KUPU AKO 27
ʻOua ʻe Fakakaukau Kiate Koe ʻo Mahulu Hake Ia ʻi he Meʻa ʻOku Totonú
“ʻOku ou tala . . . ki he tokotaha kotoa ʻi hena ʻi homou lotolotongá ke ʻoua ʻe fakakaukau kiate ia tonu ʻo mahulu hake ia ʻi he meʻa ʻoku totonu ke fakakaukau ki aí, ka ke fakakaukau ʻi ha founga ʻoku hā ai ʻa hono maʻu ʻa e fakakaukau leleí.”—LOMA 12:3.
HIVA 35 Houngaʻia he Kātaki Fakaʻotuá
ʻI HE KUPÚ NIa
1. Fakatatau ki he Filipai 2:3, ʻoku anga-fēfē tokoni ʻa e anga-fakatōkilaló ki hono maʻu ha vahaʻangatae lelei mo e niʻihi kehé?
ʻOKU tau fakamoʻulaloa anga-fakatōkilalo ki he ngaahi tuʻunga ʻa Sihová, ʻo lāuʻilo ko Sihova ʻokú ne ʻiloʻi maʻu pē ʻa e meʻa ʻoku lelei taha kiate kitautolú. (ʻEf. 4:22-24) ʻOku ueʻi kitautolu ʻe he anga-fakatōkilaló ke tau fakamuʻomuʻa ʻa e finangalo ʻo Sihová ʻi haʻatautolú pea ke vakai ki he niʻihi kehé ʻoku nau māʻolunga ange ʻiate kitautolu. Ko hono olá, te tau maʻu ai ha vahaʻangatae lelei mo Sihova pea mo hotau kaungātuí.—Lau ʻa e Filipai 2:3.
2. Ko e hā naʻe fakahaaʻi ʻe he ʻapositolo ko Paulá, pea ko e hā te tau lāulea ki ai ʻi he kupu ko ení?
2 Neongo ia, kapau heʻikai ke tau tokanga, ʻe lava ke tākiekina kitautolu ʻe he kakai pōlepole mo siokita ʻi he fokotuʻutuʻu ʻa Sētané.b ʻOku ngalingali ko ha meʻa fakatuʻutāmaki eni naʻe hoko ki he niʻihi ʻi he ʻuluaki senituli T.S., he naʻe tohi ʻe he ʻapositolo ko Paulá ki he kau Lomá: “ʻOku ou tala . . . ki he tokotaha kotoa ʻi hena ʻi homou lotolotongá ke ʻoua ʻe fakakaukau kiate ia tonu ʻo mahulu hake ia ʻi he meʻa ʻoku totonu ke fakakaukau ki aí, ka ke fakakaukau ʻi ha founga ʻoku hā ai ʻa hono maʻu ʻa e fakakaukau leleí.” (Loma 12:3) Naʻe fakahaaʻi ʻe Paula ʻoku fiemaʻu ke tau fakakaukau fekauʻaki mo kitautolu tonu. Kae kehe, ʻe tokoniʻi kitautolu ʻe he anga-fakatōkilaló ke tau maʻu ha vakai mafamafatatau kiate kitautolu tonu. ʻE lāulea ʻa e kupu ko ení ki he tafaʻaki ʻe tolu ʻa ia ʻe tokoniʻi ai kitautolu ʻe he anga-fakatōkilaló ke fakaʻehiʻehi mei he fakakaukau tōtuʻa fekauʻaki mo kitautolú. Ko e ngaahi tafaʻaki ko iá (1) ko ʻetau nofo malí, (2) ko e monū ʻo e ngāué, mo e (3) ko ʻetau ngāueʻaki ʻa e mītia fakasōsialé.
FAKAHĀHĀ ʻA E ANGA-FAKATŌKILALÓ ʻI HOʻO NOFO MALÍ
3. Ko e hā ʻoku ngalingali ai ke hoko ha taʻefelotoi ʻi he nofo malí, pea ʻoku anga-fēfē ʻa e fakafeangai ki ai ʻa e niʻihi?
