KUPU AKO 7
Kumi ki he Anga-Vaivaí pea Fakahōifuaʻi ʻa Sihova
“Mou kumi kia Sihova, ʻa kimoutolu kotoa ʻa e kau anga-vaivai ʻo e māmaní . . . Kumi ki he anga-vaivaí.”—SĒF. 2:3.
HIVA 1 Ngaahi ʻUlungaanga ʻo Sihová
ʻI HE KUPÚ NIa
1-2. (a) ʻOku anga-fēfē hono fakamatalaʻi ʻa Mōsesé, pea ko e hā naʻá ne faí? (e) Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻoku tau maʻu ke fakatupulekina ai ʻa e anga-vaivaí?
ʻOKU fakamatalaʻi ʻe he Tohi Tapú ʻa Mōsese ko e “tangata anga-vaivai taha ʻi he kau tangata kotoa pē ʻi he funga ʻo māmaní.” (Nōm. 12:3) ʻOku ʻuhinga ení naʻá ne vaivai, lotolotoua pea manavahē ʻi hono fakafepakiʻi iá? Ko e anga ia hono fakamatalaʻi nai ʻe he niʻihi ha tokotaha anga-vaivai. Ka ko ha fakakaukau pehē ʻoku hala ʻaupito. Ko Mōsese ko ha sevāniti mālohi, loto-maʻu mo loto-toʻa ia ʻa e ʻOtuá. ʻI he tokoni ʻa Sihová, naʻá ne fehangahangai mo e tokotaha-pule mālohi ʻo ʻIsipité, taki ʻa e kakai ʻe toko 3,000,000 nai ʻi he toafá, pea tokoniʻi ʻa e puleʻanga ʻIsilelí ʻi hono ikunaʻi honau ngaahi filí.
2 ʻOku ʻikai ke tau fehangahangai mo e ngaahi pole naʻe ikuʻi ʻe Mōsesé, ka ʻi he ʻaho taki taha kuo pau ke tau fehangahangai mo e kakai pe ngaahi tuʻunga ʻe ʻai ai ke faingataʻa ʻa e hoko ʻo anga-vaivaí. Kae kehe, ʻoku tau maʻu ha ʻuhinga mālohi ke fakatupulekina ʻa e ʻulungaanga ko ení. ʻOku talaʻofa ʻe Sihova “ko e anga-vaivaí te nau maʻu ʻa e māmaní.” (Saame 37:11) Te ke pehē ko ha tokotaha anga-vaivai koe? Ko e anga ia ʻo e fakakaukau atu ʻa e niʻihi kehé kiate koé? Ki muʻa ke lava ʻo tau tali ʻa e ongo fehuʻi mahuʻinga ko iá, ʻoku fiemaʻu ke tau ʻiloʻi ʻa e ʻuhinga ʻo e anga-vaivaí.
KO E HĀ ʻA E ANGA-VAIVAI?
3-4. (a) Ko e hā ʻoku lava ke fakahoa ki ai ʻa e anga-vaivaí? (e) Ko e hā ʻa e ʻulungaanga ʻe fā ʻoku fiemaʻu kapau ʻoku tau loto ke hoko ʻo anga-vaivai, pea ko e hā hono ʻuhingá?
3 Ko e anga-vaivaíb ʻoku lava ke fakahoa ki ha tā valivali fakaʻofoʻofa. ʻI he founga fē? Hangē pē ko hono fakatahaʻi ʻe ha tokotaha tā valivali ʻa e ngaahi lanu fakamānako kehekehe ke maʻu ha foʻi fakatātā, kuo pau ke tau fakatahaʻi ʻa e ngaahi ʻulungaanga fakamānako kehekehe ke hoko ai ʻo anga-vaivai. Ko e tuʻu-ki-muʻa ʻi he ngaahi ʻulungaanga ko iá ko e anga-fakatōkilalo, fakamoʻulaloa, anga-malū mo e loto-toʻa. Ko e hā ʻoku fiemaʻu tautefito ai kiate kitautolu ʻa e ngaahi ʻulungaanga ko iá kapau ʻoku tau loto ke fakahōifuaʻi ʻa Sihova?
