Malifalensi nga Nkhani za Unganu wa Umoyu Widu Wachikhristu Ndipuso Uteŵeti
AUGUST 6-12
CHUMA CHAKUTULIYA M’MAZU NGAKU CHIUTA | LUKA 17-18
“Muwongengi”
nwtsty fundu zakusambiriya pa Luka 17:12, 14
ŵanthu 10 wo ŵenga ndi makhati: Viwoneka kuti munyengu yakali, ŵanthu amakhati ajanga mumagulumagulu. Nthowa yeniyi yenga yamampha chifukwa awovyananga mwambula kusuzga. (2 Ŵakaro. 7:3-5) Dangu laku Chiuta lakambanga kuti ŵanthu amakhati ajengi kwakuŵija. Kweniso munthu wamakhati wakhumbikanga kutcheŵeska ŵanthu mwakudaniriza kuti: “Wakufipiskika, wakufipiskika!” (Ŵale. 13:45, 46) Mwakukoliyana ndi vo Dangu lakambanga, ŵanthu wo ŵenga ndi makhati anguma pataliku ndi po penga Yesu.—Wonani fundu yakusambiriya pa Mate. 8:2 kweniso Mazu nga mu Bayibolu ngo Ngakonkhoskeka, “Makhati; Wamakhati.”
mukajilongo kwa asembi: Panyengu yo Yesu Khristu wenga pacharu chapasi, wachitanga vinthu mwakukoliyana ndi vo Dangu lakambanga ndipu waziŵanga kuti ŵanthu a mfuku laku Aroni ndiwu ateŵetiyanga nge asembi. Ndichu chifukwa chaki wangutuma ŵanthu amakhati wo wanguŵachizga kuti akakumani ndi wasembi. (Mate. 8:4; Mariko 1:44) Mwakukoliyana ndi Dangu laku Mozesi, wasembi wakhumbikanga kusimikiziya dankha kuti wamakhati wachizgika nadi. Pavuli paki, ndipu munthu yo walutanga kunyumba yakusopiyamu ndi kuchipereka sembi ya tiyuni tiŵi tamoyu tambula kufipiskika, kamiti ka sidara, uzu uyera ukongwa, kweniso hisopi.—Ŵale. 14:2-32.
w08 8/1 14-15 ¶8-9
Ntchifukwa Wuli Tikhumbika Kuwonga?
Kumbi Yesu wangutoliyaku kanthu cha amakhati anyaki ŵati aleka kumuwonga? Nkhani iyi yikamba kuti: “Yesu wangukamba kuti: ‘Asi ŵanthu wosi 10 atoweseka? Nanga anyaki 9 ŵe pani? Kumbi walipu munyaki yo wawerere kuti wakankhuski Chiuta, kupatuwaku munthu uyu wamtundu unyaki?’”—Luka 17:17, 18.
Kumbi venivi vilongo kuti amakhati anyaki 9 wo anguleka kuwonga ŵenga akubuda? Awa. Tikamba viyo chifukwa chakuti ŵanthu yaŵa angulongo kuti amugomezganga Yesu kweniso kuti avwiyanga ulongozgi waki mwakuti angujipereka kuluta ku Yerusalemu kuti akajilongo kwa asembi. Chinanga kuti amuwonganga ukongwa Yesu mumitima yawu chifukwa cha vo wanguŵachitiya, kweni anguluta cha kuchimuwonga pamasu ndi pamasu. Vo anguchita vingumuguŵiska ukongwa Khristu. Nanga isi tichita wuli? Asani munthu munyaki watichitiya vinthu vamampha, kumbi titimuwonga mwaliŵi pamwenga kuchita vinthu vinyaki, nge kulemba kalata kuti tilongo kuti tiwonga?