3 Naʻe faʻu ʻe Sihova ʻa e nofo malí ke hoko ko ha matavai ʻo e fiefia ki ha husepāniti mo e uaifi. Neongo ia, ʻoku ʻikai ha taha ʻe haohaoa, ko ia ʻoku ngalingali ʻe ʻi ai ha taʻefelotoi. Ko hono moʻoní, naʻe tohi ʻe Paula ki he faʻahinga ʻoku malí ke nau ʻamanekina ʻe ʻi ai ha mamahi. (1 Kol. 7:28) ʻOku fakatokangaʻi ʻe he niʻihi ʻoku nau faʻa kē mo honau hoa malí, pea ʻoku nau fakamulitukuʻaki naʻe ʻikai pē ko hano fika. Kapau kuo tākiekina kinautolu ʻe he māmaní, te nau fakavave ke pehē ko e solovaʻangá pē ʻa e veté. Te nau ongoʻi ko e meʻa mahuʻinga tahá ke fakakaukau pē ki he lelei ʻanautolú.
4. Ko e hā kuo pau ke tau fakaʻehiʻehi mei aí?
4 Kuo pau ke tau fakaʻehiʻehi mei he hoko ʻo taʻefiemālie ʻi heʻetau nofo malí. ʻOku tau lāuʻilo ko e makatuʻunga Fakatohitapu pē ʻe taha ki he veté ko e fehokotaki fakasino taʻetaau. (Māt. 5:32) Ko ia ʻi heʻetau fehangahangai mo e mamahi naʻe lave ki ai ʻa Paulá, heʻikai ke tau loto ke fakaʻatā ʻa e pōlepolé ke ne ʻai kitautolu ke fifili: ‘ʻOku fakalato ʻi he nofo mali ko ení ʻeku ngaahi fiemaʻú? ʻOku ou maʻu ʻa e ʻofa ʻoku ou tuha mo iá? Te u fiefia lahi ange kapau te u mali mo ha taha kehe?’ Fakatokangaʻi ʻa e hā mai ʻa e siokitá ʻi he ngaahi fehuʻi ko iá. Ko e poto ʻo e māmaní te ne tala atu ke ke muimui pē ki he anga ho lotó mo e meʻa te ne ʻai koe ke ke fiefiá, neongo kapau ʻoku ʻuhinga iá ke fakangata ai hoʻo nofo malí. Ko e poto fakaʻotuá ʻoku tala mai ai ʻoku totonu ke “ʻoua ʻe kumi pē ki he lelei ʻa kimoutolú, kae kumi foki ki he lelei ʻa e niʻihi kehé.” (Fil. 2:4) ʻOku finangalo ʻa Sihova ke tuʻuloa hoʻomo nofo malí, kae ʻikai ko hono fakangata ia. (Māt. 19:6) ʻOkú ne finangalo ke ke ʻuluaki fakakaukau kiate ia, kae ʻikai kiate koe pē.
5. Fakatatau ki he ʻEfesō 5:33, ʻoku totonu ke fēfē ʻa e fefakafeangaiʻaki ʻa ha husepāniti mo ha uaifi?
5 Ko ha husepāniti mo ha uaifi ʻoku totonu ke na feʻofaʻaki mo fefakaʻapaʻapaʻaki. (Lau ʻa e ʻEfesō 5:33.) ʻOku akoʻi mai ʻi he Tohi Tapú ke tau tokangataha ki he foaki atú kae ʻikai ki he maʻu maí. (Ngā. 20:35) Ko e hā ʻa e ʻulungaanga te ne tokoniʻi ha ongo meʻa mali ke fakahāhā ʻa e ʻofá mo e fakaʻapaʻapá? Ko e anga-fakatōkilaló. Ko e ngaahi husepāniti mo e uaifi anga-fakatōkilaló te nau kumi, ʻo ʻikai ki he lelei pē ʻa kinautolú, ka “ki he lelei ʻa e tokotaha kehé.”—1 Kol. 10:24.
