Malifalensi nga Nkhani za Unganu wa Umoyu Widu Wachikhristu Ndipuso Uteŵeti
MAY 7-13
CHUMA CHAKUTULIYA M’MAZU NGAKU CHIUTA | MARIKO 7–8
“Pingani Chimiti Chinu Chakutombozgekiyapu Ndipu Lutirizgani Kundilondo”
(Mariko 8:34) Sonu wangudana chigulu cha ŵanthu ndi akusambira ŵaki ndipu wanguŵakambiya kuti: “Asani munthu wapenja kundilondo, wajikani yija ndipu wapingi chimiti chaki chakutombozgekiyapu ndi kulutirizga kundilondo.
nwtsty fundu yakusambiriya pa Mariko 8:34
wajikani yija: Pamwenga kuti, “munthu wangachitanga vakukhumba vaki cha.” Ivi ving’anamuwa kuti munthu wajikanizengi kuchita vo wakhumba ndipu watenere kulayizga pamwenga kuzomereza kuti Chiuta ndiyu wamulongozgengi pa umoyu waki. Mazu nga Chigiriki ngo ngafwatulika kuti “kujikana yija,” ngangang’anamuwa so “kujikaniza.” Mazu yanga ngakwenere nadi chifukwa ngang’anamuwa so kuti munthu wajikanizengi kuchita vo wakhumba pamwenga vo vitimukondwesa. (2 Akori. 5:14, 15) Mazu nga Chigiriki ngenanga ndingu so Mariko wangugwiriskiya ntchitu po wakambanga zaku Peturo yo wangukana Yesu.—Mariko 14:30, 31, 72.
w92 8/1 17 ¶14
Kumbi Mutchimbiya Wuli pa Maphara Ngakuluta ku Umoyu?
14 Yesu Khristu wangukambiya akusambira ŵaki ndipuso ŵanthu anyaki wo anguwungana kuti, “Asani munthu wapenja kundilondo, wajikani yija (pamwenga kuti, “wajikambiyi yija kuti, ‘Awa,’” mwakukoliyana ndi Bayibolu laku Charles B. Williams) ndipu wapingi chimiti chaki chakutombozgekiyapu ndi kulutirizga kundilondo.” (Mariko 8:34) Asani tivwiya vo Yesu wangukamba, ‘tilutirizgengi’ kujikana. Tichitengi ivi chifukwa chakukhumba kusaniyapu waka phindu cha, chifukwa asani tinganangisa pamwenga tingachita vinthu mwambula zeru kamoza pe, ubwezi widu ndi Yehova ungatimbanyizgika ndipu tingatondeka kuzisaniya umoyu wamuyaya. Pato nyengu yitali kuti nyumba yimali kuzengeka kweni yingabwangandulika mukanyengu kamanavi waka. Mwakuyanana waka, pangato nyengu yitali kuti munthu waluti panthazi mwauzimu kweni wangawere vuli mwaliŵi ukongwa asani wangaleka kuphwere.
(Mariko 8:35-37) Chifukwa weyosi yo wapenja kutaska umoyu waki, wazakuwutaya, ndipu weyosi yo wataya umoyu waki chifukwa chaku ini ndipuso chifukwa cha uthenga wamampha, wazakuwutaska. 36 Sonu munthu wangayanduwanji asani wangasaniya vinthu vosi vamucharu ndi kutaya umoyu waki? 37 Ntchinthu wuli cho munthu wangapereka kuti wasinthisi ndi umoyu waki?
w08 10/15 25-26 ¶3-4
Kumbi Ndingajinola Vinthu Wuli Kuti Ndizisaniyi Umoyu Wamuyaya?
3 Pa zuŵa lenilo, Yesu wangufumba mafumbu ngaŵi ngakuti ŵanthu aŵanaŵaniyepu. Iyu wangufumba kuti, “Sonu munthu wangayanduwanji asani wangasaniya vinthu vosi vamucharu ndi kutaya umoyu waki?” kweniso “Ntchinthu wuli cho munthu wangapereka kuti wasinthisi ndi umoyu waki?” (Mariko 8:36, 37) Nge mo tosi tiziŵiya, kwamuka kwa fumbu lakwamba nkhwakuziŵikiya limu. Munthu wangayanduwa chechosi cha asani wangasaniya vinthu vosi vamucharu ndi kutaya umoyu waki. Kukamba uneneska, katundu waja wakukhumbika asani munthu we ndi umoyu. Fumbu lachiŵi lo Yesu wangufumba lakuti, “Ntchinthu wuli cho munthu wangapereka kuti wasinthisi ndi umoyu waki?,” litenere kuti linguŵakumbusa akusambira ŵaki vo Satana wangukamba munyengu yaku Jobu. Iyu wangukamba kuti: “Munthu waperekengi chechosi cho wenachu kuti wataski umoyu waki.” (Jobu 2:4) Ŵanthu wo aleka kusopa Yehova angagomezga kuti vo Satana wangukamba vauneneska. Ŵanthu anandi achita chechosi cho akhumba kwambula kuvwiya dangu laku Chiuta kuti ataski umoyu wawu. Kweni Akhristu auneneska achita viyo cha.
