VO ACHINYAMATA AFUMBA
Kumbi Ndingachita Wuli Kuti Ndileki Kuŵanaŵana Vinthu Viheni?
Kumbi mutijiwona wuli?
Kukondwa
“Nditesesa kuja wakukondwa chinanga kuti nyengu zinyaki vinthu vitindiyende umampha cha. Sonu ntchinthu wuli cho chinganditondekesa kumwemwete zuŵa lelosi?”—Valerie.
Kujikayikiya
“Asani chinthu chinyaki chamampha chandichitikiya, ndikayikiya asani chachitikiya nadi ini.”—Rebecca.
Kuzomereza mo vinthu viliri
“Nyengu zosi asani ukhaza kuti vinthu vikuyendiyengi umampha uguŵa asani valeka kukuyende. Ndipu umoyu utiwuvwa kuŵaŵa asani ujaliya kudandawula pe. Kuzomereza mo vinthu viliri kutindiwovya kuwona vinthu mwakwenere.”—Anna.
Ntchifukwa wuli venivi vakukhumbika?
Bayibolu likamba kuti: “munthu yo we ndi mtima walikondwa walutirizga kuchita phwandu.” (Nthanthi 15:15) Kukamba uneneska ŵanthu wo aleka kuŵanaŵaniya ukongwa vinthu viheni ndipu nyengu zosi awona vinthu mwakwenere akondwa ndi umoyu. Ndipu kanandi aja ndi mabwezi nganandi. Kweni palivi yo wangakhumba kucheza ndi munthu yo nyengu zosi wajaliya waka kudandawula.
Chinanga mbanthu wo awona vinthu mwakwenere nawu akumana ndi masuzgu. Mwakuyeruzgiyapu:
Nkhani zo mungavwa zakukwaskana ndi nkhondu, kubayana pamwenga kuswa marangu zingakuchitisani kuti muyambi kufipa mtima.
Mungakhumbika kulimbana ndi masuzgu nga mubanja.
Pe vinthu vo munangisa kweniso vo mungatondeka kufiska vo mukhumbika kulimbana navu.
Mubwezi winu wangakuguŵisani mu vakukamba kweniso vakuchita.
Mumalu mwa kusulaku waka pamwenga kungaŵanaŵaniya ukongwa mpaka kukutimbanyizaka yesesani kungawona munthowa yakwenere. Kuwona vinthu mwakwere kungakuwovyani kuti muleki kuŵanaŵaniya waka vinthu viheni kweniso kuzomereza kuti nyengu zinyaki ndimu vinthu vijaliya paumoyu. Mwaviyo mungagongowa cha.
Mungamalana ndi masuzgu nga nge chimphepu pa umoyu, po mulindizga kuti vinthu vijengi umampha
Vo mungachita
Muwonengi masuzgu nginu mwakwenere.
Bayibolu likamba kuti: “Pakuti pacharu chapasi palivi munthu murunji yo wachita vinthu vamampha pe kwambula kubudapu.” (Wakutawula 7:20) Chifukwa chakuti nyengu zinyaki vitikusuzgani kuchita vinthu vinyaki kweniso munangisa ving’anamuwa kuti mwe akutondeka cha.
Vo mungachita kuti muwonengi vinthu mwakwenere: Yesani kumalisa masuzu nginu kweni kuluwa cha kuti mungachita cha chechosi kwambula kunangisapu. Munyamata munyaki zina laki Caleb wangukamba kuti: “Ndiyesesa kuti ndileki kuŵanaŵaniyanga waka vo ndinangisa kweni ndisambirapu waka kanthu kuti ndiziwi po ndikhumbika kunoza mumalu mwakujaliya waka kuviŵanaŵananga.”
Mungajiyeruzgiyanga ndi anyinu cha.