ʻI he ʻikai feʻauʻauhí, ko ha ongo meʻa anga-fakatōkilalo te na ngāue fakataha ko ha timi (Sio ki he palakalafi 6)
6. Ko e hā ʻokú ke ako mei he fakamatala ʻa Steven mo Stephanie?
6 Kuo tokoniʻi ʻe he anga-fakatōkilaló ʻa e ngaahi hoa mali Kalisitiane tokolahi ke nau fiefia lahi ange ʻi heʻenau nofo malí. Ko e fakatātaá, ʻoku pehē ʻe ha husepāniti ko Steven: “Kapau ʻokú ke timi mo ho hoá, te mo ngāue fakataha, tautefito ʻi he ʻi ai ʻa e ngaahi palopalemá. ʻI he ʻikai fakakaukau ‘ko e hā ʻoku lelei taha kiate aú?’ Te ke fakakaukau ‘ko e hā ʻoku lelei taha kiate kimauá?’” ʻOku ongoʻi pehē pē mo hono uaifí, ʻa Stephanie. “ʻOku ʻikai ha taha ʻe fie nofo mo hano fili,” ko ʻene laú ia. “ʻI he hoko ha taʻefelotoi, ʻokú ma feinga ke ʻiloʻi ʻa e palopalemá. ʻOkú ma lotu leva, fai ha fekumi pea fetalanoaʻaki ki ai. ʻOkú ma tauʻi ʻa e palopalemá, kae ʻikai ke ma kē.” ʻOku maʻu ʻaonga moʻoni ʻa e ngaahi husepānití mo e uaifí ʻi he taimi ʻoku ʻikai ke nau fakakaukau ai kiate kinautolu tonu ʻo mahulu hake ia ʻi he meʻa ʻoku totonú.
TAUHI KIA SIHOVA ʻI HE “ANGA-FAKATŌKILALO”
7. Ko e hā ʻa e vakai ʻoku totonu ke maʻu ʻe ha tokoua ʻi heʻene maʻu ha monū ʻo e ngāué?
7 ʻOku tau vakai ko ha monū ia ke ngāue kia Sihova ʻi ha founga pē ʻoku tau malava. (Saame 27:4; 84:10) Kapau ʻoku malava ha tokoua ke fakafaingamālieʻi ia ki ha monū makehe ʻo e ngāué, ʻoku fakaongoongoleleiʻi ia. Ko hono moʻoní, ʻoku pehē ʻi he Tohi Tapú: “Kapau ʻoku ʻi ai ha tangata ʻoku kakapa atu ke hoko ko ha mātuʻa, ʻokú ne holi ki ha ngāue lelei.” (1 Tīm. 3:1) Kae kehe, ʻi heʻene maʻu ha vāhenga-ngāue, ʻoku totonu ke ʻoua te ne fakakaukau kiate ia ʻo mahulu hake ia ʻi he meʻa ʻoku totonú. (Luke 17:7-10) ʻOku totonu ko ʻene taumuʻá ke ngāue anga-fakatōkilalo maʻá e niʻihi kehé.—2 Kol. 12:15.
8. Ko e hā ʻoku tau ako mei he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Taiotifi, ʻŪsaia mo ʻApisalomé?
8 ʻOku ʻi he Tohi Tapú ʻa e ngaahi faʻifaʻitakiʻanga fakaefakatokanga fekauʻaki mo e kakai naʻa nau fakakaukau tōtuʻa kiate kinautolu. Ko Taiotifi naʻá ne taʻefakanānā ʻi heʻene feinga ke “takimuʻa” ʻi he fakatahaʻangá. (3 Sio. 9) Ko ʻŪsaia naʻá ne pōlepole ʻi heʻene feinga ke fai ha ngāue naʻe ʻikai ke vaheʻi ange ʻe Sihova kiate ia. (2 Kal. 26:16-21) Ko ʻApisalome naʻá ne feinga olopoto ke maʻu ʻa e poupou ʻa e kakaí koeʻuhi naʻá ne loto ke hoko ko e tuʻi. (2 Sām. 15:2-6) Hangē ko ia ʻoku fakahaaʻi mahino ʻi he ngaahi fakamatala Fakatohitapu ko iá, ʻoku ʻikai ke hōifua ʻa Sihova ki he kakai ʻoku nau kumi ki he lāngilangi pē ʻonautolú. (Pal. 25:27) Faai atu pē, ko e pōlepolé mo e fie ongoongoá ʻoku taki atu pē ki he fakatamaki.—Pal. 16:18.
