Mei Hotau Kuohilí
Fononga Fakataha mo e Kau Pilikimí
“HEʻIKAI pē lava ke u ʻalu au mei he matapā ki he matapā!” He kau ako Tohi Tapu foʻou tokolahi ē kuo nau ongoʻi pehē fekauʻaki mo e ʻamanaki ke nau malanga ki he kau solá! Kae kehe, ko e toumoua ko ení naʻe haʻu ia mei ha tokotaha-malanga taukei maʻá e kakaí mo e faiako Tohi Tapu naʻe ui ko ha pilikimi.
Ko e kau lautohi tokolahi ʻo e Zion’s Watch Tower naʻa nau mavahe mei honau ngaahi siasí ko ʻenau fiemaʻu lahi ke feohi mo e faʻahinga naʻa nau kaungāfieinua fakataha ki he moʻoni Fakatohitapú. Naʻe fakaʻaiʻai ʻe he makasiní ʻa hono kau lautohí ke nau kumi ki he niʻihi ʻoku nau maʻu ʻa e tui mahuʻinga tataú pea fakatahataha maʻu pē ke ako ʻa e Tohi Tapú. Kamata ʻi he 1894 nai, naʻe fekau atu ʻe he Sōsaieti Taua Leʻo ha kau fakafofonga fefonongaʻaki ke nau fakataha mo e ngaahi kulupu naʻa nau kole ha ʻaʻahí. Ko e kau tangata taukei mo ngāue mālohi ko ení ʻa ia naʻe ui ki mui ko e kau pilikimí, naʻe fili kinautolu koeʻuhí ko ʻenau anga-vaivaí, ʻilo Fakatohitapú, mo e malava fakaelea mo fakaefaiako leleí, mo hono fakahaaʻi ʻa e mateaki ki he huhuʻí. Ko e faʻahinga ʻaʻahi peheé naʻe ʻosi pē ʻi he ʻaho femoʻuekina ʻe taha pe ua. Ko e Kau Ako Tohi Tapu tokolahi ko ʻenau fuofua ʻahiʻahiʻi ia ʻo e ngāue fakamalangá ʻi hono tufaki ʻa e ngaahi tohi fakaafe ki ha malanga maʻá e kakaí ʻa ha pilikimi. Hili ʻene malanga efiafi ʻi ha ʻapiako, ko Hugo Riemer, ʻa ia naʻá ne hoko ki mui ko ha mēmipa ʻo e Kulupu Pulé, naʻá ne tali ʻa e ngaahi fehuʻi Fakatohitapú ʻo aʻu ki he tuʻapoó. ʻI he helaʻia lahi kae fiefiá, naʻá ne pehē naʻe fakaʻofoʻofa ʻa e fakatahá.”
Naʻe pehē ʻi he The Watch Tower ko e “taumuʻa tefito” ʻo e ngaahi ʻaʻahi fakapilikimí ke langa hake “ʻa e fāmili ʻo e tuí” fakafou ʻi he ngaahi fakataha he ngaahi ʻapi ʻo e kau tuí. Ko e Kau Ako Tohi Tapu mei he ngaahi feituʻu takatakaí naʻa nau haʻu ki he ngaahi malangá mo e ngaahi konga ki he fehuʻi mo e talí. Naʻe aʻu mai leva ki he taimi anga-talitali kakai faka-Kalisitiané. ʻI he tuʻunga ko ha taʻahiné, naʻe maʻu ʻe Maude Abbott ha malanga ʻi he pongipongí, ʻa ia ʻi he hili iá naʻa nau fakatahataha takatakai kotoa ʻi ha tēpile lōloa ʻi he loto ʻataʻataá. “He fele ē ko e meʻakai ifo—ko e hami kalasi ʻuluaki, moa fakapaku, mā kalasi kehekehe, pai, mo e keke! Naʻe kai ʻe he tokotaha kotoa ʻa e meʻa te ne malavá, pea ʻi he hoko ʻa e uá nai naʻa mau fakatahataha ki ha malanga ʻe taha.” Ka ʻokú ne fakahaaʻi, “ʻI he aʻu ki he taimi ko iá naʻe tulemohe ʻa e tokotaha kotoa.” Naʻe pehē ʻi ha taimi ʻe taha ʻe ha pilikimi taimi lōloa ko Benjamin Barton, ‘Kapau naʻá ku kai ʻa e ngaahi meʻa lelei kotoa pē naʻe tuʻuaki maí, ne fuoloa pē ngata ʻeku ngāue fakapilikimí ʻaku.’ Ne faai pē ʻo faleʻi mai ʻe ha tohi mei he ʻuluʻi ʻapitanga ʻi Brooklyn ki he fanga tuofāfine taumuʻa leleí ʻe lelei ange ki he faʻahinga kotoa ʻoku tokangá ke nau tokonaki ki he pilikimí ha “meʻakai anga-maheni fakaʻaho” mo ha “mohe nonga.”