4 Tosi tiziŵa umampha kuti Yesu wanguza pacharu chapasi kuti wazitipasi umoyu wamampha, kukhupuka pamwenga umoyu utali cha. Kweni wanguza kuzipereka mwaŵi wakuti tizije ndi umoyu wamuyaya mucharu chifya. Umoyu wenuwu ndiwu ngwakukhumbika ukongwa kwaku isi. (Yoha. 3:16) Yo ndi Mkhristu wangawamu kuti fumbu lakwamba lo Yesu wangufumba ling’anamuwa kuti, “Sonu munthu wangayanduwanji asani wangasaniya vinthu vosi vamucharu ndi kutaya chilindiza chakuzija ndi umoyu wamuyaya?” Kwamuka nkhwakuti palivi phindu lelosi. (1 Yoha. 2:15-17) Kuti timuki umampha fumbu lachiŵi laku Yesu, tikhumbika kujifumba kuti: ‘Kumbi ndingajinola vinthu wuli kuti ndizisaniyi umoyu wamuyaya mucharu chifya?’ Vo tingamuka pa fumbu ili kweniso vo tichita pa umoyu widu ndivu vingalongo mo chivwanu chidu chiliri.—Yeruzgiyani ndi Yohane 12:25.
(Mariko 8:38) Chifukwa weyosi yo wachita soni ndi ini kweniso mazu ngangu mu mugonezi wachigololu ndipuso wakubuda uwu, Mwana wa munthu nayu wazamuchita nayu soni asani waziza limoza ndi angelu akupaturika mu unkhankhu wa Awisi.”
Kumbi Mwana wa Munthu Ndiyani?
Kukamba uneneska, ŵanthu wo alondonga Yesu akhumbikanga kuja ndi chiganga kweniso kujipereka kuti Yesu waŵayanjengi. Yesu wangukamba kuti: “Weyosi yo wachita soni ndi ini kweniso mazu ngangu mu mugonezi wachigololu ndipuso wakubuda uwu, Mwana wa munthu nayu wazamuchita nayu soni asani waziza limoza ndi angelu akupaturika mu unkhankhu wa Awisi.” (Mariko 8:38) Mwaviyo, panyengu yo Yesu waziyengi, “wazamupereka mphotu ku munthu weyosi malinga ndi jalidu laki.”—Mateyu 16:27.
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za M’Bayibolu
(Mariko 7:5-8) Mwaviyo, Afarisi ndi alembi wo angumufumba kuti: “Ntchifukwa wuli akusambira ŵinu alondo cha midawuku ya apapi ŵidu akali, kweni aturya chakurya chawu ndi manja ngakufipiskika?” 6 Yesu wanguŵakambiya kuti: “Yesaya waneneskanga po wangukambiya limu va ŵanthu akunyenga yimwi, nge mo vikulembeke kuti, ‘Ŵanthu yaŵa atinditumbika ndi milomu yawu, kweni mitima yawu ye kutali ndi ini. 7 Alutirizga kundisopa kweni palivi cho achitapu, chifukwa asambiza visambizu va ŵanthu nge kuti vaku Chiuta.’ 8 Muleka dangu laku Chiuta ndipu munderezeka cha pa midawuku ya ŵanthu.”
Vo Akuŵerenga Afumba
Ntchifukwa wuli arwani aku Yesu awonanga kuti kuleka kusamba mumanja mwakulondo mudawuku yenga nkhani yikulu?
▪ Kuleka kusamba mumanja mwakulondo mudawuku, yenga yimoza mwa nkhani zo arwani aku Yesu amusaniriyangapu vifukwa pamoza ndi akusambira ŵaki. Mumarangu ngo Mozesi wangupasika ndi Chiuta, mwenga marangu ngakukwasana ndi mudawuku wakutowesa. Marangu yanga, ngakonkhosanga vo ŵanthu angachita ndi nthenda ya kusuluwa, ya makhati ndipuso asani ako munthu wakufwa pamwenga nyama yakufwa. Mumarangu ngenanga mwenga so ulongozi wa mo munthu pamwenga vinthu vakufipisika vingatoweseke. Kuti munthu watoweseki, wakhumbikanga kupereka sembi, kusamba pamwenga kuwazika maji ngo angawonanga kuti ngakutowese.—Ŵalevi chaputala 11 mpaka 15; Maŵerengedu chaputala 19.
Asambizi Achiyuda asaziyangapu marangu ngawu pa ngo ngengapu kali. Buku linyaki likukamba kuti, yiwu “afufuzanga vo vachitisanga kuti chinthu pamwenga munthu wafipisiki, mo wangafipisiya anyaki kweniso kofya kwa matenda ngo wenga nangu. Yiwu akambanga so za viyaŵi pamwenga vinthu vo vingafipisika ndipuso vo vingaleka kufipisika asani munthu yo wavikwasa. Pakumaliya akambanga nthowa kweniso midawuku yo munthu wangachita kuti watoweseki.”
Arwani aku Yesu angumufumba kuti: “Ntchifukwa wuli akusambira ŵinu alondo cha midawuku ya apapi ŵidu akali, kweni aturya chakurya ndi manja ngakufipisika?” (Mariko 7:5) Alongozi avisopa ŵenaŵa, ang’anamuwanga kusamba mumanja chayiku cha ko tichita kuti tivikiliriki ku matenda. Mwakulondo mudawuku, yiwu akhumbanga kuti maji ngadirikengi kujumpha muvikufi ŵechendayambi kurya chakurya. Buku lenili lingukamba so kuti: “Akambisananga so za viyaŵi vo angagwirisiya ntchitu pakudiriyana maji, maji ngakwenere kusamba, munthu wakwenere kuŵadiriya kweniso kuti maji ngawe pani pakusamba mumanja.”
