Tāpuaki pe Fakamalaʻia—Ngaahi Fakatātā Kiate Kitautolu he ʻAho Ní
“Naʻe hoko kiate kinautolu ʻa e ngaahi meʻa ko ia ko e fakataipe: pea naʻe tohi moʻota naʻinaʻi, ʻa kitaua kuo ta fenapasi mo e aofangatuku ʻo e ngaahi kuonga.”—1 KOLINITŌ 10:11.
1. Hangē pē ko haʻate sivisiviʻi ha meʻangāue, ko e hā ʻa e sivisiviʻi ʻoku totonu ke tau faí?
ʻOKU malava ʻo kamata ke keikeina ʻe he ʻumeʻumeá ha meʻangāue naʻe ngaohi mei he ukameá, kae ʻikai ke hā mai ia koeʻuhi ko hono ʻosi valí. ʻOku hoko nai ʻeni ia ʻi ha vahaʻa taimi ki muʻa ke hoko ʻo hā mai ki tuʻa ʻa e ʻumeʻumeá. ʻI he tuʻunga meimei tatau, ko e ngaahi fakakaukau mo e ngaahi holi ʻa hoto lotó ʻe kamata nai ke fakaʻau ki he kovi ʻo fuoloa ki muʻa ke iku ia ki ha ngaahi nunuʻa mafatukituki pe ko e aʻu ʻo fakatokangaʻi ia ʻe he niʻihi kehé. Hangē pē ko haʻatau sivisiviʻi fakapotopoto ha meʻangāue ke sio pe ʻoku hoko ʻo ʻumeʻumea, ko ia ko hano sivisiviʻi fakalelei ʻa hotau lotó mo hono tauhi maʻu taimi totonu iá ʻoku lava ke maluʻi ai ʻetau mateaki-angatonu faka-Kalisitiané. ʻI hono toe fakalea ʻe tahá, ʻoku malava ai ke tau maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻa e ʻOtuá pea malava ke hao ai mei he ngaahi fakamalaʻia mei he ʻOtuá. ʻOku fakakaukau nai ʻa e niʻihi ko e ngaahi tāpuaki mo e ngaahi fakamalaʻia naʻe tala ki ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá ʻoku ʻikai loko ʻaonga ia ki he faʻahinga ʻoku nau fehangahangai mo e fakaʻosiʻosi ʻo e ngaahi meʻa ʻo e tuʻu ko ʻení. (Siōsiua 8:34, 35; Mātiu 13:49, 50; 24:3) Kae kehe, ʻoku ʻikai ke pehē ia. ʻOku malava ke tau maʻu ʻa e ʻaonga lahi mei he ngaahi fakatātā fakaefakatokanga ʻo kau ki ʻIsilelí, ʻo hangē ko ia ʻoku fakahaaʻi ʻi he 1 Kolinitō vahe 10.
2. Ko e hā ʻoku leaʻaki ʻe he 1 Kolinitō 10:5, 6 ʻo fekauʻaki mo e ngaahi meʻa naʻe hokosia ʻe he kau ʻIsilelí ʻi he toafá?
2 Naʻe fakatatau ʻe he ʻaposetolo ko Paulá ʻa e kau ʻIsileli ʻi he malumalu ʻo Mōsesé ki he kau Kalisitiane ʻi he malumalu ʻo Kalaisí. (1 Kolinitō 10:1-4) Neongo ko e kakai ʻo ʻIsilelí naʻe malava ke nau hū ki he Fonua ʻo e Talaʻofá, “ka talaʻehai naʻe hōifua ʻa e ʻOtua ki hanau tokolahi: he naʻe tulaki holo kinautolu ʻi he toafa.” Ko ia ai, naʻe tala ʻe Paula ki hono kaungā-Kalisitiané: “Bea koe gaahi mea ni koe gaahi fakatātā kiate kitautolu, koeuhi ke oua naa tau holi ki he gaahi mea kovi, o hage koe nau holi kovi.” (1 Kolinitō 10:5, 6, PM, fakaʻītali ʻamautolu.) ʻOku tauhi mo fafanga ʻa e ngaahi holí ʻi he lotó, ko ia ʻoku fiemaʻu ai ke tau tokanga ki he ngaahi fakatātā fakaefakatokanga ʻoku lave ki ai ʻa Paulá.