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za M’Bayibolu
nwtsty fundu yakusambiriya pa Luka 17:10
ŵaka: Mazu ngaki chayingu, “ambula ntchitu; ambula kukhumbika.” Yesu wachikamba ntharika iyi wang’anamuwanga kuti akapolu pamwenga kuti akusambira ŵaki, ajiwonengi kuti mbambula ntchitu cha pamwenga ambula kuzirwa. Mwakukoliyana ndi lemba ili, mazu ngakuti “ŵaka” ngalongo kuti akapolu yaŵa akhumbikanga kuchita vinthu mwakujiyuyuwa. Yiwu akhumbikanga cha kuchita vinthu vo vingachitiska kuti ŵanthu aŵalumbengi ukongwa. Akaswiri anyaki a Bayibolu akamba kuti mazu yanga ngakugwiriskikiya ntchitu mwakugozga palemba ili ndipu ngang’anamuwa kuti “te akapolu ŵaka ndipu tikhumbika kulonde ulemu wewosi cha.”
nwtsty fundu yakusambiriya pa Luka 18:8
chivwanu: Pamwenga kuti, “chivwanu cha nge ichi.” Mazu ngakuti “chivwanu cha nge ichi” ngo Yesu wangukamba muntharika yaki, ngang’anamuwa chivwanu bweka cha. Kweni ngakamba za chivwanu cha mtundu unyaki nge cho wenga nachu munthukazi yo wenga choko. (Luka 18:1-8) Chivwanu cho choko ichi chenga nachu chisazgapu kugomezga kuti Yehova wamuka mapempheru kweniso kuti wawonesesengi kuti urunji uchitika pa ŵanthu ŵaki. Viwoneke limu kuti Yesu wanguleke dala kumuka fumbu lo wangufumba. Wanguchita ivi kuti akusambira ŵaki aŵanaŵaniyi za mtundu wa chivwanu cho ŵenga nachu. Penga pakwenere nadi kuti Yesu wakambi ntharika yakulongo kukhumbika kwa kupemphera ndipuso chivwanu. Tikamba viyo chifukwa panyengu iyi ndipu Yesu wamaliza waka kukambiya akusambira ŵaki za mayeseru ngo atingi akumanengi nangu.—Luka 17:22-37.
AUGUST 13-19
CHUMA CHAKUTULIYA M’MAZU NGAKU CHIUTA | LUKA 19-20
“Vo Tisambira pa Ntharika ya Ndalama za Mamina 10”
Ntharika ya Mamina 10
Iyu wangukamba kuti: “Mwana wa fumu yinyaki walutanga kucharu chakutali kuti wakalonde ufumu ndi kuweku.” (Luka 19:12) Iyu watingi wakajengeku nyengu yitali. Tikayika cha kuti Yesu ndiyu “mwana wa fumu.” Ndipu “kucharu chakutali” ko walutanga nkhuchanya ko Awisi atingi akamupaskengi ufumu.
Pakukonkhoska ntharika iyi, Yesu wangukamba kuti “mwana wa fumu” wechendasoki, wangudana antchitu ŵaki 10 ndipu wangupaska wantchitu weyosi ndalama ya siliva ya mina. Ndipu wanguŵakambiya kuti: “Kachitiyeni malonda mpaka po ndawere.” (Luka 19:13) Ndalama ya siliva ya mina yenga yanthazi ukongwa chifukwa mina yimoza yakwananga malipiru nga myezi yitatu nga munthu yo wagwiranga ntchitu yakulima.
Chifukwa chakuti nyengu yinyaki Yesu wanguyeruzgiya akusambira ŵaki ndi antchitu wo agwiranga ntchitu yakuvuna, yiwu atenere kuti anguziŵa kuti ŵenga nge antchitu 10 wo akambika mu ntharika iyi. (Mateyu 9:35-38) Pa nyengu iyi, Yesu wanguŵapempha cha kuti azi ndi mbewu zo anguvuna. Mwaviyo, mbewu zenizi zamiyanga kupanga akusambira anyaki wo atingi azisaniyengi malu mu Ufumu waku Chiuta. Akusambira aku Yesu ŵenaŵa, angugwiriskiya ntchitu nyengu, nthazi kweniso vinthu vo ŵenga navu kuti asaniyi ŵanthu anandi wo atingi aziserengi mu Ufumu.