Yesu wanguŵamuka vinthu vinandi cha chifukwa cha marangu ngo angujalikisa. Iyu wangukambiya alongozi Achiyuda ŵenaŵa a munyengu ya akutumika kuti: “Yesaya waneneskanga po wangukambiya limu va ŵanthu akunyenga yimwi, nge mo vikulembeke kuti, ‘Ŵanthu yaŵa atinditumbika ndi milomu yawu, kweni mitima yawu ye kutali ndi ini [Yehova]. Alutirizga kundisopa kweni palivi cho achitapu, chifukwa asambiza visambizu va ŵanthu nge kuti vaku Chiuta.’ Muleka dangu laku Chiuta ndipu munderezeka cha pa midawuku ya ŵanthu.”—Mariko 7:6-8.
(Mariko 7:32-35) Kwenuku, ŵanthu anguza kwaku iyu ndi munthu wambula kuvwa kweniso yo wasuzgikanga kuŵereŵeta, ndipu angumuŵeyere kuti waŵiki janja laki pa munthu yo. 33 Yesu wangumuto ndi kuluta nayu kwakuyija, patali ndi chigulu cha ŵanthu. Pavuli paki, wangusereza vikumbu vaki mumakutu nga munthu yo ndipu wati wafunya mata pasi, wanguko lilimi la munthu yo. 34 Wati walereska kuchanya, wangusisiya mtima ndipu wangumukambiya kuti: “Efata,” kung’anamuwa kuti, “Julika.” 35 Yesu wati wakamba viyo, makutu nga munthu yo ngangujulika ndipu wanguleka kusuzgika kuŵereŵeta mwakuti wangwamba kuŵereŵeta umampha.
w00 2/15 17-18 ¶9-11
Kumbi Mwe ndi “Maŵanaŵanu Ngaku Khristu”?
9 Munthu uyu watondekanga kuvwa kweniso wasuzgikanga kuŵereŵeta. Yesu watenere kuti wanguziŵa kuti munthu yo wachitanga mantha kweniso soni. Pavuli paki, Yesu wanguchita chinthu chinyaki chachilendu. Wangumuto ndi kuluta nayu kwakuyija, patali ndi chigulu cha ŵanthu. Yesu wanguchita vinthu vinyaki kuti walongo vo wakhumbanga kuchitiya munthu uyu. Iyu “wangusereza vikumbu vaki mumakutu nga munthu yo ndipu wati wafunya mata pasi, wanguko lilimi la munthu yo.” (Mariko 7:33) Pavuli paki, Yesu wangulereska kuchanya ndipu wangupemphera mwakusisiya mtima pasi. Visimikizu vo Yesu wanguchita vinguja nge wakambiya munthu yo kuti, ‘Vo ndikuchitiyengi vichitikengi chifukwa cha nthazi yakutuliya kwaku Chiuta.’ Pakumaliya, Yesu wangumukambiya kuti: “Julika.” (Mariko 7:34) Nyengu yeniyo, makutu nga munthu yo ngangujulika ndipu wangwamba kuvwa kweniso wangwamba kulongolo umampha.
10 Yesu wangulongo kuti watiŵaŵanaŵaniya ukongwa ŵanthu. Iyu waŵanaŵaniyanga mo yiwu avwiyanga mumitima yawu ndipu venivi vamuchitiskanga kuti walekengi kuchita vinthu vo vingaŵaguwiska. Isi nge Akhristu, tingachita umampha kuja ndi maŵanaŵanu ngaku Khristu pa nkhani iyi. Bayibolu lititichiska kuti: “Yimwi mosi muŵi ndi maŵanaŵanu ngamoza, muŵanaŵaniyanengi, muyanjengi abali, mujengi alisungu, ndipuso muŵi akujiyuyuwa.” (1 Peturo 3:8) Ulongozgi uwu utitichiska kuti tikambengi ndi kuchita vinthu mwakuŵanaŵaniya anyidu.
11 Tingalongo kuti tiŵanaŵaniya anyidu mumpingu asani titiŵatumbika kweniso asani titiŵachitiya vinthu vo tingakhumba kuti nawu atichitiyengi. (Mateyu 7:12) Venivi ving’anamuwa kuti tikhumbika kuphwere ndi vo tikamba kweniso mo tikambiya. (Akolose 4:6) Kumbukani kuti ‘mazu ngakukambika kwambula kuŵanaŵana umampha ngagwaza nge lipanga.’ (Nthanthi 12:18) Nanga wuli mubanja? Ŵanthu akutolana wo atanjana ukongwa, aŵanaŵaniya mo munyawu wavwiya mumtima. (Aefeso 5:33) Yiwu akhumbika cha kususkana, kukalipiyana pamwenga kukamba mazu ngachipongu. Ivi vingachitiska kuti munyaki mubanja wasuzgiki maŵanaŵanu kwa nyengu yitali. Ŵana nawu akwaskika ndi chechosi cho chingachitika. Mwaviyo, apapi achanju aŵanaŵaniya mo ŵana ŵawu avwiya mumtima. Asani akhumba kuŵawovya, yiwu achita nawu vinthu mwaulemu mumalu mwakuŵachitiska soni. (Akolose 3:21) Nasi tingalongo kuti te ndi maŵanaŵanu ngaku Khristu asani tiŵanaŵaniya anyidu.
