LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • be p. 62-p. 65 pal. 4
  • Founga ke Fakaleleiʻi Ai ʻa e Ngaahi Pōtoʻi ʻi he Fetalanoaʻakí

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Founga ke Fakaleleiʻi Ai ʻa e Ngaahi Pōtoʻi ʻi he Fetalanoaʻakí
  • Maʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Kamata ʻi ʻApi
  • Fetalanoaʻaki mo ha Sola
  • Founga ke Hokohoko Atu Ai ha Fetalanoaʻaki
  • ʻI he Feohi mo e Kaungātuí
  • Fakaleleiʻi ʻEtau Pōtoʻi ʻi he Ngāue Fakafaifekaú​—Kamataʻi ha Fetalanoaʻaki ke Lava Ai ha Faifakamoʻoni ʻi he Founga ʻIkai Anga-Maheni
    Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau—2014
  • ʻOku Totonu Ke Ke Fakangata ʻa e Fetalanoaʻakí?
    ʻOfa ki he Kakaí—Ngaohi Ākonga
  • Mahuʻingaʻia ʻi he Niʻihi Kehé
    ʻOfa ki he Kakaí—Ngaohi Ākonga
  • Ko e Ngaahi Fetalanoaʻaki Anga-Fakakaumeʻá ʻe Lava ke Aʻu ki he Lotó
    Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo e Puleʻanga—1996
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Maʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí
be p. 62-p. 65 pal. 4

Founga ke Fakaleleiʻi Ai ʻa e Ngaahi Pōtoʻi ʻi he Fetalanoaʻakí

ʻOKÚ KE ʻiloʻi ʻi ha tuʻunga lahi ʻoku faingofua ke fetalanoaʻaki mo e niʻihi kehé? Ki he tokolahi, ko e foʻi fakakaukau tonu ʻo e kau ʻi he fetalanoaʻakí, tautefito mo ha taha ʻoku ʻikai te nau ʻiloʻi, ʻokú ne fakatupunga ʻa e loto-moʻua. Ko e kakai peheé ʻoku nau mā nai. ʻOku nau fifili nai: ‘Ko e hā ʻoku totonu ke u talanoa fekauʻaki mo iá? ʻE lava fēfē ke u kamataʻi ʻa e lāuleá? ʻE lava fēfē ke u tauhi ia ke hokohoko atu?’ ʻI he loto-falalá, ʻoku hehema nai ʻa e kakai anga-fakakaumeʻá ke puleʻi ha fetalanoaʻaki. Ko ʻenau polé nai ia ke ʻai ʻa e niʻihi kehé ke nau lea pe ako ke fanongo ki he meʻa ʻoku leaʻakí. Ko ia ai, ko kitautolu kotoa, tatau ai pē pe ʻoku tau mā pe anga-fakakaumeʻa, ʻoku fiemaʻu ke tau hanganaki fakatupulekina ʻa e pōtoʻi ʻi he fetalanoaʻakí.

Kamata ʻi ʻApi

Ke fakaleleiʻi hoʻo ngaahi pōtoʻi ʻi he fetalanoaʻakí, ko e hā ʻoku ʻikai ai te ke kamata ʻi ʻapí? Ko e fetalanoaʻaki fakatupu langa haké ʻe lava ke tokoni lahi ia ki he fiefia ʻa ha fāmili.

Ko e kī muʻomuʻa ki he fetalanoaʻaki peheé ko e fetokangaʻaki lahi. (Teu. 6:​6, 7; Pal. 4:​1-4) ʻI heʻetau tokangá, ʻoku tau fetuʻutaki, pea ʻoku tau fanongo ʻi he taimi ʻoku loto ai ʻa e tokotaha ʻe tahá ke ne leaʻaki ha meʻá. Ko e meʻa mahuʻinga ʻe taha ko hono maʻu ha meʻa mahuʻinga ke leaʻaki. Kapau ʻoku tau maʻu ha polokalama tuʻumaʻu ʻo e lau Tohitapu mo e ako fakafoʻituituí, ʻe lahi ai ʻa e meʻa ʻe lava ke tau vahevahe atú. Ko e ngāue fakapotopotoʻaki ʻa e kiʻi tohi Ko Hono Vakaiʻi Fakaʻaho ʻa e Tohitapú ʻe lava ke ne fakatupunga ha lāulea. Lolotonga ʻa e ʻahó, mahalo pē ʻoku tau maʻu ha meʻa fakafiefia naʻe hokosia ʻi he malaʻe ngāué. Naʻa tau lau nai ha meʻa ʻa ia ʻoku fakatupu-ʻilo pe fakaoli. ʻOku totonu ke tau tōʻongaʻaki ʻa hono vahevahe atu ʻa e ngaahi meʻá ni lolotonga ʻa e fetalanoaʻaki lelei fakafāmilí. ʻE toe tokoniʻi kitautolu ʻe he meʻá ni ke tau fetalanoaʻaki ai mo e kakai ʻi tuʻa ʻi he siakale fakafāmilí.

