Tokoniʻi ʻa e “Kau Mulí” Ke Nau “Tauhi kia Sihova ʻi he Nēkeneka”
“ʻOku maluʻi ʻe Sihova ʻa e kau mulí.”—SAAME 146:9.
1, 2. (a) Ko e hā ʻa e ngaahi pole ʻoku fehangahangai mo e niʻihi ʻo hotau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné? (e) Ko e hā ʻa e ngaahi fehuʻi ʻoku malanga haké?
“ʻI HE kamata ʻa e tau fakalotofonua ʻi Pulunitií, naʻe ʻi ha ʻasemipilī ai ʻa hoku fāmilí,” ko e lau ia ʻa e tokoua ko Lije. “Naʻe lava ke mau sio ki he lele holo ʻa e kakaí mo e tau faná. Ko ʻeku ongo mātuʻá mo e toko 11 ʻo kimautolu fānaú naʻa mau hola ke moʻui fakataha mo e vala pē naʻa mau tuí. Naʻe faifai atu pē ʻo aʻu ha niʻihi ʻo hoku fāmilí ki ha kemi hūfanga ʻi Malauī, ʻa ia ko ha fononga naʻe laka hake ʻi he kilomita ʻe 1,600 (maile ʻe 1,000). Ko e toenga ʻo kimautolú naʻa mau movete holo.”
2 ʻI he māmaní takatakai, ʻoku ʻi ai ʻa e kau kumi hūfanga ʻe toko 65 miliona tupu, ʻa ia naʻe fakamālohiʻi ke nau mavahe mei honau ngaahi ʻapí koeʻuhí ko e taú pe fakatangá. Ko e fika māʻolunga taha eni ʻo e kau kumi hūfanga kuo lēkōtí.a (Sio ki he fakamatala ʻi lalo.) Ko e laui afe ʻo e kau kumi hūfangá ni ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova. Ko e tokolahi ai kuo mole honau ngaahi ʻofaʻangá mo e meimei meʻa kotoa ʻoku nau maʻú. Ko e hā mo ha toe ngaahi pole kuo nau fehangahangai mo iá? ʻE lava fēfē ke tau tokoni ki hotau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné ke nau tauhi kia Sihova mo kei fiefia pē lolotonga ʻa e tofanga ʻi he ngaahi ʻahiʻahi peheé? (Saame 100:2) Pea ko e hā ʻa e founga lelei taha ke malanga ai ki he kau kumi hūfanga ko ia ʻoku teʻeki ke nau ʻilo ʻa Sihová?
MOʻUI ʻA HA TOKOTAHA KUMI HŪFANGA
3. Naʻe anga-fēfē ʻa e hoko ʻa Sīsū mo e tokolahi ʻo hono kau muimuí ko e kau kumi hūfangá?
3 Naʻe hoko ʻa Sīsū mo ʻene ongo mātuʻá ko e kau kumi hūfanga ʻi ʻIsipite ʻi he hili e fakatokanga ʻa e ʻāngelo ʻa Sihová kia Siosifa ʻo fekauʻaki mo e feinga ʻa Tuʻi Hēlota ke ne tāmateʻi ʻa Sīsuú. Naʻa nau nofo ai kae ʻoua kuo mate ʻa Hēlota. (Mātiu 2:13, 14, 19-21) ʻI he ngaahi taʻu lahi ki mui aí, ko e kau ākonga ʻa Sīsuú naʻa nau ‘movete atu ʻi he kotoa ʻo e ngaahi feituʻu ʻo Siutea mo Samēliá’ koeʻuhi ko e fakatangá. (Ngā. 8:1) Naʻe ʻiloʻi ʻe Sīsū ʻe fakamālohiʻi ʻa e tokolahi ʻo hono kau muimuí ke nau mavahe mei ʻapi. Naʻá ne pehē: “ʻI haʻanau fakatangaʻi kimoutolu ʻi ha kolo ʻe taha, mou hola ki ha kolo ʻe taha.” (Māt. 10:23) ʻOku ʻikai ʻaupito faingofua ʻa e hola mei ʻapí ʻi ha faʻahinga ʻuhinga pē.
