“Faifakamoʻoni Fakaʻāuliliki”—ʻI he ʻApaatimení
1. Ko e hā ʻoku kau ki he “faifakamoʻoni fakaʻāuliliki ki he ongoongo leleí”?
1 ʻI he hangē ko e ʻapositolo ko Paulá, ko ʻetau holí ia ke “faifakamoʻoni fakaʻāuliliki ki he ongoongo leleí.” (Ng. 20:24, NW) Ko ia ʻoku tau feinga ai ke aʻu ki he tokolahi taha ʻe ala lava ʻi hotau feituʻu ngāué mo e pōpoaki ʻo e Puleʻangá. ʻOku kau heni ʻa e kakai tokolahi ʻoku nau nofo ʻi he ngaahi ʻapaatimení. ʻI he taimi ʻe niʻihi, ʻoku lava ke faingataʻa ʻa e aʻu ki he faʻahinga ʻoku nofo ʻi he ngaahi fale ko iá. Kae kehe, koeʻuhi ʻoku nofo ʻi he ngaahi ʻapaatimení ha kakai tokolahi, ʻoku tau maʻu ai ʻa e faingamālie lahi ke fakamafola atu ʻa e ongoongo leleí.
2. Ko e hā ʻoku fiemaʻu ai ʻa e fakapotopotó mo e fakaʻutoʻuta leleí ʻi he faifakamoʻoni ʻi he ʻapaatimení?
2 Koeʻuhi ko e malava ke hoko ʻa e faihiá mo e fakamālohí, ʻoku lahi ai ʻa e ngaahi ʻapaatimeni ʻoku lokaʻi pea ʻi ai ha tangata leʻo ʻi he matapaá pe ko ha meʻa faitā. (2 Tim. 3:1, 2) ʻOku ʻi ai nai ha lao ʻa e tokotaha ʻoku ʻoʻona ʻa e falé ke ʻoua ʻe fakaʻatā ke hū ki loto ha faʻahinga ʻoku ʻikai fakaafeʻi. ʻE hehema nai ʻa e tokotaha ʻokú ne tokangaʻí pe ko e pulé ke kole mai ke tau mavahe mei he falé, tautefito ʻo kapau ʻoku lāunga ha taha ʻo e kau nofo aí. Ko ia ai, ʻoku mahuʻinga ʻa e fakapotopotó mo hono fakahāhā ʻo e fakaʻutoʻuta leleí.
3. Ko fē ʻa e taimi lelei taha ke malanga ai ʻi he ngaahi ʻapaatimení, pea ko e hā hono ʻuhingá?
3 Taimi ke Malanga Aí: Hangē ko ia ʻi he ngaahi feituʻu ngāue kehé, ʻoku lelei tahá ke malanga ʻi he ngaahi ʻapaatimení ʻi he taimi ʻoku ngalingali ʻe ʻi ʻapi ai ʻa e kau nofo aí. ʻE langaʻi nai ha huʻuhuʻu ʻo kapau ʻoku tau ʻi ai ʻi he taimi ʻoku mavahe ai ʻa e tokolahi taha ʻo e kau nofo aí. Kuo lavameʻa ʻa e kau malanga tokolahi ʻi hono maʻu ʻa e kakaí ʻi ʻapi ʻi he tuku pē ʻa e ngāué pea pehē ʻi he lolotonga ʻo e ngaahi efiafi Tokonakí mo e Sāpaté. Ko e malanga pongipongia ʻi he ngaahi ʻapaatimení, tautefito ʻi he ngaahi fakaʻosinga uiké, ʻe iku nai ai ki ha lāunga ki he pulé.
4, 5. ʻE lava fēfē nai ke tau hū ki ha ngaahi ʻapaatimeni ʻoku lokaʻi hono matapaá?
4 Hū ki Loto: ʻOku ʻikai totonu ke fetuʻutaki ʻa e kau malangá ki he tokotaha ʻokú ne tokangaʻi ʻa e ʻapaatimení pe ko ha toe kau ngāue kehe ki muʻa ke kau ki he ngāue fakafaifekaú. Kapau ko e ʻapaatimeni ʻoku lokaʻí ʻoku ʻi tuʻa he hūʻangá ha sipika, ʻe lava ke tau ngāueʻaki ia ke maʻu ha taha ʻoku loto ke tau hū ange ʻo talanoa mo ia. Fakatuʻunga ʻi he faʻunga ʻo e ngaahi ʻapaatimení, te tau malava nai ke fai ha ngaahi ʻaʻahi ʻi he matapā ki he matapā ʻi he falé hili ʻetau lea ki he tokotaha naʻá ne fakaʻatā ke tau hū ki lotó. Kae kehe, ʻi ha ngaahi tuʻunga kehe, ʻe fakapotopoto ke mavahe mei he falé pea ngāueʻaki ʻa e sipiká ke fetuʻutaki ai ki he tokotaha he loki hokó. ʻOku totonu ke tau ngāueʻaki ʻa e fakaʻutoʻuta lelei ʻi hono fakapapauʻi ʻa e tokolahi ʻo e kau nofo te tau fetuʻutaki ki aí ʻi he foungá ni ʻi he taimi tatau.
