LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w19 ʻEpeleli p. 14-19
  • Pouaki ʻa e Moʻoni Fekauʻaki mo e Maté

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Pouaki ʻa e Moʻoni Fekauʻaki mo e Maté
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2019
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • MOʻONI FEKAUʻAKI MO E TUʻUNGA ʻO E KAU MATÉ
  • FAKATUPU MAUMAU LAHI ʻA E NGAAHI LOI ʻA SĒTANÉ
  • FOUNGA ʻE LAVA KE TAU POUAKI AI ʻA E MOʻONI FAKATOHITAPÚ
  • FAKAFIEMĀLIEʻI MO POUPOUʻI ʻA E FAʻAHINGA ʻOKU MAMAHÍ
  • ʻOku ʻi Fē ʻa e Kau Maté?
    Ko e Hā ʻOku Akoʻi Moʻoni ʻe he Tohi Tapú?
  • Ko e Hā ʻOku Hoko ʻi Heʻetau Maté?
    Fiefia ʻi he Moʻuí ʻo Taʻengata!—Ako Tohi Tapu Fetalanoaʻaki
  • Tokanga Fekauʻaki mo e Ngaahi Anga Fakafonua ʻOku Taʻefakahōifua ki he ʻOtuá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2005
  • Leaʻaki ʻa e Moʻoní
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2018
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2019
w19 ʻEpeleli p. 14-19

KUPU AKO 16

Pouaki ʻa e Moʻoni Fekauʻaki mo e Maté

“ʻOku tau fakafaikehekeheʻi ai ʻa e fakamatala fakamānavaʻi ʻoku ʻo e moʻoní mei he fakamatala fakamānavaʻi ʻoku ʻo e loí.”​—1 SIO. 4:6.

HIVA 137 ʻOmai Mau Loto-Toʻa

ʻI HE KUPÚ NIa

Fakafiemālieʻi ʻe ha ongo meʻa Fakamoʻoni ha kāinga ʻoku mamahi ʻi he mole atu ha ʻofaʻanga he maté

ʻI he ʻikai kau ʻi he anga fakafonua ʻoku taʻefakahōifua ki he ʻOtuá, fakafiemālieʻi ho kāinga ʻoku mole hano ʻofaʻanga he maté (Sio ki he palakalafi 1-2)b

1-2. (a) ʻI he ngaahi founga fē kuo kākaaʻi ai ʻe Sētane ʻa e kakaí? (e) Ko e hā te tau lāulea ki ai ʻi he kupu ko ení?

KO Sētane, “ko e tamai ia ʻa e loí,” kuó ne kākaaʻi ʻa e kakaí talu mei he kamataʻanga ʻo e hisitōlia ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá. (Sione 8:44) Ko e niʻihi ʻene ngaahi loí ʻoku kau ai ʻa e ngaahi akonaki loi fekauʻaki mo e maté mo e moʻui hili ʻa e maté. Ko e ngaahi akonaki ko iá ʻoku makatuʻunga ai ʻa e ngaahi anga fakafonua manakoa mo e ngaahi tui fakafaʻahikehe lahi. Ko hono olá, ko e tokolahi hotau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné kuo nau “faitau mālohi maʻá e tuí” ʻi he mate ha taha ʻi honau fāmilí pe ʻi he koló.​—Sute 3.

2 Kapau ʻokú ke fehangahangai mo e ngaahi ʻahiʻahi pehē, ko e hā ʻe lava ke ne tokoniʻi koe ke tuʻu mālohi ʻi he meʻa ʻoku akoʻi ʻe he Tohi Tapú fekauʻaki mo e maté? (ʻEf. 6:11) ʻE lava fēfē ke ke fakafiemālieʻi mo fakaivimālohiʻi ha kaungā-Kalisitiane ʻokú ne fehangahangai nai mo ha tenge ke kau ʻi he ngaahi anga fakafonua ʻoku taʻefakahōifua ki he ʻOtuá? ʻE lāulea ʻa e kupu ko ení ki he tataki kuo ʻomai ʻe Sihova kiate kitautolu. ʻUluakí, tau lāulea angé ki he meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohi Tapú fekauʻaki mo e maté.