4, 5. Ko e hā ʻa e fakatuʻutāmaki ʻe niʻihi ki he kau kumi hūfangá ʻi he taimi (a) ʻoku nau hola aí? (e) ʻoku nau ʻi he kemi hūfangá aí?
4 ʻI he hola ʻa e kau kumi hūfangá mei honau ʻapí pe nofo ʻi ha kemi hūfanga, ʻoku nau fehangahangai mo e faingataʻa kehekehe. “Naʻa mau lue ʻi he ngaahi uike, ʻo mau fakalaka atu ʻi ha ngaahi sino kuo mate ʻe lauingeau,” ko e lau ia ʻa Gad, ʻa e tehina ʻo Lije. “Naʻá ku taʻu 12. Naʻe fufula ʻaupito hoku vaʻé ʻo u tala ange ai ki hoku fāmilí ke nau hoko atu kinautolu. Ko ʻeku tangataʻeikí—ʻi he ʻikai ke ne lava ke liʻaki au ki he kau angatuʻú—naʻá ne fua au. Naʻa mau hao moʻui ʻi he ʻaho ki he ʻaho, ʻo mau lotu mo falala kia Sihova, pea ʻi he taimi ʻe niʻihi naʻa mau maʻu meʻatokoni pē mei he mango ʻi he ngaahi veʻehalá.”—Fil. 4:12, 13.
5 Naʻe fakamoleki ʻe he tokolahi taha ʻo e fāmili ʻo Lije ʻa e taʻu lahi ʻi he ngaahi kemi hūfanga ʻa e Ngaahi Puleʻanga Fakatahatahá. Ka naʻe ʻi ai foki ʻa e ngaahi fakatuʻutāmaki ʻi ai. ʻOku fakamatala ʻa Lije, ʻa ia ko ha ʻovasia sēketi ia he taimí ni: “Ko e tokolahi taha ʻo e kakaí naʻe ʻikai haʻanau ngāue. Naʻa nau ngutu-lau, konā, pelepaʻanga, kaihaʻa pea naʻa mo e ʻulungaanga taʻetaau.” Ke maluʻi kinautolu mei he ngaahi tākiekina koví, naʻe fiemaʻu ki he Kau Fakamoʻoní ke nau nofoʻaki femoʻuekina ʻi he fakatahaʻangá. (Hep. 6:11, 12; 10:24, 25) Naʻa nau ngāueʻaki fakapotopoto honau taimí ke nau lava ʻo hanganaki mālohi ʻi he moʻoní, pea naʻe kamata tāimuʻa ʻa e tokolahi. Naʻa nau manatuʻi ko honau taimi ʻi he kemi hūfangá ʻe faifai atu pē ʻo ngata, ʻo hangē pē ko e ngata ʻa e taimi ʻo e kau ʻIsilelí ʻi he toafá. Naʻe tokoni eni ke nau tauhi maʻu ai ha fakakaukau pau.—2 Kol. 4:18.
FAKAHĀHĀ ʻA E ʻOFA KI HE KAU KUMI HŪFANGÁ
6, 7. (a) ʻOku anga-fēfē hono ueʻi kitautolu ʻe he ʻofa ʻa Sihová ke tau fakafeangai ki hotau fanga tokouá? (e) ʻOmai ha fakatātā.