Fetalanoaʻaki mo ha Sola

ʻOku toumoua ʻa e kakai tokolahi ke kamata ha fetalanoaʻaki mo ha taha ʻoku ʻikai te nau ʻilo. Ka koeʻuhi ko e ʻofa ki he ʻOtuá pea ki honau kaungāʻapí, ʻoku fai ai ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ha feinga fakamātoato ke ako ki he founga ke fetalanoaʻaki aí, koeʻuhi ke vahevahe atu ai ʻa e ngaahi moʻoni faka-Tohitapú ki he niʻihi kehé. Ko e hā ʻe lava ke ne tokoniʻi koe ke ke fakalakalaka ai ʻi he tafaʻaki ko ení?

Ko e tefitoʻi moʻoni ʻoku fakamatalaʻi ʻi he Filipai 2:4 ʻoku mahuʻinga. ʻOku fakalotolahiʻi ai kitautolu ke “ʻoua naʻa taki taha tokanga ki he meʻa [ʻatautolú] pe, ka ki he meʻa ʻa e kakai kehe foki.” Fakakaukau ki ai ʻi he founga ko ení: Kapau kuo teʻeki ai te ke feʻiloaki mo e tokotahá ki muʻa, ʻokú ne vakai mai kiate koe ko ha sola. ʻE lava fēfē ke ke ʻai ia ke ongoʻi fiemālié? Ko ha malimali loto-māfana mo ha lea fakafeʻiloaki anga-fakakaumeʻa ʻe tokoni ia. Ka ʻoku ʻi ai ʻa e meʻa lahi ange ke fakakaukau ki ai.

Kuó ke fakahohaʻasi nai ʻa ʻene ngaahi fakakaukaú. Kapau te ke feinga ke ʻai ia ke lāulea ki he meʻa ʻoku ʻi hoʻo fakakaukaú ʻo ʻikai ha tokanga ki he meʻa ʻoku ʻi heʻene fakakaukaú, te ne tali lelei? Ko e hā naʻe fai ʻe Sīsū ʻi heʻene fetaulaki mo ha fefine ʻi ha vaikeli ʻi Samēlia? Ko ʻene fakakaukaú naʻe ʻi heʻene ʻutu vaí. Naʻe kamata ʻe Sīsū ʻa ʻene fetalanoaʻaki mo iá ʻi he tuʻunga ko iá, pea naʻe vave ʻa ʻene liliu ia ki ha lāulea fakalaumālie longomoʻui.​—Sione 4:​7-​26.

Kapau ko ha tokotaha tokanga koe, te ke lava foki ʻo ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻoku fakakaukau nai ʻa e kakaí fekauʻaki mo iá. ʻOku mata fiefia pe mamahi ʻa e tokotahá? ʻOkú ne taʻumotuʻa, pe mahamahaki nai? ʻOkú ke sio ki ha fakamoʻoni ʻoku ʻi ai ha fānau ʻi he ʻapí? ʻOku hā ngali ʻoku ʻi ha tuʻunga lelei fakamatelie ʻa e tokotahá pe ʻokú ne fāinga ke maʻu ʻa e ngaahi meʻa pau ki he moʻuí? ʻOku fakahaaʻi ʻe he ngaahi teuteu ʻo e ʻapí pe meʻa teuteu fakafoʻituituí ha tākiekina fakalotu? Kapau te ke lave ki he ngaahi meʻa ko iá ʻi hoʻo lea fakafeʻiloakí, ʻe vakai nai ʻa e tokotahá kiate koe ko ha taha ʻoku kaungā mahuʻingaʻia tatau mo ia.