MOʻONI FEKAUʻAKI MO E TUʻUNGA ʻO E KAU MATÉ

3. Ko e hā ʻa e ola ʻo e ʻuluaki loí?

3 Naʻe ʻikai fakataumuʻa ʻa e ʻOtuá ke mate ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá. Ka ke moʻui taʻengatá, naʻe pau ke talangofua ʻa ʻĀtama mo ʻIvi kia Sihova, ʻa ia naʻá ne ʻoange kiate kinaua ha fekau faingofua: “Ko e ʻakau ʻo e ʻilo ʻo e leleí mo e koví, kuo pau ke ʻoua te ke kai mei ai, he ʻi he ʻaho te ke kai ai mei aí ko e moʻoni te ke mate.” (Sēn. 2:16, 17) Naʻe fakatupunga leva ʻe Sētane ʻa e palopalemá. ʻI he lea fakafou ʻi ha ngata, naʻá ne pehē kia ʻIvi: “ʻE ʻikai moʻoni te mo mate.” Ko e meʻa fakamamahí, naʻá ne tui ki he loí peá ne kai ʻa e fuaʻiʻakaú. Ki mui ai, naʻe kai foki ʻe hono husepānití ʻa e fuaʻiʻakaú. (Sēn. 3:4, 6) ʻI he foungá ni, naʻe hoko mai ai ʻa e angahalá mo e maté ki he faʻahinga ʻo e tangatá.​—Loma 5:12.

4-5. Kuo anga-fēfē ʻa e hokohoko atu ʻa Sētane ke kākaaʻi ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá?

4 Naʻe mate ʻa ʻĀtama mo ʻIvi, ʻo hangē ko ia naʻe tala ange ʻe he ʻOtuá. Ka naʻe ʻikai tuku ʻa e loi ʻa Sētane fekauʻaki mo e maté. Ki mui ai, naʻá ne kamata lave ki he ngaahi loi kehe. Ko e taha ʻo e ngaahi loi ko iá ko e akonaki fekauʻaki mo e mate ʻa e sino fakamatelié ka ʻoku ʻi ai ʻa e konga ʻo e tokotahá ʻoku moʻui atu pē, mahalo ʻi ha nofoʻanga laumālie. Ko e ngaahi tafaʻaki kehekehe ʻo e loi ko iá kuó ne kākaaʻi ʻa e faʻahinga taʻefaʻalaua ʻo e tangatá ʻo aʻu mai ki he ʻahó ni.​—1 Tīm. 4:1.

5 Ko e hā ʻoku tō ai ʻa e kakai tokolahi fau ʻi he kākā ʻa Sētané? ʻOku ngāueleleiʻaki ʻe Sētane ʻa e anga ʻo e ongoʻi ʻa e kakaí fekauʻaki mo e maté ke kākaaʻi kinautolu. Koeʻuhi naʻe fakatupu kitautolu ke tau moʻui taʻengata, ʻoku ʻikai te tau loto ke mate. (Tml. 3:11) ʻOku tau vakai ki he maté ko ha fili.​—1 Kol. 15:26.

6-7. (a) Kuo lavameʻa ʻa Sētane ʻi hono fūfuuʻi ʻa e moʻoni fekauʻaki mo e kau maté? Fakamatalaʻi. (e) Kuo anga-fēfē hono ʻai ʻe he moʻoni mei he Tohi Tapú ke tau hao mei he ilifiá?

6 Neongo ʻa e ngaahi feinga ʻa Sētané, ko e moʻoni fekauʻaki mo e maté kuo ʻikai lava ke fūfuuʻi. Ko hono moʻoní, ʻoku tokolahi ange ʻa e kakai he taimí ni ʻi ha toe taimi ʻoku nau ʻilo pea talaki ʻa e meʻa ʻoku akoʻi ʻe he Tohi Tapú fekauʻaki mo e tuʻunga ʻo e kau maté pea mo e ʻamanaki ki he kau maté. (Tml. 9:5, 10; Ngā. 24:15) ʻOku fakafiemālieʻi kitautolu ʻe he ngaahi moʻoni ko ení, ʻo tau hao ai mei he ilifia taʻetotonu mo e veiveiua fekauʻaki mo e maté. Ko e fakatātaá, ʻoku ʻikai ke tau ilifia ʻi he kau maté; pe ilifia naʻa hoko ha kovi kiate kinautolu. ʻOku tau ʻilo ʻoku ʻikai ke nau moʻui pea ʻikai lava ke nau fai ha kovi ki ha taha. ʻOku hangē pē ia haʻanau mohe maʻú. (Sione 11:11-14) ʻOku tau toe ʻilo ko e kau maté ʻoku ʻikai te nau ʻilo ki he ʻalu ʻa e taimí. Ko ia ʻi he toetuʻú, naʻa mo e faʻahinga kuo nau mate ʻi he laui senituli te nau vakai ki he taimi ko iá ko ha taimi nounou pē, hangē ha foʻi kemo pē ʻa e matá.