5 ʻE saiʻia nai ʻa e kau nofo ʻe niʻihi ke ke tala ange ʻi he sipiká ʻa e taumuʻa ʻo hoʻo ʻaʻahí. Kapau ko ia, fakafeʻiloaki koe ʻi ha founga fakakaumeʻa. Ngāueʻaki ʻa e hingoa ʻo e tokotaha-ʻapí ʻo kapau ʻoku hā ʻi he lisí. Lave nounou ki hoʻo tuʻunga-leá. Kuo lavameʻa ʻa e niʻihi ʻi hono lau hangatonu ha lea fakafeʻiloaki mei he tohi Reasoning.
6. Ko e hā ʻoku totonu ke tau faí ʻi heʻetau malanga ʻi he ngaahi fale ʻoku ʻi ai ha tangata leʻo ʻi he matapaá?
6 Kapau ʻoku ʻi ai ha tangata leʻo ʻi he matapā ʻo e falé ʻoku ʻikai te ne fakaʻatā ke tau malanga ki he faʻahinga ʻi he ʻapaatimení, ʻe lava ke tau feinga ke faifakamoʻoni kiate ia. ʻOku fiefia ʻa e kau tangata leʻo matapā tokolahi ʻi hono lau ʻetau ʻū tohí. ʻE aʻu nai ʻo tau malava ke kamata ha ako Tohi Tapu ʻi he hūʻangá. Kapau ʻoku fakaʻatā kitautolu ʻe he tangata leʻo ʻi he matapaá ke tau ʻaʻahi ki ha tokotaha pau ʻoku nofo ai ʻa ia naʻá ne fakahāhā ha mahuʻingaʻia, ʻoku faʻa lelei ke ʻoua ʻe ngāueʻaki e faingamālie ko iá ke tukituki ai ʻi he ngaahi matapā kehe ʻi he falé.
7. Ko e hā ʻoku totonu ke tau manatuʻi fekauʻaki mo ʻetau kato malangá?
7 Fōtungá mo e ʻUlungāangá: Ko hono toʻo ha ngaahi kato lahi mo mamafá, ʻe lava ke fakatokangaʻi ai kitautolu. Ko ia ai, te tau fakakaukau nai ke ngāueʻaki ha kiʻi kato pe ʻoua ʻe toʻo ha meʻa. ʻOku faʻo ʻe he kau malanga ʻe niʻihi ʻa e tohi ʻoku tuʻuakí ʻi ha faʻoʻanga meʻa pea toʻotoʻo ʻenau Tohi Tapú pe faʻo ʻi he kato honau valá.
8. ʻOku totonu ke fēfē ʻa e fokotuʻutuʻu ʻa e kulupú ki he faifakamoʻoni ʻi he ʻapaatimení?
8 ʻOku lelei ke ʻoua ʻe fakatahataha ʻi ha kulupu tokolahi, tautefito ʻi he ngaahi hūʻangá pe tauʻanga meʻalelé, he ʻe fakahohaʻasi ʻe he meʻá ni ʻa e kakaí. ʻOku totonu ke fai ha tokanga lelei ʻi he taimi ʻo e malanga ʻi he ngaahi ʻapaatimeni ʻoku ʻi he ngaahi feituʻu ʻoku lahi ai ʻa e faihiá. (Pal. 22:3) Ko e fakatātaá, ʻe ngāue nai ha hoa ʻe ua pe tolu ʻo e kau malangá ʻi he fungavaka tatau ke nau feʻilongaki, ʻo nau taufetongi nai ʻi he tukituki he matapaá lolotonga e tatali ʻa e niʻihi kehé.
9. Te tau fakahāhā fēfē ʻa e anga-fakaʻapaʻapá, pea ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ení?
9 ʻI he hū ki ha ʻapaatimeni, holoholo ho vaʻé pea tāpuniʻi ʻa e matapaá. ʻI hono fakahāhā ʻa e anga-fakaʻapaʻapa peheé, ʻoku tau ʻai ke siʻi ange ai ʻa e ʻuhinga ke lāunga ai ʻa e faʻahinga ʻoku nofo ʻi he falé. ʻI hoʻo ʻi lotó pē, ʻalu leva ki he lifí pe ki he fungavaka ʻe fai ai ʻa e malangá kae ʻoua ʻe tuʻu holo ʻi he hūʻangá. ʻE toʻo ʻe he meʻá ni ʻa e huʻuhuʻu ʻa e faʻahinga ʻoku sio maí.