9. Ko e hā ʻa e faʻifaʻitakiʻanga naʻe fokotuʻu mai ʻe Sīsuú?
9 ʻI hono kehe mei he faʻifaʻitakiʻanga fakaefakatokanga ko iá, fakakaukau kia Sīsū, “ʻa ia, neongo naʻá ne hangē ko e ʻOtuá, naʻe ʻikai ʻi ai haʻane fakakaukau ke ne puketuʻu ʻa e tuʻunga ko iá, ʻa ia, ke ne hoko ai ʻo tatau mo e ʻOtuá.” (Fil. 2:6) Ko Sīsū, ʻa ia ʻokú ne maʻu ʻa e mafai fika ua pē kia Sihová, ʻoku ʻikai ke ne fakakaukau kiate ia ʻo mahulu hake ia ʻi he meʻa ʻoku totonú. Naʻá ne tala ange ki heʻene kau ākongá: “Ko e tokotaha ʻokú ne ʻai ia ko ha tokotaha siʻi ange ʻi he kotoa ʻo kimoutolú ko e tokotaha ia ʻoku lahí.” (Luke 9:48) He tāpuaki ē ke ngāue mo e kau tāimuʻa, kau sevāniti fakafaifekau, kau mātuʻa mo e kau ʻovasia sēketi, ʻa ia ʻoku nau faʻifaʻitaki kia Sīsū ʻi hono fakahāhā ʻa e anga-fakatōkilaló! Ko e kau sevāniti anga-fakatōkilalo ʻa Sihová ʻoku nau tokoni ki he laumālie anga-ʻofa ʻokú ne fakaʻilongaʻi ʻa e kautaha ʻa e ʻOtuá.—Sione 13:35.
10. Ko e hā ʻoku totonu ke ke faí kapau ʻokú ke ongoʻi ʻoku ʻikai ke fai ha ngāue ki he ngaahi palopalema ʻi he fakatahaʻangá?
10 Kae fēfē kapau ʻoku hā ngali ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi palopalema ʻi he fakatahaʻangá pea ʻokú ke ongoʻi ʻoku ʻikai ke fai ha ngāue ki ai? ʻI he ʻikai ke lāungá, ʻe lava ke ke fakahāhā ʻa e anga-fakatōkilaló ʻaki ʻa e poupou ki he faʻahinga ʻoku nau takimuʻá. (Hep. 13:17) Ke tokoniʻi koe ke fai iá, ʻeke hifo kiate koe: ‘Ko e ngaahi palopalema ʻoku ou sio ki aí ʻoku fuʻu mafatukituki pea fiemaʻu ke fakatonutonu? Ko e taimi totonu eni ke fakatonutonu ai iá? ʻOku ou ʻi ha tuʻunga ke fakatonutonu ia? ʻOku ou feinga moʻoni ke pouaki ʻa e fāʻūtahá pe ʻoku ou feinga ke pouaki pē au?’
Ko e faʻahinga fua fatongiá ʻoku totonu ke ʻiloʻi kinautolu ʻaki ʻenau malavá pehē ki heʻenau anga-fakatōkilaló (Sio ki he palakalafi 11)c
