LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • be ako 45 p. 240-p. 243 pal. 1
  • Ngaahi Talanoa Fakatātā/Ngaahi Fakatātā ʻOku Akoʻaki

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Ngaahi Talanoa Fakatātā/Ngaahi Fakatātā ʻOku Akoʻaki
  • Maʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • “Naʻe ʻIkai Te Ne Leaʻaki ha Meʻa Kiate Kinautolu, ʻo Taʻe ha Fakatātā”
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2002
  • Faʻifaʻitaki ki he Faiako Lahí
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2002
  • Faiako ʻAki ʻa e ʻIloʻilo mo e Mafai ke Fakalotoʻi
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1999
  • Faiakoʻaki ʻa e Talanoa Fakatātā
    Ke Ke Kīvoi ʻi he Lautohí mo e Faiakó
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Maʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí
be ako 45 p. 240-p. 243 pal. 1

AKO 45

Ngaahi Talanoa Fakatātā/Ngaahi Fakatātā ʻOku Akoʻaki

Ko e hā ʻoku fiemaʻu ke ke faí?

Ngāueʻaki ʻa e ngaahi lea fakaefakatātā, ngaahi talanoa, pe ngaahi meʻa naʻe hokosia moʻoni ʻi he moʻuí ʻi he ngaahi founga ʻe tokoni ki hono lavaʻi ʻa hoʻo ngaahi taumuʻa ʻi he tuʻunga ko ha faiakó.

Ko e hā ʻoku mahuʻinga aí?

Ko hono ngāueʻaki totonu ʻo e ngaahi tokoni fakaeako ko ení ʻe lava ke ne ʻai ke lelei ʻa hoʻo malangá, laveʻi ʻa e moʻui ʻa e kakaí, pea ʻai ai ʻa e fakahinohinó ke ʻikai toe ngalo. ʻI hono ngāueʻaki taʻetotonú, te nau afeʻi nai ʻa e tokangá mei ha fakahinohino mahuʻinga.

KO E ngaahi talanoa fakatātaá mo e ngaahi fakatātaá ko e ngaahi founga fakafaiako mālohi ia. ʻOku nau faʻa tohoakiʻi mo puke ʻa e tokangá ʻi ha tuʻunga ola lelei ʻaupito. ʻOku nau ueʻi ʻa e ngaahi mafai fakaefakakaukaú. ʻOku nau ueʻi ʻa e ngaahi ongo ʻo e lotó pea aʻu nai ai ki he konisēnisí mo e lotó. ʻI he taimi ʻe niʻihi, ʻoku ngāueʻaki nai ai ʻa e ngaahi talanoa fakatātaá ke ikuʻi ʻa e tomuʻa fehiʻá. Ko ha toe tokoni foki ia ki he manatu leleí. ʻOkú ke ngāueʻaki ia ʻi hoʻo faiakó?

Ko e ngaahi lea fakaefakatātaá ko e ngaahi talanoa fakatātā ia ʻoku faʻa fiemaʻu ai ha ngaahi foʻi lea siʻi pē; neongo ia ʻoku lava ke nau ʻomai ki he fakakaukaú ʻa e ngaahi ʻīmisi fakaeʻatamai maʻalaʻala. ʻI hono filifili lelei kinautolú, ko e lahi ʻo honau ʻuhingá ʻoku fakamoʻoniʻi fakaekita. Ka ʻe ʻai nai ʻe ha faiako ke mālohi honau mahuʻingá ʻaki hono tānaki atu ki ai ha fakamatala nounou. ʻOku fonu ʻa e Tohitapú ʻi he ngaahi fakatātā ʻa ia ʻe lava ke ke ako mei ai.

