“Ko Hai Moʻoni Koā ʻa e Tamaioʻeiki Anga-Tonu mo Potó?”
“Ko hai moʻoni koā ʻa e tamaioʻeiki anga-tonu mo potó ʻa ia kuo fakanofo ʻe heʻene ʻEikí ke ne tokangaʻi ʻa e kau sevāniti ʻo hono falé?”—MĀT. 24:45.
1, 2. Ko hai ʻoku ngāueʻaki ʻe Sīsū ke fafangaʻi kitautolu ʻi he ʻaho ní? Ko e hā kuo pau ai ke tau ʻiloʻi pe ko hai ʻa e tamaioʻeiki ko ení?
“FANGA TOKOUA, heʻikai lava ke u fakalau ʻa e ngaahi taimi kuo mou ʻomai ai kiate au ʻa e ngaahi kupu kuo ʻi ai tofu pē ʻa e meʻa naʻá ku fiemaʻú ʻi he taimi naʻá ku fuʻu fiemaʻu aí.” Ko e meʻa ia naʻe hiki ʻe ha tuofefine ʻi ha tohi ke fakamālō ki he fanga tokoua ʻa ia ʻoku nau ngāue ʻi hotau ʻuluʻi ʻapitanga ʻi māmani lahí. Kuó ke ongoʻi pehē? Kuo pehē ʻa e tokolahi ʻo kitautolu. ʻOku totonu ke tau ofo ai? ʻIkai ʻaupito.
2 Ko e moʻoniʻi meʻa ko ia ʻo ʻetau maʻu ʻa e meʻakai fakalaumālié ʻi he taimi tofu pē ʻoku tau fiemaʻu aí, ʻoku fakamoʻoniʻi ai ko Sīsū ʻa e ʻUlu ʻo e fakatahaʻangá, ʻokú ne fai ki heʻene talaʻofa ke fafangaʻi kitautolú. Ko hai ʻoku ngāueʻaki ʻe Sīsū ke fafangaʻi kitautolú? ʻI he taimi naʻe tala ange ai ʻe Sīsū ki heʻene kau ākongá ʻa e fakaʻilonga ʻo ʻene ʻi hení, naʻá ne pehē te ne ngāueʻaki “ʻa e tamaioʻeiki anga-tonu mo potó” ke ʻoange ʻa e “meʻakaí ʻi he taimi totonu” ki he “kau sevāniti ʻo hono falé.” (Sio ki he fakamatala ʻi he ngataʻangá 1.)a (Lau ʻa e Mātiu 24:45-47.) ʻI he taimi ko eni ʻo e ngataʻangá, ʻoku fafangaʻi ʻe Sīsū hono kau muimui moʻoní fakafou ʻi he tamaioʻeiki anga-tonu ko iá. ʻOku mātuʻaki mahuʻinga ke tau ʻiloʻi pe ko hai ʻa e tamaioʻeiki anga-tonú. Ko hotau vahaʻangatae mo e ʻOtuá ʻoku makatuʻunga ia ʻi hono maʻu ʻa e meʻakai fakalaumālie fakafou ʻi he tamaioʻeiki anga-tonu ko ení.—Māt. 4:4; Sione 17:3.