MAY 14-20
CHUMA CHAKUTULIYA M’MAZU NGAKU CHIUTA | MARIKO 9–10
“Chiwona Cho Chititiwovya Kuja ndi Chivwanu Chakukho”
(Mariko 9:1) Yesu wangulutirizga kuŵakambiya kuti: “Nditikuneneskiyani kuti pe anyaki wo ama panu, wo afwengi cha mpaka po awone dankha Ufumu waku Chiuta wo waza kali ndi nthazi.”
w05 1/15 12 ¶9-10
Mauchimi Ngakamba Ukongwa Zaku Khristu
9 Pa nyengu iyi ndipu pajumpha chaka kutuliya po Yesu wangupereke ukaboni wo tawukambapu kali wakuti iyu ndi Mesiya. Yapa ndipu Pasika wa mu 32 C.E. wachitika kali. Ŵanthu anandi wo amugomezganga anguleka kumulondo, panyaki chifukwa chakutombozgeka, kupenja chuma pamwenga chifukwa cha masuzgu nganyaki pa umoyu. Anyaki atenere kuti angutimbanyizgika kweniso kuguŵa Yesu wati wakana kupaskika ufumu. Iyu wangukana vo alongozgi achisopa cha Chiyuda angumukambiya kuti waŵalongo chisimikizu chakutuliya kuchanya cha unkhankhu wo wenga nawu. (Mateyu 12:38, 39) Ŵanthu anyaki atenere kuti anguguŵa ukongwa Yesu wati wakana kuŵalongo chisimikizu. Kweniso, Yesu wangwamba kukambiya akusambira ŵaki nkhani yinyaki yakusuzga ukongwa. Wanguŵakambiya kuti: “Watenere kuluta ku Yerusalemu kuchitombozgeka ndi ŵara, alembi ndi ŵara ŵa asembi. Kweniso kuti wamubayika.”—Mateyu 16:21-23.
10 Yapa ndipu kwaja myezi 9 pamwenga 10 kuti likwani ora lakuti “[Yesu] watuliyepu pacharu ichi ndi kuluta kwa Awisi.” (Yohane 13:1) Chifukwa chakuti wafipiyanga mtima akusambira ŵaki akugomezgeka, Yesu wangukambiya anyaki mwaku yiwu kuti waŵachitiyengi chinthu cho wangukana kuchitiya Ayuda ambula kugomezgeka. Iyu wanguŵakambiya kuti waŵachitiyengi chisimikizu chakutuliya kuchanya. Yesu wangukamba kuti: “Nditikuneneskiyani kuti pe anyaki wo ama panu, wo afwengi cha mpaka po awone dankha Mwana wa munthu wachiza mu Ufumu waki.” (Mateyu 16:28) Yapa viwoneke limu kuti Yesu wang’anamuwanga kuti akusambira ŵaki anyaki ajengi ndi umoyu mpaka mu 1914 cha, asani iyu waziyamba kulamuliya nge Mesiya. Kweni iyu wanguwona kuti vingaja umampha kuti waŵalongo chiwona akusambira ŵaki atatu chakukwaskana ndi unkhankhu wo wenawu mu Ufumu wo ulamuliya. Chiwona ichi chidanika kuti kusambuka kwaku Yesu.
(Mariko 9:2-6) Pati pajumpha mazuŵa 6, Yesu wanguto Peturo, Yakobe ndi Yohane ndipu wanguluta nawu paphiri litali kwakuŵija. Iyu wangusambuka yiwu achilereska. 3 Malaya ngaki ngakubwalu ngangwamba kugabuka, ndipu ngangutowa ukongwa kuluska mo munthu weyosi pacharu chapasi wangatowese vakuvwala. 4 Yiwu anguwona so kuti pe Mozesi ndi Eliya wo akambiskananga ndi Yesu. 5 Pavuli paki, Peturo wangukambiya Yesu kuti: “Rabi, mwachita umampha kuza nasi kunu. Sonu wuli tijinthi mahema ngatatu panu? Limoza linu, limoza laku Mozesi ndipu linyaki laku Eliya.” 6 Peturo waziŵanga cha vo wangachita chifukwa ŵenga ndi mantha ukongwa.
w05 1/15 12 ¶11
Mauchimi Ngakamba Ukongwa Zaku Khristu
11 Pati pajumpha mazuŵa 6, Yesu wanguto Peturo, Yakobe ndi Yohane ndipu wanguluta nawu paphiri litali. Lenili litenere kuti ndi Phiri la Hermoni. Ŵeche kwenuku, Yesu “wangusambuka yiwu achilereska. Chisku chaki chingugabuka nge lumwi, malaya ngaki ngakubwalu nganguŵala ukongwa nge ukweru.” Pavuli paki, panguwoneka mchimi Eliya kweniso Mozesi achikambiskana ndi Yesu. Vinthu vakukondwesa ivi vinguchitika ndi usiku, ndichu chifukwa chaki vawonekanga umampha ukongwa. Kweniso, vawonekanga kuti vichitika nadi, lekani Peturo wangupempha kuti wajinthi mahema ngatatu, limoza laku Yesu, linyaki laku Mozesi kweniso laku Eliya. Peturo weche kulongoro, mtambu wakuŵala unguŵabenekere ndipu mumtambu wo mungutuwa mazu ngakuti: “Uyu ndi Mwana wangu, mweniyo nditimuyanja, yo watindikondwesa. Muvwiyeni.”—Mateyu 17:1-6.