Kapau ʻoku ʻikai te ke feʻiloaki mata ki he mata mo e tokotaha-ʻapí, ko hoʻo fanongo pē nai ki hono leʻó ʻi ha matapā ʻoku lokaʻi, ko e hā nai te ke fakaʻosiʻakí? ʻOku nofo manavahē nai ʻa e tokotahá. ʻE lava ke ke ngāueʻaki ʻa e fakamatala ko iá ke kamata ha fetalanoaʻaki ʻi he matapaá?

ʻI he ngaahi feituʻu ʻe niʻihi ʻoku malava ke ke tohoakiʻi ha tokotaha ki ha fetalanoaʻaki, ʻaki hono tala ange kiate ia ha meʻa fekauʻaki mo koe tonu—ʻa ho puipuituʻá, ʻuhinga kuó ke ʻalu atu ai ki hono matapaá, ʻuhinga ʻokú ke tui ai ki he ʻOtuá, ʻuhinga naʻá ke kamata ako ai ʻa e Tohitapú, pea mo e founga kuo tokoniʻi ai koe ʻe he Tohitapú. (Ng. 26:​4-​23) Ko e moʻoni, ʻoku fiemaʻu ke fai eni ʻaki ʻa e fakapotopoto pea mo ha taumuʻa māʻalaʻala ʻi he fakakaukaú. Ko e meʻá ni ʻi he tafaʻaki ʻe tahá, te ne ueʻi nai ʻa e tokotahá ke ne tala atu kia koe ha meʻa fekauʻaki mo ia tonu pea mo e anga ʻene vakai ki he ngaahi meʻá.

ʻI he ngaahi anga fakafonua ʻe niʻihi, ʻoku tōʻongaʻaki ai ʻa e anga-talitali kakai ki he kau solá. ʻE mateuteu nai ʻa e kakaí ke fakaafeʻi koe ke ke hū ange ʻo tangutu. ʻI hoʻo tangutú pē, kapau te ke fai ha ʻeke anga-fakaʻapaʻapa fekauʻaki mo e lelei ʻa e fāmilí pea fanongo moʻoni ki he talí, ʻe tokanga tatau nai ʻa e tokotaha-ʻapí ki he meʻa te ke leaʻakí. ʻOku fakahaaʻi ʻe he kakai ʻe niʻihi ʻa e mahuʻingaʻia ʻo toe lahi ange ʻi he kau ʻaʻahí, ko ia ʻe toe taimi lahi ange ʻa e ʻuluaki ngaahi lea fakafeʻiloakí. ʻI heʻene hokohoko atú, te nau ʻiloʻi nai ai ʻoku ʻi ai ʻenau ngaahi meʻa ʻoku nau mei tatau ai mo koe. ʻE lava ke taki atu ʻa e meʻá ni ki ha lāulea ʻaonga fakalaumālie.

Fēfē kapau ʻoku ʻi ai ha kakai tokolahi ʻi ho feituʻú ʻoku nau lea ʻi ha ngaahi lea kehe mei haʻaú? ʻE lava fēfē ke ke aʻu ki he kakai ko ení? Kapau te ke ako naʻa mo ha ngaahi foʻi lea fakafeʻiloaki faingofua ʻi he niʻihi ʻo e ngaahi lea ko iá, ʻe ʻiloʻi ai ʻe he kakaí ʻokú ke mahuʻingaʻia ʻia kinautolu. ʻE fakaava nai ʻe he meʻá ni ʻa e founga ki ha fetuʻutaki lahi ange.

Founga ke Hokohoko Atu Ai ha Fetalanoaʻaki

Ke tauhi ke hokohoko atu ha fetalanoaʻaki, mahuʻingaʻia ʻi he ngaahi fakakaukau ʻa e tokotaha ʻe tahá. Fakalotolahiʻi ke ne fai ha fakamatala kapau ʻokú ne loto-lelei ke fai pehē. ʻE lava ke tokoni ʻa e ngaahi fehuʻi ʻosi filifili leleí. Ko e ngaahi fehuʻi fakatupu fakakaukaú ʻoku lelei tahá koeʻuhi ʻoku nau faʻa fakaʻaiʻai ʻa e meʻa lahi ange ʻi ha tali ʻio pē pe ʻikai. Ko e fakatātaá, hili ʻa e lave ki ha palopalema ʻoku fai ki ai ha hohaʻa fakalotofonua, ʻe lava ke ke ʻeke: “Ko e hā ʻokú ke fakakaukau kuó ne fakatupunga ʻa e tuʻungá ni?” pe “Ko e hā ʻokú ke fakakaukau ko e fakaleleiʻangá ia?”

