LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • fy vahe 1 p. 4-12
  • ʻOku ʻI Ai ha Fakapulipuli ki he Fāmili Fiefiá?

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • ʻOku ʻI Ai ha Fakapulipuli ki he Fāmili Fiefiá?
  • Ko e Fakapulipuli ʻo e Fāmili Fiefiá
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • KO E HĀ ʻA E FĀMILI?
  • KO E FĀMILÍ ʻOKU ʻI HE MALUMALU IA ʻO E FAINGATAʻA
  • KO E FAKAPULIPULI KI HE FĀMILI FIEFIÁ
  • Tuli ki he Melino Fakaʻotuá ʻi he Moʻui Fakafāmilí
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1997
  • Fiefia ʻi he Moʻui Fakafāmilí
    Fiefia ʻi he Moʻui Fakafāmilí
  • Ko Hono Maʻu ʻa e Meʻa Tefito ki he Fāmili Fiefiá
    Ko Hono ʻAi Hoʻo Moʻui Fakafāmilí ke Fiefia
  • Ko e Fāmilí—Ko ha Fiemaʻu Pau ʻa e Tangatá!
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1998
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Fakapulipuli ʻo e Fāmili Fiefiá
fy vahe 1 p. 4-12
Fakatātā peesi kakató ʻi he peesi 4

VAHE ʻULUAKI

ʻOku ʻI Ai ha Fakapulipuli ki he Fāmili Fiefiá?

Fakatātā ʻi he peesi 5

1. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ʻa e ngaahi fāmili mālohí ʻi he sōsaieti ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá?

KO E fāmilí ko e fokotuʻutuʻu motuʻa taha ia ʻi he māmaní, pea ʻokú ne fakahoko ha ngafa mātuʻaki mahuʻinga ʻi he sōsaieti ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá. ʻI he kotoa ʻo e hisitōliá, ko e ngaahi fāmili mālohí kuo tokoni ia ki hono faʻu ʻo e ngaahi sōsaieti mālohi. Ko e fāmilí ko e fokotuʻutuʻu lelei taha ia ki hono ʻohake ʻa e fānaú ke nau hoko ko e kakai lalahi matuʻotuʻá.

2-5. (a) Fakamatalaʻi ʻa e maluʻanga ʻoku ongoʻi ʻe ha tama ʻi ha fāmili fiefia. (e) Ko e hā ʻa e ngaahi palopalema ʻoku līpooti mei he ngaahi fāmili ʻe niʻihi?

2 Ko e fāmili fiefiá ko ha taulangaū ia ʻo e haoʻanga mo e maluʻanga. Fakakaukau atu ʻi ha mōmeniti ki ha fāmili lelei. Lolotonga ʻenau kai efiafí, ʻoku tangutu ai ʻa e ongo mātuʻa tokangá mo ʻena fānaú ʻo fetalanoaʻaki ʻi he ngaahi meʻa ʻo e ʻahó. ʻOku valelau fiefia ʻa e fānaú ʻi heʻenau talanoa ki heʻenau tamaí mo ʻenau faʻeé ʻo kau ki he meʻa naʻe hoko ʻi he ʻapiakó. Ko e taimi mālōlō ʻoku fakamoleki fakatahá ʻoku fakaivifoʻou ai ʻa e tokotaha kotoa ki ha toe ʻaho ʻe taha ʻi he māmani ʻi tuaʻaá.

3 ʻI ha fāmili fiefia, ʻoku ʻiloʻi ai ʻe ha tama ʻe tokangaʻi ia ʻe heʻene tamaí mo ʻene faʻeé ʻi he taimi ʻokú ne puke aí, mahalo te na taufetongi ʻi hono veʻe mohengá ʻi he poó kotoa. ʻOkú ne ʻiloʻi ʻe lava ke ne ʻalu ki heʻene faʻeé pe tamaí mo e ngaahi palopalema ʻo ʻene moʻui fakaetalavoú ʻo maʻu mei ai ʻa e akonaki mo e poupou. ʻIo, ʻoku ongoʻi malu ʻa e tamá, neongo ʻa e fonu faingataʻa nai ʻi he māmani ʻo tuaʻaá.