(Mariko 9:7) Sonu kunguchita mtambu wo unguŵabenekere ndipu mumtambu wo mungutuwa mazu ngakuti: “Uyu ndi Mwana wangu, mweniyo nditimuyanja. Muvwiyeni.”
nwtsty fundu yakusambiriya pa Mariko 9:7
mazu: Yaka kenga kachiŵi pa maulendu ngatatu ngo Yehova wangulongolopu mwachindunji ndi ŵanthu munkhani zo zikulembeka mumabuku nga Uthenga Wamampha.—Wonani fundu zakusambiriya pa Mariko 1:11; Yoha. 12:28.
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za M’Bayibolu
(Mariko 10:6-9) Kweni kutuliya pakwamba pa kulengeka kwa vinthu, ‘Chiuta wangulenga munthulumi ndi munthukazi. 7 Pa chifukwa chenichi, munthulumi wazamuleka awisi ndi anyina 8 ndipu wosi ŵaŵi azamuja liŵavu limoza,’ mwakuti mbaŵi so cha, kweni liŵavu limoza. 9 Mwaviyo, cho Chiuta wamanga pamoza, munthu wangapatuwanga cha.”
w08 2/15 30 ¶8
Fundu Zikulu Zakutuliya Mubuku la Mariko
10:6-9. Chiuta wakhumba cha kuti nthengwa zimalengi. Mwaviyo, mumalu mwakuthaŵiriya kupatana, munthulumi ndi munthukazi akhumbika kuyesesa kugwiriskiya ntchitu fundu za m’Bayibolu kuti amalani ndi masuzgu ngo angakumana nangu mubanja lawu.—Mate. 19:4-6.
(Mariko 10:17, 18) We munthowa, munthu munyaki wangumutchimbiriya ndi kumujikamiya panthazi paki, ndipu wangumufumba kuti: “Msambizi wamampha, kumbi ndikhumbika kuchitanji kuti ndizilonde umoyu wamuyaya?” 18 Yesu wangumufumba kuti: “Ntchifukwa wuli utindidana kuti wamampha? Wamampha walipu yumoza pe, yo ndi Chiuta.
nwtsty fundu zakusambiriya pa Mariko 10:17, 18
Msambizi wamampha: Viwoneke limu kuti munthu uyu wangugwiriskiya ntchitu mazu ngakuti “Msambizi wamampha” nge ulemu pamwenga zina la udindu, chifukwa alongozgi a matchalitchi ndiwu akhumbanga kuti ŵanthu aŵadanengi zina lenili. Yesu wangukana kudanika zina lenili chifukwa chakuti wakhumbanga cha kuti ŵanthu amudanengi kuti “Msambizi” kweniso “Ambuya.” (Yoha. 13:13) Iyu wakhumbanga kuti ulemu wosi ulutengi kwa Awisi.
Wamampha walipu yumoza pe, yo ndi Chiuta: Yapa Yesu walongo kuti Yehova pe ndiyu waziŵa cho ntchamampha. Kweniso ndiyu pe yo we ndi mazaza ngosi ngakupambanisa pakati pa chamampha ndi chiheni. Adamu ndi Heva angugalukiya Chiuta mwakurya chipasu chakuziŵiska chamampha ndi chiheni. Ivi vingulongole limu kuti yiwu akhumbanga kuti apambanisengi ŵija chamampha ndi chiheni. Mwakupambana ndi ŵanthu ŵenaŵa, Yesu waleke Awisi mazaza ngosi ngakuziŵiya chamampha ndi chiheni. Chiuta watitikonkhoske m’Mazu ngaki mo tingaziŵiya cho ntchamampha.—Mariko 10:19.
MAY 21-27
CHUMA CHAKUTULIYA M’MAZU NGAKU CHIUTA | MARIKO 11–12
“Chinguponyamu Ndalama Zinandi Ukongwa Kuluska Wosi”
(Mariko 12:41, 42) Sonu Yesu wanguja pasi mwakulereskana ndi vakuponyamu ndalama ndipu wawonanga mo chigulu cha ŵanthu chaponyiyangamu ndalama ndipu akukhupuka anandi aponyangamu ndalama zinandi. 42 Sonu choko chikavu chinguza ndi kuponyamu tindalama tiŵi takumaliyapu.
nwtsty fundu zakusambiriya pa Mariko 12:41, 42
vakuponyamu ndalama: Mabuku ngakali nga Chiyuda ngakamba kuti mabokosi ngakuponyamu ndalama ngenanga ngawonekanga nge lipenga pamwenga mbata ndipu ngajanga ndi kamulomu kafinyi. Ŵanthu aponyangamu mphasu zawu zakupambanapambana. Mazu nga Chigiriki ngo ngafwatulika kuti “vakuponyamu ndalama” pa lemba ili, ngasanirika so pa Yoha. 8:20 ndipu ngang’anamuwa “vakusungiyamu ndalama.” Viwoneke limu kuti mazu yanga ngakamba za malu ngo ngenga mu Khoti la Anthukazi. (Wonani fundu yakusambiriya pa Mate. 27:6 kweniso kabuku ka sgd chigaŵa 15.) Mwakukoliyana ndi mabuku nga Arabi, muvimati va khoti lenili ndimu mwenga vakuponyamu ndalama vakukwana 13. Mabuku yanga ngakamba so kuti munyumba yakusopiyamu mwenga so chakusungiyamu ndalama chikulu cho aŵikangamu ndalama zo atonga muvakuponyamu ndalama vosi.