7 ʻOkú ke tui ko e moʻoni fekauʻaki mo e tuʻunga ʻo e kau maté ʻoku māʻalaʻala, faingofua mo ʻuhinga lelei? He kehe ē ko ia mei he ngaahi loi fakatupu puputuʻu ʻa Sētané! Tānaki atu ki hono takihalaʻi ʻa e kakaí, ko e ngaahi loi ko iá ʻoku toe lauʻikovi loi ai ʻa hotau Tokotaha-Fakatupú. Ke tokoniʻi kitautolu ke mahinoʻi kakato ange ʻa e maumau kuo fakatupunga ʻe Sētané, te tau lāulea ki he ngaahi fehuʻi ko ení: Kuo anga-fēfē hono lauʻikovi loi ʻe he ngaahi loi ʻa Sētané ʻa Sihová? Kuo anga-fēfē hono fakavaivaiʻi ai ʻa e tui ki he feilaulau huhuʻi ʻa Kalaisí? Kuo anga-fēfē hono fakalahi ai ʻa e mamahi mo e faingataʻaʻia ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá?

FAKATUPU MAUMAU LAHI ʻA E NGAAHI LOI ʻA SĒTANÉ

8. Hangē ko ia ʻoku hā ʻi he Selemaia 19:5, ʻoku anga-fēfē hono lauʻikovi loi ʻe he ngaahi loi ʻa Sētane fekauʻaki mo e maté ʻa Sihová?

8 Ko e ngaahi loi ʻa Sētane fekauʻaki mo e maté ʻoku lauʻikovi loi ai ʻa Sihova. Ko e ngaahi loi ko iá ʻoku kau ai ʻa e akonaki loi ko ia ʻoku faingataʻaʻia ʻa e kau maté ʻi ha afi fakamamahi. Ko ha akonaki pehē ʻoku lauʻikovi loi ai ʻa e ʻOtuá! Anga-fēfē? ʻOku ʻai ʻe he ngaahi akonaki ko ení ke tui ʻa e kakaí ko e ʻOtua ʻo e ʻofá ʻokú ne anga-fakamamahi tatau mo e Tēvoló. (1 Sio. 4:8) ʻOku anga-fēfē hoʻo ongoʻi fekauʻaki mo iá? Ko e mahuʻinga tahá, ʻoku anga-fēfē ongoʻi ʻa Sihova fekauʻaki mo iá? He ko ē, ʻokú ne fehiʻa ʻi he founga kotoa pē ʻo e anga-fakamamahí.​—Lau ʻa e Selemaia 19:5.

9. ʻOku anga-fēfē hono uesia ʻe he ngaahi loi ʻa Sētané ʻa e tui ki he feilaulau huhuʻi ʻa Kalaisí ʻa ia ʻoku fakamatalaʻi ʻi he Sione 3:16 mo e 15:13?

9 Ko e ngaahi loi ʻa Sētane fekauʻaki mo e maté ʻoku fakavaivaiʻi ai ʻa e tui ki he feilaulau huhuʻi ʻa Kalaisí. (Māt. 20:28) Ko e toe loi fakasētane ʻe taha ko e pehē ko ia ʻoku maʻu ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá ha laumālie taʻefaʻamate. Kapau ko e moʻoni ia, ʻe moʻui taʻengata ʻa e tokotaha kotoa. Naʻe ʻikai mei fiemaʻu ia kia Kalaisi ke foaki ʻene moʻuí ko ha huhuʻi maʻatautolu ke tau maʻu ai ʻa e moʻui taʻengatá. Manatuʻi ko e feilaulau ʻa Kalaisí ko e fakahāhā lahi taha ia ʻo e ʻofá kuo faifai ange pea fakahaaʻi ki he faʻahinga ʻo e tangatá. (Lau ʻa e Sione 3:16; 15:13.) Sioloto atu ki he anga ʻo e ongoʻi ʻa Sihova mo hono ʻAló fekauʻaki mo e ngaahi akonaki kuó ne fakavaivaiʻi ʻa e mahuʻinga ʻo e meʻaʻofa maʻongoʻonga ko ení!