Naʻe lelei ʻaupito ʻa e kau pilikimí ʻi he faiakó mo hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi sātí, ngaahi mōtolo, pe ha meʻa pē naʻa nau maʻu ke ʻai ʻenau kaveingá ke moʻui. Ko e ngaahi malanga ʻa R. H. Barber “naʻe ifo fakalaumālie maʻu pē.” Ko e lea fakatamai ʻa W. J. Thorn “naʻe hangē ia ko ha pēteliake ʻi he kuonga muʻá.” ʻI he ʻaho ʻe taha lolotonga ʻa e lele atu ʻi ha meʻalele Model A Ford, naʻe kaila fakafokifā atu ʻa Shield Toutjian, “Tuʻu!” Naʻá ne puna ki tuʻa mei he kaá, ʻo pakiʻi mai ha ngaahi matalaʻiʻakau, peá ne ʻoange ki hono kaungāfonongá ha lēsoni fakatuʻupakē fekauʻaki mo e fakatupu ʻa Sihová.
Ko e faingataʻa ʻo e ngāue pilikimí naʻe ʻomai ai ʻa e ngaahi pole lahi, tautautefito ki he faʻahinga ʻoku nau fatutangata pe motuʻa ange aí. Kae kehe, ki he niʻihi, ko e ʻahiʻahi lahi tahá kuo fakamoʻoniʻi ko ha liliu ʻi he taumuʻa ʻo ʻenau ngāué. ʻE ʻamanekina leva kinautolu he taimí ni ke nau takimuʻa ʻi he ngāue fakamalanga mei he fale ki he falé. Naʻe pehē ʻi he Watch Tower ʻo Maʻasi 15, 1924 “ko e taha ʻo e ngaahi fekau tefito” ki he kau Kalisitiane moʻoní “ke nau ʻoatu ha fakamoʻoni fekauʻaki mo e puleʻangá. Naʻe fekauʻi atu ʻa e kau pilikimí ki he taumuʻa ko ení.”
Ko e kau pilikimi ʻe niʻihi ngalingali naʻa nau loto-mamahi ʻi he liliú, he naʻa nau tukuange ʻa e ngāue fefonongaʻakí, naʻe aʻu ʻa e faʻahinga taʻefiemālie ʻe niʻihi ʻo fokotuʻu honau kau muimui. Naʻe fakahaaʻi ʻe Robie D. Adkins ko e pilikimi ʻe taha ko ha tokotaha-malanga lelei ʻaupito naʻá ne laulau ʻi he loto-mamahi: “Ko e meʻa pē ʻoku ou ʻiloʻí ko e malanga mei he peletifōmú. Heʻikai pē lava ke u ʻalu mei he matapā ki he matapā!” Naʻe manatu ʻa Tokoua Adkins: “Naʻá ku sio hokó kiate ia ʻi he fakataha-lahi he 1924 ʻi Columbus, Ohio. Ko e tokotaha mataʻi fakaʻofa taha ia ʻoku ʻi aí, ʻo tuʻu tokotaha ʻi he malumalu ʻo ha kiʻi fuʻu ʻakau, ʻoku taʻefiefia ʻi he haʻohaʻonga ʻo e laui afe ʻo e fanga tokoua fiefiá. Naʻe ʻikai ʻaupito te u toe sio kiate ia. Naʻá ne mavahe mei he kautahá hili pē iá.” ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, “naʻe fakalaka hake ʻa e fanga tokoua fiefia tokolahi mo ʻenau ʻū kató ʻo ʻalu ki heʻenau ngaahi kaá,” ʻo hā mahino ne nau vēkeveke ke faifakamoʻoni mei he fale ki he fale.—Ngā. 20:20, 21.