4 ʻI he taimi ʻoku tupu hake ai ʻa e fānaú, ʻoku faʻa hoko ʻo nau mali pea maʻu hanau fāmili tonu. “ʻOku fakatokangaʻi ʻe ha tokotaha ʻa e moʻua lahi ē ko ia ki heʻene ongo mātuʻá ʻi he taimi ʻokú ne maʻu ai haʻane tama ʻaʻaná,” ko e lau ia ʻa ha palōveepi ʻi he Hahaké. ʻI ha ongoʻi loloto ʻo e houngaʻiá mo e ʻofá, ʻoku feinga ai ʻa e fānau tupú ke ʻai honau ngaahi fāmilí tonu ke fiefia, pea ʻoku nau toe tokanga ki heʻenau ongo mātuʻa ʻokú na motuʻa ʻi he taimi ko iá, ʻa ia ʻokú na fiefia ʻi he feohi mo e fanga makapuná.

5 Mahalo pē ʻi he tuʻunga ko ení ʻokú ke fakakaukau: ‘Sai, ʻoku ou ʻofa ʻi hoku fāmilí, ka ʻoku ʻikai ke hangē ia ko e fāmili naʻe toki ʻosi fakamatala ki aí. Ko au mo hoku malí ʻokú ma ngāue ʻi ha ongo taimi-tēpile kehekehe pea faingataʻa ke ma fesiofaki. ʻOkú ma talanoa lahi tahá ʻo fekauʻaki mo e ngaahi palopalema fakapaʻangá.’ Pe ʻokú ke pehē, ‘ʻOku nofo ʻi ha kolo ʻe taha ʻa ʻeku fānaú mo e fanga makapuná, pea ʻoku ʻikai ʻaupito lava ke u sio kiate kinautolu’? ʻIo, ʻi ha ngaahi ʻuhinga ʻoku faʻa ʻikai malava ke mapuleʻi ʻe he faʻahinga ʻoku kau ki aí, ko e moʻui fakafāmili lahi ʻoku ʻikai ke lelei ia. Ka neongo ia, ʻoku tataki ʻe he niʻihi ha ngaahi moʻui fakafāmili fiefia. Anga-fēfē? ʻOku ʻi ai ha fakapulipuli ki he fāmili fiefiá? Ko e talí ko e ʻio. Ka ki muʻa ke lāulea pe ko e hā iá, ʻoku totonu ke tau tali ha foʻi fehuʻi mahuʻinga.

KO E HĀ ʻA E FĀMILI?

6. Ko e ngaahi faʻahinga fāmili fēfē ʻe lāulea ki ai ʻi he tohi ko ení?

6 ʻI he ngaahi fonua ʻo e Hihifó, ko e lahi taha ʻo e ngaahi fāmilí ʻoku kau ki ai ha tamai, ko ha faʻē, mo e fānau. ʻE lava nai ke nofo ʻa e ngaahi kuí ʻi honau ngaahi ʻapí tonu ʻi he lōloa ʻo ʻenau malavá. Lolotonga ʻoku tauhi ʻa e fetuʻutaki mo e ngaahi kāinga mamaʻo angé, ʻoku fakangatangata pē ʻa e ngaahi fatongia ki he faʻahingá ni. ʻI he tuʻunga tefitó, ko e fāmili eni te tau lāulea ki ai ʻi he tohi ko ení. Kae kehe, kuo hoko ʻa e ngaahi fāmili kehe ʻo lahi fakautuutu ia ʻi he ngaahi taʻu ki mui ní​—ʻa e fāmili mātuʻa-taʻehoá, ko e fāmili uá, pea mo e fāmili ʻa ia ko e ongo mātuʻá ʻoku ʻikai te na nofo fakataha ʻi ha ʻuhinga kehekehe.

7. Ko e hā ʻa e fāmili fakalahí?

7 ʻOku lahi ʻi he ngaahi anga fakafonua ʻe niʻihi ʻa e fāmili fakalahí. ʻI he fokotuʻutuʻu ko ení, kapau ʻoku ala lava, ʻoku tokangaʻi ai ʻi ha founga-tuʻumaʻu ʻa e fanga kuí ʻe heʻenau fānaú, pea ʻoku fakalahi atu ʻa e ngaahi haʻi vāofí mo e ngaahi fatongiá ki he ngaahi kāinga mamaʻó. Hangē ko ení, ʻe tokoni nai ʻa e ngaahi mēmipa ʻo e fāmilí ke poupou, tauhi hake, pea aʻu ki hono totongi ʻa e ako ʻa honau ngaahi ʻilamutú, ngaahi fakafotú, pe ko e ngaahi kāinga ʻoku toe mamaʻo angé. Ko e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe lāulea ki ai ʻi he tohí ni ʻe toe ngāueʻaki ia ki he ngaahi fāmili fakalahí.