ʻI hoʻo ʻeke ha fehuʻí, fanongo tokanga ki he talí. Fakahaaʻi ʻa hoʻo mahuʻingaʻia moʻoní ʻaki ha foʻi lea, ko ha kamokamo, ko ha ngaue ʻa e sinó. ʻOua ʻe fakahohaʻasí. ʻI ha ʻatamai fiefanongo, fakakaukau ki he meʻa ʻoku leaʻakí. “Ke vave ʻa e tangata fuape he fanongo, kae fakatotoka ki he lea.” (Sem. 1:19) ʻI hoʻo fai ha tali, fakahaaʻi naʻá ke fanongo moʻoni ki he meʻa naʻe leaʻakí.

Kae kehe, fakatokangaʻi ange, ʻe ʻikai ke tali ʻe he tokotaha kotoa pē ʻa hoʻo ngaahi fehuʻí. Mei he kakai ʻe niʻihi ko e talí pē nai ko ha mahiki ʻa e kemó pe ko ha malimali. Ko e niʻihi te nau lea ʻio pē nai pe ʻikai. ʻOua ʻe ongoʻi feifeitamakí. Hoko ʻo anga-kātaki. ʻOua ʻe feinga ke fakamālohiʻi ʻa e fetalanoaʻakí. Kapau ʻoku loto-lelei ʻa e tokotahá ke fanongo, ngāueʻaki ʻa e faingamālié ke vahevahe atu ai ha ngaahi fakakaukau Fakatohitapu fakatupu langa hake. ʻI he faai mai ʻa e taimí, ʻe hoko nai ai ʻa e tokotahá ʻo vakai atu kia koe ko ha kaumeʻa. Pea mahalo te ne loto-lelei ke vahevahe atu tauʻatāina lahi ange ai ʻa ʻene fakakaukaú.

ʻI hoʻo talanoa mo e kakaí, tokanga ki ha toe ʻaʻahi ʻi he kahaʻú. Kapau ʻoku ʻekeʻi ʻe ha tokotaha ha ngaahi foʻi fehuʻi, tali ha niʻihi ʻo ia kae tuku ha taha pe ua ki he taimi hono hoko te mo talanoa aí. Tala ange te ke fai ha fekumi, pea toki fevahevaheʻaki mo ia ʻa e meʻa ʻe maʻú. Kapau ʻoku ʻikai te ne ʻekeʻi ha ngaahi fehuʻi, te ke fakaʻosi nai hoʻo fetalanoaʻakí ʻaki ha foʻi fehuʻi ʻa ia ʻokú ke tui te ne mahuʻingaʻia ai. Tala ange ʻe fai ki ai ʻa e lāulea ʻi he ʻaʻahi hoko maí. ʻE lava ke maʻu ʻa e ngaahi fakakaukau lahi ʻi he tohi Reasoning From the Scriptures, ko e polosiua Ko e Hā ʻOku Fiemaʻu ʻe he ʻOtuá Meiate Kitautolú? mo e ngaahi ʻīsiu ki muí ni ʻo e Taua Leʻo mo e ʻĀ Hake!

ʻI he Feohi mo e Kaungātuí

ʻI hoʻo feʻiloaki mo ha tokotaha Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻe taha ʻi he ʻuluaki taimí, ʻokú ke tomuʻa feinga ke hoko ʻo maheni mo ia? Pe ʻokú ke tuʻu fakalongolongo pē? Ko e ʻofa ki hotau fanga tokouá ʻoku totonu ke ne ueʻi kitautolu ke tau loto ke hoko ʻo ʻiloʻi kinautolu. (Sione 13:35) ʻE lava fēfē ke ke kamata? Te ke tala ange pē nai ho hingoá pea ʻeke ʻa e hingoa ʻo e tokotaha ʻe tahá. Ko hono ʻeke ange kiate ia ʻa e founga ʻo ʻene ako ʻa e moʻoní ʻe faʻa iku ia ki ha fetalanoaʻaki ʻaonga pea ʻe tokoniʻi ai kimoua ke mo hoko ʻo feʻilongaki. Neongo kapau ko e meʻa ʻokú ke leaʻakí ʻoku ʻikai ke hā ngali hokohoko lelei ia, ko hoʻo feingá ʻoku fakahaaʻi ai ki he tokotaha kehé ʻokú ke tokanga fekauʻaki mo ia, pea ko e meʻa ia ʻoku mahuʻingá.