4 Ko e kakai anga-fakatōkilaló pē te nau fakamoʻulaloa ki he finangalo ʻo e ʻOtuá. ʻOku kau ki he finangalo ʻo e ʻOtuá ʻa e fiemaʻu ke tau hoko ʻo anga-malū. (Māt. 5:5; Kal. 5:23) ʻI heʻetau fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá, ʻoku tau ʻai ai ke ʻita lahi ʻa Sētane. Ko ia neongo ʻoku tau anga-fakatōkilalo mo anga-malū, ko e kakai tokolahi ʻi he māmani ʻo Sētané ʻoku nau fehiʻa ʻiate kitautolu. (Sione 15:18, 19) Ko hono olá, ʻoku fiemaʻu kiate kitautolu ʻa e loto-toʻa ke talitekeʻi ʻa Sētane.
5-6. (a) Ko e hā ʻoku fehiʻa ai ʻa Sētane ʻi he kakai anga-vaivaí? (e) Ko e hā ʻa e ongo fehuʻi te tau talí?
5 Ko e fehangahangai ʻo ha tokotaha anga-vaivai ko ha tokotaha ʻoku hīkisia, fakahāhā ʻa e ʻita taʻemapuleʻi, pea ʻikai talangofua kia Sihova. ʻOku fakamatalaʻi lelei ai ʻa Sētane. Tā neʻineʻi ke ne fehiʻa ʻi he kakai anga-vaivaí! ʻOku nau fakaeʻa ʻa e ngaahi mele ʻi hono ʻulungāngá. Pea ko e kovi ange kia Sētané, ʻoku nau fakamoʻoniʻi ko ha tokotaha loi ia. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhí tatau ai pē pe ko e hā ʻokú ne leaʻaki pe faí, heʻikai lava ke ne taʻofi ʻa e kakai anga-vaivaí mei he tauhi kia Sihová!—Siope 2:3-5.
6 Ko fē taimi ʻe hoko nai ai ko ha pole kiate kitautolu ʻa e hoko ʻo anga-vaivaí? Pea ko e hā ʻoku totonu ai ke tau hokohoko atu ke kumi ki he anga-vaivaí? Ke tali ʻa e ongo fehuʻi ko iá, te tau sivisiviʻi ʻa e faʻifaʻitakiʻanga naʻe fokotuʻu mai ʻe Mōsese, toko tolu Hepelū naʻe ʻave pōpula ki Pāpiloné pea mo Sīsū.
KO FĒ TAIMI ʻE HOKO AI KO HA POLE ʻA E HOKO ʻO ANGA-VAIVAÍ?
7-8. Naʻe anga-fēfē fakafeangai ʻa Mōsese ʻi he taimi naʻe taʻefakaʻapaʻapaʻi ai iá?
7 ʻI he maʻu ha mafaí: ʻE lava ke hoko ko ha pole ki he faʻahinga ʻoku nau maʻu ha mafaí ke nofoʻaki anga-vaivai, tautefito ʻi he taimi ʻoku fakafeangai taʻefakaʻapaʻapa ai pe fehuʻia ʻenau filí ʻe ha taha ʻoku nau tokangaʻi. Kuo hoko ia kiate koe? Fēfē kapau ko ha mēmipa ʻi he fāmilí ʻokú ne fakafeangai peheé? ʻE fēfē haʻo fakafeangai? Fakakaukau ki he anga ʻo e fakafeangai ʻa Mōsese ki he tuʻunga ko iá.