Ko e Fakatokanga Fakafepaki ki he Tauhi-ʻAitolí
3. Naʻe anga-fēfē ʻa e angahala ʻa e kau ʻIsilelí ʻi he fekauʻaki mo e kiʻi pulu koulá?
3 Ko e ʻuluaki fakatokanga ʻeni ʻa Paulá: “Kaeʻumaʻa ke ʻoua te mou hoko ko e kau tauhi-aitoli, ʻo hange ko e niʻihi ʻi he kakai na; ʻa é ʻoku tuʻu ʻi he Tohi, Naʻe nofo ʻa e kakai ke kai mo inu, pea nau tuʻu hake ke fakavā.” (1 Kolinitō 10:7, fakaʻītali ʻamautolu.) Ko e fakatātā fakaefakatokanga ko ʻení ʻoku fekauʻaki ia mo e toe foki ʻa e kau ʻIsilelí ki he ngaahi founga ʻa ʻIsipité pea mo hono ngaohi ʻo ha kiʻi pulu koula ʻaitoli. (ʻEkisoto, vahe 32) Naʻe fakahaaʻi ʻe he ākonga ko Sitīvení ʻa e palopalema tefitó: “Ko [Mōsese, ko e fakafofonga ʻo e ʻOtuá] naʻe ʻikai fie talangofua ki ai ʻetau ngaahi kui; ka naʻa nau tekeʻi ia, ʻo nau foki loto heʻenau sio ki Isipite; ʻo nau pehe kia Elone, Ngaohi mai ha tau ngaahi ʻotua ke takihala kiate kitautolu: he ko e meʻa ki he siana ni ko Mosese, ʻa ia naʻa ne ʻomeia kitautolu mei Isipite, ʻoku ʻikai te mau ʻilo pe ko e ha kuo hoko kiate ia. Pea nau ngaohi pulu ʻi he taimi ko ia, pea nau ʻohake feilaulau ki he aitoli, ʻo nau hakahaka ʻi he meʻa ne ngaohi ʻe he nima ʻonautolu.” (Ngāue 7:39-41) Fakatokangaʻi ange ʻa e pehē ʻi honau “loto” naʻe tukulotoa ai ʻe he kau ʻIsileli talangataʻá ʻa e ngaahi holi fehālaaki naʻá ne taki atu ki he tauhi-ʻaitolí. “Pea nau ngaohi pulu . . . , pea nau ʻohake feilaulau ki he aitoli.” ʻIkai ngata aí, naʻa nau kamata ke “hakahaka ʻi he meʻa ne ngaohi ʻe he nima ʻonautolu.” Naʻe ʻi ai ʻa e ngaahi fasi, fai mo e hiva, fai mo e tauʻolunga, ko e kai, mo e inu. ʻOku hā mahino, naʻe fakatauele mo fakafiefia ʻa e tauhi-ʻaitolí.
4, 5. Ko e hā ʻa e ngaahi tōʻonga fakaetauhi-ʻaitoli ʻoku fiemaʻu ke tau fakaʻehiʻehi mei aí?
4 Ko ʻIsipite ʻikai fakaetaipé—ʻa e māmani ʻo Sētané—ko hono moʻoní ʻokú ne ʻotuaʻaki ʻa e fakafiefiá. (1 Sione 5:19; Fakahā 11:8) ʻOkú ne ʻaitoliʻaki ʻa e kau tama faivá, kau hivá, mo e kau sipoti tuʻu-ki-muʻá, pea pehē ki heʻenau ngaahi hulohulá, ʻenau ngaahi fasí, ʻenau ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e fakakatá mo e ngaahi taimi fiefiá. Kuo fakataueleʻi ʻa e tokolahi ke nau kau kakato ʻi he fakafiefiá lolotonga ia ʻoku nau kei taukaveʻi pē ʻoku nau lotu kia Sihova. ʻI he taimi kuo pau ke fai ai hano valokiʻi ha tokotaha Kalisitiane koeʻuhi ko ha faihala, ko hono tuʻunga vaivai fakalaumālié ʻoku malava ʻo faʻa fakatotoloʻi atu ʻo maʻu ko e tupu mei he inu ʻo e ngaahi inu ʻolokaholó, hulohulá, pea mo hono fai ha fakafiefia ʻi ha faʻahinga founga ʻoku ofi nai ki he tauhi-ʻaitolí. (ʻEkisoto 32:5, 6, 17, 18) ʻOku ʻi ai ʻa e fakafiefia ʻe niʻihi ʻoku lelei mo fakamānako. Ka, ko e lahi taha ʻo e ngaahi fasi fakamāmani he ʻaho ní, hulohulá, ngaahi faivá, mo e ngaahi meʻa ʻoku ʻomai ʻi he ngaahi vitioó ʻoku nau fakameleʻi ʻa e ngaahi holi fakakakanó.