tindalama tiŵi: Mazu ngaki chayingu, “maleputoni ngaŵi.” Mu Chigiriki mazu ngakuti leputoni ngalongo kuti kanthu ko nkhamana ukongwa. Maleputoni 128 ngayanananga ndi dinari yimoza. Viwoneke limu kuti leputoni ndiyu yenga ndalama yimana ukongwa pa ndalama zosi zamkuŵa zo agwiriskiyanga ntchitu ku Isirayeli.—Wonani Mazu nga mu Bayibolu ngo Ngakonkhoskeka, “Leputoni,” ndipuso kabuku ka sgd chigaŵa 18B.
takumaliyapu: Mazu ngaki chayingu, “kwadirani yimoza.” Mazu nga Chigiriki ngakuti ko·dranʹtes (ngo ngatuliya ku mazu nga Chilatini ngakuti quadrans) ngamiya ndalama zamkuŵa zo Aroma agwiriskiyanga ntchitu ndipu makwadirani 64 ngayanananga ndi dinari yimoza. Pa lemba ili, Mariko wanguzumbuwa ndalama ya Aroma kuti wapambanisi ndi ndalama ya Ayuda.—Wonani kabuku ka sgd chigaŵa 18B.
(Mariko 12:43) Iyu wangudana akusambira ŵaki ndi kuŵakambiya kuti: “Nditikuneneskiyani kuti choko ichi chaponyamu ndalama zinandi ukongwa muchakuponyamu ndalama kuluska wosi.
w97 10/15 16-17 ¶16-17
Yehova Wawonga Ukongwa Asani Titimuteŵete ndi Mtima Wosi
16 Pati pajumpha mazuŵa ngamanavi, Yesu wangutandala munyumba yakusopiyamu pa Nisani 11 ndipu amufumbanga mafumbu ngakumumba mulandu ngakukwaskana ndi mazaza ngo wenga nangu. Kweniso panyengu iyi, iyu wangumuka mafumbu nganandi ngakukwaskana ndi msonkhu, chiyuka kweniso nkhani zinyaki. Yesu wanguchenya alembi ndi Afarisi chifukwa chakuti ‘aryiyanga vyoko’ kweniso achitanga vinthu vinandi viheni. (Mariko 12:40) Pavuli paki, Yesu wanguja pasi mu Khoti la Anthukazi. Malinga ndi mbiri ya Ayuda, vilongo kuti mukhoti ili mwenga vakuponyamu ndalama vakukwana 13. Iyu walereseskanga ŵanthu achiponya ndalama zawu. Ŵanthu anandi akukhupuka azanga ndi kuponyamu ndipu ajiwonesanga kuti yiwu ndiwu mbarunji ukongwa kweniso akhumbanga kuti ŵanthu aŵalumbi. (Yeruzgiyani ndi Mateyu 6:2.) Yesu wangulereseska vo munthukazi munyaki wanguchita. Ŵanthu anyaki amuwonanga kanthu cha munthukazi uyu. Kweniso tindalama tiŵi to wangupereka natu atiwonanga kuti nthambula ntchitu. Kweni Yesu yo waziŵa mitima ya ŵanthu, wanguziŵa kuti munthukazi uyu wenga “choko chikavu.” Iyu wanguziŵa so kuti ndalama zo choko ichi chingupereka zakwananga “tindalama tiŵi takumaliyapu.”—Mariko 12:41, 42.
17 Yesu wangudana akusambira ŵaki kuti yiwu ndiwu ayambi kuziŵa vo wakhumbanga kusambiza ŵanthu. Iyu wanguŵakambiya kuti choko ichi “chaponyamu ndalama zinandi ukongwa muchakuponyamu ndalama kuluska wosi.” Yesu wanguwona kuti choko ichi chingupereka ndalama zinandi ukongwa kuluska zosi zo ŵanthu angupereka. Ichu chingupereka “zosi zo chathembanga pa umoyu waki.” Yehova wanguchiphwere ukongwa choko ichi chifukwa cha vo chinguchita. Vakuziziswa kuti munthu yo wangupereka tindalama timana ukongwa ndiyu Yesu wangukamba kuti ntchakuwoniyapu chamampha ukongwa pankhani yakupereka mphasu kwaku Chiuta. Kweniso Chiuta nayu wanguwona kuti ndalama zo choko ichi chingupereka zenga zakuzirwa ukongwa kwaku iyu.—Mariko 12:43, 44; Yakobe 1:27.
