Chigaŵa 7
Kumbi Nchinthu Wuli cho Chachitika Chifukwa Chakugaruka?
1-3. Kumbi nyengu yalongo wuli kuti Yehova waneneskanga?
PANKHANI yakuti Chiuta ndiyu ngwakwenere kuwusa, kumbi nchinthu wuli cho chachitika kwa vyaka vosi ivi chifukwa cha muwusu wa ŵanthu wambula kulongozgeka ndi Chiuta? Kumbi ŵanthu alongo kuti awusa umampha kuphara Chiuta? Asani tingawona vinthu vankhaza vo ŵanthu achitiya ŵanthu anyawu, vilongole limu kuti awusa umampha cha.
2 Masuzgu ngangwamba pa nyengu yo apapi ŵidu akwamba angukaniya muwusu waku Chiuta. Anguchitiska kuti yiwu ndi mtundu wosi wa ŵanthu, uyambi kusuzgika. Pengavi wakuti amumbi mlandu, yiwu ŵija ndiwu angunangisa vinthu. Mazu ngaku Chiuta ngakamba kuti: “Ŵamuchitiya ukazuzi, kuti mbana waki sonu cha, chifukwa cha kalema kawu.”—Marangu 32:5.
3 Vo vachitika pa umoyu wa ŵanthu vilongo kuti Chiuta waneneskanga po wangukamba kwaku Adamu ndi Eva kuti asani angaleka kulongozgeka ndi iyu, liŵavu lawu liyambengi kuwonyere kamanakamana, pavuli paki afwengi. (Chiyambo 2:17; 3:19) Yiwu awusikanga so ndi Chiuta cha, liŵavu lawu lingwamba kunangika ndipu pavuli paki angufwa.
4. Nchifukwa wuli tosi tituwa ndi ubudi, titama ndi kufwa?
4 Vo lemba la Ŵaroma 5:12 likonkhoska ndivu vinguchitikiya ŵana ŵawu pavuli paki. Likamba kuti: “Mwa munthu yumoza [Adamu, yo mtundu wosi wa ŵanthu ukutuliya mwaku iyu] ulakwi unguserere mu charu, ndi nyifwa pa chifukwa cha ulakwi wo, ndi viyo nyifwa yambukiya pa ŵanthu wosi.” Mwaviyo, apapi ŵidu akwamba angubuda ukongwa ŵati agarukiya muwusu waku Chiuta. Malinga ndi mo viliri kuti mwana wayambuwa nkharu yinyaki kwa apapi ŵaki, mphapu yawu yosi yikwambuwa ubudi. Ndichu chifukwa chaki taŵanthu tosi tituwa ndi ubudi wenuwu, titama ndi kufwa.
5, 6. Kumbi mbiri yilongonji pankhani ya vo ŵanthu ayesa kuchita kuti ajalikiski chimangu ndi usambazi?
5 Pajumpha vyaka vinandi ukongwa sonu. Miwusu yinandi yawusapu. Ŵanthu ayesa maboma ngakupambanapambana. Kweni, mtundu wa ŵanthu wakumana ndi vinthu vakofya nyengu yosi iyi. Pavuli pa vyaka 6,000, munthu wangaŵanaŵana kuti mphanyi ŵanthu aluta panthazi ukongwa mpaka kujalikiska chimangu, urunji, kweniso usambazi pacharu chosi chapasi ndipu kufika sonu mphanyi ŵanthu wosi ŵe ndi mijalidu yamampha nge lisungu ndi kukolerana.
6 Kweni ivi ndivu vichitika cha sonu. Palivi boma la ŵanthu lo lazisapu chimangu ndi usambazi mu nyengu yosi iyi. Mu vyaka va m’ma 1900 pe, tawona ŵanthu mamiliyoni nganandi achibayika pa vawawa, ndipuso ŵanthu akujumpha 100 miliyoni ŵafwa pa nkhondu zakupambanapambana. Ŵanthu anandi mu nyengu yidu yinu atombozgeka, abayika ndi kumangika chifukwa chakuleka kukolerana pankhani za ndali.
Mo Vinthu Viliri Mazuŵa Nganu
7. Kumbi mtundu wa ŵanthu ukumana ndi vinthu wuli mazuŵa nganu?
7 Kweniso, ŵanaŵaniyani mo vinthu viliri pakati pa ŵanthu mazuŵa nganu. Kuleka kuvwiya marangu ndi viwawa ve peposi. Ŵanthu anandi agwiriskiya nchitu munkhwala wakutimbanyiza wongu. Matenda ngakuyambuzgana kuziya mu kugonana nangu ngawanda ukongwa. Ŵanthu mamiliyoni nganandi atama matenda ngakofya nga EZI. Ŵanthu mamiliyoni nganandi atufwa ndi nja chaka chechosi, ndipu mbanthu amanavi waka wo mbakukhupuka. Ŵanthu ananga charu. Pacharu chosi chapasi, mabanja nganandi ngamala ndipu nkharu yamampha nayu yamala. Umoyu mazuŵa nganu ulongo nadi muwusu uheni waku ‘chiuta wa mgonezi unu,’ Satana. Charu cho iyu wawusa chazaza ndi ŵanthu ambula chanju, ankhaza ndipuso achinyengu.—2 Ŵakorinte 4:4.