3. Ko e hā kuo leaʻaki ʻe heʻetau ʻū tohí fekauʻaki mo e talanoa fakatātā ki he tamaioʻeiki anga-tonú?
3 ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e talanoa fakatātā ʻa Sīsū fekauʻaki mo e tamaioʻeiki anga-tonú? ʻI he kuohilí, naʻe leaʻaki ʻe heʻetau ʻū tohí ʻa e meʻá ni: ʻI he Penitekosi ʻo e taʻu 33, naʻe fakanofo ʻe Sīsū ʻa e tamaioʻeiki anga-tonú ke tokangaʻi ʻa e kau sevāniti ʻo hono falé. Ko e tamaioʻeikí ko e kau Kalisitiane paní kotoa ia ʻi he tuʻunga ko ha kulupu ʻa ia kuo nau moʻui ʻi he māmaní ʻi ha faʻahinga taimi pē talu mei ai. Ko e kau sevāniti ʻo hono falé ko e faʻahinga pani ia ko ení ʻi honau tuʻunga tāutahá. ʻI he 1919, naʻe fakanofo ʻe Sīsū ʻa e tamaioʻeiki anga-tonú ke “tokangaʻi ʻene ngaahi meʻá kotoa,” ʻa e meʻa kotoa ʻi he māmaní ʻa ia ʻoku ngāueʻaki ke poupouʻi ʻa e ngāue malangaʻi ʻo e Puleʻangá. Ka ʻi he hili ʻa hono ako fakalelei ʻa e kaveingá ni, lotu fekauʻaki mo ia, pea fakalaulauloto ki ai, naʻa tau ʻiloʻi ai ko ʻetau mahinoʻi ʻo e ngaahi lea ʻa Sīsū fekauʻaki mo e tamaioʻeiki anga-tonu mo potó ʻoku fiemaʻu ke liliu. (Pal. 4:18) Tau lāulea angé ki he talanoa fakatātaá pea mo e anga ʻene kaunga kia kitautolú, tatau ai pē pe ʻoku tau maʻu ʻa e ʻamanaki ʻo e moʻui ʻi hēvani pe ʻi māmani.
NAʻE FAKAHOKO FAKAKŪ ʻA E TALANOA FAKATĀTAÁ?
4-6. Ko e hā ʻoku hā mahino ai ko e talanoa fakatātā ʻa Sīsū ki he tamaioʻeiki anga-tonú naʻe kamata ke fakahoko ia ʻi he hili pē ʻa e 1914?
4 ʻOku fakahaaʻi ʻi he ngaahi veesi kehe ʻi he Mātiu vahe 24 ko e talanoa fakatātā ki he tamaioʻeiki anga-tonu mo potó naʻe kamata ke fakahoko ia, ʻo ʻikai ʻi he Penitekosi ʻo e taʻu 33, ka ʻi he taimi ko eni ʻo e ngataʻangá. Tau sio angé ki he anga hono tokoniʻi kitautolu ʻe he Folofolá ke mahinoʻi ení.
5 Ko e talanoa fakatātā ki he tamaioʻeiki anga-tonú ko e konga ia ʻo e kikite ʻa Sīsū fekauʻaki mo e fakaʻilonga ʻo ʻene ʻi hení pea mo e ngaahi ʻaho fakaʻosí. (Māt. 24:3) Ko e ʻuluaki konga ʻo e kikité, ʻoku hiki ia ʻi he Mātiu 24:4-22, kuo ʻi ai hono fakahoko ʻe ua. Ko e ʻuluaki fakahokó naʻe ʻi he taʻu 33 ki he 70. Ko e fakahoko hono uá mo lahi angé ʻoku ʻi hotau taimí ia. ʻOku ʻuhinga ení ko e ngaahi lea ʻa Sīsū fekauʻaki mo e tamaioʻeiki anga-tonú ʻe toe ʻi ai hono fakahoko ʻe ua? ʻIkai.
6 Kamata ʻi he ngaahi lea ʻi he Mātiu 24:29, naʻe lea tefito ai ʻa Sīsū fekauʻaki mo e ngaahi meʻa ʻe hoko ʻi hotau taimí. (Lau ʻa e Mātiu 24:30, 42, 44.) ʻI heʻene lea fekauʻaki mo e meʻa ʻe hoko lolotonga ʻa e mamahi lahí, naʻá ne pehē ko e kakaí “te nau mamata ki he Foha ʻo e tangatá ʻokú ne haʻu ʻi he ngaahi ʻao ʻo e langí.” Peá ne lea leva ki he faʻahinga te nau moʻui lolotonga ʻa e ngaahi ʻaho fakaʻosí, ʻo pehē: “ʻOku ʻikai te mou ʻiloʻi pe ko fē ʻa e ʻaho ʻe haʻu ai ʻa homou ʻEikí” pea “ʻI ha houa ʻa ia ʻe ʻikai te mou fakakaukau atu ai ko iá, ʻe haʻu ai ʻa e Foha ʻo e tangatá ia.” (Sio ki he fakamatala ʻi he ngataʻangá 2.)b Hili pē ʻa e lea ʻa Sīsū fekauʻaki mo e meʻa ʻe hoko ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí, naʻá ne fai ʻa e talanoa fakatātā ki he tamaioʻeiki anga-tonú. Ko ia ʻoku hā mahino ko e ngaahi lea ʻa Sīsū fekauʻaki mo e tamaioʻeiki anga-tonu ko iá naʻe kamata ke fakahoko ia ʻi he hili pē ʻa e kamata ʻa e ngaahi ʻaho fakaʻosí ʻi he 1914. ʻOku ʻuhinga lelei ʻa e mahino ko ení. Ko e hā hono ʻuhingá?