6 Ko e “ʻofa ki he ʻOtuá” ʻokú ne ueʻi kitautolu ke tau fakahāhā ʻa e ʻofa ki hotau fanga tokouá, tautautefito ʻi he taimi ʻoku nau hokosia ai ʻa e ngaahi faingataʻá. (Lau ʻa e 1 Sione 3:17, 18.) Ko e fakatātaá, ʻi he fiemaʻu meʻakai ʻa e muʻaki kau Kalisitiane ʻi Siuteá koeʻuhi ko ha honge, naʻe fokotuʻutuʻu ʻe he fakatahaʻangá ha tokoni kiate kinautolu. (Ngā. 11:28, 29) Naʻe toe fakalototoʻaʻi ʻe he ʻapositolo ko Paulá mo Pita ʻa e kau Kalisitiané ke nau hoko ʻo fetalitalikakaiʻaki. (Loma 12:13; 1 Pita 4:9) Koeʻuhí ko hono fakalototoʻaʻi ʻa e kau Kalisitiané ke nau fakahaaʻi ʻa e anga-ʻofá ki he fanga tokoua ʻoku nau ʻaʻahi mai mei he ngaahi feituʻu kehé, ʻoku totonu ke tau fakahaaʻi moʻoni ʻa e anga-ʻofá ki hotau fanga tokoua ʻoku nau ʻi ha tuʻunga fakatuʻutāmakí pe kuo fakatangaʻi kinautolu ko ʻenau tuí!—Lau ʻa e Palōveepi 3:27.b—Sio ki he fakamatala ʻi lalo.
7 Ki muí ni mai, naʻe fakamālohiʻi ai ʻa e laui afe ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ke nau mavahe mei honau ngaahi ʻapí koeʻuhí ko e tau mo e fakatanga ʻi he fakahahake ʻo ʻIukalainé. Ko e meʻa fakamamahí, naʻe tāmateʻi ʻa e niʻihi ʻo kinautolu. Ka naʻe talitali lelei ʻa e tokolahi taha ʻo e fanga tokoua naʻe holá ki he ngaahi ʻapi ʻo e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻi he ngaahi feituʻu kehe ʻo ʻIukalaine mo Lūsia. ʻI he ongo fonua ko ení, naʻe hanganaki tuʻu-ʻatā ai ʻa e fanga tokouá, ʻo ‘ʻikai hoko ko ha konga kinautolu ʻo e māmaní,’ pea hokohoko atu ʻenau malangaʻi faivelenga “ʻa e ongoongo lelei ʻo e folofolá.”—Sione 15:19; Ngā. 8:4.
TOKONIʻI ʻA E KAU KUMI HŪFANGÁ KE FAKAIVIMĀLOHIʻI ʻENAU TUÍ
8, 9. (a) Ko e hā ʻa e ngaahi pole ʻoku maʻu nai ʻe he kau kumi hūfanga ʻi ha fonua muli? (e) Ko e hā ʻoku nau fiemaʻu ai ʻetau tokoni anga-kātakí?
8 ʻOku fakamālohiʻi ʻa e kau kumi hūfanga ʻe niʻihi ke nofo ʻi ha feituʻu ʻe taha ʻi honau fonuá tonu. Kae kehe, kuo pau ki he niʻihi tokolahi ke nau ʻalu ki ha fonua muli ʻoku ʻikai ke nau alāanga mo ia. Ko e moʻoni ʻoku ʻoange nai ʻe he puleʻanga ko iá ki he kau kumi hūfangá ha meʻakai mo e vala mo ha feituʻu ke nofo ai, ka ʻoku kei ʻi ai pē ʻa e ngaahi pole. Ko e fakatātaá, ʻe kehe ʻaupito nai ʻa e meʻakaí mei he meʻa naʻa nau anga ki aí. Ko e kau kumi hūfanga ʻe niʻihi ʻoku nau haʻu mei he ngaahi fonua ʻoku māfaná ʻoku ʻikai nai ke nau ʻiloʻi ʻa e founga ke ʻai vala ai ʻi he momokó. Kuo pau nai ki he niʻihi ke nau ako ki he founga ke ngāueʻaki ai ʻa e ngaahi meʻangāue fakaonopōní.
