Ako Fakafaifekau Fakateokalatí
Taumuʻa: Ke akoʻi ʻa e kau malangá ke nau hoko ko e kau malanga mo e kau faiako ola lelei ʻo e ongoongo leleí.
Lōloa: Hokohoko.
Feituʻu: Fale Fakatahaʻanga fakalotofonua.
Ngaahi Tuʻunga Taau: Ko e faʻahinga kotoa ʻoku nau feohi maʻu pē mo e fakatahaʻangá, ʻoku nau loto-tatau mo e ngaahi akonaki ʻa e Tohi Tapú, pea ko ʻenau moʻuí ʻoku fehoanaki mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni faka-Kalisitiané.
Founga ke Kau Aí: Ko e ʻovasia ʻo e Ako Fakafaifekau Fakateokalatí ʻokú ne fakakau ki ai ʻa e kau akó.
Ko Sharon, ʻa ia ʻoku mamatea ʻi he amyotrophic lateral sclerosis (ALS), ʻokú ne pehē: “Kuo akoʻi au ʻe he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí ke u fai ha fekumi pea ke ʻoatu hokohoko lelei ʻa e fakamatalá. Kuó u toe ako ke tokanga lahi ki he ngaahi fiemaʻu fakalaumālie ʻa e niʻihi kehé—ʻo ʻikai ki heʻeku ngaahi fiemaʻú pē.”
Ko Arnie, ko ha ʻovasia fefonongaʻaki taimi fuoloa, ʻokú ne fakamatala: “Naʻá ku tupu hake pē mo e nenu ʻeku leá pea faingataʻa ke u fetuʻutaki mata mo e niʻihi kehé. Kuo tokoniʻi au ʻe he ako ko ení ke u maʻu ʻa e loto-maʻu pea fakamahuʻingaʻi-kita. ʻI he tokoni ʻa Sihova fakafou ʻi he ako ko ení, kuó u ako ai ki he ngaahi founga ʻo e mānavá mo e tokangá. ʻOku ou houngaʻia ʻaupito ʻi he malava ke u fakahīkihikiʻi ʻa e ʻOtuá ʻi he fakatahaʻangá pea ʻi heʻeku ngāue fakafaifekaú.”
Ako ki he Kau Hū ki Pētelí
Taumuʻa: Ke tokoniʻi e kau aʻu foʻou mai ki Pētelí ke nau lavameʻa ʻi heʻenau ngāué.
Lōloa: Miniti ʻe 45 he uike taki taha ʻi he uike ʻe 16.
Feituʻu: Pēteli.
Ngaahi Tuʻunga Taau: Kuo pau ko ha mēmipa tuʻumaʻu ʻo e fāmili Pētelí pe ko ha tokotaha ngāue pole fakataimi kuo tali ke ngāue ʻi he Pētelí ki ha taʻu ʻe taha pe lōloa ange.
Founga ke Kau Aí: ʻOku ʻotomētiki pē ʻa e kau ki ai ʻa e kau mēmipa foʻou ʻo e fāmili Pētelí.
Ko Demetrius, naʻá ne kau ki he ako ko ení ʻi he 1980 tupú, ʻokú ne pehē: “Naʻe fakaleleiʻi ʻe he koosi ko ení ʻeku ngaahi tōʻonga akó pea tokoni ki hono teuʻi au ki ha ngāue Pēteli lōloa. Ko e kau faiakó, koosi akó, mo e akonaki ʻaongá naʻe fakatuipauʻi ai au fekauʻaki mo e tokanga anga-ʻofa ʻa Sihová pea mo ʻene holi ke tokoniʻi au ke lavameʻa ʻi heʻeku ngāue Pētelí.”
Ko Kaitlyn ʻokú ne fakamatala: “Naʻe tokoniʻi au ke u tokanga lahi ki he meʻa ʻoku mahuʻinga tahá—ko e hoko ko ha tokotaha fakalaumālie. Ko e Ako ki he kau huú kuó ne fakalahi ai ʻeku mahino mo e houngaʻia kia Sihová, ko hono falé, pea mo ʻene kautahá.”
