LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w20 Maʻasi p. 14-17
  • “Ko Kimaua Eni! Fekauʻi Kimaua!”

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • “Ko Kimaua Eni! Fekauʻi Kimaua!”
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2020
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Ko Hono Mapuleʻi ʻa e ʻItá
    ʻĀ Hake!—2012
  • “Ko ha ʻOvasia Lelei ʻAupito pea ko ha Kaumeʻa ʻOfeina”
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2011
  • ʻOange ʻa e Lāngilangí kia Sihova
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2025
  • Fakapapauʻi ke ʻOua ʻe Tuku ke Tāupe Hoku Nimá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2018
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2020
w20 Maʻasi p. 14-17
Jack mo Marie-Line Bergame ʻi ha paiki.

TALANOA KI HE MOʻUÍ

“Ko Kimaua Eni! Fekauʻi Kimaua!”

FAKAMATALA FAI ʻE JACK MO MARIE-LINE BERGAME

ʻOKÚ KE loto ke fakalahi atu hoʻo ngāue fakafaifekaú ʻaki ʻa e hiki ki he feituʻu ʻoku lahi ange ai ʻa e fiemaʻú, mahalo ki ha fonua muli? Kapau ko ia, te ke maʻu ʻaonga nai mei he hokosia ʻa Tokoua mo Tuofefine Bergame.

Ko Jack mo Marie-Line kuó na kau fakataha ʻi he ngāue taimi-kakató talu mei he 1988. ʻOku ʻiloʻi kinaua ʻi heʻena ngaofengofua makehé, kuó na tali ʻa e ngaahi vāhenga-ngāue lahi ʻi Kuatelupe mo Kiana Falanisē. ʻOku ʻi he malumalu ʻo e vaʻa ʻo Falaniseé ʻa e ongo feituʻú ni. Tau ʻeke angé kia Jack mo Marie-Line ha ngaahi fehuʻi ʻe niʻihi.

Ko e hā naʻá ne ueʻi kimoua ke kau ki he ngāue taimi-kakató?

Marie-Line: ʻI he tupu hake ko ha kiʻi tama ʻi Kuatelupe, naʻá ku faʻa malanga ʻaho kakato mo ʻeku faʻeé, ʻa ia ko ha Fakamoʻoni faivelenga. ʻOku ou ʻofa ʻi he kakaí, ko ia ʻi he ʻosi pē ʻeku akó, ʻi he 1985, naʻá ku kamata tāimuʻa.

Jack: ʻI heʻeku kei siʻí, naʻe takatakaiʻi au ʻe he kau sevāniti taimi-kakato ʻa ia naʻa nau saiʻia ʻi he ngāue fakafaifekaú. Naʻá ku faʻa tāimuʻa tokoni ʻi he tutuku ʻa e akó. ʻI he fakaʻosinga uiké, ne mau faʻa ʻalu ʻi ha pasi ke kau fakataha mo e kau tāimuʻá ʻi honau feituʻu ngāué. Naʻa mau malanga ʻi he ʻaho kotoa—pea fakaʻosi ki matātahi. Naʻe fakafiefia ʻa e ngaahi ʻaho ko iá!

Hili pē ʻema mali mo Marie-Line ʻi he 1988, naʻá ku pehē hifo, ‘ʻOkú ma ʻataʻatā, ko e hā ʻoku ʻikai ai ke ma fai ha meʻa lahi ange ʻi he ngāue fakafaifekaú?’ Naʻá ku kau fakataha mo Marie-Line ʻi he ngāue tāimuʻá. ʻI he taʻu ʻe taha ki mui ai, hili ʻa e kau ki he ako tāimuʻá, naʻe fakanofo kimaua ko ha ongo tāimuʻa makehe. Naʻe lahi homa ngaahi vāhenga-ngāue fakafiefia ʻi Kuatelupe ki muʻa ke fakaafeʻi kimaua ke hiki ki Kiana Falaniseé.

Kuó mo hokosia ʻa e ngaahi liliu lahi ʻi homo vāhenga-ngāué ʻi he faai mai ʻa e ngaahi taʻú. Ko e hā kuó ne tokoniʻi kimoua ke feʻunuʻaki ki he ngaahi tuʻunga foʻoú?

