Ko ha konga ʻo e tohi ʻa ʻAiseá mei he Ngaahi Takainga Tohi Tahi Maté pea ʻi lalo ai ko ha liliu ʻi onopooni ʻo e tohi ʻa ʻAiseá ʻi he lea faka-ʻAlepeá. ʻOku tolonga ʻa e pōpoaki ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá ʻo ʻikai liliu
Kuo ʻi Ai ha Liliu ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá?
ʻOku fifili ʻa e kakai ʻe niʻihi pe kuo ʻi ai nai ha liliu ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá. Naʻe pehē ʻe he palōfita ko ʻAiseá ko e folofola ʻa e ʻOtuá “ʻoku tolonga ʻo taʻengata.” (ʻAisea 40:8) ʻE lava fēfē ke tau fakapapauʻi ko e ngaahi talaʻofa ʻa e ʻOtuá kuo fakatolonga tonu mātē mai?
ʻOku maʻu ʻe he ʻOtuá ʻa e mālohi ke fakatolonga ʻene Folofolá pea taʻofi ia mei hano fakameleʻi. ʻI he kuonga muʻá, ʻi hono hiki ʻa e ngaahi tatau tohinimá, naʻe lau fakalelei ʻe he kau hiki-tataú ʻa e mataʻitohi kotoa pē ke fakapapauʻi naʻe ʻikai ke toe tānaki, liliu pe toʻo ha foʻi lea. Neongo ia, ʻoku taʻehaohaoa ʻa e tangatá, pea ko e kau hiki-tatau ʻe niʻihi naʻa nau fai ʻa e fanga kiʻi fehālaaki.
ʻE LAVA FĒFĒ KE TAU FAKAPAPAUʻI KO E FOLOFOLÁ ʻOKU MAʻU AI ʻA E MUʻAKI PŌPOAKI ʻA E ʻOTUÁ?
ʻOku ʻi ai ʻa e ngaahi tatau tohinima motuʻa ʻe laui afe ʻo e Folofola Māʻoniʻoní. Kapau ʻoku ʻi ai ha kiʻi kehe siʻi ʻi ha tatau ʻe taha, ʻe lava ke fakahoa ia mo e ngaahi tatau kehé ke maʻu ʻa e moʻoní.—Ke ako lahi ange, sio ki he kupu “Kuo ʻi Ai ha Liliu ʻi he Tohi Tapú?” ʻi he jw.org.
Ko e fakatātaá, fakakaukau angé ki he Ngaahi Takainga Tohi Tahi Maté, naʻe maʻu ʻe he kau ʻAlepeá ʻi ha ʻana ofi ki he Tahi Maté ʻi he 1947. Ko e ngaahi takainga tohi ko ení naʻe maʻu ai ʻa e ngaahi konga ʻo e Folofola Māʻoniʻoní ʻa ia ne laka hake he taʻu ʻe 2,000 hono motuʻá. Naʻe fakahoa ʻe he kau mataotaó ʻa e ngaahi tatau tohinima motuʻa ko ení mo e Folofola Māʻoniʻoni ʻoku tau maʻu he ʻaho ní. Ko e hā naʻa nau ʻilo aí?
Naʻe ʻiloʻi ʻe he kau mataotaó ko e Folofola ʻa e ʻOtuá ʻoku tau maʻu he ʻaho ní ʻoku tapua atu ai ʻa e muʻaki ngaahi tohí.a Ko hano sivisiviʻi fakalelei ʻa e ngaahi tatau tohinima motuʻá ʻoku fakapapauʻi ai ko e meʻa ʻoku tau lau ʻi he Folofola Māʻoniʻoní ko e muʻaki pōpoaki ia ʻa e ʻOtuá. ʻOku lava ke tau fakapapauʻi kuo fakatolonga tonu mātē mai ʻe he ʻOtuá ʻene Folofola Māʻoniʻoní maʻa kitautolu.
Ko ia ai, ʻe lava ke tau lau ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá fakataha mo e falala mo e tuipau kakato ʻoku tonu mātē. ʻI heʻetau fakakaukau ki aí, tau sivisiviʻi angé ʻa e meʻa ʻe lava ke tau ako fekauʻaki mo e ʻOtuá mei heʻene kau palōfitá.
a The Complete Dead Sea Scrolls in English, faʻu ʻe Geza Vermes, peesi 16.