KO E FĀMILÍ ʻOKU ʻI HE MALUMALU IA ʻO E FAINGATAʻA

8, 9. Ko e hā ʻa e ngaahi palopalema ʻi he ngaahi fonua ʻe niʻihi ʻoku fakahaaʻi ai ʻoku feliliuaki ʻa e fāmilí?

8 ʻI he ʻahó ni ʻoku feliliuaki ʻa e fāmilí​—ʻoku fakamamahi ke leaʻaki, ʻoku ʻikai hoko ia ki ha founga lelei ange. ʻOku hā ha fakatātā ʻi ʻInitia, ʻa ia ʻoku nofo nai ai ha uaifi mo e fāmili ʻo hono husepānití pea ngāue ʻi he ʻapí ʻi he malumalu ʻo e tataki ʻa hono kāinga-ʻi-he-fonó. Neongo ia, ʻi he lolotongá ni, ʻoku ʻikai ke taʻeangamaheniʻaki ʻa e kumi ngāue ʻa e ngaahi uaifi ʻInitiá ki tuʻa mei he ʻapí. Ka ʻoku hā mahino ʻoku kei ʻamanekina pē meiate kinautolu ke nau fakahoko honau ngaahi ngafa tukufakaholó ʻi he ʻapí. Ko e foʻi fehuʻi eni ʻoku langaʻi hake ʻi he ngaahi fonua lahi, ʻI hono fakahoa ki he ngaahi mēmipa kehe ʻo e fāmilí, ko e hā e lahi ʻo e ngāue ʻoku totonu ke ʻamanekina mei he fefine ʻoku ngāue ki tuʻá ke ne fai ʻi he ʻapí?

9 ʻI he ngaahi sōsaieti ʻo e Hahaké, ʻoku tukufakaholo ai ʻa e ngaahi haʻi ʻo e fāmili fakalahi mālohí. Kae kehe, ʻi he malumalu ʻo e tākiekina ʻa e sīpinga ʻo e totonu fakatāutaha ʻa e Hihifó pea mo e faingataʻa ʻi he ngaahi palopalema fakaʻekonōmiká, ʻoku fakavaivaiʻi ai ʻa e fāmili fakalahi tukufakaholó. Ko ia ai, ko e tokolahi, ʻoku nau vakai ki hono tokangaʻi ʻo e ngaahi mēmipa taʻumotuʻa ʻi he fāmilí ko ha kavenga ia kae ʻikai ko ha fatongia pe ko ha monū. ʻOku ngaohikoviʻi ʻa e ngaahi mātuʻa taʻumotuʻa ʻe niʻihi. Ko e moʻoni, ko hono ngaohikoviʻi mo hono liʻaki ʻo e kau taʻumotuʻá ʻoku ʻiloa ia ʻi he ngaahi fonua lahi he ʻahó ni.

10, 11. Ko e hā ʻa e ngaahi moʻoniʻi meʻa ʻoku fakahaaʻi ai ʻoku feliliuaki ʻa e fāmilí ʻi he ngaahi fonua ʻIulopé?

10 ʻOku hoko ʻa e vete malí ʻo lahi fakautuutu. ʻI Sipeini ʻoku mahiki hake ai ʻa e tuʻunga ʻo e vete malí ki he 1 ʻi he nofo mali ʻe 8, ʻi he aʻu mai ki he kamataʻanga ʻo e hongofuluʻi taʻu fakaʻosi ʻo e senituli hono 20​—ko ha tupu fakafokifā ia mei he 1 ʻi he 100 he ngaahi taʻu pē ʻe 25 ki muʻá. Ko Pilitānia, ʻa ia ʻoku līpooti ai ʻa e tuʻunga vete mali māʻolunga taha ʻi ʻIulopé (ko e 4 mei he nofo mali ʻe 10 ʻoku ʻamanekina ʻe taʻelavameʻa), kuo sio ki ha tupu fakafokifā ʻi he tokolahi ʻo e ngaahi fāmili mātuʻa-taʻehoá.