7. Ko e hā naʻe hoko ko ha fehuʻi mahuʻinga ʻi he taimi naʻe kamata ai ʻa e utu-taʻú, pea ko e hā hono ʻuhingá?
7 Fakakaukau ʻi ha kiʻi mōmeniti fekauʻaki mo e fehuʻi: “Ko hai moʻoni koā ʻa e tamaioʻeiki anga-tonu mo potó?” ʻI he ʻuluaki senitulí, naʻe ʻikai ha ʻuhinga ia ke ʻeke ʻa e fehuʻí ni. Hangē naʻa tau sio ki ai ʻi he kupu ki muʻá, naʻe lava ʻe he kau ʻapositoló ʻo fakahoko ʻa e ngaahi mana pea aʻu ʻo ʻoatu ʻa e ngaahi meʻaʻofa ʻo e laumālié ki he niʻihi kehé. Naʻe fakamoʻoniʻi heni ko e kau ʻapositoló ʻa e faʻahinga naʻe ngāueʻaki ʻe he ʻOtuá. (Ngā. 5:12) Ko ia naʻe ʻikai fiemaʻu ia ki ha taha ke ne ʻeke pe ko hai moʻoni koā naʻe fakanofo ʻe Kalaisi ke takimuʻá. Ka ʻi he 1914, naʻe kehe ʻaupito ʻa e tuʻungá. Naʻe kamata ʻa e taimi ʻo e utu-taʻú ʻi he taʻu ko iá. Kuo aʻu mai eni ki he taimi ke fakamavaheʻi ʻa e teá mei he uité. (Māt. 13:36-43) ʻI he taimi naʻe kamata ai ʻa e utu-taʻú, naʻe tokolahi ʻa e kau Kalisitiane loi ʻa ia naʻa nau taku ko e kau muimui moʻoni kinautolu ʻo Sīsū. Ko ia ko e fehuʻi mahuʻingá eni: ʻE lava fēfē ke ʻiloʻi ʻa e uité pe kau Kalisitiane paní? Naʻe ʻomai ʻa e talí ʻi he talanoa fakatātā ki he tamaioʻeiki anga-tonú. Ko e kau muimui pani ʻo Kalaisí ʻa e faʻahinga te nau maʻu ʻa e meʻakai fakalaumālie naʻa nau fiemaʻú.
KO HAI ʻA E TAMAIOʻEIKI ANGA-TONU MO POTÓ?
8. Ko e hā ʻoku ʻuhinga lelei ai ʻa hono faʻuʻaki ʻa e tamaioʻeiki anga-tonú ʻa e kau Kalisitiane paní?
8 Ko e tamaioʻeiki anga-tonú kuo pau ke faʻuʻaki ia ʻa e kau Kalisitiane pani ʻi he māmaní. ʻOku ui kinautolu “ko ha tuʻunga taulaʻeiki fakatuʻi” pea kuo fakanofo kinautolu ke malanga ki he niʻihi kehé fekauʻaki mo e ngaahi meʻa fakaofo kuo fai ʻe he ʻOtuá. (1 Pita 2:9) ʻOku ʻuhinga lelei ai ko e kau mēmipa ʻo e “tuʻunga taulaʻeiki fakatuʻi” ko iá ʻa e faʻahinga te nau akoʻi ʻa e moʻoní ki honau fanga tokouá.—Mal. 2:7; Fkh. 12:17.
