Vikiliyani Banja Linu ku Vinthu Viheni

1-3. (a) Kumbi vinthu viheni vo vingananga banja vituliya pani? (b) Kumbi ndi vinthu nivi vo apapi angachita kuti avikiliyi banja lawu?

KUMBI mungachita wuli asani kutuwa vuwa yinandi ndipu mwana winu wakhumba kuluta ku sukulu? Kumbi mungamuzomerezga kuti waluti ŵaka kwambula ambulera pamwenga chikhoti? Pamwenga kumbi mungamupaska maambulera ngananande ngo wangatondeka kungagwiriskiya nchitu? Viwoneke limu kuti mungachita cha vosi viŵi, m’malu mwaki mungachita ŵaka vinthu vo vingamuwovya kuti waleki kuzumbwa.

² Mwakuyana ŵaka, apapi akhumbika kusaniya nthowa yamampha yakuvikiliya ŵana ŵawu ku vinthu vo viyanana ndi vuwa, nge vo atuvwa m’mauthenga ngo tilonde m’vipangizu va mazuŵa nganu, mabwezi kweniso kusukulu. Apapi anyaki atufwa mphwayi pamwenga atondeke limu kuvikiliya banja lawu ku vinthu venivi. Apapi anyaki awona kuti vinthu vosi vo vichitika m’charu viheni ndipu ajalikiska marangu nganononu, vo vichitiska kuti ŵana ajivwengi nge ŵe mujeri. Kumbi pe nthowa yamampha yakuvikiliya ŵana?

³ Yilipu nadi. Kujalikiska marangu nganononu, kutovyapu cha ndipu kungayambisa ŵaka masuzgu. (Wakutawula 7:16, 17) Nanga kumbi apapi achikhristu angasaniya wuli nthowa yamampha yakuvikiliya banja lawu? Tiyeni tikambiskani vigaŵa vitatu ivi: Masambiru, mabwezi kweniso vakukondweska.

NDIYANI YO WATENERE KUSAMBIZA ŴANA ŴINU?

4. Kumbi apapi atenere kuyiwona wuli nkhani ya masambiru?

⁴ Apapi achikhristu awona kuti masambiru ngakukhumbika ukongwa. Aziŵa kuti sukulu yitovya ŵana kuziŵa kuŵerenga, kulemba, kukambiskana umampha ndi ŵanthu ndipuso kumalana ndi masuzgu. Aziŵa so kuti sukulu yitovya ŵana kuziŵa mo angasambiriya vinthu. Zeru zo asambira kusukulu, zingaŵawovya kuti amalani ndi masuzgu ngo akumana nangu mazuŵa nganu. Masambiru ngatovya so kuti aje ndi lusu lakugwiriya nchitu.​—Nthanthi 22:29.

5, 6. Kumbi kusukulu, ŵana angasambira wuli nkhani zaboza zakukwaskana ndi kugonana?

⁵ Kweniso kusukulu ŵana aziŵana ndi anyawu anandi ndipu anyaki aja amaŵanaŵanu ngaheni. Mwakuyeruzgiyapu, ŵanaŵaniyani mo awone nkhani yakugonana. Msungwana munyaki wa kusekondale ku Nigeria yo wayanjanga kuja ndi vibwezi vinandi, wachiskanga anyaki wo wasambiranga nawu sukulu kuti nawu achitengi vo iyu wachita. Anyaki angukondweskeka limu ndi vo waŵakambiyanga chinanga kuti venga vambula fundu kweniso waviŵerenganga m’mabuku nga vinthu vamsiku. Msungwana munyaki wangwesa kuchita vo wangumukambiya. Ivi vinguchitiska kuti wato nthumbu ya padondu ndipu wangufwa chifukwa chakuti wangumwa munkhwala wakutuzgiya nthumbu.