11 Ko e tokolahi ʻi Siamane ʻoku hā ʻoku nau tukuange fakakātoa ʻa e fāmili tukufakaholó. Naʻe mātā ʻi he 1990 tupú ʻa e peseti ʻe 35 ʻo e ngaahi fāmili Siamané kotoa naʻe faʻuʻaki ia ha tokotaha ʻe taha pea ko e peseti ʻe 31 naʻe faʻuʻaki ia ʻa e ongo meʻa pē ʻe toko ua. Ko e kakai Falaniseé foki ʻoku faʻa siʻi ʻenau malí, pea ko e faʻahinga ko ia ʻoku nau malí ʻoku nau faʻa vete mali lahi ange mo tōmuʻa ange ʻi he tuʻunga naʻe anga-maheniʻakí. ʻOku saiʻia ʻa e tokolahi ange ke nau nofo fakataha ʻo ʻikai kau ai ʻa e ngaahi fatongia ʻo e nofo malí. ʻOku hā ʻa e ngaahi hehema tatau ʻi māmani lahi.

12. ʻOku anga-fēfē ʻa e faingataʻaʻia ʻa e fānaú koeʻuhi ko e ngaahi liliu ʻi he fāmili fakaeonopōní?

12 Fēfē ʻa e fānaú? ʻI he ʻIunaite Seteté mo e ngaahi fonua lahi kehe, ʻoku fanauʻi ai ʻa e tokolahi ange ʻi tuʻa ʻi he nofo malí, ko e niʻihi ki he faʻahinga kei siʻi taʻu hongofulu tupu. ʻOku maʻu ʻe he tamaiki fefine taʻu hongofulu tupu tokolahi ha fānau tokolahi ki ha ngaahi tamai kehekehe. Ko e ngaahi līpooti mei he māmaní takatakai ʻoku talanoa ai fekauʻaki mo e laui miliona ʻo e fānau ʻoku ʻikai hanau ʻapi ʻoku nau heva holo ʻi he ngaahi halá; ko e tokolahi ʻoku nau hola mei he ngaahi ʻapi ʻoku ngaohikoviʻi ai kinautolú pe ʻoku tuli kinautolu ʻe he ngaahi fāmili ʻa ia ʻoku ʻikai kei lava ke nau tokangaʻi kinautolú.

13. Ko e hā ʻa e ngaahi palopalema mafolalahia ʻokú ne kaihaʻasia ʻa e fiefiá mei he ngaahi fāmilí?

13 ʻIo, ʻoku ʻi ha tuʻunga fakatuʻutāmaki ʻa e fāmilí. ʻI he tānaki atu ki he meʻa kuo ʻosi fai ʻa e lave ki aí, ko e angatuʻu ʻa e taʻu hongofulu tupú, ngaohikoviʻi ʻa e fānaú, fakamālohi ʻi he nofo malí, ʻolokahōliká, mo e ngaahi palopalema fakatupu lōmekina kehé ʻoku kaihaʻasia ai mei he ngaahi fāmili lahi ʻa e fiefiá. Ki he fānau mo e kakai lalahi tokolahi, ʻoku mamaʻo ʻaupito ʻa e fāmilí mei heʻene hoko ko ha taulangaū.

14. (a) Fakatatau ki he niʻihi, ko e hā ʻa e ngaahi tupuʻanga ʻo e tuʻunga fakatuʻutāmaki ʻi he fāmilí? (e) Naʻe anga-fēfē hono fakamatalaʻi ʻe ha loea ʻi he ʻuluaki senitulí ʻa e māmani ʻi he ʻaho ní, pea ko e hā ʻa e tākiekina ʻoku hoko ki he moʻui fakafāmilí ʻi hono fakahoko ʻo ʻene ngaahi leá?