9. ʻOku faʻuʻaki ʻa e tamaioʻeiki anga-tonú ʻa e kau paní kotoa? Fakamatalaʻi.
9 ʻOku faʻuʻaki ʻa e tamaioʻeiki anga-tonú ʻa e kau pani kotoa ʻi he māmaní? ʻIkai. ʻOku ʻikai ke ʻoatu ʻe he kau paní kotoa ʻa e meʻakai fakalaumālié ki honau fanga tokoua takatakai ʻi he māmaní. Ko e moʻoni ko e niʻihi ʻo e kau paní ko e kau sevāniti fakafaifekau pe kau mātuʻa ʻi he fakatahaʻangá. ʻOku nau faiako mei he fale ki he fale pea ʻi heʻenau fakatahaʻangá, pea ʻoku nau poupou mateaki ki he tataki mei he ʻuluʻi ʻapitangá. Ka ʻoku ʻikai te nau kau ʻi hono ʻoatu ʻa e meʻakai fakalaumālié ki honau fanga tokoua takatakai ʻi he māmaní. ʻOku ʻi ai foki mo e fanga tuofāfine anga-fakatōkilalo ʻi he kau paní, ʻa ia heʻikai ʻaupito te nau feinga ke hoko ko e kau faiako ʻi he fakatahaʻangá.—1 Kol. 11:3; 14:34.
10. Ko hai ʻa e tamaioʻeiki anga-tonu mo potó?
10 Ko hai leva ʻa e tamaioʻeiki anga-tonu mo potó? Ko e tamaioʻeiki ko iá ʻoku faʻuʻaki ia ha kiʻi kulupu tokosiʻi ʻo e fanga tokoua pani ʻa ia ʻoku nau teuteuʻi fakahangatonu pea ʻoatu ʻa e meʻakai fakalaumālié lolotonga ʻa e ʻi heni ʻa Kalaisí. ʻOku meimei tatau eni mo e founga naʻe fafangaʻi ai ʻe Sīsū ʻa e tokolahi fakafou ʻi he nima ʻo ha tokosiʻi ʻi he ʻuluaki senitulí. ʻI he ngaahi ʻaho fakaʻosí, ko e fanga tokoua pani ʻa ia ʻoku faʻuʻaki ʻa e tamaioʻeiki anga-tonú kuo nau ngāue ʻi he ʻuluʻi ʻapitangá. ʻI he ngaahi taʻu ki mui ní, ko e tamaioʻeiki ko iá kuo nau hoko ko e Kulupu Pule ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. Ko ia ai, fakatokangaʻi ʻi heʻene talanoa fakatātaá, naʻe pehē ʻe Sīsū ʻe ʻi ai ʻa e “tamaioʻeiki” pē ʻe taha. Ko ia ko e kau mēmipa ʻo e Kulupu Pulé ʻoku nau fai ʻenau ngaahi filí ʻi he tuʻunga ko ha kulupu.
KO HAI ʻA E KAU SEVĀNITI ʻO HONO FALÉ?
11, 12. (a) Ko e hā ʻa e fakanofo ʻe ua naʻe maʻu ʻe he tamaioʻeiki anga-tonu mo potó? (e) Naʻe fakanofo fakakū ʻe Sīsū ʻa e tamaioʻeiki anga-tonú ke tokangaʻi ʻa e kau sevāniti ʻo hono falé? Ko hai naʻá ne filí?
11 Fakatokangaʻi ʻi he talanoa fakatātā ʻa Sīsuú, ʻoku maʻu ʻe he tamaioʻeiki anga-tonu mo potó ʻa e fakanofo kehekehe ʻe ua. Ko e ʻuluakí ko hono tokangaʻi ʻa e kau sevāniti ʻo hono falé. Ko e uá ko hono tokangaʻi ʻa e ngaahi meʻa kotoa ʻa e ʻeikí. Koeʻuhi ko e talanoa fakatātaá ʻoku fakahoko pē ia ʻi he taimi ko eni ʻo e ngataʻangá, ko e ongo fakanofó ʻe hoko ia hili ʻa e 1914, ʻa e taimi ʻe kamata ai ʻa e ʻi heni ʻa Sīsū ko ha Tuʻí.