Marie-Line: Naʻe ʻiloʻi ʻe he fanga tokoua ʻi he Pēteli Kiana Falaniseé ʻema veesi Tohi Tapu manakó ko e ʻAisea 6:8. Ko ia ʻi he taimi naʻa nau ui ai kimauá, naʻa nau faʻa fakakata mai ʻo pehē, “ʻOkú mo manatuʻi hoʻomo veesi Tohi Tapu manakó?” Naʻá ma ʻiloʻi ʻoku ʻuhinga ia ʻe liliu homa vāhenga-ngāué, ko ia te ma pehē, “Ko kimaua eni! Fekauʻi kimaua!”

ʻOkú ma fakaʻehiʻehi mei hono fakahoa homa ngaahi vāhenga-ngāue ʻi he kuohilí koeʻuhí ʻe lava ke taʻofi ai kimaua mei he fiefia ʻi he meʻa ʻokú ma maʻú. ʻOkú ma toe tamuʻomuʻa ke ʻiloʻi homa fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné.

Jack: ʻI he kuohilí, naʻe feinga ʻa e ngaahi kaumeʻá ʻi he ʻuhinga lelei ke fakalotosiʻiʻi kimaua mei he hikí koeʻuhi naʻa nau loto ke ma nofo ofi ange kiate kinautolu. Ka ʻi heʻema mavahe mei Kuatelupé, naʻe fakamanatu mai ʻe ha tokoua ʻe taha ʻa e lea ʻa Sīsū ʻi he Mātiu 13:38: “Ko e ngoué ko e māmaní ia.” Ko ia ʻi he liliu homa vāhenga-ngāué, naʻá ma fakamanatu kiate kimaua ʻokú ma kei ngāue pē ʻi he ngoue tatau ʻo tatau ai pē pe ʻokú ma ʻi fē. He ko ē, ko e kakaí mo e feituʻu ngāué ʻa e meʻa mahuʻinga tahá!

ʻI heʻema aʻu ki ha feituʻu ngāue foʻou, ʻokú ma sio ki he niʻihi kehé ʻoku malava ke nau moʻui fiefia ʻi ai. Ko ia, ʻokú ma feinga ke moʻui ʻo hangē ko e faʻahinga fakalotofonuá. ʻE kehe nai ʻa e meʻakaí, ka ʻokú ma kai ʻa e meʻa ʻoku nau kaí pea inu mo e meʻa ʻoku nau inú, ngāueʻaki ʻa e ngaahi founga fakafaitoʻo ʻoku ala maʻú. ʻOkú ma feinga ke lea lelei maʻu pē fekauʻaki mo homa vāhenga-ngāue kotoa.

Marie-Line: ʻOkú ma toe ako ʻa e meʻa lahi mei he fanga tokoua fakalotofonuá. ʻOku ou manatuʻi ʻema fuofua aʻu ki Kiana Falaniseé. Naʻe ʻuha lahi, ko ia naʻá ma fakakaukau naʻe pau ke ma tatali ke ʻafua ki muʻa ke ma lava ʻo ʻalu ʻi he malangá. Ka naʻe ʻeke mai ʻe ha tuofefine, “Tau ʻalu?” ʻI he ʻohovale, naʻá ku pehē ange, “Anga-fēfē?” Naʻá ne tali mai, “Toʻo ho fakamalú, pea te tau ʻalu ʻi heʻetau pasikalá.” Ko ia naʻá ku ako ki he founga ke puke ha fakamalu pea heka ʻi ha pasikala ʻi he taimi tatau. Kapau naʻe ʻikai ia, heʻikai mei malava ke u ʻalu ʻo malanga ʻi he faʻahitaʻu ʻuhá!

Fakatātā: 1. Ko ha mape ʻoku ʻasi ai ʻa e Tahi Kalipiané, Kuatelupe mo e fonua ʻAmelika Tonga ko Kiana Falanisē. 2. Talanoa ʻa Jack mo Marie-Line ki ha fefine ʻi he ngāue fakamalangá.

Kuo tuʻo 15 nai hoʻomo hikí. ʻOku ʻi ai ha fokotuʻu ki he niʻihi kehé fekauʻaki mo e hikí?

Marie-Line: Ko e hikí ʻe lava ke hoko ko ha pole. Ko ia, ʻoku mahuʻinga ke ke kumi ha feituʻu te ke ongoʻi lata ai ʻi hoʻo foki ki ai mei he ngāue fakafaifekaú.

Jack: ʻOku ou faʻa vali ʻa homa loto falé. Ko e fanga tokoua ʻi he vaʻá, ʻoku nau ʻiloʻi nai heʻikai ke ma nofo fuoloa, te nau faʻa pehē mai, “Jack, ʻoua te ke hohaʻa ki he valí he taimí ni!”