Ntharika ya Mamina 10
Asani akusambira ŵenaŵa anguziŵa kuti yiwu ŵenga nge antchitu wo angugwiriskiya ntchitu nthazi, nyengu ndi vinthu vo ŵenga navu kuti apangi akusambira anandi, yapa napu atingi aziŵengi so kuti Yesu wangukondwa ukongwa ndi vo anguchita. Yiwu atingi agomezgengi so kuti Yesu wazakuŵatumbika chifukwa cha phamphu lawu. Mbuneneska kuti vinthu venga vakupambana pa umoyu wa akusambira aku Yesu ndipuso weyosi wenga ndi lusu lakupambana ndi la munyaki. Chinanga kuti venga viyo, Yesu yo wangulonde “ufumu,” wazakuŵatumbika chifukwa chakugwira ntchitu yakupanga akusambira mwaphamphu ndipuso mwakugomezgeka.—Mateyu 28:19, 20.
Ntharika ya Mamina 10
Chifukwa chakuti wantchitu uyu wangutondeka kusazgiyaku chuma cha mu ufumu wa ambuyaki, vinthu vingumuyende umampha cha. Akutumika alindizganga nyengu yeniyo Yesu wazamulamuliya mu Ufumu waku Chiuta. Mwaviyo, yiwu atenere kuti anguvwisa vo Yesu wang’anamuwanga pakukamba vakukwaskana ndi wantchitu wakumaliya. Ndipu anguziŵa kuti asani azamuja alesi azakungasaniya cha malu mu Ufumu wenuwu.
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za M’Bayibolu
nwtsty fundu yakusambiriya pa Luka 19:43
mpanda wakukho wa vinthu vakusongoka: Pamwenga kuti “mpanda wa vimiti.” Mazu ngachigiriki ngakuti khaʹrax ngasanirika pa lemba lenili pe mu Malemba nga Chigiriki Ngachikhristu. Mazu ngenanga ngakambika so kuti “chimiti pamwenga kuti vimiti vakusongoka vo apangiya mpanda.” Kweniso ngakamba za “vimiti vo vijinthika nge mpanda.” Vo Yesu wangukamba vingufiskika mu 70 C.E. panyengu yo Titus wangulamula Aroma kuti azengi mpanda kuzunguliya Yerusalemu. Penga vifukwa vitatu vo Titus wanguzenge mpanda wenuwu. Iyu wakhumbanga kuti Ayuda aleki kuthaŵa, aleki kutuwa mu Yerusalemu kuchipenja chakurya kweniso azomerezi kuti athera. Asilikali Achiroma angutema vimiti va ku Yerusalemu kuti apangiyi mpanda wakukho wenuwu.
nwtsty fundu yakusambiriya pa Luka 20:38
chifukwa kwaku iyu wosi mbamoyu: Bayibolu lilongo kuti Chiuta wawona kuti ŵanthu wo ŵe nayu pa ubwezi cha mbakufwa. (Aefe. 2:1; 1 Timo. 5:6) Mwakuyanana waka, Chiuta wawona kuti ateŵeti ŵaki akugomezgeka wo akufwa, ŵeche ndi umoyu chifukwa wazakuŵayuska.—Aro. 4:16, 17.
AUGUST 20-26
CHUMA CHAKUTULIYA M’MAZU NGAKU CHIUTA | LUKA 21-22
“Utaski Winu we Pafupi”
Ufumu Waku Chiuta Utuzgapu Arwani Ŵaki
9 Kuchanya kwazamuchitika vakuziziswa. Yesu wangukambiya limu kuti: “Lumwi lazamuchita mdima, mwezi wazamuŵala cha, nyenyezi zazamumbotoka kutuwa kuchanya.” Panyengu iyi ŵanthu azamuleka kugomezga alongozgi avisopa. Kumbi Yesu wang’anamuwanga so kuti vinthu chayivu vo ve kuchanya nge lumwi, mwezi kweniso nyenyezi vazamusintha? Panyaki ndivu wang’anamuwanga so. (Yesa. 13:9-11; Yoele 2:1, 30, 31) Kumbi ŵanthu azamuchita wuli asani aziwona venivi? Yiwu ‘azamusuzgika’ chifukwa “azamusoŵa chakuchita.” (Luka 21:25; Zefa. 1:17) Arwani a Ufumu waku Chiuta kwambiya ‘mafumu mpaka akapolu,’ “azamukufwa chipoyu chifukwa cha mantha kweniso chifukwa chakulindizga vo vichitikengi” ndipu azamuthaŵa kuti akabisami. Kweni azakungasaniya cha malu ngakuthaŵiyapu kuti abisami ukari wa Fumu yidu.—Luka 21:26; 23:30; Chivu. 6:15-17.
