Ko e Hā ʻa e Kikite?
Tali ʻa e Tohi Tapú
Ko e kikité ko ha pōpoaki ia naʻe fakamānavaʻi ʻe he ʻOtuá, ko ha meʻa fakahā mei he ʻOtuá. ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú ko e kau palōfitá naʻa nau “lea mei he ʻOtuá . . . ʻi hono ueʻi kinautolu ʻe he laumālie māʻoniʻoní.” (2 Pita 1:20, 21) Ko ia ai ko ha palōfita ko ha tokotaha ia ʻokú ne maʻu ʻa e pōpoaki ʻa e ʻOtuá pea fakahoko ia ki he niʻihi kehé.—Ngāue 3:18.
Naʻe anga-fēfē hono maʻu ʻe he kau palōfitá ʻa e fakamatalá mei he ʻOtuá?
Naʻe ngāueʻaki ʻe he ʻOtuá ha ngaahi founga kehekehe ke fakahoko ʻene ngaahi fakakaukaú ki heʻene kau palōfitá:
Tohi. Naʻe ngāueʻaki ʻe he ʻOtuá ʻa e founga ko ení ʻo ʻikai tuʻo taha pē ʻi heʻene ʻoange fakahangatonu kia Mōsese ʻa e Fekau ʻe Hongofulú ʻa ia naʻe tohi ʻi ha ongo lauʻimaka.—ʻEkisoto 31:18.
Fakahoko tala ngutu fakafou ʻi he kau ʻāngeló. Ko e fakatātaá, naʻe ngāueʻaki ʻe he ʻOtuá ha ʻāngelo ke ne tala ange kia Mōsese ʻa e pōpoaki te ne ʻave kia Felo ʻo ʻIsipité. (ʻEkisoto 3:2-4, 10) Kapau naʻe mātuʻaki mahuʻinga ʻa e fakalea tonu mātē, naʻe fakahinohino ʻe he ʻOtuá ki he kau ʻāngeló ke tala kae tohi ʻene pōpoakí, hangē ko ia naʻá ne fai ʻi heʻene tala kia Mōsese: “Te ke hiki ʻa e ngaahi leá ni, koeʻuhí ʻi he fakatatau ki he ngaahi leá ni, ʻoku ou fai ai ha fuakava mo koe pea mo ʻIsileli.”—ʻEkisoto 34:27.a
Vīsone. ʻI he taimi ʻe niʻihi naʻe ʻoange eni ki he kau palōfitá lolotonga ia naʻa nau ʻā mo ʻiloʻi lelei ʻa e meʻa kotoa. (ʻAisea 1:1; Hapakuke 1:1) Ko e vīsone ʻe niʻihi naʻe maeʻeeʻa lelei ʻo kau tonu ki ai ʻa e faʻahinga naʻe ʻi aí. (Luke 9:28-36; Fakahā 1:10-17) ʻI he ngaahi taimi kehe, naʻe ʻoange ʻa e ngaahi vīsoné ki ha tokotaha lolotonga ia haʻane moʻutāfuʻua. (Ngāue 10:10, 11; 22:17-21) Naʻe toe fakahoko mai ʻe he ʻOtuá ʻene pōpoakí ʻi ha ngaahi misi lolotonga ʻa e mohe ʻa e palōfitá.—Taniela 7:1; Ngāue 16:9, 10.
Tataki ʻenau fakakaukaú. Naʻe tataki ʻe he ʻOtuá ʻa e fakakaukau ʻene kau palōfitá ke nau ʻoatu ʻene pōpoakí. Ko e meʻa eni ʻoku ʻuhinga ki ai ʻa e fakamatala ʻi he Tohi Tapú: “Ko e potu Folofola kotoa pē kuo fakamānavaʻi ia ʻe he ʻOtuá.” (2 Tīmote 3:16) Naʻe ngāueʻaki ʻe he ʻOtuá hono laumālie māʻoniʻoní, pe ivi ngāué, ke “fakamānavaʻi” ʻene ngaahi fakakaukaú ki he ʻatamai ʻo ʻene kau sevānití. Ko e pōpoakí naʻe ʻa e ʻOtuá ia, ka ko e kau palōfitá naʻa nau fili ʻa e ngaahi foʻi lea ke ngāueʻakí.—2 Sāmiuela 23:1, 2.