8 Naʻe fakanofo ʻe Sihova ʻa Mōsese ko ha taki ʻi ʻIsileli pea fakaʻatā ia ke ne hiki ʻa e ngaahi lao ke tatakiʻaki ʻa e puleʻangá. Naʻe ʻikai ha veiveiua naʻe poupouʻi ʻe Sihova ʻa Mōsese. Neongo ia, ko e tuofefine mo e tokoua tonu ʻo Mōsesé, ʻa Meliame mo ʻĒlone, naʻá na lea fakafepaki kiate ia pea fehuʻia ʻene fili ʻa hono uaifí. Ko e kau tangata ʻe niʻihi ʻi he tuʻunga ʻo Mōsesé naʻa nau mei ʻita pea faisāuni—ka naʻe ʻikai pehē ʻa Mōsese ia. Naʻe ʻikai te ne ʻitangofua. Naʻe aʻu ʻo ne kōlenga kia Sihova ke fakangata ʻa e tautea ʻo Meliamé. (Nōm. 12:1-13) Ko e hā naʻe fakafeangai pehē ai ʻa Mōsesé?
Kōlenga ʻa Mōsese kia Sihova ke fakangata ʻa e tautea ʻo Meliamé (Sio ki he palakalafi 8)
9-10. (a) Ko e hā naʻe tokoniʻi ʻe Sihova ʻa Mōsese ke ne mahinoʻí? (e) Ko e hā ʻe lava ke ako ʻe he ngaahi ʻuluʻi fāmilí mo e kau mātuʻá meia Mōsesé?
9 Naʻe fakaʻatā ʻe Mōsese ʻa ia tonu ke akoʻi ʻe Sihova. ʻI he taʻu ʻe 40 ki muʻá, ʻi heʻene hoko ko ha mēmipa ʻo e fāmili fakatuʻi ʻo ʻIsipité, naʻe ʻikai ke anga-vaivai ʻa Mōsese. Ko hono moʻoní, naʻá ne fuʻu ʻita vave ʻo ne tāmateʻi ha tangata ʻa ia naʻá ne fakakaukau naʻe ngāue taʻetotonu. Naʻe fakakaukau ʻa Mōsese ʻe hōifua ʻa Sihova ki heʻene tōʻongá. Naʻe feʻunga mo e taʻu ʻe 40 hono tokoniʻi ʻe Sihova ʻa Mōsese ke ne mahinoʻi naʻá ne fiemaʻu ʻa e meʻa lahi ange ʻi he loto-toʻá ke tataki ʻa e kau ʻIsilelí; naʻe fiemaʻu ke ne anga-vaivai. Pea ke hoko ʻo anga-vaivaí, naʻe toe fiemaʻu ke ne anga-fakatōkilalo, fakamoʻulaloa mo anga-malū. Naʻá ne ako fakalelei ʻa e lēsoni ko iá pea hoko ko ha ʻovasia lelei ʻaupito.—ʻEki. 2:11, 12; Ngā. 7:21-30, 36.
10 ʻI he ʻahó ni, ko e ngaahi ʻuluʻi fāmilí mo e kau mātuʻá ʻoku totonu ke nau faʻifaʻitaki kia Mōsese. ʻI he fai atu ha fakafeangai taʻefakaʻapaʻapa, ʻoua ʻe hoko ʻo ʻitangofua. Fakahaaʻi anga-fakatōkilalo haʻo tōnounou pē. (Tml. 7:9, 20) Hoko ʻo fakamoʻulaloa kakato ki he fakahinohino ʻa Sihova ki he founga ke fakaleleiʻi ai ʻa e ngaahi palopalemá. Pea fai maʻu pē ha tali anga-malū. (Pal. 15:1) Ko e ngaahi ʻuluʻi fāmili mo e kau ʻovasia ʻoku nau fakafeangai peheé ʻoku fakahōifuaʻi ai ʻa Sihova, pouaki ʻa e melinó pea fokotuʻu ai ha faʻifaʻitakiʻanga ki he founga ke hoko ai ʻo anga-vaivaí.
11-13. Ko e hā ʻa e faʻifaʻitakiʻanga naʻe fokotuʻu mai ʻe he toko tolu Hepeluú?