Ko Marie-Line ʻokú ne poto lelei ʻi hono faʻo ʻema ʻū meʻá! ʻOkú ne faʻo ʻa e meʻa kotoa ʻi he ʻū puha pea fakahingoa ko e “falemālōlō,” “loki mohe,” “peito” mo e hā fua. Ko ia ʻi heʻema aʻu ki homa ʻapi foʻoú, ʻoku faingofua ange ʻema tuku ʻa e ʻū puhá ki honau feituʻu totonú. ʻOkú ne hiki ha lisi ʻo e ʻū meʻa ʻi he puha taki taha koeʻuhi ke faingofua ʻema maʻu ʻa e meʻa ʻokú ma fiemaʻú.

Marie-Line: Koeʻuhi kuó ma ako ke fokotuʻutuʻu maau, ʻoku lava ke ma kamata leva ʻi heʻema taimi-tēpile tuʻumaʻú.

ʻOku anga-fēfē hoʻomo fakataimitēpileʻi homo taimí koeʻuhi ke “fakahoko kakato ʻa [hoʻomo] ngāue fakafaifekaú”?—2 Tīm. 4:5.

Marie-Line: Ko e ʻaho Mōnité, ʻokú ma mālōlō pea teuteu ki he fakatahá. Mei he Tūsité leva, ʻokú ma ʻalu ʻi he ngāue fakafaifekaú.

Jack: Neongo ʻoku ʻi ai ʻa e houa pau ke ma ngāueʻi, ʻoku ʻikai ke ma tokangataha ki ai. Ko e ngāue fakafaifekaú ko e meʻa tefito ia ʻi heʻema moʻuí. Mei he taimi ʻokú ma mavahe ai mei ʻapí ki heʻema fokí, ʻokú ma feinga ke lea ki he tokotaha kotoa ʻoku mau fetaulakí.

Marie-Line: Ko e fakatātaá, ʻi heʻema ʻalu ʻo kai meʻakai, ʻoku ou ʻave maʻu pē ʻa e ʻū tuleki. ʻOku faʻa haʻu ʻa e kakai ʻe niʻihi ʻo kole mai ha ʻū tohi, neongo naʻe teʻeki ke ma tala ange ko e taha kimaua ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. Ko e ʻuhinga ia, ʻokú ma tokanga ai ki heʻema ʻai valá mo e tōʻongá. ʻOku fakatokangaʻi ʻe he kakaí ʻa e ngaahi meʻa peheé.

Jack: ʻOkú ma toe faifakamoʻoni ʻi heʻema hoko ko ha ongo kaungāʻapi lelei. ʻOku ou hiko mo ʻave ʻa e vevé, pea tafi ʻema ngoué. ʻOku fakatokangaʻi ia ʻe homa kaungāʻapí pea ʻeke mai he taimi ʻe niʻihi, “ʻOku ʻi ai ha Tohi Tapu maʻaku?”

Kuó mo faʻa malanga ʻi he feituʻu ngāue tuʻu mavahe. ʻOku ʻi ai ha meʻa makehe mei he ngaahi fononga ko ení?

Jack: ʻI Kiana, ko e ngaahi feituʻu ʻe niʻihi ʻoku faingataʻa ke aʻu ki ai. Naʻá ma faʻa fononga ʻi he maile ʻe 370 (kilomita ʻe 600) ʻi ha uike ʻi he ngaahi hala tokakovi. Ko ʻema ʻaʻahi ki St. Élie, ʻi he vaotā ʻAmasoní, naʻe fakangalongataʻa. Naʻe laui houa ke aʻu ki ai ʻo ngāueʻaki ʻa e fanga fuʻu loli mo e vaka mīsini. Ko e tokolahi taha ʻo e kakai naʻe nofo aí ko e kau keli koula. ʻI he houngaʻia ʻi heʻetau ʻū tohí, naʻe ʻomai ʻe he niʻihi ʻa e fanga kiʻi konga koula ko ha tokoni! ʻI he efiafí, naʻá ma hulu ʻa e taha ʻo e ngaahi vitiō ʻa e kautahá. Naʻe haʻu ki ai ʻa e faʻahinga fakalotofonua tokolahi.

Marie-Line: Ki mui ai, naʻe kole kia Jack ke ne fai ʻa e malanga Fakamanatu ʻi Camopi. Ke aʻu ki aí, naʻá ma fononga ʻi he houa ʻe fā ʻi ha vaka mīsini ʻi he Vaitafe Oyapock. Naʻe hoko ia ko ha hokosia fakafiefia.