Kamataʻaki ʻa e Ngaahi Similī mo e Ngaahi Metafoa. Ko e ngaahi similií ko e lea fakaefakatātā faingofua tahá ia. Kapau ʻokú ke ako pē ke ngāueʻaki ʻa e ngaahi talanoa fakatātaá, te ke ʻiloʻi nai ʻoku ʻaonga ke kamata ʻaki ʻa e ngaahi meʻá ni. ʻOku faʻa fakahaaʻi ia ʻaki ʻa e foʻi lea ko e “tatau” pe ko e “hangē.” Lolotonga hono fakahoa ʻa e ongo meʻa ʻe ua ʻokú na mātuʻaki faikehekehé, ʻoku fakaeʻa ʻe he ngaahi similií ʻa e meʻa ʻoku tatau ʻi he ongo meʻá ni. ʻOku fonu ʻi he Tohitapú ʻa e lea fakaefakatātā ʻoku ngāueʻaki ai ʻa e ngaahi meʻa fakatupú—ko e ngaahi ʻakau, fanga manu, mo e ngaahi nāunau fakahēvaní—pea pehē ki he meʻa ʻoku hokosia ʻe he tangatá. ʻI he Sāme 1:​3, ʻoku tala mai ai kia kitautolu ko ha tokotaha ʻokú ne lau tuʻumaʻu ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá ʻoku “hange ia ha ʻakau kuo to ki he ngaahi mangaʻivai,” ko ha fuʻu ʻakau ʻa ia ʻoku fua lahi pea ʻikai ke mae. Ko e tokotaha fulikivanú ʻoku pehē ʻoku “hange ha laione” ʻoku tokoto talitali ke pō ha manu ke kai. (Sāme 10:9) Naʻe palōmesi ʻa Sihova kia ʻĒpalahame ʻe hoko hono hakó ʻo “tatau mo e ngaahi fetuʻu ʻo e langi” ʻi hono tokolahí pea “[hangē] ko e ʻoneʻone ʻi he matātahi.” (Sen. 22:17) ʻI he fekauʻaki mo e vahaʻangatae vāofi naʻe ʻai ʻe Sihova ke hoko ʻi he vahaʻa ʻoʻona mo e puleʻanga ʻo ʻIsilelí, naʻe folofola ʻa e ʻOtuá: “Hange ʻoku piki ʻa e noʻo ki he kongaloto ʻo ha tangata,” ʻoku pehē ʻEne fakatupunga ʻa ʻIsileli mo Siuta ke na pipiki kiate Iá.—Sel. 13:11.

Ko e ngaahi metafoá foki ʻoku nau fakaeʻa ha tuʻunga tatau ʻi he vahaʻa ʻo e ongo meʻa kehekehe ʻaupito ʻe ua. Ka ʻoku mālohi ange ʻa e metafoá. ʻOku lea ia ʻo hangē ko e meʻa ʻe taha ʻa e meʻa ʻe tahá, pea ʻoku ʻomai ai ha ʻulungaanga mei ha meʻa ʻe taha ki he meʻa ʻe tahá. Naʻe pehē ʻe Sīsū ki heʻene kau ākongá: “Ko kimoutolu ko e māma ʻo mamani.” (Mt. 5:14) ʻI hono fakamatalaʻi ʻa e maumau ʻa ia ʻe lava ke fai ʻe he lea taʻemapuleʻí, naʻe tohi ʻa e ākonga ko Sēmisí: “Ko e ʻelelo ko ha afi ia.” (Sem. 3:6) Naʻe hiva ʻa Tēvita kia Sihova: “Ko koe ko hoku makatuu mo eku kolo.” (Sāme 31:​3, PM) Ko ha metafoa ʻa ia ʻoku filifili lelei ʻoku faʻa fiemaʻu ki ai ʻa e fakamatala siʻisiʻi pē pe ʻikai ha fakamatala. Ko ʻene ola leleí ʻoku fakalahi ia ʻe heʻene nounoú. ʻE lava ke tokoniʻi ʻe ha metafoa ʻa hoʻo kau fanongó ke nau manatuʻi ha poini ʻi ha founga ʻoku ʻikai fai ʻe ha fakamatalaʻi faingofua pē ʻo e moʻoní.

Ko e haipepolií ko e ʻafa fakalahi, ʻa ia kuo pau ke ngāueʻaki fakapotopoto ia pe ʻe ʻikai lava ke mahinoʻi. Naʻe ngāueʻaki ʻe Sīsū ʻa e lea fakaefakatātā ko ení ke ʻomai ai ha fakatātā fakangalongataʻa ʻi heʻene ʻeke: “Ko e ha ʻoku ke tokanga ai ki he malamalaʻi ʻakau ʻoku ʻi he mata ʻo ho kainga, ka ko e fuʻu lalango na ʻoku ʻi ho mata ʻoku ʻikai te ke ʻilo ki ai?” (Mt. 7:3) Ki muʻa ke ke kamata ke ngāueʻaki eni pe ko e ngaahi lea fakaefakatātā kehé, ako ke ngāueʻaongaʻaki ʻa e similií mo e metafoá.