9 ʻOku ʻi ai e ngaahi polokalama ʻa e ngaahi puleʻanga ʻe niʻihi ke tokoniʻi ʻa e kau kumi hūfangá ke nau feʻunuʻaki ki he moʻui ʻi ha fonua muli. Ka ʻoku faʻa ʻamanekina ʻa e kau kumi hūfangá ke nau tokangaʻi pē kinautolu ʻi he hili atu ha kiʻi lau māhina. ʻE lava ke mātuʻaki faingataʻa eni. Sioloto atu ki he ngaahi meʻa ʻe ʻamanekina ke nau ako fakaʻangatahá: Ko ha lea foʻou, anga fakafonua foʻou, mo e ngaahi lao foʻou fekauʻaki mo e ngaahi meʻa hangē ko hono totongi ʻo e ngaahi moʻuá mo e tukuhaú, maʻu akó pea naʻa mo hono akonekina ʻo e fānaú! ʻE lava ke ke tokoniʻi anga-kātaki mo anga-fakaʻapaʻapa ʻa hotau fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻoku nau kumi hūfangá pea ʻoku nau maʻu ʻa e ngaahi pole hangē ko ení?—Fil. 2:3, 4.
10. ʻE lava fēfē ke tau fakaivimālohiʻi ʻa e tui ʻa e kau kumi hūfangá ʻi heʻenau aʻú mai pē? (Sio ki he ʻuluaki fakatātā ʻi he kupú ni.)
10 ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku ʻai ʻe he kau maʻu mafaí ke faingataʻa ki hotau fanga tokoua ʻoku kumi hūfangá ke nau fetuʻutaki ki he fakatahaʻanga fakalotofonuá. Ko e ngaahi kautaha fakapuleʻanga ʻe niʻihi ʻoku nau fakamanamanaʻi ke taʻofi hono tokoniʻi hotau fanga tokouá. ʻOku nau pehē nai ʻe ʻikai ke nau fakaʻatā hotau fanga tokouá ke nau nofo ʻi he fonuá kapau te nau fakafisi ke tali ha ngāue ʻe taʻofi ai ʻenau maʻu ʻa e ngaahi fakatahá. Koeʻuhí ko e ilifia mo ongoʻi ʻoku ʻikai hanau tokoní, kuo tali ai ʻe he niʻihi ʻa e ngaahi ngāue ko iá. Ko ia ʻoku fiemaʻu fakavavevave ke tau feʻiloaki mo hotau fanga tokoua kumi hūfangá ʻi he vave taha ʻe malavá ʻi heʻenau aʻú mai pē. ʻOku fiemaʻu ke nau ʻiloʻi ʻoku tau tokanga kiate kinautolu. Ko e tokanga mo e tokoni ʻaonga ko iá ʻe lava ke fakaivimālohiʻi ai ʻenau tuí.—Pal. 12:25; 17:17.
TOKONI ʻAONGA KI HE KAU KUMI HŪFANGÁ
11. (a) Ko e hā ʻoku ʻuluaki fiemaʻu ʻe he kau kumi hūfangá? (e) ʻE lava fēfē ke fakahāhā ʻe he kau kumi hūfangá ʻenau houngaʻiá?
11 ʻI he kamatá, ʻe fiemaʻu ke tau ʻoange ki hotau fanga tokouá ʻa e meʻakai, vala, pe ngaahi meʻa pau kehe.c (Sio ki he fakamatala ʻi lalo.) Naʻa mo e fanga kiʻi meʻaʻofa, hangē ko ha hēkesi ki ha tokoua, ʻe maongo moʻoni ia. Ko e moʻoni, ʻe ʻikai loto ʻa e kau kumi hūfangá ke fakakounaʻi kinautolu ka ʻoku nau loto pē ke fakahaaʻi ʻenau houngaʻia ʻi he meʻa ʻoku fai ange ʻe he niʻihi kehé maʻanautolú. ʻE hoko eni ʻo fiefia ai ʻa e fanga tokoua ʻoku nau fai ʻa e foakí. Kae kehe, ʻoku mahuʻinga ke faai atu pē ʻo feinga ʻa e kau kumi hūfangá ke nau tokangaʻi pē ʻenau ngaahi fiemaʻú. Ko hono fai ení ʻe tokoniʻi ai kinautolu ke nau maʻu ʻa honau tuʻunga ngeiá pea te nau maʻu ai ha vahaʻangatae lelei mo honau fanga tokouá. (2 Tes. 3:7-10) Neongo ia, ʻoku kei fiemaʻu pē ʻe he kau kumi hūfangá ʻetau tokoni ʻaongá.