Jack: ʻI he mālohi ʻa e tatafe ʻa e vaitafé ʻoku lava ke mātuʻaki fakatuʻutāmaki. ʻOku ou fakapapauʻi atu ʻoku fakatoʻoaloto ke sio ki he tafe vave ko ení ʻi he ofi atu ki ai ʻa e vaká. Ko ha tangata fakaʻuli vaka kuo pau ke ne ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻokú ne faí. Ka ko ha hokosia fakaofo moʻoni ia. Neongo ko e toko 6 pē ʻo kimautolu Fakamoʻoni naʻe ʻi aí, ko e toko 50 naʻa nau maʻu ʻa e Fakamanatú, kau ai ʻa e kau ʻInitia ʻAmeliká!

Marie-Line: Ko e ngaahi hokosia fakakoloa ko ení ʻoku fakatatali mai ki he toʻutupu ʻoku nau loto ke foaki ʻa e meʻa lahi ange kia Sihova. Kuo pau ke ke falala kia Sihova ʻi he ngaahi tuʻunga ko ení, pea ko hoʻo tuí ʻe fakaivimālohiʻi. ʻOkú ma faʻa vakai ki he ngāue ʻa e toʻukupu ʻo Sihová.

Kuó mo ako ʻa e ngaahi lea kehekehe. ʻOkú mo maʻu ʻa e meʻaʻofa ʻo e leá?

Jack: ʻIkai ʻaupito. Naʻá ku ako ʻa e ngaahi lea ko ení koeʻuhi naʻe ʻi ai ha fiemaʻu. Naʻe pau ke u fakahoko ʻa e Ako Taua Leʻo ʻi Sranantongoa ki muʻa ke u fai ha lau Tohi Tapu! Naʻá ku ʻeke ki ha tokoua pe naʻe fēfē ʻeku fakahoko iá. Naʻá ne tali, “ʻI he taimi ʻe niʻihi naʻe ʻikai ke mau mahinoʻi ʻa e ngaahi lea ʻe niʻihi, ka naʻe lelei ʻaupito.” Naʻe tokoni lahi ʻa e fānaú. ʻI heʻeku fai ha fehālākí, te nau tala mai, he naʻe ʻikai tala mai ia ʻe he kakai lalahí. Naʻá ku ako ʻa e meʻa lahi mei he fānaú.

Marie-Line: ʻI he feituʻu ngāue ʻe taha, naʻe ʻi ai ʻeku kau ako Tohi Tapu ʻi he lea faka-Falanisē, faka-Potukali mo Sranantongo. Naʻe fokotuʻu mai ʻe ha tuofefine ke u kamata mo e lea faingataʻa tahá pea fakaʻosi ki he lea ʻoku ou maheni lelei mo iá. Naʻe vave ke u mahinoʻi ʻa e fakapotopoto ʻo e faleʻi ko iá.

ʻI he ʻaho ʻe taha, naʻe ʻi ai ʻeku ako Tohi Tapu ʻi he lea Sranantongo pea ko e ako hono uá ʻi he lea faka-Potukali. ʻI heʻeku kamata ʻa e ako hono uá, naʻe tala mai ʻe he tuofefine naʻá ma ʻalú, “Marie-Line, ʻoku ou tui ʻoku ʻi ai ha palopalema!” Naʻá ku ʻiloʻi naʻá ku lea ki ha fefine Pelēsila ʻi he lea Sranantongo kae ʻikai ʻi he lea faka-Potukalí!

Kuo ʻofaʻi lahi kimoua ʻe he faʻahinga kuó mo ngāue ki aí. Kuo anga-fēfē hoʻomo malava ke ʻunuʻunu ofi ki he fanga tokouá?

Jack: ʻOku pehē ʻi he Palōveepi 11:25: “Ko e tokotaha nima-homó ʻe lakalakaimonū.” ʻOku ʻikai ke ma toumoua ke foaki atu kimaua ki he niʻihi kehé. ʻI he fekauʻaki mo hono fakaleleiʻi ʻa e Fale Fakatahaʻangá, kuo tala mai ʻe he niʻihi: “Tuku ki he kau malangá ke nau fai ia.” Ka ʻoku ou pehē: “Ka, ko e tokotaha malanga pē mo au. Ko ia kapau ʻoku ʻi ai ha ngāue ke fakahoko, ʻoku ou loto ke ʻi ai.” Neongo ko kitautolu kotoa ʻoku tau fiemaʻu ha taimi maʻatautolu, ʻokú ma faʻa fakamanatu pē kia kimaua ʻoku ʻikai ke ma loto ke fakaʻatā eni ke ne taʻofi kimaua mei he failelei ki he niʻihi kehé.