11 ʻI hono fakatangaʻí: ʻI he kotoa ʻo e hisitōliá, kuo fakatangaʻi ʻe he kau pule fakaetangatá ʻa e kakai ʻa Sihová. ʻOku nau tukuakiʻi nai kitautolu ki ha “ngaahi faihia” kehekehe, ka ko e ʻuhinga moʻoni ʻoku nau ʻita aí ko ʻetau “talangofua ki he ʻOtuá ko e pulé ia kae ʻikai ki he tangatá.” (Ngā. 5:29) ʻE manukiʻi, tuku pilīsone, pe aʻu ʻo ngaohikovia fakaesino nai kitautolu. Kae kehe, ʻi he tokoni ʻa Sihová, heʻikai ke tau faisāuni ka te tau nofoʻaki anga-malū ʻi he kotoa ʻo e ʻahiʻahí.
12 Fakakaukau ki he faʻifaʻitakiʻanga naʻe fokotuʻu mai ʻe he toko tolu Hepelū naʻe ʻave fakamālohí—ʻa Henania, Misaeli mo ʻAsalaia.c Naʻe fekauʻi ʻe he tuʻi ʻo Pāpiloné ke nau punou ki ha fuʻu ʻīmisi koula. ʻI he anga-malū, naʻa nau fakamatalaʻi ki he tuʻí ʻa e ʻuhinga naʻe ʻikai te nau lotu ai ki he ʻīmisí. Naʻa nau nofoʻaki fakamoʻulaloa ki he ʻOtuá neongo ʻa e fakamanamana ʻa e tuʻí ke tutu kinautolu ʻi he fōnise afi velá. Naʻe fili ʻa Sihova ke fakahaofi ʻi he taimi pē ko iá ʻa e kau tangatá, ka naʻe ʻikai te nau ʻamanekina te ne fai pehē. ʻI hono kehé, naʻa nau loto-lelei ke tali ha meʻa pē ʻe fakaʻatā ʻe Sihova. (Tan. 3:1, 8-28) Naʻa nau fakamoʻoniʻi ko e kakai anga-vaivai ʻoku loto-toʻa moʻoní—ʻoku ʻikai ha tuʻi, ko ha fakamanamana mo ha tautea ʻe lava ke ne maumauʻi ʻetau fakapapau ke ʻave kia Sihova ʻetau “anga-līʻoa maʻataʻatā.”—ʻEki. 20:4, 5.
13 ʻI he taimi ʻoku ʻahiʻahiʻi ai ʻetau mateaki ki he ʻOtuá, ʻe lava fēfē ke tau faʻifaʻitaki ki he toko tolu Hepeluú? ʻOku tau falala anga-fakatōkilalo ʻe tokangaʻi kitautolu ʻe Sihova. (Saame 118:6, 7) ʻOku tau tali ʻi ha founga anga-malū mo anga-fakaʻapaʻapa ki he faʻahinga ʻoku nau tukuakiʻi hala kitautolú. (1 Pita 3:15) Pea ʻoku tau fakafisi fakaʻaufuli ke fai ha meʻa pē te ne maumauʻi ʻetau kaumeʻa mo ʻetau Tamai ʻofá.
ʻI hono fakafepakiʻi kitautolú, tau tali ʻi ha founga anga-fakaʻapaʻapa (Sio ki he palakalafi 13)
14-15. (a) Ko e hā ʻe lava ke hoko ʻi heʻetau loto-mafasiá? (e) Fakatatau ki he ʻAisea 53:7, 10, ko e hā ʻe lava ai ke tau pehē ko Sīsū ʻa e faʻifaʻitakiʻanga tuʻu-ki-muʻa taha ʻi hono fakahāhā ʻa e anga-vaivai neongo ʻa e loto-mafasiá?