ʻE lava ke tau tokoniʻi hotau fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻoku nau kumi hūfangá? (Sio ki he palakalafi 11-13)
12, 13. (a) ʻE lava fēfē ke tau fai ha tokoni ʻaonga ki he kau kumi hūfangá? (e) ʻOmai ha fakatātā.
12 ʻOku ʻikai fiemaʻu ha paʻanga lahi ke tau tokoni ai ki he kau kumi hūfangá. Ko ʻenau fiemaʻu lahi tahá ko hotau taimí mo ʻetau ʻofá. Ko e fakatātaá, ʻe lava ke tau fakahaaʻi ange ʻa e founga ke ngāueʻaki ai ha meʻalele uta pāsese pe ke fakatau ha meʻakai fakatupu moʻui lelei kae ʻikai ke mamafa. ʻE lava ke ke toe fakahaaʻi ange ʻa e founga ke maʻu ai ʻa e ngaahi meʻa hangē ko ha mīsini tuitui pe ko ha mīsini kosi ke nau lava ʻo ngāueʻaki ke maʻu mei ai ha paʻanga hū mai tuʻumaʻu. Ko e meʻa mahuʻinga tahá, ʻe lava ke ke tokoniʻi kinautolu ke nau hoko ko ha konga ʻo ʻenau fakatahaʻanga foʻoú. Kapau ʻe malava, tala ange te ke ʻave kinautolu ʻi hoʻo meʻalelé ki he ngaahi fakatahá. ʻE lava ke ke toe fakamatalaʻi ange ʻa e founga lelei taha ke malanga ai ki he kakai ʻi he feituʻu ngāué, pea ʻe lava ke ke ngāue fakataha mo kinautolu ʻi he ngāue fakafaifekaú.
13 ʻI he aʻu atu ha kau talavou kumi hūfanga ʻe toko fā ki ha fakatahaʻanga ʻe taha, naʻe ʻoange ʻe ha kau mātuʻa kehekehe kiate kinautolu ha tokoni ʻaonga. Naʻa nau akoʻi kinautolu ke nau fakaʻuli, taipeʻi ha tohi mo kumi ha ngāue. Naʻa nau toe fakahaaʻi ange ʻa e founga ke fakataimitēpileʻi ai honau taimí kae lava ke nau fakamuʻomuʻa ʻa e ngāue ʻa Sihová. (Kal. 6:10) Naʻe hoko leva ʻa e toko faá kotoa ko e kau tāimuʻa. Koeʻuhi ko e tokoni ʻa e kau mātuʻá mo ʻenau ngaahi feinga ke fokotuʻu ʻa e ngaahi taumuʻa ʻi he ngāue ʻa Sihová, naʻa nau fakalakalaka ko e kau Kalisitiane pea fakaʻehiʻehi mei he hoko ko e konga ʻo e māmani ʻo Sētané.
14. (a) Ko e hā ʻa e ʻahiʻahi ʻoku fiemaʻu ke talitekeʻi ʻe he kau kumi hūfangá? (e) ʻOmai ha fakatātā.
14 ʻI he hangē ko e kau Kalisitiane kehé ʻoku fiemaʻu ki he kau kumi hūfangá ke nau talitekeʻi ʻa e ʻahiʻahi mo e tenge ke fakamuʻomuʻa ʻa e ngaahi meʻa fakamatelié ʻi honau vahaʻangatae mo Sihová.d (Sio ki he fakamatala ʻi lalo.) Ko Lije, naʻe lave ki ai ki muʻá, mo hono fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné ʻoku nau manatuʻi ʻa e ngaahi lēsoni mahuʻinga fekauʻaki mo e tuí naʻe akoʻi ange ʻe heʻenau tamaí lolotonga ʻenau holá. ʻOku nau pehē: “Naʻá ne laku taha taha ʻa e ngaahi meʻa naʻa mau toʻo ʻa ia naʻe ʻikai fuʻu fiemaʻú. Naʻá ne fakaʻosiʻaki ʻene toʻo hake ʻa e ngeʻesi kató ʻo ne lea mai mo malimali: ‘Mou sio ki hē! Ko e meʻa pē eni ʻoku mou fiemaʻú!’”—Lau ʻa e 1 Tīmote 6:8.
