MEI HOTAU KUOHILÍ
“Fonu Homau Lotó ʻi he Faivelenga mo e ʻOfa Lahi Ange ʻi ha Toe Taimi ki Muʻa”
NAʻE kamata ke toe mafana ange ʻa e ʻeá ʻi he pongipongi Falaite ko ia ʻo Sepitema 1922 ʻi he fakatahataha ʻa e fuʻu kakai ʻe toko 8,000 ʻi he holó. Naʻe fanongonongo ʻe he tokotaha-seá ʻo pehē lolotonga ʻa e konga mahuʻinga ko ení, naʻe ʻatā ki ha taha pē ke mavahe, ka heʻikai ke fakaʻatā ha taha ke toe hū mai ki he holó.
Naʻe hivaʻi ʻa e ngaahi hiva ʻi he lolotonga ʻa e “Malanga Fakahīkihiki” naʻe kamataʻakí, hili ia naʻe ʻalu hake ʻa Joseph F. Rutherford ki he tuʻunga malangá. Ko e tokolahi taha ʻo e kau fanongó naʻa nau tangutu pē ʻi he puputuʻu. Ko ha kiʻi tokosiʻi naʻa nau felueʻaki taʻemanonga holo koeʻuhi ko e mafana ʻa e ʻeá. Naʻe kole fakamātoato atu ʻa e tokotaha-malangá ke nau tangutu ki lalo ʻo fanongo. ʻI he kamata ʻa e malangá, naʻe fakatokangaʻi nai ʻe ha taha ʻa e fuʻu tupenu naʻe takatakai ʻo haʻi fakalelei pea tautau hifo mei ʻolungá?
Naʻe malanga ʻa Tokoua Rutherford ʻi he kaveinga “ʻOku ofi ʻa e puleʻanga ʻo hēvaní.” ʻI ha houa nai ʻe taha mo e konga, naʻe ongona hono fuʻu leʻó ʻi he holó kotoa ʻi heʻene lāulea ki he anga hono fanongonongo taʻemanavahē ʻe he kau palōfita ʻi he kuonga muʻá ʻa e teu hoko mai ʻa e Puleʻangá. ʻI he aʻu ki he fakaʻosinga ʻo e malangá, naʻá ne ʻeke atu, “ʻOkú ke tui kuo kamata pule ʻa e Tuʻi lāngilangiʻiá?” Naʻe tali leʻo-lahi mai ʻa e kau fanongó: “ʻIo!”
“Ko ia, mou foki ki he malaʻé, ʻa kimoutolu ko e ngaahi foha ʻo e ʻOtua fungani māʻolungá!” Ko e lea atu ia ʻa Tokoua Rutherford. “Vakai, ʻoku pule ʻa e Tuʻí! Ko kimoutolu ʻene kau fakafofonga tuʻuakí. Ko ia ai, tuʻuaki, tuʻuaki, tuʻuaki.”
ʻI he taimi pē ko iá, naʻe ʻalu hifo māmālie ʻa e tupenú mei ʻolunga, ʻa ia ʻoku hā ai ʻa e leá ni: “Tuʻuaki ʻa e Tuʻí mo e Puleʻangá.”
“Naʻe fiefia lahi ʻa e kau fanongó,” ko e manatu ia ʻa Ray Bopp. Naʻe fakamatala ʻa Anna Gardner ki he hangē naʻe “ngalulu ʻa e ngaahi saá ʻi heʻenau pasipasí.” “Naʻe tuʻu fakataha hake ʻa e kau fanongó kotoa,” ko e fakamatala ia ʻa Fred Twarosh. Naʻe pehē ʻe Evangelos Scouffas, “Naʻe hangē ia naʻe hikiʻi hake kimautolu ʻe ha fuʻu mālohi mei homau tangutuʻangá, pea mau tuʻu hake mo e loʻimataʻia.”
Ko e tokolahi ʻi he fakataha-lahí naʻa nau ʻosi fakamafola ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻangá. Ka, naʻe ueʻi kinautolu he taimi ko ení ʻe ha taumuʻa foʻou. Naʻe pehē ʻe Ethel Bennecoff naʻe ʻalu atu ʻa e Kau Ako Tohi Tapú “ʻoku fonu honau lotó ʻi he faivelenga mo e ʻofa lahi ange ʻi ha toe taimi ki muʻa.” Ko Odessa Tuck, ʻa ia naʻe taʻu 18 ʻi he taimi ko iá, naʻá ne mavahe mei he fakataha-lahí mo fakapapauʻi ke tali ʻa e fakaafe “Ko hai ʻe ʻalú?” Naʻá ne pehē: “Naʻe ʻikai te u ʻilo ʻa e feituʻú pe foungá pe ko e meʻa ke faí. Ko e meʻa pē taha naʻá ku ʻiloʻí naʻá ku loto ke hangē ko ʻAiseá, ʻi heʻene pehē “Ko au eni! Fekauʻi au!” (ʻAi. 6:8) “Ko e ʻaho mahuʻinga ko iá,” ko e lea ia ʻa Ralph Leffler, “ko e kamataʻanga moʻoni ia ʻo e feingangāue ko hono tuʻuaki ʻo e Puleʻangá ʻa ia kuo fakahoko ia he ʻahó ni ʻi he māmaní kotoa.”
Tāneʻineʻi ke fakaʻilongaʻi ʻi he hisitōliá ʻa e fakataha-lahi ko eni ʻi he 1922 ʻi Cedar Point, Ohio, ko ha maka-maile fakateokalati! Naʻe pehē ʻe George Gangas, “Ko e fakataha-lahi ko iá naʻá ne ʻai au ke u holi ke ʻoua ʻaupito te u toe liʻaki ha fakataha-lahi.” ʻI heʻene manatú, naʻe ʻikai ʻaupito te ne liʻaki ha fakataha-lahi. Naʻe tohi ʻe Julia Wilcox: “ʻOku ʻikai pē lava ke u fakamatalaʻi ʻa e fiefia ʻoku ou maʻu ʻi he taimi kotoa ʻoku lave ai ʻetau ʻū tohí ki he fakataha-lahi ʻi Cedar Point ʻi he 1922. ʻOku ou loto maʻu pē ke pehē, ‘Mālō Sihova ʻi hoʻo fakaʻatā au ke u ʻi aí.’”
ʻOku ngalingali ko e tokolahi ʻo kitautolu he ʻaho ní ʻoku tau maʻu ʻa e ngaahi manatu melie meimei tatau ki ha fakataha-lahi ʻa ia naʻe mātuʻaki fakafiefia ki hotau lotó pea fakafonu ai kitautolu ʻaki ʻa e faivelenga mo e ʻofa ki hotau ʻOtua lahí mo ʻene Tuʻí. ʻI heʻetau fakalaulauloto atu ki he ngaahi manatu melie ko iá, ʻoku toe ueʻi ai kitautolu ke tau pehē, “Mālō Sihova ʻi hoʻo fakaʻatā au ke u ʻi aí!”