14 ʻI he fehangahangai mo e loto-mafasiá: Ko kitautolu kotoa ʻoku tau ongoʻi loto-mafasia ʻi he ngaahi ʻuhinga kehekehe. Te tau ongoʻi pehē nai ki muʻa ke fai ha sivi ʻi he ʻapiakó pe fakahoko ha fatongia pau ʻi he ngāueʻangá. Pe ʻoku tau loto-mafasia ʻi he fakakaukau pē ki ha founga fakafaitoʻo ʻoku tau fiemaʻu nai. ʻI he taimi ʻoku tau loto-mafasia aí, ʻoku faingataʻa ke hoko ʻo anga-vaivai. Ko e ngaahi meʻa naʻe ʻikai ke nau faʻa fakahohaʻasi kitautolú ʻe kamata nai ke nau fakaʻitaʻi kitautolu. Te tau leaʻaki nai ha ngaahi lea taʻeʻofa pea fakafeangai taʻeʻofa ki he niʻihi kehé. Kapau ʻoku faifai ange peá ke ongoʻi loto-mafasia, fakakaukau ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Sīsuú.
15 Lolotonga ʻa e ngaahi māhina fakaʻosi ʻo e moʻui ʻa Sīsū he māmaní, naʻá ne hokosia ha loto-mafasia lahi. Naʻá ne ʻilo naʻe teu ke tāmateʻi ia pea te ne faingataʻaʻia lahi fakaʻulia. (Sione 3:14, 15; Kal. 3:13) ʻI he ngaahi māhina ki muʻa ke ne pekiá, naʻá ne pehē naʻá ne mamahi. (Luke 12:50) Pea ʻi he ngaahi ʻaho pē ki muʻa ke ne pekiá, naʻe pehē ʻe Sīsū: “ʻOku ou faingataʻaʻia.” ʻOku lava ke tau fakamoʻoniʻi heni ʻene anga-fakatōkilalo mo ʻene fakamoʻulaloa ki he ʻOtuá ʻi heʻene fakahaaʻi ʻene ngaahi ongoʻí ʻi heʻene lotu: “Tamai, fakahaofi muʻa au mei he houa ko ení. Kae kehe, ko e ʻuhinga eni kuó u haʻu aí ko e houa ko ení. Tamai, fakalāngilangiʻi ho huafá.” (Sione 12:27, 28) ʻI he hokosia ʻa e taimí, naʻe ʻoatu ʻe Sīsū ʻa ia tonu ki he ngaahi fili ʻo e ʻOtuá, ʻa ia naʻa nau tāmateʻi ia ʻi he founga fakamamahi mo fakamā tahá. Neongo ʻa e loto-mafasiá, neongo ʻa e faingataʻá, naʻe fakahoko anga-vaivai ʻe Sīsū ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá. ʻI he ʻikai ha veiveiua, ʻe lava ke tau pehē ko Sīsū ʻa e faʻifaʻitakiʻanga tuʻu-ki-muʻa taha ʻo ha tokotaha ʻokú ne fakahāhā ʻa e anga-vaivai neongo ʻa e loto-mafasiá!—Lau ʻa e ʻAisea 53:7, 10.
Ko Sīsū ʻa e faʻifaʻitakiʻanga lahi taha ʻo e anga-vaivaí (Sio ki he palakalafi 16-17)e
16-17. (a) Naʻe anga-fēfē hono ʻahiʻahiʻi ʻe he ngaahi kaumeʻa ʻo Sīsuú ʻene anga-vaivaí? (e) ʻE lava fēfē ke tau faʻifaʻitaki kia Sīsū?