11. Fakatatau ki he ʻEfesō 4:2, 3, ko e hā ʻa e ola hoʻo ngāue kia Sihova ʻi he anga-fakatōkilaló?
11 ʻOku fakamahuʻingaʻi lahi ange ʻe Sihova ʻa e anga-fakatōkilaló ʻi he malavá pea mo e fāʻūtahá ʻi he lavameʻá. Ko ia ai, fai ho lelei tahá ke ngāue kia Sihova ʻi he anga-fakatōkilalo. ʻI hoʻo fai peheé, te ke pouaki ai ʻa e fāʻūtaha ʻi he fakatahaʻangá. (Lau ʻa e ʻEfesō 4:2, 3.) Kau longomoʻui ʻi he ngāue fakafaifekaú. Kumi ki he ngaahi founga ke ngāue ai maʻá e niʻihi kehé ʻaki hono fai ʻa e ngaahi meʻa lelei maʻa kinautolu. Hoko ʻo anga-talitali kakai ki he tokotaha kotoa, kau ai ʻa e faʻahinga ʻoku ʻikai hanau fatongia ʻi he fakatahaʻangá. (Māt. 6:1-4; Luke 14:12-14) ʻI hoʻo ngāue anga-fakatōkilalo fakataha mo e fakatahaʻangá, heʻikai ngata pē hono fakatokangaʻi ʻe he niʻihi kehé hoʻo malavá kae pehē foki ki hoʻo anga-fakatōkilaló.
FAKAHĀHĀ ʻA E ANGA-FAKATŌKILALÓ ʻI HOʻO NGĀUEʻAKI ʻA E MĪTIA FAKASŌSIALÉ
12. ʻOku fakalototoʻaʻi kitautolu ʻe he Tohi Tapú ke maʻu ha ngaahi kaumeʻa? Fakamatalaʻi.
12 Naʻe ngaohi kitautolu ʻe Sihova ke tau fiefia ʻi he feohi mo e ngaahi kaumeʻá mo hotau fāmilí. (Saame 133:1) Naʻe maʻu ʻe Sīsū ʻa e ngaahi kaumeʻa lelei. (Sione 15:15) ʻOku fakamatalaʻi ʻi he Tohi Tapú ʻa e ʻaonga hono maʻu ʻa e ngaahi kaumeʻa moʻoní. (Pal. 17:17; 18:24) Pea ʻoku tala mai ai ʻoku ʻikai lelei ke tau fakamavaheʻi kitautolu. (Pal. 18:1) ʻOku ongoʻi ʻe he tokolahi ko e mītia fakasōsialé ʻa e founga ke maʻu ai ʻa e ngaahi kaumeʻa lahi pea fakaʻehiʻehi ai mei he ongoʻi taʻelatá. Kae kehe, ʻoku fiemaʻu ke tau tokanga ki hono ngāueʻaki ʻa e founga fetuʻutaki ko ení.
13. Ko e hā ʻoku hehema ai ʻa e niʻihi ʻoku nau ngāueʻaki ʻa e mītia fakasōsialé ke ongoʻi taʻelata mo loto-mafasiá?
13 Kuo fakamoʻoniʻi ʻi he ngaahi akó ko e kakai ʻoku nau fakamoleki ʻa e taimi lahi ʻi hono vakaiʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻi he mītia fakasōsialé ʻoku aʻu nai ʻo nau ongoʻi taʻelata mo loto-mafasia. Ko e hā hono ʻuhingá? Ko e ʻuhinga nai ʻe taha ko e kakaí ʻoku nau faʻa tuku atu honau ngaahi tā ʻi he mītia fakasōsialé ʻo fakahaaʻi ʻa e meʻa ʻoku hoko ʻi heʻenau moʻuí, kau ai honau ngaahi tā, ko honau ngaahi kaumeʻá mo e ngaahi feituʻu fakalata naʻa nau ʻalu ki ai. Ko ha tokotaha ʻokú ne sio ʻi he ngaahi tā ko iá te ne fakahoa nai ia ki heʻene moʻuí tonu ʻoku ʻikai ke fakalata—pe taʻeoli. “Naʻá ku ongoʻi taʻefiemālie ʻi heʻeku sio ki he niʻihi kehé naʻa nau fiefia ʻi he fakaʻosinga uiké ka u taʻeoliʻia pē ʻi ʻapi,” ko e lau ia ha tuofefine Kalisitiane taʻu 19.
14. ʻE lava fēfē ke tokoni ʻa e akonaki ʻi he 1 Pita 3:8 ki heʻetau ngāueʻaki ʻo e mītia fakasōsialé?