5 ʻOku ʻikai ke tō ʻa e kau Kalisitiane moʻoní ki he lotu ki he ngaahi ʻaitolí. (2 Kolinitō 6:16; 1 Sione 5:21) ʻOfa ke tokanga pehē tofu pē ʻa e tokotaha taki taha ʻo kitautolu ke ʻoua naʻa hoko ʻo maʻu ʻe he fakafiefia fakaetauhi-ʻaitolí pea tofanga ai ʻi he ngaahi ola kovi ʻo hono maʻunimā ʻe ha fakafiefia ʻi ha founga fakamāmani. Kapau ʻoku tau fakamoʻulaloaʻi kitautolu ki he ngaahi tākiekina fakamāmaní, ʻoku malava leva ke hū ʻo meimei ʻikai ala ʻiloʻi ʻa e ngaahi holi mo e ngaahi fakakaukau fakatupu maumaú ʻo nofo ʻi he ʻatamaí mo e lotó. ʻI he ʻikai ke fai hano fakatonutonú, ʻoku malava leva ki he ngaahi meʻá ni ke faai atu pē ʻo iku ki he hoko ʻo ‘tulaki holo ʻi he toafa’ ko e fokotuʻutuʻu ʻa Sētané.
6. Ko e hā ʻa e meʻa pau ʻoku fiemaʻu nai ke tau fai ʻi he fekauʻaki mo e fakafiefiá?
6 Hangē ko Mōsese ʻi he taimi ʻo e meʻa naʻe hoko fekauʻaki mo e kiʻi pulu koulá, ko hono moʻoní ko e “tamaioeiki agatonu mo boto” ʻokú ne pehē mai: “Ko hai ʻoku ʻi he faʻahi ʻa Sihova? haʻu ia kiate au.” ʻOku malava ke hoko ko e fakahaofi moʻui ʻa hono fai ha lākanga pau ke fakahāhā ʻoku tau tuʻumaʻu maʻá e lotu moʻoní. Naʻe ngāue leva ʻa e matakali Līvai ʻa Mōsesé ke toʻo atu ʻa e ngaahi tākiekina māʻulaló. (Mātiu 24:45-47, PM; ʻEkisoto 32:26-28) Ko ia ai, sivisiviʻi fakalelei ʻa hoʻo fili fekauʻaki mo e fakafiefiá, ngaahi fasí, ngaahi vitioó, mo e alā meʻa peheé. Kapau ʻoku kovi ʻi ha faʻahinga founga, tuʻu koe maʻa Sihova. ʻI he falala ʻaki ʻa e faʻa lotu ki he ʻOtuá, fai ha ngaahi liliu ʻi hoʻo fili fekauʻaki mo e fakafiefiá mo e ngaahi fasí, pea fakaʻauha ʻa e ngaahi meʻa fakatupu maumau fakalaumālié, ʻo hangē pē ko hono fakaʻauha ʻe Mōsese ʻa e kiʻi pulu koulá.—ʻEkisoto 32:20; Teutalōnome 9:21.
7. ʻOku malava fēfē ke tau maluʻi ʻa e lotó?
7 ʻE malava fēfē ke tau fakafepakiʻi ʻa hono keikeina ʻo e lotó? ʻAki ʻa hono ako tōtōivi ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá, ʻo tuku ʻa hono ngaahi moʻoní ke nofo maʻu ʻi hotau ʻatamaí mo hotau lotó. (Loma 12:1, 2) Ko hono moʻoní, ʻoku totonu ke tau maʻu maʻu pē ʻa e ngaahi fakataha faka-Kalisitiané. (Hepelū 10:24, 25) ʻI he ʻikai ke longomoʻui ʻi hono maʻu ʻa e ngaahi fakatahá ʻoku malava ke fakatatau ia ki hono valiʻi hifo pē ha kiʻi konga kuo ʻosi ʻumeʻumea. ʻE hā ngingila nai ʻeni kiate kitautolu ʻi ha kiʻi taimi siʻi, ka ʻoku ʻikai te ne fakaleleiʻi ʻe ia ʻa e palopalema tefitó. Ko ia ai, ʻi hono fai ʻa e teuteu ki muʻa, fakalaulauloto, pea kau longomoʻui ʻi he ngaahi fakatahá, ʻoku malava ke tau toʻo mālohi atu ai ʻa e ngaahi ʻelemēniti fakatupu keikeina ʻoku nofo holo nai ʻi he ngaahi feituʻu ʻo hotau lotó. ʻE tokoni ʻeni ke tau pīkitai ai ki he Folofola ʻa e ʻOtuá pea te ne ʻai kitautolu ke tau mālohi ke kātakiʻi ʻa e ngaahi ʻahiʻahiʻi ʻo e tuí pea hoko ai ʻo “tuʻu kakato.”—Sēmisi 1:3, 4; Palōvepi 15:28.