⁶ Chakofya so ukongwa nchakuti chinanga mbasambizi nawu achiska ŵana kuti achitengi ureŵi. Apapi anandi adandawula asani ŵana ŵawu asambizika fundu zaboza zakukwaskana ndi kugonana kwambula kuŵakambiya uheni waki. Mpapi munyaki munthukazi yo we ndi mwana msungwana wa vyaka 12, wangukamba kuti: “Ŵanthu anandi a m’chigaŵa chidu mbakwanja kusopa kweniso kusunga dangu, kweni kusukulu zasekondale ŵana apaskika makondomu!” Iyu ndi murumu waki angufipa mtima ukongwa ŵati ŵavwa kuti mwana wawu wayamba kukhumbika ndi anthurumi a msinkhu waki. Kumbi apapi angavikiliya wuli ŵana ŵawu ku vinthu viheni nge ivi?

7. Kumbi apapi angawovya wuli ŵana ŵawu kuti aleki kulandizgika pa nkhani zakugonana?

⁷ Kumbi nkhunanga kukambiya ŵana nkhani zakukwaskana ndi kugonana? Awa. Mwapapi mutenere kusambiza mwija ŵana ŵinu nkhani zakukwaskana ndi kugonana. (Nthanthi 5:1) M’vyaru vinandi, apapi achita soni kukambiskana ndi ŵana ŵawu nkhani zenizi. Mpapi munyaki munthurumi wa ku Africa wangukamba kuti: “Pa mdawuku wa kunu ku Africa, mpapi wangakambiskana cha ndi mwana waki nkhani zenizi.” Apapi anyaki awona kuti kukambiya ŵana nkhani zakukwaskana ndi kugonana, nkhuŵatuma kuti achiti ureŵi. Kweni kumbi Chiuta watiyiwona wuli nkhani iyi?

MO CHIUTA WAWONE NKHANI YAKUGONANA

8, 9. Kumbi m’Bayibolo musanirika fundu nizi zakukwaskana ndi kugonana zo zingawovya apapi?

⁸ Bayibolo lilongo kuti kukambiskana nkhani zakukwaskana ndi kugonana m’nthowa yakwenere, nkhwakuchitiska soni cha. Chiuta wangukambiya Ayisraele kuti awungani pamoza ndi “ŵanamana” viyo, kuti akavwisiyi Chilangulu chaku Mosese chichiŵerengeka. (Marangu 31:10-12; Yoswa 8:35) Chilangulu ichi chakambanga mwambula kubisa nkhani zinyaki zakukwaskana ndi kugonana nge, masambi, kutuza unthurumi, ureŵi, kugonana kwa anthurumi pamwenga anthukazi pe, kugonana ndi mubali waku kweniso kugonana ndi vinyama. (Ŵalevi 15:16, 19; 18:6, 22, 23; Marangu 22:22) Ivi vilongo kuti asani aluta kunyumba, apapi akhumbikanga kukonkhoske ŵana ŵawu mwakuvwika umampha vo ŵavwa.

⁹ M’buku la Nthanthi chaputala 5 mpaka 7, musanirika ulongozgi wo apapi achanju angagwiriskiya nchitu pakutcheŵeska ŵana ŵawu pa nkhani zakugonana. Malemba yanga ngalongo kuti munthu wangakopeka kuti wachiti ureŵi. (Nthanthi 5:3; 6:24, 25; 7:14-21) Kweni ngalongo so kuti ureŵi ngwakofya ukongwa ndipu ngalunguchizga ampupuka mo angakhweche ureŵi. (Nthanthi 5:1-14, 21-23; 6:27-35; 7:22-27) Kweniso ureŵi ngwakupambana ukongwa ndi kugonana kwakukondweska ko kuchitika ndi ŵanthu akutolana. (Nthanthi 5:15-20) Fundu izi zingawovya ukongwa apapi pakusambiza ŵana ŵawu!