12 Naʻe fakanofo fakakū ʻe Sīsū ʻa e tamaioʻeiki anga-tonú ke tokangaʻi ʻa e kau sevāniti ʻo hono falé? Ke tali iá, tau lāulea lahi angé fekauʻaki mo e meʻa naʻe hoko ʻi he kamataʻanga ʻo e taimi ʻo e ʻutu-taʻú ʻi he 1914. Hangē naʻa tau ako ki muʻá, ʻi he taimi ko iá naʻe lahi ʻa e ngaahi kulupu naʻa nau taku ko e kau Kalisitiane kinautolu. Ko e kulupu fē ʻe fili ʻe Sīsū pea fakanofo ko e tamaioʻeiki anga-tonú? Ko e fehuʻi ko iá naʻe tali ʻi he hili ʻene haʻu mo ʻene Tamaí ʻo sivi ʻa e temipalé mei he 1914 ki he konga ki muʻa ʻo e 1919. (Sio ki he fakamatala ʻi he ngataʻangá 3.)c (Mal. 3:1) Naʻá na hōifua ʻi ha kiʻi kulupu ʻo e Kau Ako Tohi Tapu mateaki ʻa ia naʻa nau fakahāhā ʻa e ʻofa moʻoni ʻia Sihova mo ʻene Folofolá. Ko e moʻoni, naʻe fiemaʻu ke fakamaʻa kinautolu. Ka naʻa nau tali anga-fakatōkilalo ʻa e fakatonutonú lolotonga ʻa e vahaʻa taimi ʻo e siví mo e fakamaʻá. (Mal. 3:2-4) Ko e kau Ako Tohi Tapu faitōnunga ko iá ko e kau Kalisitiane moʻoní ia, ʻa e uite ʻi he talanoa fakatātā ʻa Sīsuú. ʻI he 1919, naʻe fili ai ʻe Sīsū ʻa e fanga tokoua pani taau mei honau lotolotongá ke nau hoko ko e tamaioʻeiki anga-tonu mo potó pea fakanofo kinautolu ke tokangaʻi ʻa e kau sevāniti ʻo hono falé.
13. Ko hai ʻoku kau ʻi he kau sevāniti ʻo hono falé, pea ko e hā hono ʻuhingá?
13 Ko hai leva ʻa e kau sevāniti ʻo hono falé? Ko kinautolu ia ʻoku nau maʻu ʻa e meʻakai fakalaumālié. ʻI he konga ki muʻa ʻo e ngaahi ʻaho fakaʻosí, ko e kau sevāniti ʻo hono falé ʻa e kau paní kotoa. Ki mui mai, ko ha fuʻu kakai lahi ʻo e fanga sipi kehé naʻa nau toe hoko ko e konga ʻo e kau sevāniti ʻo hono falé. Ko e tokolahi taha ʻo e “tākanga ʻe taha” ʻa Sīsuú ʻoku faʻuʻaki ia he taimí ni ʻa e fanga sipi kehé. (Sione 10:16) ʻOku fakatou maʻu ʻaonga ʻa e ongo kulupú mei he meʻakai fakalaumālie tatau ʻa ia ʻoku ʻomai ʻi he taimi totonu fakafou ʻi he tamaioʻeiki anga-tonú. ʻOku toe kau ʻa e kau mēmipa ʻo e Kulupu Pulé ʻa ia ʻoku faʻuʻaki he ʻahó ni ʻa e tamaioʻeiki anga-tonú ʻi he kau sevāniti ʻo hono falé? Ko e fanga tokoua ko iá ʻoku nau toe fiemaʻu ʻa e meʻakai fakalaumālié. Ko ia ʻoku nau ʻiloʻi anga-fakatōkilalo ai ʻi he tuʻunga tāutahá ko e kau sevāniti kinautolu ʻo hono falé ʻo hangē pē ko e toenga kotoa ʻo e kau Kalisitiane moʻoní.