Ko e Fakatokanga Fakafepaki ki he Feʻauakí
8-10. (a) Ko e hā ʻa e fakatātā fakatokanga ʻoku lave ki ai ʻia 1 Kolinitō 10:8? (e) ʻE malava fēfē ke ngāueʻaongaʻaki ʻa e ngaahi lea ʻa Sīsū ʻoku hā ʻia Mātiu 5:27, 28?
8 ʻI he fakatātā hono hoko ʻa Paulá, ʻoku akonakiʻi mai ai kitautolu: “Pea ke ʻoua naʻa tau feʻauaki, ʻo hange ko e feʻauaki ʻa e niʻihi ʻo e kakai na, pea to ai hanau toko ua mano ma tolu afe ʻi he ʻaho pe ʻe taha.”a (1 Kolinitō 10:8) Naʻe lave ʻa e ʻaposetoló ki he taimi naʻe punou ai ʻa e kau ʻIsilelí ki he ngaahi ʻotua loí pea fai ʻa e “feauaki moe gaahi ofefine o Moabe.” (Nōmipa 25:1-9, PM) ʻOku ala tautea mate ʻa e fehokotaki fakasino taʻetaaú! Ko hono fakaʻatā ʻa e ngaahi fakakaukau mo e ngaahi holi taʻetaaú ke lele tavale peé ʻoku hangē ia ko hano fakangofua ha “ʻumeʻumea” ʻa e lotó. Naʻe fakahā ʻe Sīsū: “Kuo mou fanongo naʻe folofolaʻaki, ʻOua naʻa ke tono fefine: ka ʻoku ou tala kiate kimoutolu ʻe au, ʻIlonga ʻa ia te ne fakasio ki ha fefine ke tafunaki ʻene holi ki ai, kuo ne tonoʻi ia ʻi hono loto.”—Mātiu 5:27, 28.
9 Ko e fakamoʻoni ki he ngaahi nunuʻa ʻo e ‘fakasio ki ha fefine ke tafunaki ʻa e holi ki aí’ ko e nunuʻa ko ia ʻo e fakakaukau māʻulalo ʻa e kau ʻāngelo talangataʻa ki muʻa ʻi he Lōmaki ʻo e ʻaho ʻo Noá. (Sēnesi 6:1, 2) Manatuʻi foki, ko e taha ʻo e ngaahi meʻa fakamamahi lahi taha naʻe hoko ki he moʻui ʻa Tēvitá naʻe tupu ia mei heʻene hanganaki fakasio taʻetotonu ki ha fefine. (2 Sāmiuela 11:1-4) ʻI hono kehe ʻaupitó, ko e tangata māʻoniʻoni ʻosi mali ko Siopé ‘naʻá ne alea mo hono matá, ʻo fai tuʻutuʻuni ki ai ke ʻoua ʻe sio kovi ki ha taʻahine,’ ʻo fakaʻehiʻehi ai mei he ʻulungaanga taʻetaaú mo fakamoʻoniʻi ko ha tokotaha tauhi mateaki-angatonu ia. (Siope 31:1-3, 6-11) ʻOku lava nai ke fakatatau ʻa e matá ki he ngaahi matapā sioʻata ʻo e lotó. Pea ko ha loto kuo fakameleʻi ʻoku ʻalu hake mei ai ʻa e ngaahi meʻa fulikivanu lahi.—Maʻake 7:20-23.