16 ʻI he pō fakaʻosi ʻo Sīsū ʻi heʻene moʻui ʻi he māmaní, naʻe ʻahiʻahiʻi ʻe hono ngaahi kaumeʻa ofi tahá ʻa ʻene anga-vaivaí. Sioloto atu ki he ongoʻi loto-mafasia ʻa Sīsū ʻi he pō ko iá. Te ne nofoʻaki faitōnunga haohaoa ʻo aʻu ki he maté? Ko e moʻui ʻa e kakai ʻe laui piliona naʻe makatuʻunga ia ʻiate ia. (Loma 5:18, 19) Ko e mahuʻinga angé, ko e ongoongo ʻene Tamaí naʻe kaunga ki ai. (Siope 2:4) Lolotonga leva ʻene kai fakaʻosi mo hono ngaahi kaumeʻa ofi tahá, ʻa e kau ʻapositoló, ko ʻenau fetalanoaʻakí naʻe iku atu ki ha “fakakikihi lahi” pe “ko hai ʻa e taha ʻo kinautolu naʻe pehē ko e lahi tahá.” Naʻe tuʻo lahi hono fakatonutonu ʻe Sīsū ʻa hono ngaahi kaumeʻá ʻi he meʻá ni, ʻo fai pehē ki muʻa ange ʻi he efiafi tatau! Ko e meʻa fakaofó, naʻe ʻikai ke ʻita ʻa Sīsū. ʻI hono kehé, naʻá ne fakafeangai anga-vaivai. ʻI he anga-ʻofa, kae tuʻu maʻu, naʻe toe fakamatalaʻi ʻe Sīsū ʻa e ʻulungaanga naʻe totonu ke nau maʻú. Pea naʻá ne fakaongoongoleleiʻi leva ʻa hono ngaahi kaumeʻá ʻi heʻenau pipiki mateaki kiate iá.—Luke 22:24-28; Siope 13:1-5, 12-15.
17 Naʻe mei fēfē haʻo fakafeangai kapau naʻá ke ʻi ha tuʻunga meimei tatau? ʻE lava ke tau faʻifaʻitaki kia Sīsū pea nofoʻaki anga-malū neongo ʻa e loto-mafasiá. Hoko ʻo talangofua loto-lelei ki he fekau ʻa Sihova ke “hokohoko atu ʻa e fekātakiʻaki.” (Kol. 3:13) Te tau talangofua ki he fekau ko ení kapau te tau manatuʻi ko kitautolu kotoa ʻoku tau leaʻaki mo fai ʻa e ngaahi meʻa ʻe fakatupu ʻita ki he niʻihi kehé. (Pal. 12:18; Sēm. 3:2, 5) Pea feinga ke lave ki he lelei ʻokú ke sio ki ai ʻi he niʻihi kehé.—ʻEf. 4:29.
KO E HĀ KE HOKOHOKO ATU AI KE KUMI KI HE ANGA-VAIVAÍ?
18. ʻOku anga-fēfē hono tokoniʻi ʻe Sihova ʻa e kakai anga-vaivaí ke nau fai ʻa e ngaahi fili leleí, ka ko e hā kuo pau ke tau faí?
18 Te tau fai ʻa e ngaahi fili lelei ange. ʻI heʻetau fehangahangai mo ha ngaahi fili faingataʻa ʻi he moʻuí, ʻe tokoniʻi kitautolu ʻe Sihova ke fai ʻa e ngaahi fili lelei—ʻo kapau pē ʻoku tau anga-vaivai. ʻOkú ne talaʻofa mai te ne fanongo “ki he tautapa ʻa e anga-vaivaí.” (Saame 10:17) Pea te ne fai ʻa e meʻa lahi ange ʻi he fanongo pē ki heʻetau tautapá. ʻOku talaʻofa mai ʻi he Tohi Tapú: “Te ne tataki ʻa e anga-vaivaí ʻi he meʻa ʻoku totonú, pea te ne akoʻi ʻa e kau anga-vaivaí ki heʻene foungá.” (Saame 25:9) ʻOku tokonaki mai ʻe Sihova ʻa e tataki ko iá ʻi he Tohi Tapú mo e ʻū tohíd pea fakafou mai ʻi he ngaahi polokalama kuo ʻomai ʻe he “tamaioʻeiki anga-tonu mo potó.” (Māt. 24:45-47) Kuo pau ke tau fai ʻetau tafaʻakí ʻi he lāuʻilo anga-fakatōkilalo ʻoku tau fiemaʻu ʻa e tokoni, ʻaki hono ako ʻa e fakamatala kuo tokonaki mai ʻe Sihová, pea ngāueʻaki loto-lelei ʻa e meʻa ʻoku tau akó.