Tatau ai pē pe ko ʻetau ʻamanakí ke moʻui ʻi hēvani pe ʻi māmani, ko e kau sevāniti kotoa kitautolu ʻo hono falé pea ʻoku tau fiemaʻu ʻa e meʻakai fakalaumālie tatau ʻi he taimi totonu
14. (a) Ko e hā ʻa e fatongia kuo ʻoange ki he tamaioʻeiki anga-tonú? Ko e hā ʻoku kau ʻi he fatongia ko ení? (e) Ko e hā ʻa e fakatokanga naʻe ʻoange ʻe Sīsū ki he tamaioʻeiki anga-tonu mo potó? (Sio ki he puha “Kapau ʻe Faifai Ange pea Hoko ʻo Kovi ʻa e Tamaioʻeiki ko Iá . . .”)
14 Naʻe ʻoange ʻe Sīsū ki he tamaioʻeiki anga-tonu mo potó ha fatongia mātuʻaki mahuʻinga. ʻI he taimi ʻo e Tohi Tapú, ko ha tamaioʻeiki falalaʻanga, naʻá ne tokangaʻi ʻa e ngaahi meʻa kotoa ʻa hono ʻeikí. (Luke 12:42) ʻI ha founga meimei tatau, kuo ʻoange ki he tamaioʻeiki anga-tonu mo potó ʻa e fatongia ke tokangaʻi ʻa e ngaahi meʻa kotoa ʻa Kalaisi ʻi he māmaní. ʻOku kau ki he fatongia ko iá ʻa hono tokangaʻi ʻo e paʻangá, koloá, ko e ngāue fakamalangá, mo e ngaahi polokalama ʻasemipilī mo e fakataha-lahí. ʻOku kau foki ai mo hono faʻu ʻo e ʻū tohi Fakatohitapu ʻoku tau ngāueʻaki ʻi he ngāue fakamalangá, ki he ako fakafoʻituituí, pea ki he ngaahi fakataha ʻa e fakatahaʻangá. ʻOku fakafalala ʻa e kau sevāniti ʻo hono falé ʻi he kotoa ʻo e meʻakai fakalaumālie ʻa ia ʻoku ʻomai fakafou ʻi he tamaioʻeiki anga-tonú.
ʻE FAKANOFO FAKAKŪ ʻA E TAMAIOʻEIKÍ KE TOKANGAʻI ʻA E NGAAHI MEʻA KOTOA ʻA E ʻEIKÍ?
15, 16. ʻE fakanofo fakakū ʻe Sīsū ʻa e tamaioʻeiki anga-tonú ke tokangaʻi ʻene ngaahi meʻá?
15 ʻE fai fakakū ʻe Sīsū ʻa e fakanofo hono uá, ʻa ia ko e fakanofo ke “tokangaʻi ʻene ngaahi meʻá kotoa”? Naʻe pehē ʻe Sīsū: “He fiefia ē ka ko e tamaioʻeiki ko iá ʻo ka aʻu mai ʻa hono ʻEikí ʻo ne ʻilo ia ʻokú ne fai pehē! ʻOku ou tala moʻoni atu kiate kimoutolu: Te ne fakanofo ia ke ne tokangaʻi ʻene ngaahi meʻá kotoa.” (Māt. 24:46, 47) Fakatokangaʻi ʻoku fai ʻe Sīsū ʻa e fakanofo hono uá hili ʻene aʻu mai pea ʻiloʻi kuo “fai pehē” ʻa e tamaioʻeikí, ʻa ia, ʻokú ne ʻoatu faitōnunga ʻa e meʻakai fakalaumālié. Ko ia ʻe ʻi ai ha vahaʻa taimi ʻi he ongo fakanofó. Ke mahinoʻi ʻa e founga mo e taimi ʻe fakanofo ai ʻe Sīsū ʻa e tamaioʻeikí ke tokangaʻi ʻene ngaahi meʻá kotoa, ʻoku fiemaʻu ke tau ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻe ua: ko e taimi ʻo ʻene aʻu maí mo e meʻa ʻoku kau ki heʻene ngaahi meʻá.