10 Kapau te tau ngāueʻaki ʻa e ngaahi lea ʻa Sīsuú, heʻikai te tau fakaʻatā ʻa e tauʻatāina ki he ngaahi fakakaukau halá ʻaki ʻa e mamata he nāunau fakatātā koví pe ko hono fakakaukauʻi ha ngaahi fakakaukau taʻetaau ki ha kaungā-Kalisitiane, ki ha kaungāngāue, pe ko ha taha kehe pē. Heʻikai toʻo ʻa e ʻumeʻumeá ia mei he ukameá ʻi hano fakamaʻa pē ʻa e meʻa ʻokú ne keikeiná. Ko ia ai, ʻoua ʻe toʻo maʻamaʻa atu pē ʻa e ngaahi fakakaukau mo e ngaahi hehema taʻetaaú ʻo hangē naʻe ʻikai ke nau loko mahuʻingá. Fai ha ngaahi ngāue mālohi ke fakaʻatā koe mei he ngaahi hehema taʻetaaú. (Fakafehoanaki mo Mātiu 5:29, 30.) ʻOku naʻinaʻi mai ʻa Paula ki he kaungā-tuí: “Mou ʻai ke mate leva homou ngaahi kupu ʻoku ʻi mamani, ko e feʻauaki, angaʻuli, havala, holi pango; kaeʻumaʻā ʻa e manumanu, ʻa ia ko e tauhi aitoli tofu pe ia: he ko e ngaahi meʻa ko ia ʻoku hoko mei ai ʻa e houhau ʻa e ʻOtua.” ʻIo, koeʻuhi ko e ngaahi meʻa pehē ʻo hangē ko e fehokotaki fakasino taʻetaaú, “ʻoku hoko mei ai ʻa e houhau ʻa e ʻOtua” ke fakahāhaaʻi ʻa ʻene fakamalaʻiá. Ko ia ʻoku fiemaʻu ai ke tau “ʻai ke mate” ʻa e ngaahi kupu hotau sinó ʻi he fekauʻaki mo e ngaahi meʻá ni.—Kolose 3:5, 6.
Ko e Fakatokanga Fakafepaki ki he Ngaahi Lāunga Angatuʻú
11, 12. (a) Ko e hā ʻa e fakatokanga ʻoku ʻomai ʻia 1 Kolinitō 10:9, pea ko e hā ʻa e meʻa naʻe hoko naʻe lave ki aí? (e) ʻOku totonu ke fēfē ʻa hono ueʻi kitautolu ʻe he fakatokanga ko ʻeni ʻa Paulá?
11 Ko e fakatokanga hono hoko ʻa Paulá: “Pea ʻoua te tau haʻaki ʻahiʻahiʻi ʻa e ʻEiki, ʻo hange ko e ʻahiʻahiʻi ʻe he niʻihi ʻo e kakai na, pea nau mole ʻi he ngaue ʻa e fanga ngata.” (1 Kolinitō 10:9) Lolotonga ʻa e fononga ʻi he toafá ʻo ofi atu ki he kauʻā-fonua ʻo ʻĪtomí, naʻe hokohoko atu ʻe he kau ʻIsilelí ʻenau “lea . . . ki he ʻOtua mo Mosese, Ko e na kuo mo ʻomi ai kimautolu mei Isipite ke mate ʻi he toafa? he ʻoku ʻikai ha meʻakai, pea ʻoku ʻikai ha vai; pea ʻoku fakaliliʻa ʻemau moʻui ki he ngeʻesi meʻakai ni,” ko e mana naʻe tokonaki fakaemana maí. (Nōmipa 21:4, 5) Fakakaukau atu! Ko e kau ʻIsileli ko iá naʻe hokohoko atu ʻenau “lea . . . ki he ʻOtua,” ʻo ui ko e meʻa fakafehiʻanekina ʻa ʻene ngaahi tokonakí!
12 ʻI heʻenau ngaahi lāungá, naʻe ʻahiʻahiʻi ai ʻe he kau ʻIsilelí ʻa e kātaki ʻa Sihová. Naʻe ʻikai ke taʻofi ʻa e tauteá, he naʻe tuku mai ʻe Sihova ha fanga ngata huhu kona ki honau lotolotongá, pea naʻe mate ʻa e tokolahi ʻi hono uʻu ʻe he fanga ngatá. ʻI he hili ʻa e fakatomala ʻa e kakaí pea fai ʻe Mōsese ha fakalaloa maʻanautolú, naʻe fakangata leva ʻa e malá. (Nōmipa 21:6-9) Ko hono moʻoní, ʻoku totonu ke hoko ʻa e meʻá ni ko ha fakatokanga ia kiate kitautolu ke ʻoua ʻe fakahāhā ha laumālie ʻo e angatuʻu, mo lāunga, tautefito ki hano fai ia ki he ʻOtuá mo ʻene ngaahi fokotuʻutuʻu fakateokalatí.