TOKANGA KI HE NGAAHI FIEMAʻU MAHUʻINGA TAHA ʻA E KAU KUMI HŪFANGÁ
15, 16. (a) ʻE lava fēfē ke tau fakaivimālohiʻi ʻa e tui hotau fanga tokouá? (e) ʻE lava fēfē ke tau tokoniʻi fakaeongo kinautolu?
15 ʻOku fiemaʻu ʻe he kau kumi hūfangá ʻa e meʻa lahi ange ia ʻi he meʻakaí mo e valá. ʻOku nau fiemaʻu ʻa e poupou fakaeongo mo e fakalototoʻa mei he Tohi Tapú. (Māt. 4:4) ʻE lava ke tokoni ʻa e kau mātuʻá ʻaki ʻenau ʻomai ʻa e ʻū tohi ʻi he lea ʻa e kau kumi hūfangá pea tokoniʻi kinautolu ke nau fetuʻutaki mo e fanga tokoua ʻoku lea ʻi heʻenau leá. ʻOku mātuʻaki mahuʻinga eni he kuo fakamālohiʻi ʻa e kau kumi hūfanga tokolahi ke nau liʻaki ʻa e meʻa kotoa naʻa nau anga ki aí. ʻOku nau ʻofa ki honau fāmilí, koló mo ʻenau fakatahaʻangá. ʻOku fiemaʻu ke nau ongoʻi ʻa e ʻofa mo e manavaʻofa ʻa Sihová ʻi he haʻohaʻonga ʻo honau kaungā-Kalisitiané. He ka ʻikai, ʻe kumi tokoni leva ʻa e kau kumi hūfangá ki he niʻihi kehe ʻi honau fonuá ʻoku ʻikai ke nau tauhi kia Sihová. (1 Kol. 15:33) ʻI heʻetau ʻai ke nau ongoʻi ko e konga kinautolu ʻo e fakatahaʻangá, ʻoku tau ngāue fakataha ai mo Sihova ke maluʻi “ʻa e kau mulí.”—Saame 146:9.
16 Naʻe ʻikai malava ke foki ʻa Sīsū mo hono fāmilí ki honau ʻapí ʻi he kei pule ʻa e faʻahinga naʻa nau fakatangaʻi kinautolú. ʻI ha ʻuhinga meimei tatau, ʻoku ʻikai nai malava ʻa e kau kumi hūfanga he ʻaho ní ke foki ki ʻapi. Kae kehe, ʻoku ʻikai nai loto ʻa e niʻihi ke nau foki ki ʻapi. ʻOku pehē ʻe Lije ko e ngaahi mātuʻa tokolahi naʻa nau sio ʻi hono tohotohoʻi mo tāmateʻi ʻa e ngaahi mēmipa honau fāmilí ʻi honau fonuá, ʻoku ʻikai te nau loto ke fakafoki ʻenau fānaú ki ai. Ke tokoniʻi hotau fanga tokouá, ʻoku fiemaʻu ke tau fakahāhā ʻa e “kaungāongoʻi, ʻofa fakatokoua, manavaʻofa pea anga-fakatōkilalo.” (1 Pita 3:8) Kuo ʻai ʻe he fakatangá ke fakaʻehiʻehi ʻa e kau kumi hūfanga ʻe niʻihi mei he feohi mo e niʻihi kehé, pea ʻoku nau ongoʻi mā nai ke talanoa fekauʻaki mo ʻenau faingataʻaʻiá, tautautefito kapau ʻoku ofi ai ʻenau fānaú. ʻEke hifo kiate koe, ‘Kapau te u hokosia ha mamahi pehē, ko e hā ʻa e fakafeangai te u loto ke fai maí?’—Māt. 7:12.