Ako Ngāue Fakafaifekau ʻo e Puleʻangá
Taumuʻa: Ke akoʻi e kau ʻovasia fefonongaʻakí, kau mātuʻá, pea ʻi he taimi ʻe niʻihi mo e kau sevāniti fakafaifekaú ke nau tokanga ki heʻenau tauhí mo e ngaahi fatongia fakaekautahá. (Ng. 20:28) ʻOku kāpui ai ʻa e ngaahi tuʻunga lolotonga, ngaahi hehema, mo e ngaahi fiemaʻu vivili ʻa e ngaahi fakatahaʻangá. Ko e akó ni ʻoku fai ia ʻi he ngaahi taʻu siʻi kotoa pē fakatatau ki he fili ʻoku fai ʻe he Kulupu Pulé.
Lōloa: ʻI he ngaahi taʻu ki mui ní ko e akó ni kuo fai ia ʻi he ʻaho ʻe ua ki he ua mo e konga maʻá e kau ʻovasia fefonongaʻakí, ʻaho ʻe taha mo e konga maʻá e kau mātuʻá, pea ʻaho ʻe taha maʻá e kau sevāniti fakafaifekaú.
Feituʻu: ʻOku faʻa fai ʻi ha Fale Fakatahaʻanga pe ko ha Holo ʻAsemipilī.
Ngaahi Tuʻunga Taau: Kuo pau ko ha ʻovasia fefonongaʻaki, ko ha mātuʻa, pe ko ha sevāniti fakafaifekau.
Founga ke Kau Aí: ʻOku maʻu ʻe he kau mātuʻá mo e kau sevāniti fakafaifekaú ha fakaafe mei he ʻovasia sēketí. ʻOku fakaafeʻi ʻe he ʻōfisi vaʻá ʻa e kau ʻovasia fefonongaʻakí.
“Neongo, ko e akó, ʻoku lāulea ki he fakamatala lahi ʻi ha taimi nounou, ʻoku tokoniʻi ai ʻa e kau mātuʻá pea tokoniʻi kinautolu ke tauhi maʻu ʻa e fiefiá pea ‘hokohoko atu ʻo ngali tangata’ ʻi he ngāue ʻa Sihová. ʻOku ako fakatouʻosi ʻa e kau mātuʻa foʻou mo taimi-lōloá ke nau ngāue fakatauhisipi ola lelei pea hoko ʻo fāʻūtaha kakato ʻi he ‘fakakaukau tatau.’”—Quinn (lalo).
“Kuo ʻai ʻe he ako ko ení ke ʻi ai ha mafamafatatau haohaoa ʻi he vahaʻa ʻo hono langa hake ʻetau mahino fakalaumālié, fakatokanga mai fekauʻaki mo e ngaahi fakatuʻutāmakí, pea mo hono tokonaki mai ʻa e ngaahi fokotuʻu ʻaonga ke tokanga ai ki he tākangá. He anga-lelei moʻoni ko Sihova ʻi heʻene tokoniʻi kitautolú.”—Michael.
Ako Ngāue Tāimuʻá
Taumuʻa: Ke tokoniʻi e kau tāimuʻá ke ‘fakahoko kakato ʻenau ngāue fakafaifekaú.’—2 Tīm. 4:5.
Lōloa: Uike ʻe ua.
Feituʻu: Fili ʻe he ʻōfisi vaʻá; ʻoku faʻa fai ʻi ha Fale Fakatahaʻanga.
Ngaahi Tuʻunga Taau: Kuo pau ko ha tāimuʻa tuʻumaʻu ʻi ha taʻu ʻe taha pe lōloa ange.
Founga ke Kau Aí: Ko e kau tāimuʻa tāú ʻoku ʻotomētiki pē ʻenau kau ki aí pea ʻoku fakahaaʻi kia kinautolu ʻe heʻenau ʻovasia sēketí.