14 Ko e hā ʻoku ʻi ha tuʻunga fakatuʻutāmaki ai ʻa e fāmilí? ʻOku tukuakiʻi ʻe he niʻihi ʻa e tuʻunga fakatuʻutāmaki lolotonga ʻa e fāmilí ki hono fakahū ʻa e kakai fefiné ki he ngāueʻangá. ʻOku tuhu ʻa e niʻihi ki he tōlalo fakaeʻulungaanga ʻi he ʻaho ní. Pea ʻoku fai ʻa e lave ki ha ngaahi tupuʻanga lahi ange. ʻI he meimei taʻu ʻe ua afe kuo maliu atú, naʻe tomuʻa tala ai ʻe ha loea ʻiloa ʻe taaʻi ʻe he ngaahi tenge lahi ʻa e fāmilí, ʻi heʻene tohi: “Ka hokosia ʻa e kuonga fakamui, ʻe ai ha ngaahi taimi faingataʻa. He ko hono kakai te nau ʻofa kiate kinautolu pe, te nau ʻofa ki he paʻanga, te nau fielahi, te nau angataʻetokaʻi, te nau lea fieʻotua, te nau talangataʻa ki he matuʻa; ko e kau taʻehounga, ko e kau angataʻemolumalu, ko e kau taeʻofa-ki-hoʻota, ko e kau taʻe fakamolemole, ko e kau fakakovi, ko e kau taʻefakamaʻumaʻu, ko e kau angafakamanu, ko e kau taeʻofa ki he lelei, ko e kau lavaki, ko e kau ʻohonoa, ko e kau loto ʻaoʻaofia ʻi he ʻafungi, ko e kau ʻofa ki he malie ʻo ʻikai ʻofa ki he ʻOtua.” (2 Timote 3:​1-4) Ko hai te ne veiveiua ki hono fakahoko he ʻahó ni ʻa e ngaahi lea ko ení? ʻI ha māmani mo e ngaahi tuʻunga hangē ko e ngaahi meʻa ko ení, ʻoku ʻi ai ha ofo ʻi he ngaahi fāmili lahi ko ia ʻoku nau ʻi he tuʻunga fakatuʻutāmakí?

KO E FAKAPULIPULI KI HE FĀMILI FIEFIÁ

15-17. ʻI he tohi ko ení, ko e hā ʻa e tuʻunga mafai ʻoku tuhu ki ai ʻokú ne tuku tauhi ʻa e fakapulipuli ki he fāmili fiefiá?

15 Ko e faleʻi ki he founga ke maʻu ai ʻa e fiefia ʻi he fāmilí ʻoku tuʻuaki mai ia mei he feituʻu kotoa pē. ʻI he Hihifó, ʻoku tuʻuaki mai ai ʻa e fakahinohino mei he tokonaki hokohoko ʻo e ngaahi tohi mo e ngaahi makasini ki he founga ʻo hono tokoniʻi-kitá. Ko e palopalemá he ʻoku fepakipaki ʻa e kau faleʻi fakaetangatá, pea ko e meʻa ko ia ʻoku hoko he ʻahó ni ko e faleʻi fakamuimui tahá ʻe vakai nai ki ai ʻoku ʻikai ke toe ngāue ia ʻi he ʻapongipongí.

16 Ko fē leva, ʻe lava ke tau hanga ki ai ki ha fakahinohino fakafāmili alafalalaʻangá? Sai, te ke hanga ki ha tohi naʻe kakato ʻi he taʻu nai ʻe 1,900 kuo maliu atú? Pe te ke ongoʻi ʻe koe ko ha tohi hangē ko ení ʻoku pau pē kuo ʻosi hono kuongá ʻo ʻikai ha ʻamanaki ki ai? Ko hono moʻoní, ko e fakapulipuli moʻoni ki he fāmili fiefiá ʻoku maʻu ia ʻi he matavai tofu pē ko iá.

17 Ko e matavai ko iá ko e Tohitapú. Fakatatau ki he fakamoʻoní kotoa, naʻe fakamānavaʻi ia ʻe he ʻOtuá tonu. ʻI he Tohitapú ʻoku tau maʻu ai ʻa e fakamatala ko eni hono hokó: “Ko e potu Folofola kotoa pe ne fakamanava mei he ʻOtua, ʻoku ʻaonga foki ki he akonaki, ki he fakaʻilo hala, ki he fakatonutonu, ki he ngaohia ke maʻoniʻoni.” (2 Timote 3:16) ʻI he tohi ko ení te mau fakalototoʻaʻi ai koe ke ke fakakaukau ki he founga ʻe lava ai ʻe he Tohitapú ke ne tokoniʻi koe ke “fakatonutonu” ʻi he taimi ʻokú ke fekuki ai mo e ngaahi faingataʻa mo e ngaahi palopalema ʻoku fehangahangai mo e ngaahi fāmilí ʻi he ʻaho ní.