14 Ko hono moʻoní, ko e mītia fakasōsialé ʻe lava ke ngāueʻaki ia ki ha taumuʻa lelei—ko e fakatātaá, ke fetuʻutaki mo e fāmilí mo e ngaahi kaumeʻá. Ka kuó ke fakatokangaʻi ko e niʻihi ʻo e ngaahi meʻa ʻoku tuku atu ʻe he kakaí ʻi he mītia fakasōsialé ʻoku fakataumuʻa ki hono pouaki pē kinautolu? “Sio mai kiate au” ʻoku hā ngali ko e pōpoaki ia ʻoku nau loto ke fakahaaʻi maí. ʻOku aʻu ʻo tuku atu ʻe he niʻihi ʻa e ngaahi lau taʻefakaʻapaʻapa mo fakalielia ʻi honau ngaahi tā tonu pe fekauʻaki mo e ngaahi tā ʻo e niʻihi kehé. ʻOku mātuʻaki fehangahangai eni mo e anga-fakatōkilalo mo e kaungāongoʻi ʻa ia ʻoku fakalototoʻaʻi ʻa e kau Kalisitiané ke nau fakatupulekiná.—Lau ʻa e 1 Pita 3:8.
Kapau ʻokú ke tuku atu ha meʻa he ʻinitanetí, ʻokú ke fakahaaʻi ai ʻokú ke pōlepole pe anga-fakatōkilalo? (Sio ki he palakalafi 15)
15. ʻE lava fēfē ke tokoniʻi kitautolu ʻe he Tohi Tapú ke fakaʻehiʻehi mei hono pouaki pē kitá?
15 Kapau ʻokú ke ngāueʻaki ʻa e mītia fakasōsialé, ʻeke hifo: ‘Ko e ngaahi fakamatala, tā pe vitiō nai ʻoku ou tuku atú ʻoku ou fakahaaʻi atu ai ki he niʻihi kehé ʻoku ou pōlepole? Te u ʻai nai ʻa e niʻihi kehé ke nau loto-kovi?’ ʻOku pehē ʻi he Tohi Tapú: “Ko e meʻa kotoa pē ʻi he māmaní—ʻa e holi ʻo e kakanó pea mo e holi ʻo e matá pea mo e fiehāʻaki ʻa e meʻa ʻokú te maʻú—ʻoku ʻikai tupu ia mei he Tamaí, ka ʻoku tupu ia mei he māmaní.” (1 Sio. 2:16) ʻOku fakalea ʻi ha liliu Tohi Tapu ʻa e kupuʻi lea “fiehāʻaki ʻa e meʻa ʻokú te maʻú” ko e “fiemahuʻinga.” ʻOku ʻikai ongoʻi ʻe he kau Kalisitiané ʻoku fiemaʻu ke nau pouaki pē kinautolu. ʻOku nau muimui ki he ekinaki ʻa e Tohi Tapú: “ʻAi ke ʻoua te tau hoko ʻo hīkisia, ʻo fakatupunga ha feʻauʻauhi, mo e femehekaʻaki.” (Kal. 5:26) ʻE tokoniʻi kitautolu ʻe he anga-fakatōkilaló ke fakaʻehiʻehi mei hono uesia kitautolu ʻe he laumālie ʻo e māmaní ki hono pouaki pē kitá.
“FAKAKAUKAU ʻI HA FOUNGA ʻOKU HĀ AI ʻA HONO MAʻU ʻA E FAKAKAUKAU LELEÍ”
16. Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau fakaʻehiʻehi mei he pōlepolé?