“Kuo tokoniʻi au ʻe he ako ko iá ke u fekuki mo e ngaahi pole ʻi he ngāue fakafaifekaú pea ʻi heʻeku moʻuí,” ko e lau ia ʻa Lily (toʻomataʻu). “Ko e founga ʻeku akó, faiakó, mo hono ngāueʻaki ʻa e Tohi Tapú kuo fakaleleiʻi lahi. ʻOku ou mateuteu lelei ange ke tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé, poupouʻi ʻa e kau mātuʻá, pea tokoni ki he tupu ʻa e fakatahaʻangá.”
Ko Brenda, ʻa ia kuó ne kau tuʻo ua ki he akó, ʻokú ne pehē: “ʻOku fakaʻatā ai au ke u kau kakato pēseti ʻe 100 ʻi he ngaahi meʻa fakalaumālié, fakaivimālohiʻi hoku konisēnisí, pea ke tokanga lahi ki hono tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé. ʻOku hā mahino, ʻoku nima-homo ʻa Sihova!”
Ako Maʻá e Kau Mātuʻa ʻi he Fakatahaʻangá
Taumuʻa: Ke tokoniʻi e kau mātuʻá ke tokanga ki honau ngaahi fatongia he fakatahaʻangá pea fakalolotoʻi honau tuʻunga fakalaumālié.
Lōloa: ʻAho ʻe nima.
Feituʻu: Fili ʻe he ʻōfisi vaʻá; faʻa fai ʻi ha Fale Fakatahaʻanga pe ko ha Holo ʻAsemipilī.
Ngaahi Tuʻunga Taau: Kuo pau ko ha mātuʻa kuo fakanofo.
Founga ke Kau Aí: ʻOku fakaafeʻi ʻe he ʻōfisi vaʻá ʻa e kau mātuʻá.
Fakatokangaʻi ʻa e ngaahi fakamatala mei he niʻihi ʻi he kalasi hono 92 ʻi he ʻIunaite Seteté:
“Kuo ʻaonga lahi kiate au ʻa e akó, ʻo tokoniʻi ai au ke u vakai kiate au tonu pea sio ai ki he founga ʻe lava ke u tokangaʻi ai ʻa e fanga sipi ʻa Sihová.”
“ʻOku ou mateuteu ke hoko ʻo fakalototoʻa lahi ange ki he tokotaha kotoa ʻaki hono fakamamafaʻi ʻa e ngaahi poini tefito ʻi he Folofolá.”
“Te u fononga mo e ako ko ení ʻi he toenga ʻeku moʻuí.”
Ako Maʻá e Kau ʻOvasia Fefonongaʻakí mo Honau Ngaahi Uaifí
Taumuʻa: Ke tokoniʻi ʻa e kau ʻovasia sēketí mo e kau ʻovasia fakavahé ke nau ola lelei ange he ngāue ʻi he ngaahi fakatahaʻangá pea nau “ngāue mālohi ʻi he leá mo e faiakó.”—1 Tīm. 5:17; 1 Pita 5:2, 3.
Lōloa: Māhina ʻe ua.
Feituʻu: Fakapapauʻi ʻe he ʻōfisi vaʻá.
Ngaahi Tuʻunga Taau: Ko e tokouá kuo pau ko ha ʻovasia sēketi pe ko ha ʻovasia fakavahe.
Founga ke Kau Aí: ʻOku fakaafeʻi ʻe he ʻōfisi vaʻá ʻa e kau ʻovasia fefonongaʻakí mo honau ngaahi uaifí.
“Naʻe fakalahi ai ʻema houngaʻia ʻi he tuʻunga-ʻulu ʻo Sīsū ki he kautahá. Naʻá ma sio ai ki he fiemaʻu ke fakalototoʻaʻi ʻa e fanga tokoua ʻoku mau ngāué pea ke fakaivimālohiʻi ʻa e fāʻūtaha ʻa e fakatahaʻanga taki taha. Naʻe maongo ʻa e kōsí ki homa ʻatamaí he lolotonga hono ʻomai ʻe he ʻovasia fefonongaʻakí ha faleʻi pea naʻa mo e fakatonutonu ʻi ha taimi, ko ʻene taumuʻa tefitó ke tokoniʻi ʻa e fanga tokouá ke nau sio ki he ʻofa ʻa Sihova ʻia kinautolú.”—Joel, kalasi hono ʻuluakí, 1999.