(Mariko 12:44) Chifukwa wosi aponyamu zo atapapu ŵaka pa ndalama zo ŵe nazu, kweni choko ichi chinanga kuti ntchikavu, chapereka zosi zo chathembanga pa umoyu waki.”
w97 10/15 17 ¶17
Yehova Watitumbikengi Asani Titimuteŵete ndi Mtima Wosi
17 Yesu wangudana akusambira ŵaki kuti yiwu ndiwu ayambi kuziŵa vo wakhumbanga kusambiza ŵanthu. Iyu wanguŵakambiya kuti choko ichi “chaponyamu ndalama zinandi ukongwa muchakuponyamu ndalama kuluska wosi.” Yesu wanguwona kuti choko ichi chingupereka ndalama zinandi ukongwa kuluska zosi zo ŵanthu angupereka. Ichu chingupereka “zosi zo chathembanga pa umoyu waki.” Yehova wanguchiphwere ukongwa choko ichi chifukwa cha vo chinguchita. Vakuziziswa kuti munthu yo wangupereka tindalama timana ukongwa ndiyu Yesu wangukamba kuti ntchakuwoniyapu chamampha ukongwa pankhani yakupereka mphasu kwaku Chiuta. Kweniso Chiuta nayu wanguwona kuti ndalama zo choko ichi chingupereka zenga zakuzirwa ukongwa kwaku iyu.—Mariko 12:43, 44; Yakobe 1:27.
w87 12/1 30 ¶1
Kumbi Mupereka ndi Mtima Wosi?
Pe vinthu vinandi ukongwa vo tingasambira pa nkhani iyi. Chakwamba, tosi te ndi mwaŵi wakovya pa kusopa kwauneneska mwakugwiriskiya ntchitu vinthu vo tenavu. Chiuta wawonga ukongwa asani titimupaska vinthu vo isi tiwona kuti vakuzirwa mumalu mwakuvipereka ŵaka mwadangu. Tingachita umampha kujifumba kuti, Kumbi tipereka ndi mtima wosi kwambula kudinginyika?
“M’Mazu Ngaku Chiuta” Mwe Zeru
15 Kumbi ntchakuziziswa cha kuti pa ŵanthu wosi wo ŵenga munyumba yakusopiyamu pa zuŵa ili, choko pe ndichu chingusankhika ndi kuzumbulika mu Bayibolu kuti chingulongo chakuwoniyapu chamampha? Chakuwoniyapu ichi chititiwovya kuziŵa kuti Yehova ndi Chiuta yo wawonga vo tichita. Iyu wakondwa ndi mphasu zosi zo tipereka ndi mtima wosi, ndipu watiziyeruzgiya cha ndi zo ŵanthu anyaki apereka. Kukamba uneneska, Yehova we ndi nthowa zinandi zo watitisambiziya.
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za M’Bayibolu
(Mariko 11:17) Iyu waŵasambizanga ndi kuŵakambiya kuti: “Asi Malemba ngatiti, ‘Nyumba yangu yazamudanika kuti nyumba yakupempheriyamu ŵanthu amitundu yosi’? Kweni yimwi mwayisambuska mphanji ya ankhungu.”
nwtsty fundu zakusambiriya pa Mariko 11:17
nyumba yakupempheriyamu ŵanthu amitundu yosi: Pa ŵanthu atatu wo akuko mazu nga pa Yesa. 56:7 mumabuku ngawu nga Uthenga Wamampha, ndi Mariko pe yo wakusazgiyaku mazu ngakuti “ŵanthu amitundu yosi.” (Mate. 21:13; Luka 19:46) Nyumba yakusopiyamu ku Yerusalemu yinguzengeka kuti Ayisirayeli ndipuso alendu wo awopanga Chiuta apempheriyengemu ndi kusopa Yehova. (1 Ŵakaro. 8:41-43) Penga pakwenere nadi kuti Yesu wachenyi Ayuda wo angusambuska nyumba yakusopiyamu kuja yakugulisiyamu malonda kweniso nge mphanji ya ankhungu. Vakuchita vawu vagongowesanga ŵanthu amitundu yosi kuti alekengi kuza kunyumba yakusopiyamu yaku Yehova kuzipemphera. Kukamba uneneska, venivi vachitiskanga kuti ŵanthu alekengi kumuziŵa umampha Yehova.
(Mariko 11:27, 28) Anguza so ku Yerusalemu. Wachiyenda munyumba yakusopiyamu, kunguza ŵara ŵa asembi, alembi ndi ŵara 28 ndipu angumufumba kuti: “Kumbi mazaza ngakuchitiya ivi utuwa nangu pani? Pamwenga ndiyani yo wakukupaska mazaza ngenanga?”
Yesu Wangugwiriskiya Ntchitu Chimiti cha Mkuyu Kuti Wasambizi Ŵanthu Nkhani ya Chivwanu
Pati pajumpha nyengu yimanavi, Yesu ndi akusambira ŵaki angufika ku Yerusalemu. Nge mo wachitiyanga nyengu zosi, iyu wanguluta kunyumba yakusopiyamu ndipu wangwamba kusambiza ŵanthu. Ŵara asembi kweniso ŵara ŵati akumbuka vo Yesu wanguchita ndi ŵanthu akusintha ndalama zana laki, angumufumba kuti: “Kumbi mazaza ngakuchitiya ivi utuwa nangu pani? Pamwenga ndiyani yo wakukupaska mazaza ngenanga?”—Mariko 11:28.