16 Naʻe aʻu fakakū mai ʻa Sīsū? Ko e talí ʻoku maʻu ia ʻi he ngaahi veesi ki muʻa ʻo e Mātiu vahe 24. Manatuʻi ʻi he ngaahi veesi ko ení, ko e “haʻu” ʻa Sīsuú ʻoku lave ia ki he taimi te ne haʻu ai ke fakamāuʻi mo fakaʻauha ʻa e kau fulikivanú ʻi he ngataʻanga ʻo e fokotuʻutuʻu lolotonga ní. (Sio ki he fakamatala ʻi he ngataʻangá 4.)d (Māt. 24:30, 42, 44) Ko ia ko e “aʻu mai,” pe “haʻu” ʻa Sīsū ʻi he talanoa fakatātā ki he tamaioʻeiki anga-tonú ʻe hoko ia lolotonga ʻa e mamahi lahí.
17. Ko e hā ʻoku kau ʻi he ngaahi meʻa ʻa Sīsuú?
17 Ko e hā ʻoku kau ki he ngaahi meʻa “kotoa” ʻa Sīsuú? Ko e ngaahi meʻa ʻa Sīsuú ʻoku ʻikai ʻi he māmaní pē. ʻOku kau ai ʻene ngaahi meʻa ʻi hēvaní. Naʻe pehē ʻe Sīsū: “Kuo tuku kiate au ʻa e mafai kotoa pē ʻi hēvani mo māmani.” (Māt. 28:18; ʻEf. 1:20-23) Ko ʻene ngaahi meʻa ʻi he taimi ní ʻoku kau ai ʻa e Puleʻanga Faka-Mīsaiá. Ko e Puleʻanga ko ení kuo ʻaʻana ia talu mei he 1914, pea te ne kaungāpule ai mo hono kau muimui paní.—Fkh. 11:15.
18. Ko e hā ʻe fiefia ai ʻa Sīsū ke fakanofo ʻa e tamaioʻeiki anga-tonú ke tokangaʻi ʻene ngaahi meʻá kotoa?
18 Ko ia, ko e hā ʻe lava ke tau fakaʻosiʻakí? ʻI he taimi ʻe haʻu ai ʻa Sīsū ke fakaʻauha ʻa e kau fulikivanú lolotonga ʻa e mamahi lahí, te ne ʻiloʻi ai ko e tamaioʻeiki anga-tonú kuo nau ʻoatu mateaki ʻa e meʻakai fakalaumālié ʻi he taimi totonu ki he kau sevāniti ʻo hono falé. ʻE fiefia leva ai ʻa Sīsū ke fakanofo ʻa e tamaioʻeiki ko iá ke tokangaʻi ʻene ngaahi meʻá kotoa. Ko e faʻahinga ko ia ʻoku faʻuʻaki ʻa e tamaioʻeiki anga-tonú te nau maʻu ʻa e fakanofo ko ení ʻi he taimi te nau maʻu ai honau palé ʻi hēvani pea hoko ʻo kaungāpule fakataha mo Kalaisi.
19. ʻI hēvani ʻe maʻu ʻe he tamaioʻeiki anga-tonú ha pale lahi ange ʻi he toenga ʻo e kau paní? Fakamatalaʻi.