Bayibolu likamba kuti: “Tingajikuzganga cha, tingayambisanga maphara cha kweniso tingachitiyananga bina cha.” (Agalatiya 5:26) Nyengu zinyaki mungakwiya pamwenga kuguŵa, chifukwa chakuwona vithuzi va anyinu pa intaneti wo ŵenga kumalu kunyaki kweni imwi angukudaniyaniku cha. Venivi vingachitiska kuti abwezi winu muyambi kuwawona nge arwani winu.
Vo mungachita kuti muwonengi vinthu mwakwenere: Muziŵengi kuti ndi vakuchitika vosi cha vo anyinu angakudaniyaniku. Kweniso vithuzi vo ŵanthu aŵika pa intaneti, vilongo vinthu vosi cha vo vachitikanga ko anguluta. Msungwana munyaki zina laki Alexis wangukamba kuti: “Pa intaneti, ŵanthu aŵikapu vithuzi vakuti anyawu akhumbilengi waka mbwenu kweni vithuzi vawuliwuli ativiwikapu cha.”
Mujengi mwachimangu ndi anyinu ukongwa ndi ŵanthu a mu banja linu.
Bayibolu likamba kuti: “Asani nkhwamachitika, jani mwachimangu ndi ŵanthu wosi, nge mo mungafiskiya.” (Aroma 12:18) Pakuti mungasintha cha vo anyinu achita kweni mungasintha vo yimwi muchita ndipu mungasankha kuja mwachimangu ndi anyinu.
Vo mungachita kuti muwonengi vinthu mwakwenere: Mungasazgiyangaku masuzgu cha mu banja linu kweni muyesesengi kuja mwachimangu nge mo mungachitiya ndi munyinu weyosi. Msungwana munyaki zina laki Melinda wangukamba kuti; “Palivi yo waleka kunangisa ndipu nasi tingaŵaguŵisa anyidu. Mwaviyo, mbudindu widu kusankha kuja mwachimangu ndi anyidu pamwenga cha.”
Muwongengi
Bayibolu likamba kuti: “Longoni kuti muwonga.” (Akolose 3:15) Mtima wakuwonga ungakuwovyani kuti muŵanaŵaniyengi vinthu vo vitikuyendiyani umampha pa umoyu winu mumalu mwakuwanawaniya waka vo munangisa.
Vo mungachita kuti muwonengi vinthu mwakwenere: Muziŵengi masuzgu nginu, kweni venivi vingakupangisaningi cha kuti mulekengi kuwona vinthu vamampha vo muchita. Msungwana munyaki zina laki Rebecca wangukamba kuti; “Zuŵa lelosi ndilemba chinthu chamampha chimoza cho ndachita mu kabuku kangu. Venivi vitindiwovya kukumbuka kuti chinanga kuti nde ndi masuzgu, kweni pe vinthu vinyaki vamampha vo ndichita.”
Muŵanaŵaniyengepu mabwezi ngo musankha.
Bayibolu likamba kuti: “Kwanjana ndi ŵanthu aheni kunanga nkharu yamampha.” (1 Akorinto 15:33) Asani ŵanthu wo mumaliya nawu nyengu yitali ŵe ndi nkharu ziheni, namwi mungatoliyaku mijalidu yawu yiheni.
Vo mungachita kuti muwonengi vinthu mwakwenere: Asani anyinu akumana ndi masuzgu ngo ngachitiska kuti alekengi kukondwa muŵawovyengi. Kweni mungatimbanyizgika cha ndi masuzgu ngawu. Msungwana munyaki zina laki Michelle wangukamba kuti: “Tikhumbika kukhwecha kucheza ukongwa ndi ŵanthu wo ajaliya ŵaka kuŵanaŵana vinthu viheni.”
Ŵerengani so nkhani zinyaki zakovya
Tija munyengu yo Bayibolu likamba kuti ndi “nyengu zakusuzga ukongwa.” (2 Timote 3:1) Kumbi vitikusuzgani kuwona vinthu mwakwenere mu charu ichi cho mwe vinthu vinandi vakuguŵisa? Ŵerengani nkhani yamutu wakuti “Ntchifukwa Wuli Tisuzika?”