10. Kumbi kukambiskana ndi ŵana fundu za m’Bayibolo zakukwaskana ndi kugonana kungawovya wuli kuti aleki kuchita ureŵi?

¹⁰ Kumbi kukambiskana fundu izi ndi ŵana, nkhuŵatuma kuti achiti ureŵi? Awa, chifukwa Bayibolo likamba kuti: “Ndi chinjeru ŵarunji ŵataskika.” (Nthanthi 11:9) Kumbi imwi mungayanja cha kuvikiliya ŵana ŵinu ku vinthu viheni va m’charu ichi? Mpapi munyaki munthurumi wangukamba kuti: “Ŵana ŵidu ŵeche anamana, tingwamba kukambiskana nawu mwakufwatuka nkhani zakukwaskana ndi kugonana. Ivi vaŵawovya kuti alekengi kukopeka asani anyawu akambiskana nkhani zakugonana. Mwaviyo, palivi chechosi cho azizwa nachu.”

11. Kumbi apapi angasambiza wuli ŵana kuti aziŵengi vo vichitika pa umoyu?

¹¹ Nge mo tawone kali m’mitu yajumpha, titenere kukambiskana ndi ŵana ŵidu nkhani zakukwaskana ndi kugonana kwamba ŵeche anamana. Asani musambiza ŵana ŵinu mazina nga viŵalu va liŵavu, mungaŵabisanga cha mazina nga viŵalu vakubisika nge kuti ndi viŵalu vakuchitiska soni. Muŵakambiyengi mazina chayinguchayingu nga viŵalu ivi. Ndipu asani akuwa, muŵakambiyengi kuti viŵalu ivi vakubisika. Apapi wosi ŵaŵi atenere kusambiza ŵana ŵawu kuti viŵalu ivi angavilongonga pakweru cha pamwenga angazomerezganga cha kuti munthu munyaki wavikongi. Mutenere kuŵatcheŵeska so kuti angakambiskananga cha ndi ŵanthu anyaki nkhani za uzereza zakukwaskana ndi viŵalu ivi. Ndipu asani akuwa, muŵakonkhoskiyengi vo vichitiska kuti munthurumi ndi munthukazi abali mwana. Asani msungwana we pafupi kukuwa umwali ndipu mnyamata wepafupi kukufyuka, mutenere kumukambiya limu vo vichitikengi pa liŵavu laki. Nge mo tingusambiriya m’Mutu 5, kusambiza ŵana nkhani izi kungaŵavikiliya ku ŵanthu akukolere ŵana.​—Nthanthi 2:10-14.

NCHITU YO APAPI ŴE NAYU

12. Kumbi ndi nkhani wuli zaboza zo zisambizika ku sukulu?

¹² Apapi atenere kuja akunozgeka kovya ŵana ŵawu kuti aleki kulandizgika ndi vinthu nge chisambizu chakuti vinthu vikwesa kusambuka, kusankhana mitundu, ndi vinthu vinyaki vosi vaboza vo ŵanthu akamba. (1 Ŵakorinte 3:19; yeruzgiyani ndi Chiyambo 1:27; Ŵalevi 26:1; Yohane 4:24; 17:17.) Asambizi anandi akamba kuti masambiru ngapachanya ngakukhumbika ukongwa. Chinanga kuti munthu wakhumbika kusankha yija kuchita masambiru ngapachanya pamwenga cha, kweni asambizi anandi akamba kuti ndi nthowa yija yo yitovya ŵanthu kuja ndi umoyu wamampha.a​—Sumu 146:3-6.