Ko e Fakatokanga Fakafepaki ki he Hanú
13. ʻOku fakatokanga fakafepaki ʻa e 1 Kolinitō 10:10 ki he hā, pea ko e hā ʻa e angatuʻu naʻe ʻi he fakakaukau ʻa Paulá?
13 ʻI he lave ki heʻene fakatātā fakaʻosi fekauʻaki mo e kau ʻIsilelí ʻi he toafá, ʻoku tohi ʻe Paula: “Pea ʻoua te mou lāunga [“hanu,” NW] ʻo hangeā ko e lāunga ʻa e niʻihi ʻo e kakai na, ʻo nau mole ʻi he ngaue ʻa Fakaʻauha.” (1 Kolinitō 10:10) Naʻe mapuna hake ʻa e angatuʻu ʻi hono fai ʻe Kola, Tētani, ʻApilami, mo honau ngaahi takangá ha meʻa taʻefakateokalati mo hono poleʻi ʻo e mafai ʻo Mōsese mo ʻĒloné. (Nōmipa 16:1-3) ʻI he hili ʻa hono fakaʻauha ʻo e kau angatuʻú, naʻe kamata ke hanu ʻa e kau ʻIsilelí. Naʻe hoko ʻeni koeʻuhi naʻe kamata ke nau fakaʻuhinga ʻo pehē naʻe taʻetotonu ʻa hono fakaʻauha ʻo e kau angatuʻú. ʻOku fakahā mai ʻe he Nōmipa 16:41: “Ka ʻi he pongipongi hake naʻe launga [“hanu,” NW] ʻa e fakataha kotoa ʻa haʻa Isileli kia Mosese mo Elone, ʻo pehe, Kuo mo tamateʻi ʻa e kainanga ʻa Sihova.” Ko e ola ʻo ʻenau fakaanga ki he founga naʻe fakahoko ai ʻa e fakamaau totonú ʻi he meʻa ko iá, naʻe ʻauha ai ʻa e kau ʻIsileli ʻe toko 14,700 ʻi he mala naʻe ʻomai ʻe he ʻOtuá.—Nōmipa 16:49.
14, 15. (a) Ko e hā ʻa e taha ʻo e ngaahi angahala ʻa e kau tangata “fakaʻotuamate” ʻa ia naʻa nau moulu ki he loto fakatahaʻangá? (e) Ko e hā ʻoku lava ke ako mei he meʻa naʻe hoko fekauʻaki mo Kolá?
14 ʻI he ʻuluaki senituli T.S., ko e kau tangata “fakaʻotuamate” ko ia naʻe moulu mai ki he fakatahaʻanga Kalisitiané naʻe fakamoʻoniʻi ko e kau akonaki loi pea ko e kau hanu foki. Ko e kau tangatá ni naʻa nau “taʻetokaʻi ʻa houʻeiki; ʻio, ʻoku nau talalakulaku ki he faʻahinga langilangiʻia,” ʻa e kau tangata naʻe pani pea tuku leva ki ai ʻa hono tokangaʻi fakalaumālie ʻo e fakatahaʻangá. ʻI he fekauʻaki mo e kau tafoki mei he moʻoní mo anga-taʻefakaʻotuá, naʻe toe pehē ʻe he ākonga ko Siutasí: “Ko e kakai ko ia ko e koto lāunga, ko e taʻetoliʻa ʻi honau tufakanga kuo to, ʻoku nau fou ʻi he ngaahi holi ʻanautolu.” (Siutasi 3, 4, 8, 16) ʻI he ʻahó ni, ʻoku hoko ʻa e faʻahinga ʻe niʻihi ʻo hanu koeʻuhi ʻoku nau fakaʻatā ha faʻahinga fakakaukau fakatupu maumau fakalaumālie ke tupu ʻi honau lotó. ʻOku nau faʻa tokanga taha ki he ngaahi taʻehaohaoa ʻa e faʻahinga ko ia ʻoku nau ʻi he ngaahi tuʻunga ko hono tokangaʻi ʻo e fakatahaʻangá pea kamata ke hanu fekauʻaki mo kinautolu. ʻOku aʻu nai ʻa ʻenau hanú mo ʻenau lāungá ʻo nau fakaangaʻi ʻa e ngaahi tohi ʻa e “tamaioeiki agatonu.”