Ako Fakatohitapu Maʻá e Fanga Tokoua Taʻemalí
Taumuʻa: Ke teuʻi e kau mātuʻa mo e kau sevāniti fakafaifekau taʻemalí ke nau tokanga ki he ngaahi fatongia lahi ange ʻi he kautaha ʻa Sihová. Ko e tokolahi ʻo e kau maʻu tohi fakamoʻoni akó te nau maʻu ha vāhenga-ngāue ʻi honau fonua tupuʻangá, ʻi ha feituʻu pē ʻoku ʻi ai ha fiemaʻu. ʻE vaheʻi nai ʻa e niʻihi ki ha fonua kehe kapau te nau fakafaingamālieʻi kinautolu. ʻOku ngāue nai ʻa e kau maʻu tohi fakamoʻoni ako ʻe niʻihi ko e kau tāimuʻa makehe fakataimi ke kamataʻi mo fakalahi ʻa e ngāué ʻi he ngaahi feituʻu mamaʻo mo mavahe.
Lōloa: Māhina ʻe ua.
Feituʻu: ʻOku fili ʻe he ʻōfisi vaʻá; ʻoku faʻa fai ʻi ha Fale Fakatahaʻanga pe ko ha Holo ʻAsemipilī.
Ngaahi Tuʻunga Taau: Ko e fanga tokoua taʻemali ʻi he vahaʻa ʻo e taʻu 23 mo e 62 ʻoku nau moʻui lelei pea ʻoku nau loto ke ngāue ʻi ha feituʻu pē ʻoku lahi ange ai ʻa e fiemaʻú. (Mk. 10:29, 30) Kuo pau kuo nau ngāue ko ha kau tāimuʻa tuʻumaʻu ʻo ʻikai toe siʻi hifo ʻi he taʻu ʻe ua pea kuo nau ngāue ʻo ʻikai toe siʻi hifo ʻi he taʻu ʻe ua hokohoko ʻi he tuʻunga ko e kau mātuʻa pe kau sevāniti fakafaifekau.
Founga ke Kole Aí: ʻOku fai ha fakataha ʻi he ʻasemipilī fakasēketí ke tokonaki mai ai ʻa e fakamatala ki he faʻahinga ʻoku mahuʻingaʻiá.
“Ko e kau faivelenga ʻi he koosi ko ení ʻoku fakaʻatā ai ʻa e laumālie ʻo Sihová ke ne fai ʻa e ngaahi liliu lahi ʻi loto ʻiate au,” ko e lau ia ʻa Rick, mei he kalasi hono 23 ʻi he ʻIunaite Seteté. “ʻI he taimi ʻoku fakaaʻu atu ai ʻe Sihova ha vāhenga-ngāue, ʻokú ne tokoniʻi koe ʻi he vāhenga-ngāue ko iá. Naʻá ku ako ai kapau te u tokanga lahi ki he finangalo ʻo e ʻOtuá kae ʻikai kiate au tonu, te ne fakaivimālohiʻi au.”
“Naʻá ku ako ke houngaʻia ʻi he kautaha ʻa e ʻOtuá ko ha mana ʻi onopooni,” ko e lau ia ʻa Andreas, ʻokú ne ngāue ʻi Siamane. “Naʻe tokoniʻi au ʻe he akó ke u mateuteu ki he ngāue ʻoku hanga mei muʻá. Pehē foki, naʻe akoʻi mai kiate au ʻe he ngaahi faʻifaʻitakiʻanga Fakatohitapu lahi ʻa e moʻoni tefito ko ení: Ko e ngāue maʻa hoku fanga tokouá pea kia Sihová ʻoku taki atu ia ki he fiefia moʻoní.”