13. Kumbi apapi angavikiliya wuli ŵana wo ŵe pasukulu ku visambizu vaboza?

¹³ Kuti apapi avikiliyi ŵana ku visambizu vaboza kweniso vakulandizga, atenere kuziŵa vinthu vo ŵana ŵawu asambizika. Mwaviyo, mwapapi ziŵani kuti mwe ndi nchitu yinandi yo mutenere kugwira. Muziŵengi mo ŵana ŵinu achitiya vinthu kusukulu ndipu mukambiskanengi nawu asani awe. Muŵafumbengi vo asambira, vo atanja kuchita kweniso chisambizu cho chitiŵasuzga ukongwa kusukulu. Muwonengi nchitu yo apaskika kuti alembe kunyumba, manosi ngo alemba kweniso mayesu. Muyesesengi kuziŵana ndi asambizi ŵawu ndipu muŵawongengi chifukwa cha nchitu yo agwira kweniso muŵasimikizgiyengi kuti mwe akunozgeka kuwovyana nawu m’nthowa yeyosi.

MUZIŴENGI MABWEZI NGA ŴANA ŴINU

14. Nchifukwa wuli ŵana akopa Chiuta akhumbika kusankha mabwezi ngamampha?

¹⁴ Apapi anandi azizwa ndi vo ŵana ŵawu akamba pamwenga kuchita, vo viwoneka kuti viheni ukongwa ndipu atanja kufumba kuti: “Kumbi ukuvisambiriya pani venivo?” Kanandi ŵana amuka kuti akuŵakambiya mbanyawu kusukulu pamwenga anyawu wo acheza nawu. Mwaviyo, kwali ndi mwana pamwenga mura, tosi tingatimbanyizgika ndi mabwezi ngaheni. Wakutumika Paulo wakutcheŵeska kuti: “Mungaranda cha: ‘Mabwezi ngaheni ngananga mijalidu yamampha.’” (1 Ŵakorinte 15:33; Nthanthi 13:20) Ampupuka ndiwu aswera cha kutole vo anyawu achita. Kanandi atijidelera ndipu nyengu zinyaki asoŵa chakuchita mwakuti achichizgika kuchita vinthu vo vingakondweska anyawu. Mwaviyo, angachita umampha kusankha mwazeru mabwezi ngamampha.

15. Kumbi apapi angawovya wuli ŵana ŵawu kuti asankhi mabwezi ngamampha?

¹⁵ Apapi wosi aziŵa kuti ŵana angasankha mwakwenere cha vinthu pakuŵija, kweni atenere kuŵawovya. Ivi ving’anamuwa kuti aŵasankhiyengi mabwezi cha. Kweni atenere kuŵasambiza kuti asani akuwa achitengi vinthu mwazeru ndi kuŵawovya kuti asankhengi mabwezi ngo nge ndi mijalidu yamampha. Jalidu lamampha ukongwa lo anyawu atenere kuja nalu, nkhwanja Yehova ndi kuchita vo watanja. (Marko 12:28-30) Apapi asambizengi so ŵana ŵawu kuti ayanjengi ndi kutumbika ŵanthu wo achita vinthu mwauneneska, alisungu, amasangu kweniso akwanja kugwira nchitu mwaphamphu. Pa nyengu ya Kusopa kwa Pabanja, atenere kovya ŵana ŵawu kuwona mijalidu yeniyi mwa ŵanthu anyaki wo azumbulika m’Bayibolo kweniso kuti ayesesengi kusaniya ŵanthu a mijalidu iyi, mumpingu wawu. Kuti apapi awovyi umampha ŵana ŵawu, nawu so akhumbika kusankha mabwezi ngo nge ndi mijalidu yamampha.

16. Kumbi apapi angachita wuli kuti aziŵengi mijalidu ya mabwezi nga ŵana ŵawu?

¹⁶ Kumbi mutiŵaziŵa umampha ŵanthu wo ŵana ŵinu atanjana nawu? Mungachita umampha ukongwa kukambiya ŵana ŵinu kuti adaniyi mabwezi ngawu kunyumba kwinu kuti muziŵaziŵi. Mufumbengi so ŵana ŵinu kuti akukonkhoskiyeni mo ŵanthu anyaki awone mabwezi ngawu. Kumbi mbakugomezgeka pamwenga ŵe ndi mijalidu yiheni? Asani ŵe ndi mijalidu yiheni, kambiskanani ndi ŵana ŵinu kuti kwanjana ndi ŵanthu aviyo kungaŵachitiska kuti akumani ndi masuzgu. (Sumu 26:4, 5, 9-12) Asani muwona kuti mwana winu wayamba nkharu yiheni, wavwala umampha cha pamwenga walongoro umampha cha, mutenere kukambiskana nayu vakukwaskana ndi mabwezi ngaki. Mwana winu wangayamba mijalidu iyi chifukwa chakuti wacheza ndi munyaki yo we ndi mijalidu yiheni.​—Yeruzgiyani ndi Chiyambo 34:1, 2.