10. Kuo anga-fēfē hono fakalahi ʻe he ngaahi loi ʻa Sētane fekauʻaki mo e maté ʻa e mamahi mo e faingataʻaʻia ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá?

10 Ko e ngaahi loi ʻa Sētané ʻokú ne fakalahi ʻa e mamahi mo e faingataʻaʻia ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá. Ko e ngaahi mātuʻa ʻoku nau mamahi ʻi he mate ha kiʻi tama ʻe tala ange nai kuo ʻave ʻe he ʻOtuá ʻa e kiʻi tamá, mahalo ke hoko ko ha ʻāngelo ʻi hēvani. ʻOku fakasiʻisiʻi ʻe he loi fakasētane ko ení ʻenau mamahí pe toe fakalahi ia? Kuo ngāueʻaki ʻa e akonaki loi fekauʻaki mo e afi ʻo helí ke fakatonuhiaʻi ʻaki ʻa e fakamamahí, kau ai hono tutu ʻi ha ʻakau ʻa e faʻahinga naʻa nau fakafepaki ki he ngaahi akonaki ʻa e siasí. Fakatatau ki ha tohi fekauʻaki mo e Fakaʻekeʻeke Anga-Fakamamahi ʻi Sipeiní, ko e niʻihi ʻo e faʻahinga naʻe kaunga ki he anga-fakamamahi ko ení naʻa nau tui nai naʻa nau ʻoatu ki he kau lotu hē ko ení “ha kiʻi ʻahiʻahiʻi ʻo e afi ʻo helí” koeʻuhi ke nau fakatomala ki muʻa ke nau mate pea fakahaofi ai kinautolu mei he afi ʻo helí. ʻI he ngaahi fonua lahi, ʻoku ongoʻi ʻe he kakaí ʻoku kounaʻi kinautolu ke nau lotu ki heʻenau fanga kui kuo maté, fakaʻapaʻapaʻi kinautolu, pe kumi ki ha tāpuaki meiate kinautolu. ʻOku loto ʻa e niʻihi ke nau fakafiemālieʻi ʻenau fanga kuí koeʻuhi ke fakaʻehiʻehi ai mei hano tauteaʻi kinautolu. Ko e meʻa fakamamahí, ko e tui ʻo makatuʻunga ʻi he ngaahi loi fakasētané ʻoku ʻikai ʻomi ai ha fakafiemālie moʻoni. ʻI hono kehé, ʻoku nau fakatupunga ʻa e ngaahi loto-moʻua ʻikai fiemaʻu pe naʻa mo e ilifia.

FOUNGA ʻE LAVA KE TAU POUAKI AI ʻA E MOʻONI FAKATOHITAPÚ

11. ʻE anga-fēfē nai ʻa e feinga ha ngaahi kāinga pe kaungāmeʻa ke tenge kitautolu ke fai ha ngaahi tōʻonga taʻefakatohitapu?

11 ʻOku fakaivimālohiʻi kitautolu ʻe he ʻofa ki he ʻOtuá mo ʻene Folofolá ke tau talangofua kia Sihova ʻo aʻu ki he taimi ʻoku feinga ai ha ngaahi kāinga pe kaungāmeʻa ʻi ha ʻuhinga lelei ke tenge kitautolu ke kau ʻi he ngaahi tōʻonga taʻefakatohitapu fekauʻaki mo e maté. ʻOku nau feinga nai ke fakamaaʻi kitautolu, mahalo ʻaki ʻa e pehē naʻe ʻikai ke tau ʻofa pe fakaʻapaʻapaʻi ʻa e tokotaha maté. Pe te nau pehē ko ʻetau tōʻongá ʻe ʻai ai ʻa e tokotaha maté ke ne fai ha kovi ki he kau moʻuí ʻi ha founga ʻe niʻihi. ʻE lava fēfē ke tau pouaki ʻa e moʻoni Fakatohitapú? Fakakaukau ki he founga ʻe lava ke ke ngāueʻaki ai ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapu ko ení.

