LAYIBULARE YA PA INTANETI
Watchtower
LAYIBULARE YA PA INTANETI
Chitonga (Malawi)
  • BAYIBOLU
  • MABUKU
  • MAUNGANU
  • g17 Na. 3 pp. 8-9
  • Umampha Wakuti Ŵana Agwirengi Ntchitu Zapanyumba

Vidiyo yo mwasankha palivi.

Pepani, vidiyo iyi yikana kujula.

  • Umampha Wakuti Ŵana Agwirengi Ntchitu Zapanyumba
  • Jani Masu!—2017
  • Mitu yimanayimana
  • Nkhani Yakuyanana
  • SUZGU LO LIŴAPU
  • VO MUTENERE KUZIŴA
  • VO MUTENERE KUCHITA
  • Mo Mungafiskiya Udindu Winu
    Jani Masu!—2019
  • Mo Mungajaliya Akujiyuyuwa
    Jani Masu!—2019
  • 7 Mijalidu Yamampha
    Jani Masu!—2018
  • 11 Kulimbikiya Ntchitu
    Jani Masu!—2018
Wonani Vinandi
Jani Masu!—2017
g17 Na. 3 pp. 8-9
Mwana wapanganya vidoli vaki ndipu awisi apenta mukhichini

FUNDU ZAKOVYA MABANJA | KULERA ŴANA

Umampha Wakuti Ŵana Agwirengi Ntchitu Zapanyumba

SUZGU LO LIŴAPU

M’mabanja nganyaki ŵana agwira ntchitu zapanyumba kwambula kudinginyika. Penipo mu mabanja nganyaki apapi akhumba cha kuti ŵana ŵawu agwirengi ntchitu. Mwaviyo, ŵana akhumba cha kugwira ntchitu.

Kafukufuku walongo kuti venivi vichitika muvyaru vinandi. Mu vyaru venivi ŵana anandi akhumba waka kupasika vinthu m’malu mwakugwira ntchitu. Mpapi munyaki zina laki Steven wangukamba kuti: “Mazuŵa nganu apapi atiŵalekere waka ŵana ŵawu kuti atchayengi magemu, achezengi pa Intaneti kweniso awoneriyengi TV. Venivi vichitisa kuti ŵana alekengi kugwira ntchitu.”

Kumbi imwi muwona wuli? Kumbi ntchitu zenizi zitovya waka kuti panyumba pajengi pakutowa pamwenga zingawovya so kuti mwana waziŵengi ntchitu?

VO MUTENERE KUZIŴA

Apapi anyaki akhumba cha kuŵapasa ntchitu ŵana ŵawu, ukongwa asani ŵana atangwanika ndi homuweki pamwenga vinthu vinyaki va kusukulu. Chinanga kuti ve viyo, tiyeni tiwoni kukhumbika kwakuti ŵana agwirengi ntchitu zapanyumba.

Kugwira ntchitu zapanyumba kutovya kuti mwana waje ndi zeru. Ŵana anandi wo agwira ntchitu panyumba, aja ndi zeru kusukulu. Asani mwana wagwira ntchitu panyumba waja wachiganga, watijikayikiya cha ndipuso waja ndi nkharu yamampha. Mijalidu yeniyi yingawovya mwana kuti wasambirengi vinthu.

Kugwira ntchitu zapanyumba kutovya kuti ŵana awovyengi ŵanthu anyaki. Ŵanthu anyaki asaniya kuti ŵana wo agwira ntchitu zapanyumba, agwiraku so ntchitu zo zichitika muchigaŵa asani akuwa. Ivi vakuziziswa cha chifukwa ntchitu zapanyumba zo agwira, zitiŵawovya kuti aŵanaŵaniyengi ŵanthu anyaki m’malu mwakuŵanaŵaniya vakukhumba vawu pe. Steven yo wazumbulika kukwamba wangukamba so kuti: “Asani ŵana agwira ntchitu cha panyumba, awona kuti ŵanthu anyaki ndiwu atenere kuŵachitiya chechosi ndipu asani akuwa alutiriza kuja ndi maŵanaŵanu ngenanga kweniso awona kuti atenere cha kugwira ntchitu mwaphamphu.”

Kugwira ntchitu zapanyumba kutovya kuti banja losi likoliyanengi. Asani ŵana agwira ntchitu mwaphamphu, vitiŵawovya kuziŵa kuti mbakukhumbika. Kweniso atijivwa kuti nawu ŵe ndi udindu wakugwiraku ntchitu panyumba. Kweni ivi vingachitika cha asani apapi awona kuti homuweki pamwenga vinthu vinyaki va kusukulu ndivu vakukhumbika ukongwa kuluska ntchitu zapanyumba. Jifumbeni kuti: ‘Kumbi pangaŵa phindu wuli asani mwana wangu watanja ukongwa timu ya bola kuphara ŵanthu a m’banja laki?’