Ngāueʻaki ʻa e Ngaahi Fakatātā. ʻI he ʻikai ngāueʻaki ha lea fakaefakatātaá, te ke fili nai ke ngāueʻaki ʻa e ngaahi fakatātā, pe ko e ngaahi talanoa faʻu pe ngaahi meʻa moʻoni naʻe hokosia ʻi he moʻuí ko ha ngaahi tokoni fakafaiako. ʻOku faʻa ʻi ai ʻa e hehema ke fakalahiʻi ʻa e ngaahi meʻá ni, ko ia ʻoku fiemaʻu ke fai fakalelei ia. Ko e ngaahi fakatātā peheé ʻoku totonu ke ngāueʻaki pē ia ke poupouʻiʻaki ʻa e ngaahi poini ʻa ia ʻoku mahuʻinga moʻoní, pea ʻoku totonu ke fakahoko ia ʻi ha founga ʻoku manatuʻi ai ʻa e poini ʻo e fakahinohinó, ʻo ʻikai ko e talanoá pē.

Neongo ʻoku ʻikai pau ko e ngaahi meʻa ʻoku hoko moʻoni ʻa e ngaahi fakatātā kotoa pē, ʻoku totonu ke tapua mei ai ʻa e fakakaukau pe ko e ngaahi tuʻunga moʻoni ʻi he moʻuí. Ko ia ai, ʻi he faiako ki he founga ʻoku totonu ke vakai ʻaki ki he kau angahala kuo fakatomalá, naʻe fakatātaaʻi ʻe Sīsū ʻa ʻene poiní ʻaki ʻa e talanoa fekauʻaki mo e fiefia ʻa ha tangata naʻá ne ʻiloʻi haʻane sipi naʻe mole. (Luke 15:​1-7) ʻI he tali ki ha tangata ʻa ia naʻe ʻikai lava ke ne maʻu ʻa e ʻuhinga kakato ʻo e Laó ʻi he fekau ke ʻofa ki hoto kaungāʻapí, naʻe fai ai ʻe Sīsū ha talanoa fekauʻaki mo ha Samēlia ʻa ia naʻá ne tokoniʻi ha tangata kafo hili ia ʻa e ʻikai malava ke fai ia ʻe ha taulaʻeiki mo ha Līvai. (Luke 10:​30-​37) Kapau ʻokú ke ako ke hoko ko ha tokotaha tokanga vēkeveke ki he fakakaukau mo e tōʻonga ʻa e kakaí, ʻe lava ke ke ngāueʻaongaʻaki ʻa e founga fakafaiako ko ení.

Naʻe fakamatala ʻa e palōfita ko Nētané ki ha tuʻunga fakaefakakaukauloto ko ha founga ia ʻo hono valokiʻi ʻa Tuʻi Tēvitá. Naʻe ola lelei ʻa e talanoá koeʻuhi naʻe kalofi ai ha tuʻunga naʻe mei iku ai ʻa Tēvita ke ne tali ʻaki ha fakatonuhiaʻi-kita. Naʻe kau ki he talanoá ha tangata koloaʻia naʻe lahi ʻene fanga sipí pea mo ha tangata naʻe siʻi ʻa ʻene koloá ʻa ia naʻe ʻi ai ʻene lami fefine pē ʻe taha naʻá ne tauhi mo tokangaʻi fakaalaala. Ko Tēvita tonu naʻe hoko ia ko ha tauhi-sipi, ko ia naʻe lava ke ne mahinoʻi ʻa e ngaahi ongoʻi ʻa e tokotaha naʻe ʻaʻana ʻa e lami ko iá. Naʻe taliʻaki ʻe Tēvita ʻa e ʻita ʻi he tuʻunga totonu ki he tangata koloaʻiá ʻa ia naʻá ne faʻao ʻa e lami naʻe ʻofaʻi ʻe he tangata masivá. Naʻe tala hangatonu ange leva ʻe Nētane kia Tēvita: “Ko koe ʻa e tangata ko ia.” Naʻe aʻu ia ki he loto ʻo Tēvitá, pea naʻá ne fakatomala moʻoni. (2 Sam. 12:​1-14) ʻI hono ʻahiʻahiʻí, ʻe lava ke ke ako ai ke feangainga mo e ngaahi ʻīsiu fakaeongó ʻi ha founga fakamānako.

