá, pea ko e kau ō ki he lotú ʻoku nau kei māvahevahe pē ʻi he ngaahi fehuʻi hangē ko ia ʻi he ʻevalūsioó, fakatōtamá, faka-Sōtomá mo e fakanofo faifekau ʻo e kakai fefiné. ʻI he ngaahi konga ʻe niʻihi ʻo e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané, ʻoku feinga ai ʻa e kau taki ʻo e siasí ke ʻomai ʻa e kakai mei he lotu mavahe kehekehe ʻaki hono fakasiʻisiʻi ʻa e mahuʻinga ʻo e ngaahi tokāteline fakatupu māvahevahe ki muʻá. Kae kehe, ko hono fakasiʻisiʻi ʻo e mahuʻinga ʻo e ngaahi tokāteliné ʻoku ʻai ai ʻa e kakaí ke vaivai ʻenau tuí pea ʻikai moʻoni fāʻūtaha ai ʻa e lotu māvahevahe ʻo e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané.

Mahiki Hake ʻo Māʻolunga ʻi he Mamahiʻi-Fonuá

17. Naʻe anga-fēfē hono tomuʻa tala ʻe fakafāʻūtahaʻi ʻe he lotu moʻoní ʻa e kakaí “ʻi he kuonga ʻamui”?

17 Neongo ko e faʻahinga ʻo e tangatá ʻoku nau māvahevahe fakaʻulia ange he taimí ni ʻi ha toe taimi ki muʻa, ʻoku hokohoko atu hono ʻai ʻe he fāʻūtahá ke kehe ʻa e kau lotu moʻoní. Naʻe tomuʻa tala ʻe he palōfita ko Maiká: ‘Te u fakafāʻūtahaʻi kinautolu hange ko e fanga sipi ʻi he lotoʻaá.’ (Mai. 2:12) Naʻe tomuʻa tala ʻe Maika ʻa hono hakeakiʻi ʻa e lotu moʻoní ʻo māʻolunga ʻi he founga kehe kotoa ʻo e lotú, tatau ai pē pe ko e lotu ki ha ngaahi ʻotua loi pe ko hono ʻai ʻa e Puleʻangá ko ha ʻotua. Naʻá ne tohi: “ʻE hoko ʻo pehe ʻi he kuonga ʻamui, ʻe fokotuʻu ʻa e moʻunga ʻo e fale ʻo Sihova ko e ʻulu ʻo e ngaahi moʻunga, pea ʻe mahiki hake ia ʻi he ngaahi foʻi maʻolunga; pea ʻe tafe ki ai ʻa e ngaahi kakai. He ko e ngaahi kakai katoa ʻoku nau ʻaluʻaki taki taha ʻa e huafa ʻo hono ʻotua, pea ko kitautolu te tau ʻaluʻaki ʻa e huafa ʻo Sihova ko hotau ʻOtua, ʻo lauikuonga pea taʻengata.”—Mai. 4:1, 5.

18. Ko e hā e ngaahi liliu kuo tokoniʻi kitautolu ʻe he lotu moʻoní ke tau faí?

18 Naʻe toe fakamatalaʻi ʻe Maika ʻa e founga ʻe fakafāʻūtahaʻi ai ʻe he lotu moʻoní ʻa e ngaahi fili ki muʻá. “ʻE ōange ʻa e [kakai mei he] ngaahi puleʻanga lahi, pea te nau pehe, Haʻuā, ka tau ʻalu hake ki he moʻunga ʻo Sihova, pea ki he fale ʻo e ʻOtua ʻo Sekope; pea te ne ako kiate kitautolu hano ngaahi ʻalunga, pea te tau fou ʻi hono ngaahi founga . . . pea te nau tuki huotoho ʻaki ʻenau ngaahi heleta, mo e ngaahi hele ʻauhani ʻaki honau tao: ʻe ʻikai ofa ha heleta ʻe ha puleʻanga ki ha puleʻanga, pea ʻe ʻikai kei fai ha akotau.” (Mai. 4:2, 3) Ko e faʻahinga ʻoku nau liʻaki ʻa e lotu ki he ngaahi ʻotua ngaohi ʻe he tangatá pe ʻo e ngaahi puleʻangá ke tali ʻa e lotu ʻa Sihová ʻoku nau maʻu ʻa e fāʻūtaha ʻi māmani lahi. ʻOku fakahinohinoʻi kinautolu ʻe he ʻOtuá ki he ngaahi founga ʻo e ʻofá.

19. Ko e fakafāʻūtahaʻi ʻa e laui miliona ʻo e kakaí ʻi he lotu moʻoní ko e fakamoʻoni mahino ia ʻo e hā?

19 Ko e fāʻūtaha ʻi māmani lahi ʻa e kau Kalisitiane moʻoni he ʻaho ní ʻoku makehe pea ko e fakamoʻoni mahino ia ʻoku hokohoko atu hono tataki ʻe Sihova ʻa hono kakaí fakafou ʻi hono laumālié. Ko e faʻahinga tāutaha mei he puleʻanga kotoa pē ʻoku nau fāʻūtaha ʻi ha tuʻunga kuo teʻeki ai ʻaupito mātā ki muʻa ʻi he hisitōlia ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá. Ko e fakahoko fakaofo eni ʻo e meʻa naʻe fakahuʻunga ki ai ʻi he Fakahā 7:9, 14, pea ʻoku fakahaaʻi ai ko e kau ʻāngelo ʻa e ʻOtuá kuo vavé ni ke nau tukuange mai ʻa e ngaahi “matangi” ʻa ia te ne fakaʻauha ʻa e fokotuʻutuʻu fulikivanu lolotongá. (Lau ʻa e Fakahā 7:1-4, 9, 10, 14.) ʻIkai ko ha monū ia ke fāʻūtaha ʻi he fetokouaʻaki ʻi māmani lahí? ʻE lava fēfē ke tau taki taha tokoni ki he fāʻūtaha ko iá? ʻE lāulea ki he meʻá ni ʻi he kupu hoko maí.

ʻE Fēfē Haʻo Tali?

• ʻOku anga-fēfē hono fakafāʻūtahaʻi ʻe he lotu moʻoní ʻa e kakaí?

• ʻE lava fēfē ke tau taʻofi hono maumauʻi ʻe he meheká ʻa ʻetau fāʻūtahá?

• Ko e hā ʻoku ʻikai vahevaheʻi ai ʻe he mamahiʻi-fonuá ʻa e kau lotu moʻoní?

[Fakatātā ʻi he peesi 13]

Ko e kau Kalisitiane ʻi he ʻuluaki senitulí naʻa nau haʻu mei he puipuituʻa kehekehe

[Fakatātā ʻi he peesi 15]

ʻOku anga-fēfē ʻa e tokoni ki he fāʻūtahá hoʻo tokoni ki he ngaahi ngāue ʻi he Fale Fakatahaʻangá?

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share