15 ʻOku totonu ke ʻeke ha ngaahi fehuʻi ʻi he loto-totonu ʻo fekauʻaki mo ha tuʻunga-lea Fakatohitapu. Kae fēfē kapau naʻa tau fakatupu ha fakakaukau taʻepau ʻo hā ia ʻi ha ngaahi fetalanoaʻaki fakaanga ʻi ha haʻohaʻonga ʻo ha ngaahi kaumeʻa mamae? ʻE lelei ke tau ʻeke hifo kiate kitautolu, ‘ʻE iku atu nai ʻeni ki he hā? ʻIkai ʻe mātuʻaki lelei ange ke tuku ʻa e hanú pea lotu anga-fakatōkilalo ʻo kole ʻa e potó?’ (Sēmisi 1:5-8; Siutasi 17-21) Ko Kola mo hono kau poupoú, ʻa ia naʻa nau angatuʻu ki he mafai ʻo Mōsese mo ʻĒloné, naʻa nau tui pau nai naʻe totonu ʻa ʻenau fakakaukaú ʻo ʻikai te nau sivisiviʻi ai ʻa e meʻa naʻá ne ueʻi honau lotó. Ka neongo ia, naʻa nau hala fakaʻaufuli. Naʻe toe pehē pē mo e kau ʻIsileli ko ia naʻa nau hanu fekauʻaki mo hono fakaʻauha ʻo Kola mo e kau angatuʻu kehé. He meʻa fakapotopoto ē ke fakaʻatā ʻa e ngaahi fakatātā ko iá ke ne ueʻi kitautolu ke tau sivisiviʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻokú ne ueʻi hotau lotó, toʻo atu ʻa e hanú pe lāungá, pea fakaʻatā ʻa Sihova ke ne sivi kitautolu!—Sāme 17:1-3.
Ako Ai, pea Fiefia ʻi he Ngaahi Tāpuakí
16. Ko e hā ʻa e kakano ʻo e enginaki ʻia 1 Kolinitō 10:11, 12?
16 ʻI hono fakamānavaʻi ʻe he ʻOtuá, ʻoku fakaʻosiʻaki ʻe Paula ʻi heʻene fakahokohoko fekauʻaki mo e ngaahi pōpoaki fakatokangá ʻa e enginakí ni: “Pea ko eni, naʻe hoko kiate kinautolu ʻa e ngaahi meʻa ko ia ko e fakataipe: pea naʻe tohi moʻota naʻinaʻi, ʻa kitaua kuo ta fenapasi mo e aofangatuku ʻo e ngaahi kuonga. Ko ia ʻilonga ʻa ia ʻoku ne pehe kuo ne tuʻu, ke vakavakai naʻa ne hinga.” (1 Kolinitō 10:11, 12) ʻOfa ke ʻoua te tau fakamaʻamaʻaʻi hotau tuʻunga ʻi he fakatahaʻanga Kalisitiané.
17. Kapau ʻoku tau ongoʻi ha fakaueʻiloto taʻetotonu ʻi hotau lotó, ko e hā ʻoku totonu ke tau faí?
17 Hangē pē ko e hehema ʻa e ukameá ke ʻumeʻumeá, ʻoku pehē pē mo kitautolu ko e ngaahi hako ʻo e tokotaha angahalaʻia ko ʻĀtamá kuo tau maʻu tukufakaholo mai ha hehema ki he koví. (Sēnesi 8:21; Loma 5:12) Ko ia ai, ʻoku ʻikai totonu ke tau loto-siʻi ʻo kapau ʻoku tau ongoʻi ha fakaueʻiloto taʻetotonu ʻi hotau lotó. ʻI hono kehé, tau fai fakapapau leva ha meʻa. ʻI he taimi ʻoku ʻasi ai ʻa e ukameá ki he ʻea hauhaú pe ko ha ʻātakai fakatupu maumau, ʻoku vave ʻaupito ai ʻa hono keikeina iá. ʻOku fiemaʻu ke tau fakaʻehiʻehi mei he ʻasi ki he “ʻea” ʻo e māmani ʻo Sētané, fakataha mo hono ʻātakai fakalieliá, ʻulungaanga taʻetaau ʻoku mafola noa peé, mo e hehema ʻa e fakakaukaú ki he taʻepaú.—ʻEfesō 2:1, 2.