ʻOku lahi ʻa e ngaahi fakatātā ʻa ia ʻoku mahuʻinga ki he faiakó ʻe lava ke ʻomai mei he ngaahi meʻa ʻoku lēkooti ʻi he ngaahi Konga Tohitapú. Naʻe fai eni ʻe Sīsū ʻi ha ngaahi foʻi lea siʻi ʻi heʻene pehē: “Manatuʻi ʻa e uaifi ʻo Lote.” (Luke 17:32) ʻI he fakamatala fakaikiiki ki he fakaʻilonga ʻo ʻene ʻi aí, naʻe lave ai ʻa Sīsū ki he “taimi ʻo Noa.” (Mt. 24:​37-39) ʻI he Hepelu vahe 11, naʻe lave ai ʻa e ʻapositolo ko Paulá ki he hingoa ʻo e kau tangata mo e kau fefine ʻe toko 16 ko e kau faʻifaʻitakiʻanga ʻo e tuí. ʻI hoʻo hoko ʻo maheni lelei mo e Tohitapú, te ke malava ai ke ʻomai ha ngaahi fakatātā mālohi mei he meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he ngaahi Konga Tohitapú fekauʻaki mo e ngaahi meʻa ʻoku hoko pea mo e kakai ʻoku tuʻu honau hingoá ʻi hono ngaahi pēsí.​—Loma 15:4; 1 Kol. 10:11.

Te ke ʻiloʻi nai ʻi ha taimi ʻoku ʻaonga ke ʻai ke mālohi ha poini ʻo e fakahinohinó ʻaki ha meʻa ʻoku hokosia moʻoni ʻi he moʻuí ʻi onopooni. Kae kehe, ʻi hono fai ení, tokanga ke ngāueʻaki ʻa e ngaahi meʻa pē naʻe hokosia kuo fakapapauʻí pea ke fakaʻehiʻehi mei he ngaahi meʻa ʻa ia ʻe fakamaaʻi ai ha taha ʻi hoʻo kau fanongó ʻi ha tuʻunga naʻe ʻikai fiemaʻu, pe ʻe tohoakiʻi ai ʻa e tokangá ki ha tuʻunga-lea fakatupunga fakakikihi ʻa ia ʻoku ʻikai felāveʻi mo hoʻo kaveingá. Manatuʻi foki ko e meʻa naʻe hokosiá ʻoku totonu ke ne fakahoko ha taumuʻa. ʻOua ʻe fakamatala ki ha ngaahi fakaikiiki ʻoku ʻikai fiemaʻu ʻa ia ʻoku hehema ke ne afeʻi ʻa e tokangá mei he taumuʻa ʻo hoʻo malangá.

ʻE Mahinoʻi Ia? Ko e hā pē ha talanoa fakatātā pe ko ha fakatātā ʻokú ke ngāueʻaki, ʻoku totonu ke ne fakahoko ha taumuʻa pau. Te ne fai ia kapau ʻoku ʻikai te ke ngāueʻaki ia ki he tuʻunga-lea ʻoku fai ai ʻa e lāuleá?