12. Ko e hā ʻa e ngaahi ouau fekauʻaki mo e kau maté ʻoku hā mahino ʻene taʻefakatohitapú?

12 Fakapapauʻi ke “fakamavaheʻi kimoutolu” mei he ngaahi tui mo e anga fakafonua taʻefakatohitapú. (2 Kol. 6:17) ʻI ha fonua ʻi he Kalipiané, ʻoku tui ʻa e tokolahi ʻi he hili ʻa e mate ʻa ha taha, ʻoku pehē tokua ko hono laumālié ʻoku nofo holo pē peá ne tauteaʻi ʻa e faʻahinga ko ia naʻa nau ngaohikoviʻi iá. ʻE aʻu nai ʻo fai ʻe he laumālié ha “maumau ki he koló,” ko e lau ia ʻa e maʻuʻanga fakamatala ʻe taha. ʻI he ngaahi fonua ʻe niʻihi ʻi he Pasifikí ʻoku fai ai ʻa e ngaahi ouau ʻāpō ʻa ia ko hono fai ʻa e hiva fakalotu lolotonga ʻa e putú ʻo aʻu ki hono ʻave ʻo tanú. Ko e hā hono ʻuhingá? ʻOku pehē ʻe he niʻihi ko e founga eni hono fakafiemālieʻi mo fakafeʻao ʻa e laumālie ʻo e tokotaha ʻoku maté. ʻI he tuʻunga ko e kau sevāniti ʻa Sihová, ko hono moʻoní ʻoku ʻikai ke tau tui ki ha faʻahinga talatupuʻa pe kau ʻi ha faʻahinga tōʻonga ʻoku pouaki ai ʻa e ngaahi loi ʻa Sētané!​—1 Kol. 10:21, 22.

Fekumi ha tokoua ki he anga fakafonua ʻi he putú; Fakamatalaʻi ʻe ha tokoua ʻene tuí ki hono kāinga ʻikai Fakamoʻoní

Kumi fakalelei ha ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapu pea fetuʻutaki lelei mo e kāinga ʻikai Fakamoʻoní ke fakaʻehiʻehi ai mei he palopalemá (Sio ki he palakalafi 13-14)c

13. Kapau ʻoku ʻikai te ke fakapapauʻi ha anga fakafonua pau, ko e hā ʻoku totonu ke ke faí, hangē ko ia ʻoku hā ʻi he Sēmisi 1:5?

13 Kapau ʻoku ʻikai te ke fakapapauʻi ha anga fakafonua pe tōʻonga pau, hanga kia Sihova ʻi he lotu, ʻo kōlenga ʻi he tui ki ha poto fakaʻotua. (Lau ʻa e Sēmisi 1:5.) Pea fai leva ha fekumi ʻi heʻetau ʻū tohí. Kapau ʻoku fiemaʻu, kole tokoni ki he kau mātuʻa ʻi ho fakatahaʻangá. Heʻikai te nau tala atu ʻa e meʻa ke faí, ka ʻe lava ke nau tokoniʻi koe ke maʻu ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni feʻungamālie, hangē ko ia ʻoku lāulea ki ai hení. ʻI hoʻo fou ʻi he ngaahi sitepu ko ení, ʻokú ke teuʻi ai hoʻo “mafai ʻiloʻiló,” pea ko e mālohi ko ení te ne tokoniʻi koe ke “fakafaikehekeheʻi ʻa e tonú mo e halá.”​—Hep. 5:14.

14. ʻI he ngaahi founga fē ʻe lava ke tau fakaʻehiʻehi ai mei hono fakatūkiaʻi ʻa e kakaí?