8. Kumbi nchifukwa wuli tingakamba cha kuti vinthu vo ŵanthu akwanisa kuchita vilongo kuluta panthazi?
8 Chiuta wapereka mpata wakukwana ku ŵanthu kuti achiti vosi vo angafiska pa nkhani za sayansi ndi chuma. Kweni, kumbi tingakamba kuti charu chaluta nadi panthazi asani ŵanthu ayamba kugwiriskiya nchitu futi zakofya ukongwa, ndegi za nkhondu, ndi mabomba nga nyukiliya m’malu mwa mauta? Kumbi nkhuluta nadi panthazi asani ŵanthu aluta ku mapulaneti nganyaki ngakuchanya kweni atondeka kuja pamoza mwachimangu pacharu? Kumbi vingalongo kuluta nadi panthazi asani ŵanthu atopa kwenda mu msewu ndi usiku, pamwenga m’malu nganyaki ndi msana?
Vo Nyengu Yalongo
9, 10. (a) Kumbi mbiri yosi ya umoyu wa ŵanthu yilongonji? (b) Nchifukwa wuli Chiuta waŵalondengi cha ŵanthu wanangwa wakusankha vakuchita?
9 Vinthu vo vachitika mukati mwa vyaka ma 100 nganandi vilongo kuti ŵanthu anganyoro cha menderu ngawu kwambula ulongozgi waku Chiuta. Ndipu vingachitika nadi cha, nge mo so viliri kuti angaja cha ndi umoyu kwambula kurya, kumwa ndi kututa. Vichita kuwoneke limu kuti tikulengeka kuti tithembengi Mlengi widu kuti ndiyu watilongozgengi nge mo so tikulengeke kuti tiryengi, timwengi ndi kututa.
10 Mwakuzomereza vinthu viheni kuti vichitiki kwa nyengu yosi iyi, Chiuta walongo kuti paja vakutuwapu viheni asani ŵanthu aleka kugwiriskiya nchitu umampha wanangwa wawu wakusankha vakuchita. Wanangwa nchinthu cha mtengu wapatali ndipu m’malu mwakuŵalonda ŵanthu, Chiuta wazomereza kuti ajiwone ŵija vo vichitika asani aleka kuwugwiriskiya nchitu umampha. Mazu ngaku Chiuta nganeneska pakukamba kuti: “Nthowa ya munthu kuti ye mwaku iyu mweneku cha, kuti nkhwa munthu yo watenda cha kunyoroska menderu ngaki.” Nganeneska so pakukamba kuti: “Munthu wapweteka munthu munyaki pakumuwusa.”—Yeremiya 10:23; Wakutaula 8:9.
11. Kumbi ulipu muwusu wa ŵanthu wo ukumaliskapu masuzgu?
11 Kuzomereza kuti ŵanthu ajiwusi kwa vyaka 6,000 ko Chiuta wachita, kwalongo pakweru kuti munthu watondeka kumaliska masuzgu nga ŵanthu. Munthu wechendachitepu ivi. Mwakuyeruzgiyapu, Fumu Solomoni ya Yisraele yo yenga yazeru, yakukhupuka ndipuso yanthazi yingutondeka kumaliska masuzgu nga ŵanthu. (Wakutaula 4:1-3) Mwakuyana waka, munyengu yidu yinu alongozgi a charu angamaliska cha masuzgu nga ŵanthu, chinanga kuti angawoneka kuti ŵe ndi zeru ukongwa. Chakuchitisa chitima so ukongwa nchakuti mbiri yilongo kuti chifukwa chakuleka kuthemba muwusu waku Chiuta, masuzgu nga ŵanthu ngaluta so panthazi ukongwa m’malu mwakuti ngamali.
Chiuta Wadankha Wawona Patali
12-14. Kumbi ndi vinthu vamampha nivi vo vaŵapu chifukwa chakuti Chiuta wazomereza masuzgu kuchitika?
12 Tisuzgika chifukwa chakuti Chiuta wazomereza masuzgu kuchitika. Kweni wadankha wawona patali, ndipu wawona vakutuwapu vamampha vo viŵengepu asani pajumpha nyengu yitali. Kuwona vinthu patali ko Chiuta wachita kuwovyengi vakulengeka kwa vyaka masauzandi ngamanavi waka cha, kweni kwamuyaya.
13 Asani kunthazi munthu waziyamba kugwiriskiya nchitu wanangwa wakusankha vakuchita munthowa yiheni ndipu wayamba kukayika mo Chiuta watendese vinthu, pazamukhumbika so cha kumupaska nyengu yakuti wasimikizi maŵanaŵanu ngaki. Chifukwa chakuzomereza ŵanthu akugaruka kwa vyaka masauzandi nganandi, Chiuta wajalikiska chakuwoniyapu cho chingagwiriskikiya nchitu kwamuyaya ndipuso kwekosi mu chilengedu.
14 Chifukwa chakuti Yehova wazomereza vinthu viheni ndi masuzgu pa nyengu iyi, vawoneka kali kuti chechosi cho chileka kukolerana ndi iyu chingayanduwa cha. Mwambula kukayika, viwoneke limu kuti palivi nthowa za ŵanthu akugaruka pamwenga vakulengeka vauzimu zo zingazisa vitumbiku vambula kumala. Mwaviyo, mphakwenere nadi kuti Chiuta wazituzgepu liŵi ŵanthu wosi akugaruka. Ndipu ‘Wazamuparanya aheni wosi.’—Sumu 145:20; Ŵaroma 3:4
[Chithuzi papeji 15]
Apapi ŵidu akwamba ŵati asankha kugarukiya Chiuta angwamba kukota ndipu pakumaliya paki angufwa
[Vithuzi papeji 16]
Muwusu wa ŵanthu wambula kulongozgeka ndi Chiuta waja ndi masuzgu nganandi
[Kukonkhoska Chithuzi]
U.S. Coast Guard photo