ʻI HEʻETAU MALANGA KI HE KAU KUMI HŪFANGA ʻIKAI KO E KAU FAKAMOʻONÍ
17. ʻOku anga-fēfē ʻa e hoko ʻetau ngāue fakamalangá ko ha fakanonga ki he kau kumi hūfangá?
17 ʻI he ʻahó ni, ʻoku tokolahi ʻa e kau kumi hūfanga ʻoku nau haʻu mei he ngaahi fonua ʻoku fakangatangata ai ʻetau ngāue fakamalangá. Mālō mo e Kau Fakamoʻoni faivelengá ke ʻuluaki fanongo ai ʻa e laui afe ʻo e kau kumi hūfangá ki he “folofola fekauʻaki mo e Puleʻangá.” (Māt. 13:19, 23) Ko e tokolahi ʻoku nau “mafasiá” ʻoku nau maʻu ʻa e fakafiemālie mo e fakanonga mei heʻetau ngaahi fakatahá pea nau pehē leva: “ʻOku ʻiate kimoutolu moʻoni ʻa e ʻOtuá.”—Māt. 11:28-30; 1 Kol. 14:25.
18, 19. ʻE lava fēfē ke tau hoko ʻo ʻiloʻilo ʻi he taimi ʻoku tau malanga ai ki he kau kumi hūfangá?
18 ʻOku fiemaʻu ke tau ʻiloʻilo mo “pōtopotoʻi” ʻi heʻetau malanga ki he kau kumi hūfangá. (Māt. 10:16; Pal. 22:3) Fanongo anga-kātaki ʻi he lea mai ʻa e kau kumi hūfangá, kae ʻoua ʻe talanoa ki he ngaahi meʻa fakapolitikalé. ʻOku totonu ke tau muimui ki he ngaahi fakahinohino ʻoku maʻu mei he ʻōfisi vaʻá mo e kau maʻu mafai fakalotofonuá ke ʻoua naʻa tau ʻai ai kitautolu mo e niʻihi kehé ke ʻi ha tuʻunga fakatuʻutāmaki. Koeʻuhí ʻoku haʻu ʻa e kau kumi hūfangá mei he lotu mo e anga fakafonua kehekehe, ʻoku fiemaʻu ke tau ako pea fakaʻapaʻapaʻi ʻenau ngaahi ongoʻí mo e fakakaukaú. Ko e fakatātaá, ʻoku fuʻu mālohi ʻa e anga ʻo e fakakaukau ʻa e kakai mei he ngaahi fonua ʻe niʻihi ki he anga ʻo e ʻai vala ʻa e kakai fefiné. Ko ia ʻi heʻetau malanga kiate kinautolú, ʻoku lelei ke tau ʻai vala ʻi he founga ʻe ʻikai ke fakaʻitaʻi ai kinautolu.
19 ʻOku tau loto ke tokoniʻi ʻa e kakai ʻoku nau faingataʻaʻiá, naʻa mo e faʻahinga ʻoku ʻikai te nau tauhi kia Sihová. ʻI heʻetau fai peheé, ʻoku tau faʻifaʻitaki ai ki he faʻifaʻitakiʻanga lelei ʻa e Samēlia ʻi he talanoa fakatātā ʻa Sīsuú. (Luke 10:33-37) Ko e founga lelei taha ke tokoniʻi ai ʻa e kakaí ko hono akoʻi kiate kinautolu ʻa e ongoongo leleí. Naʻe pehē ʻe ha mātuʻa naʻá ne tokoniʻi ha kau kumi hūfanga tokolahi, ko e meʻa mahuʻingá ke tala hangatonu kiate kinautolu ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova kitautolu. ʻOku totonu ke tau ʻai ke nau ʻiloʻi ko e ʻuluaki meʻa ʻoku tau ʻi ai aí ke tokoniʻi kinautolu ke nau mahinoʻi ʻa e ʻamanaki fakaofo ʻoku ʻomai ʻi he Tohi Tapú kae ʻikai ko e tokoniʻi fakamatelie kinautolu.