14 “Fai ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē maʻá e lāngilangi ʻo e ʻOtuá. Hanganaki fakaʻehiʻehi mei he hoko ko ha ngaahi fakatūkiaʻanga.” (1 Kol. 10:31, 32) ʻI he fili pe te tau kau ki ha anga fakafonua pe talatukufakaholo, ʻoku totonu foki ke tau fakakaukau fekauʻaki mo e anga hono tākiekina nai heʻetau filí ʻa e konisēnisi ʻo e niʻihi kehé, tautefito ki hotau kaungā-Kalisitiané. Heʻikai ʻaupito te tau loto ke fakatūkiaʻi ha taha! (Mk. 9:42) Pehē foki, ʻoku tau loto ke fakaʻehiʻehi mei hono fakalotomamahiʻi taʻetotonu ʻa e faʻahinga ʻoku ʻikai ko e Kau Fakamoʻoní. Ko e ʻofá te ne ueʻi kitautolu ke tau lea kiate kinautolu ʻi ha founga anga-fakaʻapaʻapa, ʻa ia ʻoku fakalāngilangiʻi ai ʻa Sihova. Ko hono moʻoní ʻoku ʻikai totonu ke tau fakafekiki mo e kakaí pe fakaangaʻi ʻenau talatukufakaholó. Manatuʻi, ko e ʻofá ʻoku mālohi! ʻI heʻetau fakahaaʻi atu ia ʻi ha founga fakaʻatuʻi mo anga-fakaʻapaʻapá, te tau fakavaivaiʻi ai ʻa e loto ʻo e kau fakafepakí.

15-16. (a) Ko e hā ʻoku fakapotopoto ai ke ʻai ke ʻilo ʻe he niʻihi kehé ʻa hoʻo tuí? ʻOmai ha fakatātā. (e) ʻOku anga-fēfē hono ngāueʻaki ʻa e lea ʻa Paula ʻi he Loma 1:16 kiate kitautolú?

15 ʻAi ke ʻiloʻi ʻi ho koló ko e taha koe ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. (ʻAi. 43:10) Ngalingali te ke ʻiloʻi ʻe faingofua ange ke ke fekuki mo ha ngaahi tuʻunga fakamamahi fakaeongo kapau ʻoku ʻilo ʻe ho kāingá mo e kaungāʻapí ʻokú ke lotu kia Sihova ko e ʻOtuá. Ko Francisco, ʻoku nofo ʻi Mosemipiiki, ʻokú ne tohi: “ʻI heʻeku ako mo hoku uaifí, ʻa Carolina, ʻa e moʻoní, naʻá ma tala ki homa fāmilí heʻikai te ma toe lotu ki he kau maté. Naʻe ʻahiʻahiʻi ʻema filí ʻi he mate ʻa e tokoua ʻo Carolina. Ko e anga fakafonuá ke kaukauʻi ʻa e sino ʻo e maté lolotonga ha ouau fakalotu. Pea ko e kāinga ofi tahá kuo pau ke ne mohe ʻi he ʻaho ʻe tolu ʻi he feituʻu naʻe huaʻi ai ʻa e vai kaukaú. Ko e anga fakafonua ko ení naʻe fakahuʻunga ai ke fakafiemālieʻi ʻa e laumālie ʻo e tokotaha maté. Naʻe ʻamanekina ʻe he fāmili ʻo Carolina ke ne fakahoko ʻa e fatongia ko ení.”

16 Naʻe anga-fēfē fakafeangai ʻa Francisco mo hono uaifí? ʻOku fakamatala ʻa Francisco: “Koeʻuhi ʻokú ma ʻofa kia Sihova pea loto ke fakahōifuaʻi ia, naʻá ma fakafisi ai ke fai ʻa e anga fakafonuá. Naʻe ʻita lahi ʻa e fāmili ʻo Carolina. Naʻa nau tukuakiʻi kimaua ʻokú ma taʻefakaʻapaʻapa ki he maté pea pehē heʻikai toe ʻaʻahi pe tokoni mai ʻa e fāmilí kiate kimaua. Koeʻuhi naʻá ma ʻosi fakamatalaʻi ki muʻa ʻema tuí kiate kinautolu, naʻe ʻikai ke ma toe talanoa ki he tuʻungá mo kinautolu lolotonga ʻenau ʻitá. Naʻe aʻu ʻo taukapoʻi ʻe he kāinga ʻe niʻihi kimaua, ʻo pehē naʻá ma ʻosi fakamatala homa tuʻungá. ʻI he faai atu ʻa e taimí, naʻe mokomoko hifo ʻa e kāinga ʻo Carolina, pea naʻe malava ke mau fakamelino. Ko hono moʻoní, naʻe aʻu ʻo haʻu ʻa e niʻihi ki homa ʻapí ʻo kole ha tohi Fakatohitapu.” ʻOfa ke ʻoua te tau mā ke tuʻu ʻo taukapoʻi ʻa e moʻoni fekauʻaki mo e maté.​—Lau ʻa e Loma 1:16.