Ako Fakatohitapu Maʻá e Ngaahi Hoa Mali Kalisitiané
Taumuʻa: Ke ʻoange ki he ngaahi hoa malí ʻa e ako makehe koeʻuhí ke lava ʻo ngāueʻaki kakato ange kinautolu ʻe Sihova mo ʻene kautahá. Ko e tokolahi ʻo e kau maʻu tohi fakamoʻoni akó ʻe vaheʻi ke ngāue he feituʻu ʻoku ʻi ai ha fiemaʻu lahi ange ʻi honau fonua tupuʻangá. ʻE maʻu nai ʻe ha niʻihi ha vāhenga-ngāue ʻi ha fonua kehe kapau te nau fakafaingamālieʻi kinautolu. ʻOku ngāue nai ʻa e kau maʻu tohi fakamoʻoni ako ʻe niʻihi ko e kau tāimuʻa makehe fakataimi ke kamataʻi mo fakalahi ʻa e ngāué ʻi he ngaahi feituʻu mamaʻo mo mavahe.
Lōloa: Māhina ʻe ua.
Feituʻu: Ko e ako ko ení ʻoku fai ia ʻi he ʻIunaite Seteté, pea kamata ʻi Sepitema 2012, ʻe toe fai ia he ngaahi feituʻu kuo filifili ʻo e vaʻá ʻi māmani lahi, ʻo faʻa fai ʻi ha Fale Fakatahaʻanga pe ʻi ha Holo ʻAsemipilī.
Ngaahi Tuʻunga Taau: Ko e ngaahi hoa mali ʻi he vahaʻa ʻo e taʻu 25 mo e 50 ʻoku nau moʻui lelei, ʻoku nau maʻu ʻa e ngaahi tuʻunga ke ngāue ʻi ha feituʻu pē ʻoku ʻi ai ha fiemaʻu lahi ange pea ʻoku nau maʻu ʻa e fakakaukau: “Ko au eni; fekau au.” (Ai. 6:9[6:8, PM]) Kuo pau ke nau ʻosi mali ʻo ʻikai toe siʻi hifo ʻi he taʻu ʻe ua pea ʻoku nau lolotonga ngāue taimi-kakato ʻo ʻikai toe siʻi hifo ʻi he taʻu ʻe ua taʻemotu. Ko e husepānití kuo pau ko ha mātuʻa pe ko ha sevāniti fakafaifekau ʻo ʻikai toe siʻi hifo ʻi he taʻu hokohoko ʻe ua.
Founga ke Kole Aí: ʻOku fai ha fakataha ʻi he fakataha-lahi fakavahé ke tokonaki mai ai ha fakamatala maʻá e faʻahinga ʻoku mahuʻingaʻia ʻi he kau ki aí. Kapau ʻoku ʻikai ha fakataha ʻi he ngaahi fakataha-lahi ʻi ho fonuá pea te ke saiʻia ke tohi kole ki ai, te ke lava ʻo tohi ki ho ʻōfisi vaʻá ki ha fakamatala lahi ange.
“He uike ʻe valu liliu-moʻui ē mo ha faingamālie lahi ē ki ha ongo meʻa mali ʻokú na loto ke kakapa atu! ʻOkú ma fakapapauʻi ke tauhi ha moʻui mafamafatatau ʻa ia ʻe fakamafeia ai kimaua ke ngāueʻaki fakapotopoto homa taimí.”—Eric mo Corina (lalo), kalasi hono ʻuluakí, 2011.
Akoʻanga Tohi Tapu Taua Leʻo ko Kiliatí
Taumuʻa: Ke akoʻi e kau akó ke ngāue ko e kau misinale ki tuʻa ʻi he ngaahi feituʻu nofoʻi tokolahi, ke nau hoko ko e kau ʻovasia fefonongaʻaki, pe ko e kau Pēteli. Ko e taumuʻá ke fakaivimālohiʻi mo fokotuʻu maʻu ʻa e malangá mo e fokotuʻutuʻu maau ʻa e vaʻá.
Lōloa: Māhina ʻe nima.
Feituʻu: Senitā Fakaeako Taua Leʻo, Patterson, Niu ʻIoke, U.S.A.