MAY 28–JUNE 3
CHUMA CHAKUTULIYA M’MAZU NGAKU CHIUTA | MARIKO 13-14
“Tcheŵani Kuti Muleki Kuwira Muchiŵana cha Kopa Ŵanthu”
Chakuwoniyapu Chaku Yesu Chingumusambiza Kugowoka
14 Petro wangulutirizga kulondo Yesu mpaka kuchifika pageti la nyumba yikulu ukongwa ya ku Yerusalemu. Nyumba iyi yenga yaku Kayafa yo wenga wasembi mura wakukhupuka ukongwa. Kali nyumba za ŵanthu akukhupuka zajanga ndi balaza likulu ukongwa ndipuso geti kunthazi kwaki. Petro wati wafika pageti, angumuzomereza cha kusere. Yohane waziŵananga ndi wasembi mura ndipu wanguza kuzipempha mulinda wa pakhomu kuti wamuserezgi Petro. Viwoneka kuti Petro wati wasere, wanguchija pafupi ndi Yohane pamwenga kuchima pafupi ndi Mbuyaki cha. Iyu wanguchija pabwalu po akapolu ndi anchitu anyaki awothanga motu ndi kulerezge ŵanthu wo achiperekanga ukaboni waboza pa mulandu waku Yesu, achisere ndi kutuwa m’nyumba ya mulandu.—Marko 14:54-57; Yoh. 18:15, 16, 18.
it-2 619 ¶6
Peturo
Peturo wanguchisere mubalaza la nyumba ya wasembi mura ndipu tikayika cha kuti wakusambira munyaki ndiyu wangumuwovya kweniso wangusere nayu limoza munyumba yeniyi. (Yoha. 18:15, 16) Wati wasere, Peturo wangujibisa cha chinanga kuti kwenga usiku. M’malu mwaki, wanguchifikiya waka pakuwotha motu ndi ŵanthu anyaki. Ukweru wa motu unguwovya ŵanthu kuti amuziŵi liŵi kuti nayu wayendanga limoza ndi Yesu. Kweniso ŵanthu angumuŵanika chifukwa chakuti wasazganga ndi Chigalileya pakulongoro. Ŵanthu ŵati ayamba kumusimikiza kuti wenga limoza ndi Yesu, Peturo wangukana katatu kuti watimuziŵa cha Yesu. Iyu wangukanisisa chamutu wa galu. Kuvulivuli mutawuni yeniyi, tambala wangukokolika kachiŵi. Panyengu yeniyi Yesu ‘wangung’anamuka ndi kulereska Peturo.’ Ivi vati vachitika, Peturo wangutuwa kubwalu, wangujichitiya chitima ukongwa ndipu wanguliya mwakupwetekeka mtima. (Mate. 26:69-75; Mariko 14:66-72; Luka 22:54-62; Yoha. 18:17, 18; wonani mutu wakuti COCKCROWING; OATH.) Kweni Yehova wangumuka vo Yesu wangupemphere Peturo, ndipu chigomezgu chaki chingumaliya limu cha.—Luka 22:31, 32.
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za M’Bayibolu
(Mariko 14:51, 52) Kweni mnyamata munyaki yo wangudika salu yamampha kwambula kuvwala chakuvwala chinyaki wamulondonga chapafupiku ndipu akhumbanga kumuko, 52 kweni wanguŵaleke salu yaki ndi kuthaŵa kwambula kuvwala.
w08 2/15 30 ¶6
Fundu Zikulu Zakutuliya Mubuku la Mariko
14:51, 52—Kumbi munyamata yo wanguthaŵa “kwambula kuvwala” wenga yani? Ndi Mariko pe yo wakulemba nkhani iyi. Mwaviyo, tikayika cha kuti yapa wakambanga vo vingumuchitikiya iyu mweneku.
(Mariko 14:60-62) Sonu wasembi mura wangusoka ndi kuma pakati pawu ndipu wangufumba Yesu kuti: “Kumbi umuka chechosi cha? Utiti wuli pa vo ŵanthu yaŵa atikusimikiza?” 61 Kweni iyu wanguja ŵaka cheti kwambula kumuka chechosi. Sonu wasembi mura wangumufumba so kuti: “Kumbi ndiwi nadi Khristu, Mwana wa Wakutumbikika?” 62 Yesu wangukamba kuti: “Ndini nadi; ndipu mwazamuwona Mwana wa munthu waja kujanja lamaryi lanthazi ndipuso wachiza ndi mitambu yakuchanya.”
Yesu Anguluta Nayu Kwaku Anasi Ndipu Pavuli Paki Kwaku Kayafa
Kayafa waziŵanga kuti Ayuda akwiyanga ukongwa asani munthu munyaki wakamba kuti ndi Mwana waku Chiuta. Nyengu yinyaki kuvuli Yesu wati wakamba kuti Chiuta Mbawisi, Ayuda akhumbanga kumubaya chifukwa yiwu awonanga kuti wang’anamuwa kuti “wayanana ndi Chiuta.” (Yohane 5:17, 18; 10:31-39) Chifukwa cha venivi, Kayafa wangufumba Yesu mwakuchenje kuti: “Lapizga pa masu paku Chiuta wamoyu asani ndiwi nadi Khristu, Mwana waku Chiuta!” (Mateyu 26:63) Penga pakuvwika kuti Yesu wakambi kuti iyu ndi Mwana waku Chiuta. (Yohane 3:18; 5:25; 11:4) Kweni asani wangukana pa nyengu iyi, vatingi vilongongi kuti iyu wakana kuti ndi Mwana waku Chiuta kweniso Khristu. Mwaviyo, Yesu wangukamba kuti: “Ndini nadi; ndipu mwazamuwona Mwana wa munthu waja kujanja lamaryi lanthazi ndipuso wachiza ndi mitambu yakuchanya.”—Mariko 14:62.