17, 18. Kumbi nchinthu wuli cho apapi angachita so kuti awovyi ŵana ŵawu asani aŵakanizga kucheza ndi ŵanthu amijalidu yiheni?

¹⁷ Mwapapi, mukhumbika so kovya ŵana ŵinu kusaniya mabwezi ngamampha m’malu mwakuŵakanizga ŵaka kucheza ndi ŵanthu aheni. Mpapi munyaki wangukamba kuti: “Ini ndi muwolu wangu tayesesanga kovya ŵana ŵidu kuti aleki kuchita vinthu viheni. Asani mwana widu munthurumi atimukhumba kuti wakatchayi bola kusukulu, ini ndi anyina takambiskananga nayu masuzgu ngo wangachikumana nangu chifukwa cha ŵanthu anandi amijalidu yiheni wo wamusanirana nawu. Ndipu pavuli paki tadananga ampupuka anyaki mumpingu kuti tikatchayi bola kumalu nganyaki. Ndipu ivi vawovyanga kuti waleki kuguŵa.”

¹⁸ Apapi azeru atovya ŵana kusaniya mabwezi ngamampha ndipuso achita masaza ngakukondweska limoza ndi ŵana ŵawu. Kweni apapi anandi awona nge kuti masaza ngosi ngamampha cha.

KUMBI MUNGACHITA MASAZA NGAMTUNDU WULI?

19. Konkhoskani vakuwoniyapu va m’Bayibolo vo vilongo kuti kuchita masaza nge banja mbubudi cha.

¹⁹ Kumbi Bayibolo likanizga kuchita masaza? Awa! Bayibolo likamba kuti pe “nyengu yakuseke . . . ndi nyengu yakuviniya.”b (Wakutawula 3:4) Ku Yisraele, ateŵeti aku Chiuta akondwanga ndi kumba sumu, kuvina, kuchita masaza kweniso kukambanga vindapi. Yesu Khristu wangulutapu ku dghera likulu la zowara kweniso ku “dghera likulu” lo Mateyu, yo wadanikanga so kuti Levi, wangumunozge. (Luka 5:29; Yohane 2:1, 2) Uwu mbukaboni wakuti Yesu wakanizganga cha ŵanthu kuchita masaza. Mwaviyo, mungaŵanaŵananga cha kuti kuchita vinthu vakukondweska ndi kuseka panyumba pinu, mbubudi.

20. Kumbi apapi atenere kuŵanaŵaniyanji asani asankha vakukondweska va banja lawu?

²⁰ Bayibolo lilongo kuti Yehova, ndi Chiuta walikondwa. Mwaviyo, kusopa Yehova kutenere kuja chinthu chakukondweska ukongwa m’malu mwakuja chinthu chambula kukondweska. (Yeruzgiyani ndi Marangu 16:15.) Kanandi ŵana alongo likondwa ndi nthazi asani achita masaza ndi vakukondweska. Kusankha vakukondweska vakwenere, kutovya mwana kuti wakondwengi, wasambirengi vinthu kweniso wakuwi umampha. Munthurumi yo ndi mutu wa banja, we ndi udindu wakusaniriya vinthu vakukhumbika va banja laki kusazgiyapu vakukondweska. Kweni wakhumbika kusankha mwakwenere.