19-21. Ko e hā ʻa e fehālaaki naʻe fai ʻe Mōsese ʻi Kētesí, pea ko e hā ʻa e lēsoni ʻe lava ke tau ako mei aí?
19 Te tau fakaʻehiʻehi ai mei hono fai ʻa e ngaahi fehālaakí. Fakakaukau fekauʻaki mo Mōsese. ʻI he laui hongofuluʻi taʻu naʻá ne anga-vaivai pea fakahōifuaʻi ʻa Sihova. Ka ʻi he fakaofi atu ki he ngataʻanga ʻo e fononga faingataʻa ʻi he taʻu ʻe 40 ʻi he toafá, naʻe ʻikai lava ʻa Mōsese ke fakahāhā ʻa e anga-vaivaí. Ko hono tuofefiné, ʻa ia ngalingali ko ia naʻá ne tokoni ke fakahaofi ʻene moʻuí ʻi ʻIsipité, naʻe toki mate pē ʻo tanu ʻi Kētesi. Pea ko eni naʻe toe taukaveʻi ʻe he kau ʻIsilelí ʻoku ʻikai tokangaʻi lelei kinautolu. ʻI he taimi ko ení naʻa nau ‘fakakē kia Mōsese’ ko e ʻikai ha vaí. Neongo ʻa e ngaahi mana kotoa naʻe fakahoko ʻe Sihova fakafou ʻia Mōsesé pea neongo ʻa e fuoloa hono tataki taʻesiokita ʻe Mōsese ʻa e kakaí, naʻa nau lāunga. Naʻa nau lāunga ʻo ʻikai ngata pē ʻi he ʻikai ha vaí kae toe fekauʻaki mo Mōsese, ʻo hangē ia ko hono foʻui ʻa ʻenau fieinuá.—Nōm. 20:1-5, 9-11.
20 ʻI he ʻita lahi, naʻe mole meia Mōsese ʻene anga-maluú. ʻI he ʻikai lea ʻi he tui ki he maká, ʻo hangē ko e fekau ʻa Sihová, naʻe lea ʻita ʻa Mōsese ki he kakaí pea ʻave ʻa e fakalāngilangí kiate ia tonu. Naʻá ne taaʻi tuʻo ua leva ʻa e maká pea naʻe puna mai mei ai ʻa e vai lahi. Ko e pōlepolé mo e ʻitá naʻe ʻai ia ke ne fai ha fehālaaki fakamamahi. (Saame 106:32, 33) Ko e ʻikai ke ne anga-vaivai ʻi he foʻi taimi ko iá, naʻe ʻikai lava ai ʻa Mōsese ke ne hū ki he Fonua ʻo e Talaʻofá.—Nōm. 20:12.
21 Mei he fakatātā ko ení, ʻoku tau ako ai ha lēsoni mahuʻinga. ʻUluakí, kuo pau ke tau ngāue hokohoko ke tauhi maʻu ʻetau anga-vaivaí. Kapau te tau tuku ʻetau anga-vaivaí ʻi ha foʻi mōmeniti, ʻe hū hake nai ʻa e pōlepolé ʻo ʻai ai kitautolu ke tau lea pe fai ha meʻa fakavalevale. Uá, ko e loto-mafasiá ʻe lava ke ne fakavaivaiʻi kitautolu, ko ia kuo pau ke tau feinga ke hoko ʻo anga-vaivai, naʻa mo e fehangahangai mo e tengé.
22-23. (a) Ko e hā ʻoku totonu ai ke hokohoko atu ʻetau kumi ki he anga-vaivaí? (e) Ko e hā ʻoku fakahaaʻi ʻe he fakamatala ʻi he Sēfanaia 2:3?
