Maʻu ʻa e Ngaahi Koloa Fufū
KUÓ KE maʻu nai ha koloa fufū ʻi ha feituʻu taʻeʻamanekina? Naʻe hoko ia ʻi Maʻasi 27, 2005 kia Ivo Laud, ko e taha ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻi ʻEsitōniá. Naʻá ne tokoni kia Alma Vardja, ko ha kaungā Fakamoʻoni taʻumotuʻa, ke holoki ha kiʻi fale tukuʻanga koloa motuʻa. ʻI heʻena toʻo ʻa e holisí, naʻá na fakatokangaʻi ai ha papa ʻokú ne ʻufiʻufi ʻa e tafaʻaki ʻe taha ʻo ha fuʻu pou. ʻI hono toʻo ʻa e papá, naʻá na maʻu ai ha kiʻi taluo naʻe senitimita ʻe 10 hono fālahí, mita ʻe 1.2 hono lōloá, pea senitimita ʻe 10 hono lolotó, ʻoku ʻufiʻufiʻaki ha papa tatau. (1) Ko ha puha ia ʻoku ʻi ai ha koloa fufū! Ko e hā ʻa e ngaahi koloa ko iá? Ko hai naʻá ne fufū aí?
ʻI he puha ko iá naʻe maʻu hake ai ʻa e ngaahi kofukofu naʻe takaiʻi fakalelei ʻaki ia ʻa e pepa matolu. (2) Naʻe ʻi he ngaahi kofukofú ʻa e ʻū tohi ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, ko e lahi taha aí ko e ʻū kupu ako Taua Leʻo, ʻo kau ai ʻa e ngaahi kupu ʻe niʻihi mei he 1947. (3) Naʻe tohi-nima fakalelei ia ʻi he lea faka-ʻEsitōniá. Ko e niʻihi ʻo e ngaahi kofukofú naʻe ʻi ai ʻa e ngaahi fakaʻilonga ʻo fekauʻaki mo e tokotaha ko ia naʻá ne fufū aí. Ko e ngaahi lēkooti ia ʻo hono fakaʻekeʻeke ʻo e husepāniti ʻo Alma, ko Villem Vardja. Naʻe kau foki ai ʻa e ngaahi fakamatala ʻo fekauʻaki mo e ngaahi taʻu naʻá ne fakamoleki ʻi pilīsoné. Ko e hā naʻe tuku pilīsone ai iá?
Naʻe ʻi ai e ngaahi fatongia ʻo Villem Vardja ʻi he lotolotonga ʻo e Kau Fakamoʻoní ʻi he Fakatahaʻanga Tartu pea ki mui ai ko e Fakatahaʻanga Otepää ʻi ʻEsitōnia, ko e taha ʻo e Ngaahi Lepupilika Sōsialisi Sovieti motuʻá. ʻOku ngalingali naʻá ne ako ʻa e moʻoni ʻo e Tohi Tapú ʻi ha taimi ki muʻa he Tau II ʻa Māmaní. ʻI ha ngaahi taʻu siʻi ki mui ai, ʻi Tīsema 24, 1948, naʻe puke ai ʻe he pule faka-Kominiusí ʻa Tokoua Vardja koeʻuhi ko ʻene ngāue fakalotú. Naʻe fakaʻekeʻeke ia mo ngaohikoviʻi ʻe he kau polisi fufuú ʻi heʻenau feinga ke fakamālohiʻi ke ne ʻoange ʻa e ngaahi hingoa ʻa hono kaungātuí. Hili hono fakafisingaʻi ʻa e faingamālie ke taukapoʻi ia ʻi he hopó, naʻe tautea ngāue pōpula ia ʻi he taʻu ʻe 10 ʻi he ngaahi ʻapi pōpula Lūsiá.
Naʻe fakahāhā ʻe Villem Vardja ʻene faitōnungá tonu kia Sihova ʻo aʻu ki heʻene mate ʻi Maʻasi 6, 1990. Naʻe ʻikai teitei ʻiloʻi ʻe hono uaifí naʻe ʻi ai ha ʻū tohi. Kuo pau pē naʻá ne loto ke maluʻi hono uaifí naʻa faifai kuo fakaʻekeʻeke ia. Ko e hā naʻe pau ai ke ne fufū ʻa e ʻū tohí? Naʻá ne fufū iá koeʻuhi ko e Kōmiti Maluʻi ʻa e Puleʻanga Sovietí, ʻa e KGB, naʻa nau faʻa hua fakafokifā ʻa e ngaahi ʻapi ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, ʻi he fekumi ki he ngaahi tohi fakalotú. ʻOku ngalingali naʻe fufū ʻe Tokoua Vardja ke fakapapauʻi naʻe kei maʻu ha meʻakai fakalaumālie maʻá e kaungātuí ʻo ka faifai kuo ʻave ʻa e meʻa kotoa ʻe he KGB. Ko e ngaahi puha fufūʻanga tohi kehé naʻe maʻu ia ki muʻa ange ʻi he faʻahitaʻu māfana ʻo e 1990. Ko e taha ai naʻe maʻu ia ʻi Tartu, ʻi he fakatonga ʻo ʻEsitōniá. Naʻe fufū mo ia foki ʻe Villem Vardja.
Ko e hā ʻoku tau ui ai ʻa e ngaahi tohi ko ení ko e koloá? Koeʻuhi ko e ngaahi tatau ko eni naʻe tohi-nima mo fufū fakaleleí ʻoku fakahaaʻi māʻalaʻala mai ai ʻa e houngaʻia ʻa e Kau Fakamoʻoní ʻi he meʻakai fakalaumālie naʻe ala maʻu ʻi he taimi ko iá. (Mt. 24:45) ʻOkú ke houngaʻia ʻi he ngaahi tokonaki fakalaumālie ʻokú ke lolotonga maʻu he taimí ni ʻi ho feituʻú? ʻOku kau ai ʻa e Taua Leʻo ʻi he lea faka-ʻEsitōniá pea mo e ngaahi lea kehe laka hake he 170.