21. Kumbi ndi vinthu viheni nivi vo visanirika m’vinthu vakukondweska mazuŵa nganu?

²¹ Nge mo Bayibolo likukambiya limu, “mu mazuŵa ngakumaliya” ngakusuzga nganu, charu chazaza ndi ŵanthu “ŵakwaja kadara [vakukondweska] kwakuruska kumwanja Chiuta.” (2 Timote 3:1-5) Ŵanthu anandi atanja ukongwa kuchita vakukondweska pa umoyu wawu. Mazuŵa nganu kwe vakukondweska vinandi vo vingatondekeska ŵanthu kuchita vinthu vakukhumbika ukongwa. Ndipu vinandi vilongo nkhani zakugonana, nkhaza, kugwiriskiya nchitu munkhwala wakutimbanyizga wongu ndi vinthu vinyaki viheni ukongwa. (Nthanthi 3:31) Kumbi mungachita wuli kuti muvikiliyi ŵana?

22. Kumbi apapi angasambiza wuli ŵana ŵawu kuti asankhengi vakukondweska mwazeru?

²² Apapi atenere kujalikiska marangu kuti ŵana achitengi vakukondweska pa nyengu yakwenere ndi kuŵakanizga vakukondweska vinyaki. Kweniso akhumbika kuŵasambiza mo angaziŵiya vakukondweska viheni ndipuso nyengu yo atenere kumaliya pa vakukondweska. Ivi vikhumbika nyengu kweniso phamphu. Wonani chakuyeruzgiyapu cha mpapi munyaki yo we ndi ŵana anthurumi ŵaŵi. Iyu wanguwona kuti mwana waki mura watanja ukongwa kuvwisiya siteshoni yifya ya pa wayilesi. Zuŵa linyaki mpapi uyu wachiluta kunchitu wangujula siteshoni yeniyi. Iyu wanguvwisiya sumu zo zambikanga pasiteshoni iyi ndi kulemba mazu ngaki. Wati waluta kunyumba, wangukambiskana vo wavwa pasiteshoni iyi ndi ŵana ŵaki. Kuti waziŵi maŵanaŵanu ngawu, iyu wangwamba kuŵafumba kuti, “Kumbi muŵanaŵana wuli?” Ndipu wanguŵavwisiya mwakuzikira. Wati wakambiskana nawu fundu za m’Bayibolo, ŵana ŵaki anguzomerezga kuti akhumbika cha kuvwisiya siteshoni yeniyi.

23. Kumbi apapi angavikiliya wuli ŵana ŵawu kuti alekengi kuchita vakukondweska viheni?

²³ Apapi achikhristu azeru asanda mwakuphwere vinthu vo ŵana ŵawu atanja nge sumu, mapulogilamu nga pa TV, ma DVD, mabuku ngo aŵerenga, kweniso mafilimu. Yiwu awona vo valembeka pa chikonkhombi cha DVD kweniso kuvwisiya mazu ngaki ndipu aŵerenga vo manyuzipepa ngakamba pa nkhani yo. Apapi anandi aguŵa asani awonere vakukondweska vo ŵana anandi aŵonere. Kweni apapi wo akhumba kuvikiliya ŵana ŵawu ku vinthu viheni, akambiskana nawu kofya kwaki mwakugwiriskiya nchitu fundu za m’Bayibolo kweniso mabuku nganyaki ngo ngakonkhoska Bayibolo nge, Mayankho a Zimene Achinyamata Amafunsa, ndipuso Chigongwi cha Alinda ndi Galamukani!c Asani apapi ajalikiska marangu ngakwenere, ŵana ayanduwa ukongwa.​—Mateyu 5:37; Ŵafilipi 4:5.

24, 25. Kumbi ndi vakukondweska vinyaki nivi vo mabanja ngangachitiya limoza?