10. ʻE lava fēfē nai ke tau fakaʻehiʻehi mei he longoaʻa noaʻia ʻi he ngaahi hala vahaʻa lokí?
10 ʻI he ngaahi ʻapaatimeni lahi, ʻoku lava ke ongona ai ʻa e longoaʻá ʻi he ngaahi hala vahaʻa lokí. Ko ia ai, ʻoua ʻe lea ʻo leʻo-lahi ange ʻi he meʻa ʻoku fiemaʻu ke fanongo lelei ki ai ʻa e tokotaha ʻi he lokí. ʻI he talanoa ki he kau malanga kehé, lea leʻo-siʻi, kae lea ʻi ha tō ʻoku nonga mo feʻunga koeʻuhi ke fakaʻehiʻehi ai mei hano langaʻi ha huʻuhuʻu. Koeʻuhi ke ʻoua ʻe fuʻu fakahohaʻasi ʻa e faʻahinga ʻoku nofo ʻi he falé, ʻoku ngāue taufetongi ai ʻa e kau malanga ʻe niʻihi mei he ongo ngataʻanga ʻo e hala vahaʻa lokí kae ʻoua kuo ngāueʻi kotoa ʻa e fungavaká, ʻo ʻikai ke tukituki hokohoko ʻi he matapā ki he matapā. ʻIkai ko ia pē, ko e tukituki leʻo-lahi pe hohaʻa ʻi he matapaá ʻe ilifia nai ai ʻa e faʻahinga ʻi lotó.
11. Ko e hā ʻa e ngaahi fokotuʻu ʻe tokoni nai ʻi he taimi ʻoku tau tukituki ai ʻi ha matapā ʻoku ʻi ai ha kiʻi ava?
11 Kapau ʻoku ʻi ai ha kiʻi ava ke sio mai ai ki tuʻa ʻi he matapaá, tuʻu koeʻuhi ke lava ʻo sio mai ʻa e tokotahá kiate koe mo ho hoa ngāué. Sio hangatonu ki he foʻi avá, pea ʻi hoʻo ʻiloʻi ʻoku sio mai ha tahá, lea fakafeʻiloaki loto-māfana pea kamata ʻa hoʻo malangá. Kapau ʻe ʻeke mai ʻe he tokotahá, ‘Ko hai eni?’ ʻe lelei ange ke tala ho hingoá mo e hingoa ʻo e tokotaha ʻokú mo ngāué. ʻE ongoʻi fiemālie nai ai ʻa e tokotaha he lokí ke toʻo ʻa e matapaá. Kapau heʻikai, ʻe kei malava pē ke ke malanga neongo e ʻikai ke fakaava maí.
12. ʻE lava fēfē nai ke tau fakaʻehiʻehi mei he hoko ha palopalema ʻi hono tuku ʻa e ʻū tohí ʻi he loki ʻoku ʻikai ʻi ai ha tahá?
12 ʻIkai ha Taha: Kuo toutou lāunga ha kau pule ʻi he pau ke nau tufi ʻa e ʻū tohí mei he hala vahaʻa lokí pe ʻi he feituʻu takatakai he ʻapaatimení. Ko e ʻū tohi ʻoku velo ʻi he matapaá ʻe lavangofua ke tō pea hoko ʻo fakavevea. Ko ia ai, ko ha tohi pē ʻoku tuku ʻi he loki ʻoku ʻikai ʻi ai ha tahá ʻoku totonu ke ʻai ke puli.
13. Ko e hā ʻoku totonu ke tau faí kapau te tau fetaulaki mo ha tokotaha ʻiteʻita?
13 Faʻahinga ʻOku ʻIteʻitá: Kapau ʻoku tau fetaulaki mo ha tokotaha ʻoku ʻiteʻita ʻa ia ʻe hehema nai ke ne tala ki he pulé, ko e lelei tahá ke mavahe mei he fungavaka ko iá pea toki foki ki ai ha taimi kehe. ʻI he ngaahi tuʻunga kehé, ʻe fakapotopoto ke mavahe ʻaupito mei he falé koeʻuhi ke ʻoua ʻe hoko ai ha fekīhiaki mo e pulé. Neongo kapau ʻoku ʻikai kole fakahangatonu mai ʻa e tokotahá ke ʻoua ʻe toe fai ange ha ʻaʻahi kiate ia, ʻe lelei ange ke hikiʻi ʻa e fika ʻo e ʻapaatimení ke ʻoua ʻe toe fai ki ai ha ʻaʻahi pea tuku eni ki he kaati ʻo e feituʻu ngāué. Hangē ko ia ko e ngaahi tuʻasila kehe ke ʻoua ʻe toe fai ki ai ʻa e ʻaʻahí, ʻoku totonu ke ʻaʻahi ki ai ʻi he taimi ki he taimi ke fakapapauʻi ʻa e meʻa ʻoku fiemaʻu ʻe he tokotaha ko iá.