“Lutirizgani Kwanja Abali”
17 “Muje achiganga.” (Ŵerengani Aheberi 13:6.) Kuthemba Yehova kutitiwovya kuti tije achiganga ndi kukunthiyapu masuzgu ngakupambanapambana. Chiganga chitovya kuti tiwonengi masuzgu mwakwenere. Asani tiwona masuzgu mwakwenere tichiskanengi ndi kupembuzgana ndi abali. Ivi vingalongo kuti titiŵayanja. (1 Ate. 5:14, 15) Chinanga mpha chisuzgu chikulu, ‘tazamukuma ndi kuyunuska mitu yidu,’ chifukwa tazamuziŵa kuti utaski widu we pafupi.—Luka 21:25-28.
w15 7/15 17-18 ¶13
“Utaski Winu Uŵandika”
13 Kumbi ŵanthu wo Bayibolu litiŵayeruzgiya ndi mbuzi azamuchita wuli asani aziziŵa kuti “abayikengi kwamuyaya”? Yiwu ‘azakujipuma pachifuŵa chifukwa cha chitima.’ (Mate. 24:30) Kweni kumbi Akhristu akusankhika ndi a mbereri zinyaki azamuchita wuli pa nyengu iyi? Chifukwa cha kugomezga ukongwa Yehova Chiuta ndi Mwana waki, Yesu Khristu, yiwu azamuvwiya ulongozgi waku Yesu wakuti: “Vinthu ivi vichiyamba kuchitika muzimi ndi kuyunuska mitu yinu chifukwa utaski winu we pafupi.” (Luka 21:28) Kukamba uneneska, tazamuchita mantha cha chifukwa tiziŵa kuti tazamutaskika.
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za M’Bayibolu
nwtsty fundu zakusambiriya pa Luka 21:33
Kuchanya ndi charu chapasi vimalengi: Kweni Malemba nganyaki ngalongo kuti kuchanya kweniso charu chapasi vijengeku kwamuyaya. (Chiya. 9:16; Sumu 104:5; Waku. 1:4) Yesu wangukamba mazu ngenanga mwakuphiphirisa. Iyu wang’anamuwanga kuti chinanga kuti kuchanya kweniso charu chapasi vingamala, kweni vo iyu wangukamba vingatondeka cha kufiskika. (Yeruzgiyani ndi Mate. 5:18.) Mazu ngakuti kuchanya ndi charu chapasi ngo ngakambika pa lemba ili ngamiya “kuchanya kwakali ndi charu chapasi chakali,” nge mo likambiya lemba la Chivu. 21:1.
mazu ngangu ngamalengepu cha: Pamwenga kuti “mazu ngangu ngawengi paŵaka cha.” Mazu yanga ngasimikiziya kuti vo Yesu wangukamba vifiskikengi nadi.
w14 10/15 16-17 ¶15-16
Mwazamuja Mafumu Ndipuso Asembi
15 Yesu wati wayambisa mwambu wa Chakurya cha Mazulu cha Ambuya, wanguchita phanganu ndi akusambira ŵaki akugomezgeka. Phanganu lenili lidanika kuti, phanganu la Ufumu. (Ŵerengani Luka 22:28-30.) Phanganu ili lipambana ndi nganyaki chifukwa Yehova walimu m’mapanganu nganyaki ngosi, kweni ili nda pakati paku Yesu ndi Akhristu akusankhika pe. Iyu wati wakamba kuti “nge mo Ada achitiya nani phanganu,” Yesu wang’anamuwanga phanganu lo Yehova wanguchita ndi iyu kuti waje “wasembi kwamuyaya nge mo vinguŵiya ndi Melekizedeki.”—Ahe. 5:5, 6.