²⁴ Mbuneneska kuti kukanizga ŵana kuchita vakukondweska viheni kungaŵavikiliya nadi. Kweni asani mwaŵakanizga masaza nganyaki mutenere kusaniya masaza ngamampha ngo angachita chifukwa vingaŵawovya kuti aleki kuchita vinthu viheni. Pe vakukondweska vinandi vo mabanja ngachikhristu ngangachitiya limoza, nge kutchaya fulayi, bola, phada, nchuŵa, bawu ndipuso kuvakachiya abali ndi mabwezi. Anyaki awona kuti kuŵerenge limoza mabuku mwakukweza mazu kutiŵawovya ukongwa. Anyaki atanja kukambiskana tinkhani takunozga. Ndipu anyaki atanja kugwiriya limoza nchitu zamanja nge kuluka mikeka, kusona mphasa, kuluka masokola, kusema vyaka, kuwumba viŵiya, pamwenga kusambira mo Chiuta wakulenge vinthu. Ŵana wo atanja kuchita vinthu ivi, avikilirika ku vakukondweska vinandi viheni ndipu aziŵa kuti pe vakukondweska vinyaki so vinandi vo angachita m’malu mwakuchitanga ŵaka vakukondweska vakuyanana. Kuchita masaza, kukondweska ukongwa kuluska kuwoneriyanga ŵaka.

²⁵ Vakukondweska vinyaki vamampha ukongwa vo banja lingachita, nkhucheze limoza ndi ŵanthu anyaki a mumpingu. Kuti ŵana ŵinu akondwi kweniso ayanduwi ukongwa, mutenere kuwonesesa kuti vosi vitenda umampha, mudanengi ŵanthu amanavi ŵaka kweniso mungachezanga kwa nyengu yitali cha. Kucheze pamoza, kungawovya kuti ŵanthu mumpingu ayanjanengi ukongwa.​—Yeruzgiyani ndi Luka 14:13, 14; Yuda 12.

BANJA LINU LINGACHIPUNDA CHARU

26. Kumbi ndi jalidu nili lo lingawovya apapi kuti avikiliyi banja lawu ku vinthu viheni?

²⁶ Kukamba uneneska, kuvikiliya ŵana ku vinthu viheni kukhumbika rwana. Kweni chinthu chikulu cho chingawovya kuti mufiski kuchita ivi, nchanju. Asani banja litanjana ukongwa, weyosi waja wakuvikilirika kweniso akambiskana mwakufwatuka ndipu ivi vitovya kuti banja livikiliriki ku vinthu viheni va m’charu. Kwanja Yehova nkhwakukhumbika so ukongwa m’banja. Asani banja litanja Yehova, ŵana angachita cha vinthu vo Yehova watinkhana navu, vo ŵanthu anandi achita m’charu ichi. Ndipu apapi wo atanja Yehova atesesa kwezga Yehova yo ngwachanju, wambula nkhaza ndipuso wa jalidu lamampha. (Ŵaefesu 5:1; Yakobe 3:17) Asani apapi achita ivi, ŵana ŵawu angawona kuti kusopa Yehova nkhwakufyeka cha kweni awonengi kuti nchinthu chakuzirwa kweniso chakukondweska ukongwa cho atenere kuchita ndi mtima wawu wosi.

27. Kumbi banja lingachita wuli kuti lipundi charu?

²⁷ Yehova wakondwa ukongwa ndi mabanja ngo ngalutirizga kumuteŵete mwalikondwa, mwakukolerana kweniso ngo ngatesesa kuja ‘kwambula banga ndi kwambula kalema,’ chinanga kuti ngaja m’charu cho chazaza ndi vinthu viheni. (2 Petro 3:14; Nthanthi 27:11) Mabanja ngenanga ngatezga Yesu Khristu yo wangukana mayeseru ngosi ngaku Satana. Ndipu Yesu we pafupi kufwa, wangukamba kuti: “Ini ndachipunda charu.” (Yohane 16:33) Mwaviyo, kuti muzilonde umoyu wamuyaya, namwi so yesesani kupunda charu ndi banja linu losi!