FAKAFIEMĀLIEʻI MO POUPOUʻI ʻA E FAʻAHINGA ʻOKU MAMAHÍ

Fakafiemālieʻi ʻe ha mātuʻa ʻe toko ua ha tokoua ʻoku mamahi ʻi he mole ha ʻofaʻanga he maté

Ko e kaumeʻa moʻoní ʻokú ne fakafiemālieʻi mo poupouʻi ʻa e faʻahinga ʻoku mole hanau ʻofaʻanga ʻi he maté (Sio ki he palakalafi 17-19)d

17. Ko e hā ʻe lava ke ne tokoniʻi kitautolu ke hoko ko ha kaumeʻa moʻoni ki ha kaungā-Kalisitiane ʻoku mamahi?

17 ʻI he mole ʻi he maté ha ʻofaʻanga ʻo ha kaungā-Kalisitiane, ʻoku totonu ke tau feinga mālohi ke hoko “ko ha kaumeʻa moʻoni . . . , ko ha tokoua . . . ʻoku fanauʻi mai ki he taimi faingataʻá.” (Pal. 17:17) ʻE lava fēfē ke tau hoko “ko ha kaumeʻa moʻoni,” tautefito kapau ʻoku tenge ha tokoua pe tuofefine ʻoku mamahi ke kau ʻi ha tōʻonga taʻefakatohitapu? Fakakaukau ki ha tefitoʻi moʻoni Fakatohitapu ʻe ua ʻe lava ke ne tokoniʻi kitautolu ke fakafiemālieʻi ʻa e tokotaha mamahí.

18. Ko e hā naʻá ne ueʻi ʻa Sīsū ke tangí, pea ko e hā ʻoku lava ke tau ako mei heʻene faʻifaʻitakiʻangá?

18 “Tangi mo e faʻahinga ʻoku tangí.” (Loma 12:15) ʻE faingataʻa nai ke ʻilo ʻa e meʻa ke leaʻaki ki ha tokotaha ʻoku lōmekina ʻe he mamahí. ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻi heʻetau tangí ʻoku maongo ange ia ʻi haʻatau fai ha lea. ʻI he mate ʻa e kaumeʻa ʻo Sīsū ko Lāsalosí, naʻe tangi ʻa Mele, Māʻata mo e niʻihi kehé koeʻuhi ko e mate honau tuongaʻane mo e kaumeʻa ʻofeiná. ʻI he ʻaho ʻe fā ki mui ai naʻe aʻu atu ʻa Sīsū, naʻá ne “tangi” foki mo ia, neongo naʻá ne ʻilo te ne fokotuʻu hake ʻa Lāsalosi. (Sione 11:17, 33-35) Ko e tangi ʻa Sīsuú naʻe tapua atu ai ʻa e ongoʻi ʻa ʻene Tamaí. Naʻa nau toe fakapapauʻi mo e ʻofa ʻa Sīsū ʻi he fāmilí, ʻa ia naʻe ʻikai ha veiveiua naʻe fakafiemālie kia Mele mo Māʻata. ʻI he tuʻunga meimei tatau, ʻi he taimi ʻoku ongoʻi ai ʻe hotau fanga tokouá ʻetau ʻofa mo e tokangá, ʻoku nau ʻilo ʻoku ʻikai te nau toko taha ka ʻoku takatakaiʻi kinautolu ʻe he ngaahi kaungāmeʻa tokanga mo fietokoni.

19. ʻI he ngaahi founga fē ʻe lava ke tau ngāueʻaki ai ʻa e Tangata Malanga 3:7 ke fakafiemālieʻi ha kaunga-Kalisitiane ʻoku mamahi?