ʻOku tomuʻa tala maʻu pē ʻe he kikité ʻa e kahaʻú?
ʻIkai, ko e kikite Fakatohitapú ʻoku ʻikai ke fakangatangata pē ia ki hono tomuʻa tala ʻa e kahaʻú. Kae kehe, ko e lahi taha ʻo e ngaahi pōpoaki mei he ʻOtuá ʻoku kaunga ki he kahaʻú, neongo kapau ʻoku ʻikai ʻomai fakahangatonu. Ko e fakatātaá, naʻe toutou fakatokanga ʻa e kau palōfita ʻa e ʻOtuá ki he kau ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá fekauʻaki mo ʻenau ngaahi ʻulungaanga koví. Naʻe fakamatalaʻi ʻe he ngaahi fakatokanga ko iá ʻa e ngaahi tāpuaki ʻi he kahaʻú kapau ʻe fanongo ʻa e kakaí ki he fakatokangá, pea pehē foki ki he ngaahi fakatamaki ʻi he kahaʻú kapau te nau fakafisi ke fai pehē. (Selemaia 25:4-6) Ka ko hono moʻoní, ko e ikuʻanga ko iá naʻe makatuʻunga pē ia ʻi he ʻalunga naʻe fili ʻe he kau ʻIsilelí ke nau muimui aí.—Teutalōnome 30:19, 20.
Fakatātā ʻo e ngaahi kikite Fakatohitapu ʻoku ʻikai kaunga ki he kahaʻú
ʻI he taimi ʻe taha naʻe kole tokoni ʻa e kau ʻIsilelí kia Sihova, ko ia naʻá ne fekauʻi ha palōfita ke ne fakamatalaʻi ko e ʻuhinga naʻe ʻikai ke Ne tokoniʻi ai kinautolú koeʻuhí naʻa nau fakafisi ke talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá.—Fakamaau 6:6-10.
ʻI he talanoa ʻa Sīsū ki ha fefine Samēlia, naʻá ne fakaeʻa ʻa e ngaahi meʻa fekauʻaki mo e kuohili ʻo e fefiné ʻa ia naʻe ʻikai ke ne mei ʻiloʻi tuku kehe pē ʻi hano fakahaaʻi fakaʻotua ange. Naʻe vakai ʻa e fefiné kiate ia ko ha palōfita neongo naʻe ʻikai ke ne tomuʻa tala ha meʻa fekauʻaki mo e kahaʻú.—Sione 4:17-19.
ʻI he taimi naʻe fakamāuʻi ai ʻa Sīsuú, naʻe hanga ʻe hono ngaahi filí ʻo fakapūlouʻi hono matá, taaʻi ia pea ʻeke ange leva: “Tala mai angé! Ko hai ia naʻá ne taaʻi koé?” Naʻe ʻikai ko ʻenau ʻuhingá ke tomuʻa tala ʻe Sīsū ʻa e kahaʻú ka ke ne ngāueʻaki hono mālohi mei he ʻOtuá ke tala ange ʻa e tokotaha naʻá ne taaʻi iá.—Luke 22:63, 64.
a Neongo ʻi he kamatá ʻoku hā ngali naʻe lea hangatonu ʻa e ʻOtuá kia Mōsese ʻi he fakatātā ko ení, ʻoku fakahaaʻi ʻe he Tohi Tapú naʻe ngāueʻaki ʻe he ʻOtuá ha kau ʻāngelo ke fakahoko ange ʻa e Fuakava Lao ʻa Mōsesé.—Ngāue 7:53; Kalētia 3:19.