NGAAHI OLA FAKAFIEFIA
20, 21. (a) Ko e hā ʻa e lelei ʻe maʻu mei hono fakahāhā ʻa e ʻofa moʻoni ki he kau kumi hūfangá? (e) Ko e hā te tau ako ʻi he kupu hoko maí?
20 ʻI heʻetau fakahāhā ʻa e ʻofa moʻoni ki he “kau mulí,” ʻoku maʻu ai ʻa e ngaahi ola lelei. Naʻe pehē ʻe ha tuofefine Kalisitiane naʻe pau ke hola hono fāmilí mei he fakatanga ʻi ʻElitiliá. Ko e toko fā ʻo ʻene fānaú naʻe pau ke nau fononga ʻi he ʻaho ʻe valu ʻo kolosi atu ʻi he toafá. Faifai atu pē, hili ha fononga fakaongosia, naʻa nau aʻu ki Sutani. Naʻá ne pehē: “Ko e fanga tokoua ʻi aí naʻa nau fakafeangai mai ʻo hangē ha ngaahi kāinga ofí, ʻo tokonaki mai ʻa e meʻakai, vala, nofoʻanga mo e meʻalele. Ko hai ia te ne talitali lelei ha kau sola ki honau ʻapí koeʻuhí pē ko ʻenau lotu ki he ʻOtua tatau? Ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová pē!”—Lau ʻa e Sione 13:35.
21 Fēfē ʻa e fānau tokolahi ʻoku aʻu fakataha mai mo ʻenau ngaahi mātuʻá? ʻI he kupu hoko maí, te tau ako ai ki he founga te tau lava kotoa ai ke tokoni ki he ngaahi fāmili ko ení ke nau tauhi fiefia kia Sihova.
a ʻI he kupu ko ení, ko e kupuʻi lea “kau kumi hūfangá” ʻoku ʻuhinga ia ki he kakai kuo fakamālohiʻi ke nau mavahe mei honau ngaahi ʻapí koeʻuhí ko e taú, fakatangá, pe ngaahi fakatamaki fakanatulá. ʻOku fakamālohiʻi nai kinautolu ke nau nofo ʻi ha fonua muli pe ko ha feituʻu kehe pē ʻi honau fonuá tonu. ʻOku pehē ʻe he UNHCR (Komisiona Māʻolunga ʻo e Kumi Hūfanga ʻa e Ngaahi Puleʻanga Fakatahatahá) ko e toko 1 mei he kakai ʻe toko 113 takatakai ʻi he māmaní ʻoku fakamālohiʻi ke nau mavahe mei honau ʻapí.
b Sio ki he kupu ‘ʻOua ʻe Ngalo ʻa e Anga-Lelei ki he Kau Solá’ ʻi he Taua Leʻo ʻo ʻOkatopa 2016, peesi 8-12.
c ʻI he aʻu mai pē ha tokotaha kumi hūfanga, ʻe muimui ʻa e kau mātuʻá ʻi he fakahinohino ʻi he Fokotuʻutuʻu Maau ke Fai ʻa e Finangalo ʻo Sihová, vahe 8, palakalafi 30. Ke fetuʻutaki ki ha fakatahaʻanga ʻi he fonua tupuʻanga ʻo ha taha kumi hūfanga, ʻe lava ke tohi ʻa e kau mātuʻá ki he vaʻa honau fonuá ʻo ngāueʻaki ʻa e jw.org. ʻI he taimi ko iá, ʻe lava ke nau ʻeke ʻa e ngaahi fehuʻi fakapotopoto fekauʻaki mo e fakatahaʻanga mo e ngāue fakafaifekau ʻa e tokotaha kumi hūfangá ke ʻiloʻi ai hono tuʻunga fakalaumālié.
d Sio ki he kupu “ʻOku ʻIkai Lava ha Taha ke Tauhi ki ha ʻEiki ʻe Toko Ua” mo e “Mātuʻaki Loto-Lahi—Ko Sihova ʻa Ho Tokoní!” ʻi he Taua Leʻo ʻo ʻEpeleli 15, 2014, peesi 17-26.