VO MUTENERE KUCHITA

Yambani kuŵapasa ntchitu ŵeche anamana. Anyaki akamba kuti apapi atenere kwamba kuŵapasa ntchitu ŵana ŵawu asani akwanisa vyaka vitatu. Penipo anyaki atiti apapi atenere kwamba kuchita ivi asani ŵana akwanisa vyaka viŵi pamwenga ŵechendafiki vyaka venivi. Kweni fundu njakuti, ŵana anamana atanja kugwira ntchitu ndi apapi ŵawu ndipu atole vo apapi ŵawu achita.—Lemba lakovya: Nthanthi 22:6.

Muŵapasengi ntchitu zakukoliyana ndi msinkhu wawu. Mwakuyeruzgiyapu, mwana wa vyaka vitatu mungamupasa ntchitu yakupanganya vidoli vaki, kupuputa po padikiya vinthu pamwenga kusankha malaya ngo ngakhumbika kuchapa. Ŵana alaku mungaŵapasa ntchitu yakupeya munyumba, kusuka galimotu pamwenga kubika chakurya. Muŵapasengi ntchitu zakukoliyana ndi msinkhu wawu. Ivi vingachitisa kuti akhumbisisengi kugwira ntchitu zapanyumba.

Muwonengi kuti kugwira ntchitu nkhwakukhumbika. Ivi vingaŵa vakusuzga ukongwa asani zuŵa lelosi mwana winu watangwanika ndi homuweki. Kweni buku linyaki likamba kuti kuleka kuŵapasa ntchitu ŵana ndi chilatu chakuti akwerengi sukulu, “vilongo kuti apapi awona kuti ntchitu zapanyumba zambula kukhumbika.” (The Price of Privilege) Nge po takambiya kali, asani ŵana agwira ntchitu zapanyumba aja ndi zeru. Ndipu vo asambira, vitaziŵawovya asani azija ndi banja lawu.—Lemba lakovya: Ŵafilipi 1:10.

Muŵanaŵaniyengi chifukwa cho mutiŵapasiya ntchitu m’malu mwakuŵanaŵaniya mo agwiriya ntchitu. Pangato nyengu yitali kuti mwana wamalizi kugwira ntchitu yo mwamupasa. Panyaki mungawona so kuti wayigwira umampha cha. Asani ivi vachitika, mukhumbika cha kumulonda kuti mumalizi ndimwi ntchitu yo. Lekani kuŵanaŵana kuti mwana winu wangagwira ntchitu nge munthu mura. Kweni mujengi ndi chilatu chakuti mumuwovyi kuti waziŵi ntchitu kweniso kusaniya likondwa chifukwa chakugwira ntchitu.—Lemba lakovya: Wakutaula 3:22.

Muwovyengi ŵana kuti agwirengi ntchitu ndi chilatu chakwenere. Anyaki akamba kuti kupasa ŵana ndalama asani agwira ntchitu kutiŵawovya kuti ayanjengi kugwira ntchitu. Anyaki akamba kuti ivi vichitisa kuti ŵana aŵanaŵaniyengi ukongwa vinthu vo apasika, m’malu mwakuŵanaŵaniya kuti vo achita vitovya banja lawu. Yiwu akamba so kuti asani ŵana aŵapasa ndalama zinandi, angakana kugwira ntchitu. Ivi vingachitisa kuti ŵana aleki kusambira ntchitu. Yapa tisambirapu kuti titenere cha kupasa ŵana ndalama chifukwa chakuti agwira ntchitu zapanyumba. Kweni tingaŵapasa nyengu yinyaki.

MALEMBA NGO MUNGAGWIRISIYA NTCHITU

  • “Sambiza mwana munthowa yo watenere kwendamu ndipu asani wakuwa watuwengemu cha.”—Nthanthi 22:6.

  • “Musimikizi kuti vinthu vakukhumbika ukongwa ndi nivi.”—Ŵafilipi 1:10.

  • “Palivi chamampha kuluska kuti munthu wakondwi ndi ntchitu yaki.”—Wakutaula 3:22.

Steven ndi Stephanie

“Kugwira ntchitu zapanyumba kutovya munthu kujivwa kuti nayu watovya banja laki. Asani banja lidu lagwira ntchitu zinyaki panyumba nge kunozga pabwalu pamwenga munyumba, titanjana ukongwa ndipuso tithembana. Weyosi watuvwa umampha mumtima chifukwa nayu wagwiraku ntchitu.”—Steven.

“Chifukwa chakuti ŵana ŵidu anthukazi tingwamba kuŵapasa ntchitu ŵeche anamana, vinguŵawovya ukongwa ŵati akuwa. Venivi vinguŵawovya kuziŵa kuti ŵanthu m’banja atenere kuja akukoliyana ndipuso akhumbika kugwiriya ntchitu limoza. Asani isi apapi, tilongo kuti ntchitu zapanyumba zakukhumbika, vitovya ŵana ŵidu anthukazi kuti nawu achitengi viyo.”—Stephanie.

    Mabuku nga Chitonga (1996-2025)
    Tuwanipu
    Sereni
    • Chitonga (Malawi)
    • Tumizani
    • Vo Mukhumba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Fundu zo Mutenere Kulondo
    • Nkhani Yakusunga Chisisi
    • Kusintha Vinthu Vachisisi
    • JW.ORG
    • Sereni
    Tumizani