22 ʻE maluʻi ai kitautolu. ʻOku vavé ni ke toʻo atu ʻe Sihova ʻa e kotoa ʻo e kakai fulikivanú mei he māmaní, pea ko e anga-vaivaí pē ʻe ʻi aí. Pea ʻe hoko ʻa e māmaní ʻo melino moʻoni. (Saame 37:10, 11) Te ke ʻi he haʻohaʻonga ʻo e faʻahinga anga-vaivai ko iá? ʻE lava ke ke kau ai ʻo kapau te ke tali ʻa e fakaafe loto-māfana ʻa Sihova ʻoku hiki ʻe he palōfita ko Sēfanaiá.—Lau ʻa e Sēfanaia 2:3.
23 Ko e hā ʻoku pehē ai ʻi he Sēfanaia 2:3: “Heiʻilo ʻe fufū ai kimoutolu”? ʻOku ʻikai ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea ko iá ʻoku ʻikai malava ke maluʻi ʻe Sihova ʻa e faʻahinga ʻoku nau loto ke fakahōifuaʻi iá mo e faʻahinga ʻokú ne ʻofa aí. ʻI hono kehé, ʻoku fakahaaʻi ai ʻoku fiemaʻu ke tau fai ha meʻa kae maluʻi kitautolu. ʻOku malava ke tau hao “ʻi he ʻaho ʻo e houhau ʻa Sihová” pea moʻui taʻengata ʻo kapau te tau fai ʻa e feinga he taimí ni ke kumi ki he anga-vaivaí pea fakahōifuaʻi ʻa Sihova.
HIVA 21 Fiefia ka ko Faimēsí!
a ʻOku ʻikai ha taha ʻiate kitautolu naʻe fanauʻi mo e anga-vaivaí. Kuo pau ke tau fakatupulekina ʻa e anga-vaivaí. ʻOku tau ʻiloʻi nai ʻoku lava ke tau anga-vaivai ʻi he fakafeangai ki he kakai fakamelinó, ka ʻoku tau ʻilo nai ʻoku faingataʻa ke nofoʻaki anga-vaivai ʻi he fehangahangai mo e faʻahinga pōlepolé. ʻE lāulea ʻa e kupu ko ení ki he ngaahi pole ʻe niʻihi ʻoku fiemaʻu ke tau ikuʻi kae lava ke tau fakatupulekina ʻa e ʻulungaanga fakaʻofoʻofa ko e anga-vaivaí.
b LEA MO HONO ʻUHINGA: Anga-vaivai. Ko e kakai anga-vaivaí ʻoku nau anga-lelei ʻi he fakafeangai ki he niʻihi kehé pea nofoʻaki anga-malū naʻa mo hono fakaʻitaʻí. Anga-fakatōkilalo. Ko e kakai anga-fakatōkilaló ʻoku ʻikai te nau hīkisia pe ʻafungi; ʻoku nau vakai ki he niʻihi kehé ʻoku nau māʻolunga ange ʻiate kinautolu. ʻI he lave kia Sihová, ʻoku ʻuhinga ʻa e anga-fakatōkilaló ʻokú ne fakafeangai ki he faʻahinga ʻoku māʻulalo ange ʻiate iá ʻi ha founga anga-ʻofa mo faimeesi.
c Naʻe ʻoange ʻe he kau Pāpiloné ki he toko tolu Hepeluú ʻa e hingoa ko e Setaleki, Mēsake mo e ʻApitenikō.—Tan. 1:7.
d Ko e fakatātaá, sio ki he kupu “Fai ʻa e Ngaahi Fili ʻOku Ongoongo-lelei Ai ʻa e ʻOtuá,” naʻe pulusi ʻi he ʻīsiu ʻo e Taua Leʻo ʻo ʻEpeleli 15, 2011.
e FAKAMATALA ʻO E FAKATĀTĀ: Nofoʻaki anga-malū ʻa Sīsū pea fakatonutonu anga-ʻofa ʻene kau ākongá hili ʻenau fakakikihi pe ko hai ʻoku lahí.