Ko e hā ʻoku lava ke tokoni ki ha fetalanoaʻaki mohu ʻuhinga mo ha mēmipa ʻi hoʻo fakatahaʻangá? Fakahaaʻi ʻa e mahuʻingaʻia moʻoni ʻi he tokotahá mo hono fāmilí. Ko e toki ʻosi pē ia ʻa e fakatahá? Fakamatala ki ha ngaahi fakakaukau naʻá ke ʻiloʻi ʻoku ʻaonga. ʻE lava ke hoko eni ʻo ʻaonga fakatouʻosi kia kimoua. Te ke lave nai ki ha poini mahuʻinga mei ha ʻīsiu fakamuimui ʻo e Taua Leʻo pe ko e ʻĀ Hake! ʻOku ʻikai totonu ke fai eni ko ha fie hā pe ko ha siviʻi ʻo e ʻiló. Fai ia ke mo fevahevaheʻaki ai ʻi ha meʻa ʻokú ke ʻiloʻi ʻoku fakamānako makehe. Te mo talanoa nai fekauʻaki mo ha konga ʻe fai nai ʻe ha taha ʻo kimoua ʻi he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí pea fefetongiʻaki ʻa e ngaahi fakakaukaú ʻi he founga ʻe lava ke fakahoko aí. Te mo toe fevahevaheʻaki nai ʻa e ngaahi meʻa naʻe hokosia ʻi he malaʻe fakafaifekaú.

Ko e moʻoni, ko ʻetau mahuʻingaʻia ʻi he kakaí ʻoku faʻa iku ia ki he fetalanoaʻaki fekauʻaki mo e kakaí—ʻa e ngaahi meʻa ʻoku nau leaʻakí mo faí. ʻE hoko nai ʻa e fakakatá ko e konga ia ʻo ʻetau leá. ʻE hoko ʻa e meʻa ʻoku tau leaʻakí ʻo fakatupu langa hake? Kapau ʻoku tau tokanga ki he akonaki ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá pea ueʻi ʻe he ʻofa fakaʻotuá, ʻe hoko moʻoni ai ʻetau leá ʻo fakatupu langa hake.​—Pal. 16:​27, 28; Ef. 4:​25, 29; 5:​3, 4; Sem. 1:​26.

Ki muʻa ke tau kau ʻi he malaʻe fakafaifekaú, ʻoku tau teuteu. Ko e hā ʻoku ʻikai ke teuteu ai ha kiʻi meʻa fakamānako ke vahevahe atu ia ʻi he fetalanoaʻaki mo e ngaahi kaumeʻá? ʻI hoʻo lau mo fanongo ki he ngaahi meʻa fakamānakó, fakakaukau ki he ngaahi poini te ke loto ke vahevahe atu ki he niʻihi kehé. ʻI he faai mai ʻa e taimí, te ke maʻu ai ʻa e meʻa lahi ke fili mei ai. Ko hono fai ení te ke malava ke fakalahi atu ai tuku kehe ʻa hono fai pē ʻo e ngaahi fakamatala ki he founga-tuʻumaʻu fakaʻaho ʻo e moʻuí. Hiliō he meʻa kotoa, ʻofa ke fakahaaʻi ʻe hoʻo leá ʻa e anga ʻo e mahuʻinga kia koe ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá!​—Sāme 139:17.

NGAAHI FAKAʻATĀʻANGA ʻO E FETALANOAʻAKÍ

  • Tokanga ki he ngaahi tōʻonga ʻi he feituʻú

  • Fai ha lea fakaʻapaʻapa loto-moʻoni

  • Lave ki ha poini ʻoku fai ai ha femahuʻingaʻiaʻaki

  • ʻEke ha foʻi fehuʻi fakatupu fakakaukau

NGAAHI ANGA ʻE TOKONI

  • Ko ha fakakaukau fiefia

  • Māfana mo e loto-moʻoni

  • Mahuʻingaʻia fakafoʻituitui feʻungamālie

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share