19 “Ko ha taimi ke fakalongolongo mo ha taimi ke lea.” (Tml. 3:7) Ko e founga ʻe taha ke fakafiemālieʻi ai ha kaungā-Kalisitiane ʻoku mamahi ko e hoko pē ko ha tokotaha fanongo lelei. Fakaʻatā ho tokouá ke ne huaʻi atu hono lotó, pea ʻoua ʻe loto-mamahi ʻi he “lea taʻefakakaukauʻí.” (Siope 6:2, 3) Mahalo ʻokú ne toe loto-mafasia fakaeongo lahi ange koeʻuhi ko e tenge mei he kāinga ʻikai ko ha Fakamoʻoní. Ko ia lotu fakataha mo ia. Kōlenga ki he “Tokotaha-Fanongo ki he lotú” ke ne ʻoange kiate ia ʻa e mālohi mo e nonga ʻo e fakakaukaú. (Saame 65:2) Kapau ʻe fakaʻatā ʻe he tuʻungá, lau fakataha ʻa e Tohi Tapú. Pe lau ha kupu feʻungamālie mei heʻetau ʻū tohí, hangē ko ha talanoa fakalototoʻa ki he moʻuí.

20. Ko e hā te tau lāulea ki ai ʻi he kupu hono hokó?

20 He monū ē ko ia ʻetau ʻiloʻi ʻa e moʻoni fekauʻaki mo e maté pea mo e ʻamanaki fakaofo ʻoku fakatatali mai ki he faʻahinga ko ia ʻi he fonualoto fakamanatú! (Sione 5:28, 29) Ko ia, ʻi he lea mo e ngāue, tau pouaki loto-toʻa ʻa e moʻoni Fakatohitapú pea vahevahe ia mo e niʻihi kehé ʻi he faingamālie feʻungamālie kotoa pē. ʻI he kupu hono hokó te tau sio ai ki ha toe tafaʻaki ʻe taha ʻoku feinga ai ʻa Sētane ke tauhi ʻa e kakaí ʻi he fakapoʻuli fakalaumālié​—ko e ngāue fakafaʻahikehé. Te tau sio ki he ʻuhinga ʻoku fiemaʻu ai ke tau fakaʻehiʻehi mei he ngaahi tōʻonga mo e fakafiefia ʻoku fekauʻaki mo e tauhele fakatēmeniō ko iá.

ʻE FĒFĒ HAʻO TALI?

  • ʻOku anga-fēfē hono fakafiemālieʻi kitautolu ʻe he ʻilo ki he moʻoni fekauʻaki mo e maté?

  • Ko e hā ʻa e maumau kuo fakatupunga ʻe he ngaahi loi ʻa Sētane fekauʻaki mo e maté?

  • ʻE anga-fēfē nai haʻatau pouaki ʻa e moʻoni fekauʻaki mo e maté?

HIVA 16 Hola ki he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá!

a Kuo kākaaʻi ʻe Sētane mo ʻene fanga tēmenioó ʻa e kakaí ʻaki ʻa e ngaahi loi fekauʻaki mo e tuʻunga ʻo e kau maté. Ko e ngaahi loi ko ení kuo taki atu ki he ngaahi anga fakafonua taʻefakatohitapu lahi. Ko e kupu ko ení te ne tokoniʻi koe ke nofoʻaki faitōnunga kia Sihova ʻi he feinga ʻa e niʻihi kehé ke tenge koe ke kau ʻi he ngaahi anga fakafonua peheé.

b FAKAMATALA ʻO E FAKATĀTĀ: ʻI he mamahi ha kāinga ʻi he mole hano ʻofaʻanga ʻi he maté, ʻoku fakafiemālieʻi ia ʻe he mēmipa hono fāmilí ko ha ongo Fakamoʻoni ʻa Sihova.

c FAKAMATALA ʻO E FAKATĀTĀ: Hili e fekumi ki he anga fakafonua ʻi he putú, ʻoku fakamatalaʻi anga-ʻofa ʻe ha tokotaha Fakamoʻoni ʻene tuí ki hono kāingá.

d FAKAMATALA ʻO E FAKATĀTĀ: ʻOatu ʻe ha ongo mātuʻa ʻi he fakatahaʻangá ha fakafiemālie mo e poupou ki ha Fakamoʻoni naʻe mate hano ʻofaʻanga.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share