16 Akutumika 11 aku Yesu ‘angujaliya nayu limoza mu mayeseru ngaki.’ Phanganu la Ufumu laŵasimikizgiyanga kuti amuja ndi iyu kuchanya ndipu amuja pamipandu yachifumu kuti akawusi nge mafumu kweniso kuchiteŵete nge asembi. Kweni ŵenga 11 pe cha wo atingi aŵengi ndi mwaŵi wenuwu. Yesu wanguwoneke wakutumika Yohane muchiwona ndipu wangukamba kuti: “Yo wapunda, ndazakumuzomereza kuja nayu limoza pampandu wangu waufumu, nge mo nani ndingupundiya ndi kujaliya limoza ndi Ada pampandu wawu waufumu.” (Chivu. 3:21) Mwaviyo, Akhristu akusankhika a 144,000 ndiwu ŵe muphanganu la Ufumu. (Chivu. 5:9, 10; 7:4) Phanganu lenili ndilu litiŵawovya kuti akawusi limoza ndi Yesu kuchanya. Ivi viyanana ndi munthukazi yo watorana ndi fumu, nayu waja so ndi mazaza ngakuwusa. Ndichu chifukwa chaki Malemba ngakamba kuti Akhristu akusankhika ŵe nge “muwolu” waku Khristu, “mwali wambula kufipiskika” yo wangukambika kuti watoranengi nayu.—Chivu. 19:7, 8; 21:9; 2 Akori. 11:2.
AUGUST 27–SEPTEMBER 2
CHUMA CHAKUTULIYA M’MAZU NGAKU CHIUTA | LUKA 23-24
“Jani Akunozgeka Kugowoke Anyinu”
“Mo Tingaziŵiya Chanju Chaku Khristu”
16 Yesu wangulongo so umampha ukongwa mo chanju cha Awisi chilili. Iyu wenga “wakunozgeka kugowoka.” (Sumu 86:5) Iyu wangulongo kuti wenga wakunozgeka kugowoka chinanga mpha nyengu yo wangupayikika pachimiti chakutombozgekiyapu. Yesu wangufwa nyifwa yakuchitiska soni ukongwa chifukwa angumukhoma ndi mizumali mumanja kweniso mumalundi. Chinanga kuti venga viyo, kumbi Yesu wangukambanji? Kumbi iyu wangupempha Yehova kuti walangi ŵanthu wo angumupayika pachimiti? Awa, wanguchita viyo cha. Nganyaki mwa mazu ngakumaliya ngo Yesu wangukamba ngenga ngakuti: “Ada agowokiyeni chifukwa aziŵa cha vo achita.”—Luka 23:34.
g 2/08 11 ¶5-6
Kumbi Chiuta Wagowoke Ŵanthu wo Achita Maubudi Ngakulungakulu?
Yehova wawona waka ubudi wo munthu wachita cha kweni wawona so mo munthu yo wachita ubudi wavwiya. (Yesaya 1:16-19) Mwakuyeruzgiyapu, ŵanaŵaniyani ŵanthu ŵaŵi wo angupayikika limoza ndi Yesu. Viwoneka kuti ŵanthu wosi ŵaŵi anguchita maubudi ngakulungakulu. Tikamba viyo chifukwa chakuti munyaki wanguzomereza kuti: “Tilangika mwakukoliyana ndi vo tikuchita, kweni munthu uyu [Yesu] wakunangapu chechosi cha.” Vo munthu uyu wangukamba vilongo kuti waziŵanga vinthu vinyaki vakukwaskana ndi Yesu. Venivi vitenere kuti ndivu vingumuwovya kuti wasinthi umoyu waki chifukwa nyengu yinyaki wangupempha Yesu kuti: “Uzindikumbuki asani wazisere mu Ufumu waku.” Kumbi Yesu wangumuka wuli pemphu la munthu uyu lakutuliya pasi pa mtima? Iyu wangukamba kuti: “Nditikukambiya msanawale, wazamuja ndi ini mu Paradayisu.”—Luka 23:41-43.
Ŵanaŵaniyani fundu iyi: Nganyaki mwa mazu ngakumaliya ngo Yesu wangukamba po wenga pacharu chapasi, ngalongo kuti wachitiyanga chitima munthu yo wenga wakwenere kufwa. Venivi vakuchiska ukongwa. Venivi vilongole limu kuti Yesu Khristu kweniso Yehova azamuchitiya lisungu ŵanthu wo alapa ndi mtima wosi, chinanga kuti anguchitapu maubudi ngakulungakulu.—Aroma 4:7.