18. Ko e hā kuo fai ʻe Sihova ʻo fekauʻaki mo e ngaahi hehema hala ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá?
18 Kuo tokonaki mai ʻe Sihova ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá fakataha mo ha founga ke nau fakafepakiʻi ʻaki ʻa e ngaahi hehema hala kuo tau maʻu tukufakaholo maí. Naʻá ne foaki mai ʻa hono ʻAlo tofu-pē-taha-ne-fakatupú, kae lava ke maʻu ʻa e moʻui taʻengatá ʻe he faʻahinga te nau ngāueʻi ʻa e tui kiate iá. (Sione 3:16) Kapau ʻoku tau muimui ofi ʻi he topuvaʻe ʻo Sīsuú mo fakahāhā ha angaʻitangata hangē ko Kalaisí, te tau hoko ko ha tāpuaki ki he niʻihi kehé. (1 Pita 2:21) Te tau toe maʻu foki, ʻo ʻikai ko e ngaahi fakamalaʻia, ka ko e ngaahi tāpuaki mei he ʻOtuá.
19. ʻOku malava fēfē ke tau maʻu ha ʻaonga mei he fakakaukau atu ki he ngaahi fakatātā Fakatohitapú?
19 Neongo ko kitautolu he ʻaho ní ʻoku tau tōngofua ki he faihalá ʻo hangē pē ko e kau ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá, kuo tau maʻu ʻa e Folofola tohi kakato ʻa e ʻOtuá ke ne tataki kitautolu. ʻOku tau ako mei hono ngaahi peesí ʻo fekauʻaki mo e ngaahi feangai ʻa Sihova mo e faʻahinga ʻo e tangatá pea pehē ki hono ngaahi ʻulungaanga naʻe fakatātaaʻi mai ʻe Sīsuú, ‘ko e ulo atu ʻo e langilangi ʻo e ʻOtuá, mo e ʻimisi ʻo ʻEne ʻafio moʻoní.’ (Hepelū 1:1-3; Sione 14:9, 10) ʻI he lotu mo ako tōtōivi ʻa e Ngaahi Konga Tohitapú, ʻoku malava ai ke tau maʻu “ʻa e finangalo ʻo Kalaisi.” (1 Kolinitō 2:16) ʻI heʻetau fehangahangai mo ha ngaahi fakatauele mo ha ngaahi ʻahiʻahi kehe ʻo ʻetau tuí, ʻoku malava ke tau maʻu ʻa e ʻaonga mei he fakakaukau atu ki he ngaahi fakatātā Fakatohitapu ʻi he kuohilí pea tautefito ki he fakatātā lelei taha fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí. Kapau te tau fai ia, heʻikai te tau hokosia ʻa e hoko mai ʻa e ngaahi fakamalaʻia fakaʻotuá. ʻI hono kehé, te tau fiefia ʻi he hōifua mai ʻa Sihová he ʻahó ni, pea mo ʻene ngaahi tāpuakí ʻo taʻengata.
Fakamatala ʻi lalo]
a Sio ki he The Watchtower ʻo Siulai 15, 1992, peesi 4.
Ko e Hā Haʻo Tali?
◻ ʻE malava fēfē ke tau ngāueʻaki ʻa e akonaki ʻa Paula ke ʻoua ʻe hoko ko e kau tauhi-ʻaitolí?
◻ Ko e hā ʻoku malava ke tau fai ke tau tokanga ai ki he fakatokanga fakafepaki ʻa e ʻaposetoló ki he feʻauakí?
◻ Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau fakaʻehiʻehi mei he hanú mo e lāungá?
◻ ʻOku malava fēfē ke tau maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki mei he ʻOtuá, ʻikai ko e ngaahi fakamalaʻiá?
[Fakatātā ʻi he peesi 14]
Kapau ʻoku tau fiemaʻu ʻa e tāpuaki fakaʻotuá, kuo pau ke tau fakaʻehiʻehi mei he tauhi-ʻaitolí
[Fakatātā ʻi he peesi 16]
Hangē ko hono fiemaʻu ke toʻo atu ʻa e ʻumeʻumeá, ʻai ke tau fai ha meʻa pau ke toʻo atu ʻa e ngaahi holi taʻetotonú mei hotau lotó