Ka ko e kau pilikimi tokolahi naʻa nau manavasiʻi nai hangē ko e faʻahinga kuo tuku atu ke akoʻí, naʻa nau lotoʻaki ʻenau ngāué. ʻI he fekauʻaki mo e faifakamoʻoni fale-ki-he-falé, ko e pilikimi lea faka-Siamane ko Maxwell G. Friend (Freschel) naʻá ne tohi, “Ko e tafaʻaki ko eni ʻo e ngāue pilikimí ʻoku tānaki atu ia ki he ngaahi tāpuaki ʻo e fonongá.” Ko e pilikimi ko John A. Bohnet naʻá ne fakamatala ko e fanga tokouá fakalūkufua naʻa nau tali fiefia ʻa e fakamamafa ki hono malangaʻi ʻa e Puleʻangá. Fakatatau kiate ia, ko e fuʻu tokolahi naʻa nau “loto-vela ke ʻalu muʻomuʻa ʻi he taú.”
ʻI he kotoa ʻo e ngaahi taʻú, ko e fanga tokoua fefonongaʻaki faitōnungá kuo nau hoko ko ha mālohi ia ki he leleí. “Ko e mahuʻinga mo e ʻaonga ʻo e kau pilikimí naʻe ʻikai toe ala fehuʻia, naʻa mo ʻeku vakai ki ai ʻi heʻeku kei tamasiʻí,” ko e lau ia ʻa e Fakamoʻoni taimi lōloa ko Norman Larson. “Naʻa nau fai ʻa e meʻa lahi ke fakafuo au ʻi he hala totonú.” ʻI he aʻu mai ki he ʻaho ní, ko e kau ʻovasia fefonongaʻaki feilaulauʻi-kita mo mateaki peheé ʻoku nau tokoniʻi ʻa e ngaahi kaungātuí ke nau pehē, “ʻE lava ke mau ʻalu mei he matapā ki he matapā!”
[Fakamatala ʻi he peesi 32]
Ko ha ʻaho fakafiefia ē ʻi he taimi naʻe takai mai ai ʻa e pilikimí!
[Fakatātā ʻi he peesi 31]
Ko e taimi-tēpile fefonongaʻaki ʻa Benjamin Barton he 1905 naʻe fiemaʻu ke ne tuʻu ʻi ha feituʻu ʻo tuʻo 170
[Fakatātā ʻi he peesi 32]
Walter J. Thorn ko ha pilikimi, naʻe ʻiloʻi anga-ʻofa ia ko Papa koeʻuhi ko ʻene anga fakatamai hangē ko Kalaisí
[Fakatātā ʻi he peesi 32]
J. A. Browne naʻe ʻave ia ki Samaika ko ha pilikimi ʻi he 1902 nai ke fakaivimālohiʻi mo fakalototoʻaʻi ʻa e fanga kiʻi kulupu ʻe 14
[Fakatātā ʻi he peesi 32]
Ko e ngāue pilikimí naʻe langa hake ai ʻa e tuí, fakaivimālohiʻi ʻa e fāʻūtaha faka-Kalisitiané, pea ʻomai ai ʻa e fanga tokouá ke nau ofi ki he kautahá