Ngaahi Tuʻunga Taau: Ko e ngaahi hoa mali ʻoku nau ʻosi ngāue ʻi ha faʻahinga founga ʻo e ngāue taimi-kakato makehé—ʻa ia ko e, kau misinale ki tuʻa kuo teʻeki ke nau kau ʻi he akó, kau tāimuʻa makehé, kau ʻovasia fefonongaʻakí, pe kau Pētelí. Kuo pau ke nau ʻi he ngāue peheé fakataha ʻo ʻikai toe siʻi hifo ʻi he taʻu ʻe tolu taʻemotu. ʻOku fiemaʻu ke nau lea, lautohi, pea tohi faka-Pilitānia lelei.
Founga ke Kau Aí: ʻE fakaafeʻi nai ʻa e ngaahi hoa malí ʻe heʻenau Kōmiti Vaʻá ke nau kole ki ai.
Ko Lade mo Monique mei he ʻIunaite Seteté ʻokú na ngāue he taimí ni ʻi ʻAfilika. “Kuo teuʻi kimaua ʻe he Akoʻanga Kiliatí ke ma ʻalu ki ha feituʻu pē ʻi he māmaní, ʻo ma pelu nima, ʻo ngāue fakataha mo homa siʻi fanga tokouá,” ko e lau ia ʻa Lade.
Ko Monique ʻokú ne tānaki mai: “ʻI heʻeku ngāueʻaki ʻa e meʻa kuó u ako mei he Folofola ʻa e ʻOtuá, ʻoku ou fiefia lahi ai ʻi hoku vāhenga-ngāué. ʻOku ou sio ko e fiefia ko iá ko ha toe fakamoʻoni ia ʻo e ʻofa ʻa Sihová.”
Ako Maʻá e Kau Mēmipa ʻo e Kōmiti Vaʻá mo Honau Ngaahi Uaifí
Taumuʻa: Ke tokoniʻi e faʻahinga ʻoku ngāue he ngaahi Kōmiti Vaʻá ke nau tokangaʻi ʻa e ngaahi ʻapi Pētelí, fai ha tokanga ki he ngaahi meʻa fakangāue ʻokú ne uesia ʻa e ngaahi fakatahaʻangá, pea tokangaʻi e ngaahi sēketí mo e ngaahi vahé. ʻOku nau toe ako fekauʻaki mo e liliu-lea, pulusi, mo hono fakafolau atu e ʻū tohí.
Lōloa: Māhina ʻe ua.
Feituʻu: Senitā Fakaeako Taua Leʻo, Patterson, Niu ʻIoke, U.S.A.
Ngaahi Tuʻunga Taau: Ko e tokouá kuo pau ko ha mēmipa ʻo e Kōmiti Vaʻá pe Kōmiti Fakafonuá pe vaheʻi ki he meʻa pehē.
Founga ke Kau Aí: ʻOku fakaafeʻi ʻe he Kulupu Pulé ʻa e fanga tokouá mo honau ngaahi uaifí.
Ko Lowell mo Cara, mei he kalasi hono 25, ʻokú na ngāue ʻi Naisīlia. “Naʻe fakamanatu mai kiate au tatau ai pē pe ʻoku ou femoʻuekina fēfē pe ko e hā pē ha ngāue kuo vaheʻi mai, ko e kī ki hono fakahōifuaʻi ʻa Sihová ko e tuʻunga fakalaumālié,” ko e lau ia ʻa Lowell. “Naʻe toe fakamamafaʻi ʻi he kōsí ʻa e founga ʻo ʻema fakafeangai ki he niʻihi kehé kuo pau ke fakatefito ia ʻi he ʻofa ʻoku fakahāhā ʻe Sihova ki heʻene kau sevānití.”
“Ko e fakamatala ʻe taha kuó u fakalaulauloto ki aí ʻa ʻeni,” ko e tānaki mai ia ʻa Cara. “Kapau heʻikai lava ke u fakahaaʻi mahino ha poini, ʻoku fiemaʻu ke u ako ʻa e kaveingá ki muʻa ke u feinga ke akoʻi ʻa e niʻihi kehé.”