“Mo Tingaziŵiya Chanju Chaku Khristu”
17 Vo Yesu wanguchitiya wakutumika Peturo ntchakuwoniyapu chamampha ukongwa pa nkhani ya mo iyu wagowokiyanga ŵanthu. Tikayika cha kuti Peturo wamuyanjanga ukongwa Yesu. Pa Nisani 14, usiku wakumaliya waku Yesu po wenga pacharu chapasi, Peturo wangumukambiya kuti: “Ambuya, nde wakunozgeka kulutiya namwi limoza kujeri ndipuso kufwiya namwi limoza.” Kweni pati pajumpha maola ngamanavi waka, Peturo wangukana katatu kuti watimuziŵa cha Yesu. Bayibolu lititikambiya vo vinguchitika Peturo wati wakana Yesu kachitatu. Likamba kuti: “Ambuya angung’anamuka ndi kulereska Peturo.” Wati wasuzgika maŵanaŵanu ndi ubudi ukulu wo wanguchita, Peturo “wanguluta kubwalu ndi kuliya mwakupwetekeka mtima.” Yesu wati wafwa pa zuŵa lenili, wakutumika Peturo watenere kuti wajifumbanga kuti, ‘Kumbi Ambuya andigowoke?’—Luka 22:33, 61, 62.
18 Pangujumpha nyengu yitali cha kuti Peturo wasaniyi kwamuka. Yesu wanguyuskika pa Nisani 16 ndimulenji. Viwoneka kuti pa zuŵa lenili iyu wanguluta kuchikumana ndi Peturo. (Luka 24:34; 1 Akorinto 15:4-8) Ntchifukwa wuli Yesu wanguyesesa kuti wakakumani ndi wakutumika yo wangumukana katatu? Panyaki Yesu wakhumbanga kumusimikiziya Peturo yo wangulapa kuti wenga weche kumuyanja kweniso kuti ngwakukhumbika ukongwa. Kweni Yesu wanguchita so vinthu vinyaki kuti wamusimikiziyi venivi Peturo.
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za M’Bayibolu
nwtsty fundu zakusambiriya pa Luka 23:31
chimiti cheche chiŵisi, . . . asani chazimira: Tikayika cha kuti Yesu wakambanga za mtundu wa Ayuda. Yiwu ŵenga nge chimiti chakufota cho chenga pafupi kumira. Tikamba viyo chifukwa penga Ayuda amanavi wo agomezganga Yesu panyengu yo wenga pacharu chapasi. Kweni panyengu iyi ndipu Yesu we pafupi kubayika, kweniso ndipu Ayuda akugomezgeka ŵepafupi kusankhika ndi mzimu wakupaturika kuti aje chigaŵa cha Isirayeli wauzimu. (Aro. 2:28, 29; Aga. 6:16) Panyengu iyi, Isirayeli wakuliŵavu ndipu we pafupi kufwa mwauzimu. Venivi viyanana ŵaka ndi kumira kwa chimiti.—Mate. 21:43.
nwtsty chithuzi
Muzumali Muchiwanga cha Phundulu la Munthu
Ichi ntchithuzi cha chiwanga cha phundulu la munthu ndipu che ndi muzumali, wa masentimita 11.5 (mainchesi 4.5). Kweni chiwanga chayichu chingusanirika mu 1968 pa nyengu yo afukuwanga vinthu vakali kumpotu kwa Yerusalemu. Chiwanga chenichi chilongo kuti chikujaku kutuliya munyengu ya Aroma. Venivi vilongo ukaboni wakuti asani munthu wayeruzgika kuti wabayiki, amukhomeriyanga pachimiti ndi mizumali. Viwoneka kuti muzumali wangeti wenuwu ndiwu Aroma angukhome Yesu Khristu pachimiti. Chiwanga chenichi chingusanirika mubokosi lamwa lo lidanika kuti ossuary. Mubokosi lenili mwenga viwanga va munthu yo wakufwa kali ukongwa ndipu viwoneka kuti viwanga venivi anguviŵikamu liŵavu laki lati lavunda. Venivi vilongo so kuti weyosi yo wayeruzgika kuti wakhomeki pachimiti waŵikikanga so kumasanu.