Marie-Line: ʻOkú ma feinga ke fakahāhā ʻa e mahuʻingaʻia fakafoʻituitui ʻi hotau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné. ʻI he founga ko iá, ʻokú ma ʻiloʻi ai ʻa e taimi ʻoku fiemaʻu ai ʻe ha taha ke tokangaʻi ʻenau fānaú pe ʻomi kinautolu mei he ʻapiakó. ʻOku lava leva ke ma fokotuʻutuʻu ʻema ngaahi palaní ke faingamālie ke tokoni. ʻOkú ma fakatupulekina ai ha haʻi vāofi mo e niʻihi kehé, ʻo mateuteu ke tokoni kiate kinautolu ʻi heʻenau fiemaʻu iá.

Ko e hā ʻa e ngaahi tāpuaki kuó mo maʻu mei he ngāue ʻi he feituʻu ʻoku lahi ange ai ʻa e fiemaʻú?

Jack: Kuo hoko ʻa e ngāue taimi-kakató ʻo fakakoloa ki heʻema moʻuí. Kuó ma ofi maʻu pē ki natula, ʻo fiefia ʻi he fakatupu kehekehe ʻa Sihová. Neongo naʻe ʻi ai ʻa e ngaahi pole, ʻokú ma maʻu ʻa e nonga ʻi loto koeʻuhi ʻokú ma ʻilo ʻokú ma maʻu ʻa e poupou ʻa e kakai ʻa e ʻOtuá ʻi ha feituʻu pē.

ʻI heʻeku kei talavoú, naʻe tuku pilīsone au ʻi Kiana Falanisē koeʻuhi ko ʻeku tuʻu-ʻatā faka-Kalisitiané. Naʻe ʻikai ʻaupito te u fakakaukau te u toe foki ki ai ʻi ha ʻaho ko ha misinale pea fakaʻatā ke ʻaʻahi ki ai ko ha faifekau. Ko e moʻoni, ko Sihova ʻokú ne nima-homo ʻi heʻene ngaahi tāpuakí!

Marie-Line: Ko ʻeku fiefia lahi tahá ko hono foaki atu au ki he niʻihi kehé. ʻOkú ma fiefia ʻi he ngāue kia Sihová. Kuo toe tohoakiʻi ai kimaua ke vāofi ange ko ha ongo meʻa mali. ʻI ha taimi, ʻe ʻeke mai ʻe Jack pe ʻe lava ke ma fakaafeʻi mai ha ongo meʻa ʻokú na loto-siʻi ki ha houa kai. ʻOku ou faʻa pehē, “Ko e meʻa tofu pē ena naʻá ku fakakaukau ki aí!” Ko e meʻa ia naʻe hokó.

Jack mo Marie-Line Bergame.

Jack: Ki muí ni, naʻe maʻu au ʻe he kanisā ʻi he lama ʻo e tangamimí. Neongo ʻoku ʻikai saiʻia ʻa Marie-Line ke fanongo fekauʻaki mo ia, naʻá ku tala ange kiate ia: “ʻOfaʻanga, kapau te u mate ʻapongipongi, heʻikai te u mate kuó u vaivai. Ka te u mate fiemālie, ʻi he ʻiloʻi kuo fonu ʻeku moʻuí ʻi he ngaahi meʻa fakalaumālie, pea mo e ngaahi meʻa ʻaonga.”—Sēn. 25:8.

Marie-Line: Kuo fakaava mai ʻe Sihova ʻa e ngaahi matapā taʻeʻamanekina pea fakaʻatā kimaua ke fai ʻa e ngaahi meʻa naʻe ʻikai ʻaupito te ma ʻamanekina. Kuo fonu moʻoni ʻema moʻuí ʻi he ngaahi meʻa lelei. ʻI he tuipau kakato ki he ʻOtuá, pe ko fē pē ʻa e feituʻu ʻoku kole mai ʻe heʻene kautahá ke ma ʻalu ki ai, ko e feituʻu ia te ma ʻalu ki aí!

a Ko Sranantongo ʻoku fio ai ʻa e kau lea faka-Pilitānia, faka-Hōlani, faka-Potukali mo e faka-ʻAfilika, ʻo tupu mei he kau pōpulá.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share