19 ʻI hēvani ʻe maʻu ʻe he tamaioʻeiki anga-tonú ha pale lahi ange ʻi he toenga ʻo e kau paní? ʻIkai. Ko ha pale ʻe lava ke talaʻofaʻaki ki ha kiʻi kulupu ʻi ha taimi pau pea nau vahevahe leva ki mui mo e niʻihi kehé. Ko e fakatātaá, fakakaukau ki he meʻa naʻe leaʻaki ʻe Sīsū ki heʻene kau ʻapositolo faitōnunga ʻe toko 11 ʻi he pō ki muʻa ke ne pekiá. (Lau ʻa e Luke 22:28-30.) Naʻe talaʻofa ʻe Sīsū ki he kiʻi kulupu ʻo e kau tangata ko iá te nau maʻu ha pale fakaofo ki heʻenau faitōnungá. Te nau hoko ko e ngaahi tuʻi fakataha mo ia ʻi hēvani. Ka ʻi he ngaahi taʻu ki mui aí, naʻe fakahaaʻi ʻi ha meʻa naʻá ne leaʻaki ko e kotoa ʻo e toko 144,000 te nau hoko ko e ngaahi tuʻi fakataha mo ia ʻi hēvani. (Fkh. 1:1; 3:21) ʻI ha founga meimei tatau, hangē ko e lau ʻa e Mātiu 24:47, naʻá ne talaʻofa ki ha kiʻi kulupu ʻo e kau tangata, ʻa ia ko e fanga tokoua pani ia ʻoku faʻuʻaki ʻa e tamaioʻeiki anga-tonú, ʻe fakanofo kinautolu ke tokangaʻi ʻene ngaahi meʻá kotoa. Ko hono moʻoní, ko e kotoa ʻo e toko 144,000 te nau kaungāmaʻu ʻa e mafai ke tokangaʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻa Kalaisí.—Fkh. 20:4, 6.
Ko e kotoa ʻo e toko 144,000 te nau kaungāmaʻu ʻa e mafai ke tokangaʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻa Sīsuú (Sio ki he palakalafi 19)
20. Ko e hā naʻe fakanofo ai ʻe Sīsū ʻa e tamaioʻeiki anga-tonú? Ko e hā ʻoku tau loto maʻu pē ke faí?
20 Hangē pē ko hono fafangaʻi ʻe Sīsū ʻa e tokolahi fakafou ʻi he nima ʻo ha tokosiʻi ʻi he ʻuluaki senitulí, ʻokú ne fafangaʻi ʻa e tokolahi ʻi he ʻahó ni fakafou ʻi he nima ʻo e tamaioʻeiki anga-tonu mo potó. Naʻe fakanofo ʻe Sīsū ʻa e tamaioʻeiki anga-tonu ko iá ke fakapapauʻi ko hono kau muimui moʻoní, tatau ai pē pe ko e kau pani pe ko e fanga sipi kehe, te nau hokohoko atu ke maʻu ʻa e meʻakai fakalaumālié ʻi he taimi totonu lolotonga ʻa e ngaahi ʻaho fakaʻosí. Ko ia ʻofa ke tau fakahāhā maʻu pē ʻetau houngaʻiá ʻaki ʻa e poupou mateaki ki he fanga tokoua pani ʻa ia ʻoku faʻuʻaki ʻa e tamaioʻeiki anga-tonu mo potó.—Hep. 13:7, 17.
a Palakalafi 2: ʻI ha taimi ki muʻa, naʻe fai ʻe Sīsū ha talanoa fakatātā meimei tatau ʻa ia naʻá ne lave ai ki he “kau sevāniti ʻo hono falé” ko e “kulupu ʻo ʻene kau sevānití.”—Luke 12:42-44.
b Palakalafi 6: Ko e “haʻu” (faka-Kalisí, erʹkho·mai) ʻa Kalaisí ʻoku kehe ia mei heʻene “ʻi hení” (pa·rou·siʹa). ʻOku kamata ʻene ʻi heni taʻehāmaí ʻi heʻene haʻu ke fakamāuʻi mo fakaʻauha ʻa e kau fulikivanú.
c Palakalafi 12: Sio ki he kupu “Vakai, ʻOku Ou ʻIate Kimoutolu ʻi he ʻAho Kotoa Pē,” ʻi he ʻīsiu ko ení, peesi 10-12, palakalafi 5-8.
d Palakalafi 16: Sio ki he kupu “Tala Mai Angé, ʻE Hoko Fakakū Mai ʻa e Ngaahi Meʻá Ni?” ʻi he ʻīsiu ko ení, peesi 7-8, palakalafi 14-18.