16 ʻOku fiemaʻu ke tau fakatupulekina ʻa e anga-fakatōkilaló koeʻuhi ko e faʻahinga ʻoku pōlepolé ʻoku ʻikai ke nau maʻu “ʻa e fakakaukau leleí.” (Loma 12:3) Ko e kakai pōlepolé ʻoku nau loto-fekeʻikeʻi mo fakamafutofuta. Ko ʻenau fakakaukaú mo e tōʻongá ʻoku faʻa fakatupu loto-mamahi pē kiate kinautolu pea mo e niʻihi kehé. Kapau heʻikai ke nau liliu ʻa e anga ʻenau fakakaukaú, ko honau ʻatamaí ʻe fakakuihi mo fakameleʻi ia ʻe Sētane. (2 Kol. 4:4; 11:3) ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ko ha tokotaha anga-fakatōkilalo ʻokú ne maʻu ʻa e fakakaukau leleí. ʻOkú ne maʻu ha vakai mafamafatatau mo fakaʻatuʻi kiate ia tonu, ʻo lāuʻilo ʻoku māʻolunga ange ʻa e niʻihi kehé ʻiate ia ʻi he ngaahi founga lahi. (Fil. 2:3) Pea ʻokú ne ʻiloʻi “ʻoku talitekeʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e kau hīkisiá, ka ʻokú ne foaki ʻa e ʻofa maʻataʻataá ki he kau anga-fakatōkilaló.” (1 Pita 5:5) Ko e faʻahinga ʻoku fakakaukau leleí ʻoku ʻikai ke nau loto ke hoko ko ha fili ʻo Sihova.
17. Ko e hā kuo pau ke tau fai ke hanganaki anga-fakatōkilaló?
17 Ke hanganaki anga-fakatōkilaló, kuo pau ke tau ngāueʻaki ʻa e akonaki ʻa e Tohi Tapú ke “huʻi atu ʻa e angaʻitangata motuʻá mo ʻene ngaahi tōʻongá, pea [tau] kofuʻaki [kitautolu] ʻa e angaʻitangata foʻoú.” ʻOku fiemaʻu ki ai ʻa e ngāue lahi. ʻOku fiemaʻu ke tau ako ʻa e faʻifaʻitakiʻanga ʻa Sīsuú pea feinga ke faʻifaʻitaki kiate ia ʻi he ofi taha ʻe ala lavá. (Kol. 3:9, 10; 1 Pita 2:21) Ka ʻoku tuha ia mo e feingá. ʻI heʻetau fakatupulekina ʻa e anga-fakatōkilaló, ʻe fiefia ange ai ʻetau moʻui fakafāmilí, te tau pouaki ai ʻa e fāʻūtaha ʻi he fakatahaʻangá, pea te tau ʻilo ai ʻa e founga ke fakaʻehiʻehi ai mei hono ngāuehalaʻaki ʻa e mītia fakasōsialé. Hiliō he meʻa kotoa, te tau maʻu ai ʻa e tāpuaki mo e hōifua ʻa Sihová.
HIVA 19 Talaʻofa ʻa e ʻOtuá ki ha Palataisi
a ʻI he ʻahó ni, ʻoku tau moʻui ʻi ha māmani ʻoku fonu ʻi he kakai pōlepole mo siokita. ʻOku fiemaʻu ke tau tokanga ke ʻoua ʻe uesia kitautolu ʻe heʻenau tōʻongá. ʻE lāulea ʻa e kupu ko ení ki he tafaʻaki ʻe tolu ʻa ia ʻoku totonu ke ʻoua te tau fakakaukau ai kiate kitautolu tonu ʻo mahulu hake ia ʻi he meʻa ʻoku totonú.
b LEA MO HONO ʻUHINGA: Ko ha tokotaha pōlepole ʻokú ne hehema ke fakakaukau tōtuʻa fekauʻaki mo ia tonu ʻo laka ange ia ʻi he niʻihi kehé. Ko ia, ko ha tokotaha pōlepole ʻokú ne siokita. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ko e anga-fakatōkilaló ʻokú ne tokoniʻi ha taha ke ʻoua ʻe siokita. Ko e anga-fakatōkilaló ʻoku ʻuhinga ia ko e ʻatā mei he pōlepolé pe hīkisiá, ʻo fakakaukau fakatōkilalo.
c FAKAMATALA ʻO E FAKATĀTĀ: Ko ha mātuʻa ʻokú ne maʻu ʻa e malava ke malanga ʻi ha fakataha-lahi pea tokangaʻi ʻa e fanga tokoua kehé, ʻokú ne toe houngaʻia ʻi he monū ke takimuʻa ʻi he ngāue fakafaifekaú mo hono fakamaʻa ʻa e Fale Fakatahaʻangá.