14, 15. Ko e hā ʻe totonu ke tau faí kapau ʻe kole mai ʻe he tokotaha ʻokú ne tokangaʻi ʻa e falé ke tau mavahe?
14 Kapau ʻOku Kole Atu Ke Ke Mavahe: Kapau ʻe kole atu ke ke mavahe lolotonga hoʻo malanga ʻi he falé ʻe he pulé, leʻó, tauhi ʻapí, pe ko ha tokotaha ngāue kehe pē ʻi he ʻapaatimení, ʻoku fakapotopoto ke fai leva ki ai. ʻO ka malava, ʻoku tau loto ke fakaʻehiʻehi mei he fekīhiaki ʻo iku ai ki he fakamanamana ʻo hano ʻave ki he fakamaauʻangá mo ha lāunga ki he kau polisí. ʻI he tuʻunga lahi tahá, ʻoku ʻikai ke tomuʻa fehiʻa ʻa e kau ngāue ʻi he ʻapaatimení ki he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ka ko ʻenau fai pē ʻe kinautolu ʻa ʻenau ngāué.
15 ʻI he taimi ʻe kole atu ai ʻe he tokotaha ʻokú ne tokangaʻi ʻa e falé ke ke mavahé, ʻe lava nai ke ke fai ha fakamatala ʻi ha founga anga-lelei mo fakapotopoto ki he ʻuhinga ʻo hoʻo ʻaʻahí. (1 Pita 3:15) ʻOku tau lāuʻilo ki hono fatongia ko hono ʻai ke fiefia ʻa e kau nofo aí pea tokangaʻi ʻa e tuʻunga malu ʻo e falé. Mahalo pē te ne fakaʻatā ke ke hū ange. Kapau heʻikai, mavahe lelei pē. Ka fakaʻatā koe, te ke kole nai ki ha ngofua ke tuku ʻa e ʻū tohí ʻi he loki talitalí pe loki foó. (Kol. 4:6) ʻOku totonu ke fakahā maʻu pē ki he ʻovasia ngāué ʻa e ngaahi meʻa ko ē ʻoku hokó.
16. Ko e hā ʻoku totonu ke tau faí kapau ʻoku kei hoko pē ʻa e ngaahi palopalemá ʻi he taimi ʻoku tau feinga ai ke ngāue ʻi ha ʻapaatimeni?
16 Mahalo pē, hili ha vahaʻa taimi feʻunga, ʻe lava ke feinga fakapotopoto ai ʻa e kau malangá ke malanga ʻi he falé. Kae kehe, kapau ʻe kei hoko pē ʻa e ngaahi palopalemá, ʻoku totonu ke fetuʻutaki ʻa e kau mātuʻá ki he ʻōfisi vaʻá ki ha tokoni kae ʻoua ʻe feinga pē ʻa e kau malangá ʻiate kinautolu ke fakaleleiʻi ia. Kapau ʻoku ʻikai malava ke ngāueʻi ʻe he kau malangá ʻa e ngaahi ʻapaatimení, ʻe lava ke fai ʻa e feinga ke fetuʻutaki ki he kau nofo aí ʻi he ngaahi founga kehe, hangē ko e faifakamoʻoni ʻi he telefoní pe ko e faitohí. ʻOku kau ʻa e kau malanga ʻe niʻihi ʻi he faifakamoʻoni ʻi he halá ʻi muʻa pe ʻi he feituʻu tonu ʻo e ʻapaatimení lolotonga ʻa e pongipongí mo e efiafí ʻi he taimi ʻa ia ʻoku lahi ʻalu ai ʻa e kakaí ki he ngāué mo nau foki mai ki ʻapí.
17. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ʻa e faifakamoʻoni ʻi he ʻapaatimení?
17 Ko e ngataʻanga ʻo e fokotuʻutuʻu fulikivanu ko ení ʻoku ofi. Ko e faʻahinga pē ʻoku ui ki he huafa ʻo Sihová ʻe haó. “Ka te nau lava fefe ke tautapa ki ha toko taha ʻoku teʻeki ke nau tui ki ai? pea te nau lava fefe ke tui ki ha toko taha kuo teʻeki ke nau fanongo ki ai?” (Loma 10:13, 14) Ko e tokolahi ʻa ia ʻoku nau “hehema totonu ki he moʻui taʻengatá” ʻoku nau nofo ʻi he ngaahi ʻapaatimení. (Ng. 13:48, NW) ʻI he fakapotopoto pea fakahāhā ʻa e fakaʻutoʻuta leleí, ʻe lava ke tau aʻu ai kia kinautolu mo e ongoongo leleí.