Hili ʻa e lave ki heʻene kau ākongá ko e “māma ʻo mamani,” naʻe tānaki atu ki ai ʻe Sīsū ha kiʻi fakamatala fekauʻaki mo e founga ʻoku ngāueʻaki ai ha maama pea mo e fatongia ʻoku fakahuʻunga mai ʻe he meʻá ni kia kinautolú. (Mt. 5:​15, 16) Naʻá ne hoko atu ʻaki ʻa ʻene talanoa fakatātā ki he sipi ne molé ha fakamatala fekauʻaki mo e fiefia ʻi hēvani ʻi ha tokotaha angahala ʻoku fakatomala. (Luke 15:7) Pea ʻi he hili ʻene talanoa fekauʻaki mo e Samēlia anga-fakakaungāʻapí, naʻe ʻeke ai ʻe Sīsū ki heʻene tokotaha fanongó ha foʻi fehuʻi kaungatonu pea hoko atu ʻaki ha akonaki hangatonu. (Luke 10:​36, 37) ʻI hono kehé, naʻe fakamatalaʻi ʻe Sīsū ʻa ʻene talanoa fakatātā fekauʻaki mo e faʻahinga kelekele kehekehé pea mo e taha fekauʻaki mo e ngaahi tea ʻi he ngoué ki he faʻahinga pē ko ia naʻa nau anga-fakatōkilalo feʻunga ke fehuʻí, ʻo ʻikai ki he fuʻu kakaí. (Mt. 13:​1-​30, 36-​43) ʻI he ʻaho ʻe tolu ki muʻa ʻi heʻene pekiá, naʻe leaʻaki ai ʻe Sīsū ha talanoa fakatātā fekauʻaki mo ha kau tō ngoue vaine anga-fakapō. Naʻe ʻikai te ne lave ai ki hono kaungá; naʻe ʻikai fiemaʻu ia. Ko e “houʻeiki taulaʻeiki mo e kau Falesi . . . naʻa nau ʻilo ʻoku kau ʻene lea kiate kinautolu.” (Mt. 21:​33-45) Ko ia, ko e natula ʻo e talanoa fakatātaá, ko e fakakaukau ʻa e kau fanongó, mo hoʻo taumuʻá ʻoku fakapapauʻi kotoa ai pe ʻoku fiemaʻu ʻa hono ngāueʻakí pea kapau ko ia, ko e anga ʻo hono lahí.

Ko hono fakatupulekina ʻa e malava ke ngāueʻaki ola lelei ʻa e ngaahi talanoa fakatātaá mo e ngaahi fakatātaá ʻoku fiemaʻu ki ai ʻa e taimi, ka ʻoku tuha mo ia ʻa e feinga. Ko e ngaahi talanoa fakatātā ʻoku filifili leleí ʻoku ʻalu fakataha ai ʻa e fakamānako ki he ʻatamaí mo e maongo ki he lotó. Ko hono olá, ʻoku fakahoko ai ʻa e pōpoakí ʻaki ha mālohi ʻa ia ʻoku ʻikai faʻa malava ʻi he ngaahi fakamatala faingofua ʻo e foʻi moʻoní.

FOUNGA KE MAʻU AI ʻA E NGAHI FAKATĀTĀ FEʻUNGAMĀLIÉ

  • Lau tuʻumaʻu ʻa e Tohitapú; fakatokangaʻi ʻa e ngaahi talanoa fakatātaá; fakalaulauloto ki he mahuʻinga ʻo e ngaahi fakatātaá.

  • ʻI hoʻo siofi ʻa e māmani takatakai ʻiate koé, fakafekauʻaki ʻi he ʻatamaí ʻa e ngaahi fakakaukau mo e tōʻonga ʻa e kakaí mo e ngaahi tuʻunga-lea ʻa ia ʻokú ke malanga fekauʻaki mo iá.

  • Fokotuʻu ha tānekinga ʻo e ngaahi talanoa fakatātā mo e ngaahi fakatātā ola lelei. ʻE haʻu nai eni mei he fakamatala ʻokú ke laú, ngaahi malanga ʻokú ke fanongo ki aí, pe siofi fakafoʻituituí. Tauhi ia ke ngāueʻaki ʻi he kahaʻú.

MEʻA KE FAI: ʻAnalaiso ʻa e ngaahi talanoa fakatātā ʻoku maʻu ʻi he ngaahi konga Tohitapu ko ení: Aisea 44:​9-​20; Mātiu 13:44; Mātiu 18:​21-​35. Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he konga Tohitapu taki taha? Ko e hā ʻoku ola lelei aí?

Ngaahi lea fakaefakatātā ʻoku ou loto ke ngāueʻaki ʻi he faiakó

․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․

․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․

․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․

․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․

․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․

․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․

․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․

․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․

․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․

Ngaahi fakatātā moʻoni ʻi he moʻuí ʻoku ou loto ke manatuʻi mo ngāueʻakí

․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․

․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․

․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․

․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․

․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․

․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․

․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․

․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․

․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share