18. Ko e hā ʻoku ʻuhinga lelei ai ke tali ʻa e Tohitapú ko ha tuʻunga mafai ia ki he faleʻi ʻo e nofo malí?

18 Kapau ʻokú ke hehema ke taʻetokanga ki he tuʻunga malava ko ia ʻo e lava ke tokoni ʻa e Tohitapú ki hono ʻai ke fiefia ʻa e ngaahi fāmilí, fakakaukau angé ki he meʻá ni: Ko e Tokotaha ko ia naʻá ne fakamānavaʻi ʻa e Tohitapú ko e Tupuʻanga ia ʻo e fokotuʻutuʻu ki he nofo malí. (Senesi 2:​18-25) ʻOku pehē ʻe he Tohitapú ko hono huafá ko Sihova. (Sāme 83:18) Ko e Tokotaha-Fakatupú ia mo e “Tamai, ʻa ia ʻoku tauhingoa ki ai ʻa e ngaahi famili kotoa pe.” (Efeso 3:​14, 15) Kuo siofi ʻe Sihova ʻa e moʻui fakafāmilí talu mei he kamataʻanga ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá. ʻOkú ne ʻafioʻi ʻa e ngaahi palopalema ʻoku lava ke malanga haké pea kuó ne ʻomai ʻa e faleʻi ki hono solova kinautolú. ʻI he kotoa ʻo e hisitōliá, ko e faʻahinga ko ia ʻoku nau ngāueʻaki loto-moʻoni ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e Tohitapú ʻi heʻenau moʻui fakafāmilí ʻoku nau maʻu ʻa e fiefia lahi ange.

19-21. Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa kuo hokosia ʻi onopooni ʻoku fakahaaʻi ai ʻa e mālohi ʻo e Tohitapú ke ne solova ʻa e ngaahi palopalema ʻi he nofo malí?

19 Ko e fakatātaá, ko ha uaifi tauhi ʻapi ʻi ʻInitonēsia naʻe hoko ia ko ha tokotaha naʻe nōfoʻi ki he pele paʻangá. ʻI he ngaahi taʻu lahi naʻá ne liʻaki ai ʻa ʻene fānau ʻe toko tolú peá ne kē maʻu pē mo hono husepānití. Naʻá ne kamata leva ke ako ʻa e Tohitapú. Naʻe māmālie ʻa e hoko ʻa e fefiné ʻo tui ki he meʻa naʻe lau ki ai ʻa e Tohitapú. ʻI he taimi naʻá ne ngāueʻaki ai ʻa ʻene faleʻí, naʻá ne hoko ai ko ha uaifi lelei ange. Ko ʻene ngaahi feingá, ʻa ia naʻe makatuʻunga ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni faka-Tohitapú, naʻe ʻomai ai ʻa e fiefia ki hono fāmilí kotoa.

20 Ko ha uaifi tauhi ʻapi ʻi Sipeini ʻokú ne pehē: “Naʻá ma mali ʻo feʻunga mo e taʻu pē ʻe taha ʻi he taimi naʻá ma kamata ai ke maʻu ʻa e ngaahi palopalema mafatukitukí.” Ko ia mo hono husepānití naʻe ʻikai ke lahi e meʻa naʻá na tatau aí, pea naʻe siʻi ʻena feleaʻakí tuku kehe pē ʻa e taimi naʻá na fakakikihi aí. Neongo ʻa e ʻi ai hona ʻofefine kei siʻí, naʻá na fakapapauʻi ke na māvae fakalao. Neongo ia, ki muʻa ke hoko iá, naʻe fakalototoʻaʻi kinaua ke na hanga ki he Tohitapú. Naʻá na ako ʻa ʻene faleʻi ki he kakai tangata mo e kakai fefine malí pea kamata ke na ngāueʻaki ia. ʻIkai fuoloa, ne lava ke na fetuʻutaki ʻi he melino, pea ko hona kiʻi fāmilí naʻe toe fāʻūtaha fiefia.

21 ʻOku tokoniʻi foki ʻe he Tohitapú ʻa e kakai taʻumotuʻa angé. Hangē ko ení, fakakaukau angé ki he meʻa naʻe hokosia tonu ʻe ha ongo meʻa Siapani. Naʻe ʻita vave ʻa e husepānití pea fakamālohi ʻi he taimi ʻe niʻihi. ʻUluakí, naʻe kamata ʻa e fānau fefine ʻa e ongo meʻá ke nau ako ʻa e Tohitapú, neongo ʻa e fakafepaki ʻa ʻenau ongo mātuʻá. Pea naʻe kau fakataha leva ʻa e husepānití mo hono ngaahi ʻofefiné, ka naʻe hokohoko atu pē ʻa hono fakafepakiʻi ʻe he uaifí. Kae kehe, ʻi he faai mai ʻa e ngaahi taʻú, naʻá ne fakatokangaʻi ʻa e ola lelei ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni faka-Tohitapú ʻi hono fāmilí. Naʻe tokangaʻi lelei ia ʻe heʻene fānau fefiné, pea naʻe hoko ʻa hono husepānití ʻo anga-mokomoko lahi ange. Naʻe ueʻi ʻe he ngaahi liliu peheé ʻa e fefiné ke ne hanga ki he Tohitapú maʻana tonu, pea naʻe hoko ai ʻa e ola lelei tatau kiate ia. Ko e fefine taʻumotuʻá ni naʻá ne toutou pehē: “Naʻá ma hoko moʻoni ai ko ha ongo meʻa mali.”

22, 23. ʻOku anga-fēfē ʻa e tokoniʻi ʻe he Tohitapú ʻa e kakai ʻo e ngaahi ʻātakai fakafonua kotoa pē ke nau maʻu ʻa e fiefia ʻi heʻenau moʻui fakafāmilí?

22 Ko e faʻahinga tāutahá ni ʻoku nau ʻi he lotolotonga ʻo e fuʻu tokolahi ko ia kuo nau ako ʻa e fakapulipuli ki he fāmili fiefiá. Kuo nau tali ʻa e faleʻi ʻa e Tohitapú pea ngāueʻaki ia. Ko e moʻoni, ʻoku nau nofo ʻi he māmani fakamālohi, ʻulungaanga taʻetaau, mafasia fakaʻekonōmika tatau mo e faʻahinga kehe kotoa pē. ʻIkai ngata aí, ʻoku nau taʻehaohaoa, ka ʻoku nau maʻu ʻa e fiefia ʻi he feinga ke fai ʻa e finangalo ʻo e Tupuʻanga ʻo e fokotuʻutuʻu fakafāmilí. Hangē ko e lau ʻa e Tohitapú, ko Sihova ko e ʻOtuá ʻa e Tokotaha ʻokú ne “ako koe ke fai meʻa ʻaonga, ʻoku . . . tataki koe ʻi he hala ʻoku totonu ke ke fou ai.”—Aisea 48:17.

23 Neongo naʻe kakato ʻa e Tohitapú ʻi he meimei taʻu ʻe ua afe kuo maliu atú, ko ʻene faleʻí ʻoku fakaeonopooni moʻoni. ʻIkai ko ia pē, naʻe hiki ia maʻá e kakai kotoa. Ko e Tohitapú ʻoku ʻikai ko ha tohi faka-ʻAmelika ia pe ko ha tohi ʻo e Hihifó. Ko Sihova “nae gaohi eia i he toto be taha ae gaahi kakai kotoabe,” pea ʻokú Ne ʻafioʻi ʻa e faʻunga ʻo e tangatá ʻi he feituʻu kotoa pē. (Ngāue 17:​26, PM) ʻOku ngāue ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni faka-Tohitapú maʻá e tokotaha kotoa. Kapau te ke ngāueʻaki kinautolu, te ke hoko ai mo koe foki ʻo ʻiloʻi ʻa e fakapulipuli ki he fāmili fiefiá.

ʻE LAVA KE KE TALI ʻA E NGAAHI FEHUʻI KO ENÍ?

Ko e hā ʻoku hoko ki he fāmilí ʻi he ʻahó ni?​—2 Timote 3:​1-4.

Ko hai naʻe tupu mei ai ʻa e fokotuʻutuʻu fakafāmilí?​—Efeso 3:​14, 15.

Ko e hā ʻa e fakapulipuli ki he fāmili fiefiá?​—Aisea 48:17.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share