Asani Munthu Munyaki Watama M’banja Linu

1, 2. Kumbi Satana wangugwiriskiya wuli nchitu masuzgu ndi matenda kuti wanangi uzirima waku Jobu?

JOBU we m’gulu la ŵanthu wo akondwanga ukongwa pabanja lawu. Bayibolo likamba kuti iyu “wenga wakuzirwa ukongwa kuluska ŵanthu wosi kuvuma.” Jobu wenga ndi ŵana 10, anthurumi 7 ndi anthukazi ŵatatu. Wenga so ndi vinthu vinandi vo vamuwovyanga kuphwere banja laki. Ndipu chinthu chakuzirwa ukongwa cho wachitanga kwenga kusambiza ŵana ŵaki kuti aziŵi Chiuta ndi kuŵawovya kuti aje pa ubwezi wakukho ndi Yehova. Ivi ndivu vinguchitiska kuti banja laki lije lakukolerana ndipuso lalikondwa.​—Jobu 1:1-5.

² Satana yo ndi murwani mukulu waku Yehova Chiuta, wamuwonanga ndi jisu lamampha cha Jobu. Kanandi iyu watesesa kusaniya nthowa zakumaliskiya uzirima wa ateŵeti aku Chiuta, ndipu wangumuyukiya Jobu ndi kumunangiya banja laki lalikondwa. Pavuli paki, “wangumupweteka Jobu ndi vilonda vakutupa kutuwa ku phazi la lundi laki kwachifika pa liwombu la mutu waki.” Ivi vilongo kuti Satana wakhumbanga kugwiriskiya nchitu masuzgu ndi matenda kuti wanangi uzirima waku Jobu.​—Jobu 2:6, 7.

3. Kumbi ndi vinthu nivi vo vachitikanga paliŵavu laku Jobu pa nyengu yo watamanga?

³ Bayibolo likamba cha mtundu wa nthenda yo Jobu watamanga. Kweni likonkhoska ŵaka vo vachitikanga paliŵavu laki. Liŵavu laki losi lenga ndi mphorozi, ndipu khungu laki lingusuŵika kweniso linguvunda. Mumulomu ndi mumphunu mwaki mwatuwanga mvuchi wakununkha kweniso liŵavu laki lanunkhanga ukongwa. Jobu wavwanga urwirwi ukulu ukongwa. (Jobu 7:5; 19:17; 30:17, 30) Urwirwi wo wavwanga ungumuchitiska kuti wajengi mu vyotu ndi kujikwantha ndi zinga. (Jobu 2:8) Kukamba uneneska, Jobu wangusuzgika ukongwa!

4. Kumbi ndi masuzgu nanga ngo banja lelosi likumana nangu mazuŵa nganu?

⁴ Kumbi mwatingi muchitengi wuli asani imwi ndimwi mungutama nthenda yeniyi? Mazuŵa nganu, Satana wapweteka cha ateŵeti aku Chiuta ndi nthenda yo wangupweteka nayu Jobu. Kweni ndipu wuli, weyosi m’banja wangatama chifukwa cha ubudi, masuzgu nga paumoyu kweniso kunangika kwa charu cho tijamu. Chinanga kuti tingayesesa kuchita vinthu vo vingativikiliya ku matenda, tosi titama mbwenu ndipu ŵanthu amanavi asuzgika nge mo Jobu wangusuzgikiya. Kukamba uneneska, tisuzgika ukongwa asani munthu munyaki watama m’banja lidu. Mwaviyo, tiyeni tiwoni mo Bayibolo lingatiwovye asani tisuzgika ndi matenda, ngo ngakwamba kali kusuzga ŵanthu.​—Wakutawula 9:11; 2 Timote 3:16.

KUMBI MUTUVWA WULI ASANI MUNYAKI WATAMA M’BANJA?

5. Kumbi kanandi ŵanthu m’banja achita wuli asani munyaki watama kwa nyengu yimanavi?

⁵ Asani vinthu vatimbanyizgika, umoyu uja wakusuzga ukongwa, mwambula kuphweriyaku kanthu kuti cho chachitiska nchinthu wuli, ndipu vija vakusuzga ukongwa asani munthu munyaki watama kwa nyengu yitali. Ndipu chinanga munthu watami kwa nyengu yimanavi, anyaki wo aleka kutama akhumbika kusintha vinthu vinyaki, kumuŵanaŵaniya ndipuso kumuphwere ndi mtima wosi. Yiwu akhumbika kumupaska mwaŵi wakuti wagoni mwakukwana. Atenere so kulekezga dankha kuchita vinthu vinyaki vo atanja. Ndipu m’mabanja nganandi, chinanga mbana alenge lisungu munyawu pamwenga mpapi yo watama, kweni nyengu zinyaki akhumbika kukumbuskika kuti atenere kuchita vinthu mwakuŵanaŵaniya yo watama. (Ŵakolose 3:12) Kanandi banja lisuzgika cha kovya munthu asani watama kwa nyengu yimanavi. Ndipu venivi ndivu weyosi wakhumba kumuchitiya asani watama.​—Mateyu 7:12.

6. Kumbi nyengu zinyaki ŵanthu achita wuli asani munthu munyaki m’banja lawu watama nthenda yikulu kwa nyengu yitali?

⁶ Kumbi mungachita wuli asani munthu munyaki watama nthenda yikulu yo yingachitiska kuti vinthu visinthi ukongwa ndipuso musuzgiki kwa nyengu yitali? Mwakuyeruzgiyapu, mungachita wuli asani munthu munyaki m’banja linu watama nthenda yakubaya viŵalu, kansa pamwenga nthenda yinyaki yakofya ukongwa? Pamwenga mungachita wuli asani munthu munyaki m’banja linu wafuntha? Asani ivi vachitika, munthu weyosi wachita chitima ndi kudandawula kuti wakwanjiwa waki wasuzgika ukongwa. Kweni chifukwa cha chitima, ŵanthu a m’banja la munthu yo watama, akwaskika ukongwa, aguŵa ndipuso aŵavi wanangwa wakuchita vinandi. Yiwu angafumba kuti: “Nchifukwa wuli venivi vatichitikiya?”

7. Kumbi muwolu waku Jobu wanguchita wuli murumu waki wati watama, nanga wanguluwa fundu niyi?

⁷ Ivi ndivu muwolu waku Jobu wanguŵanaŵana. Pa nyengu iyi, ndipu ŵana ŵaki wosi afwa kali. Iyu watenere kuti watimbanyizgikanga ukongwa maŵanaŵanu ndi nyifwa za ŵana ŵaki wo angufwa mwakulondozgana. Ndipu wati wawona kuti murumu waki yo wenga wanthazi wakoleka ndi nthenda yakuŵaŵa kweniso yakutombozga ukongwa, wanguluwa fundu yakuzirwa ukongwa kuluska masuzgu ngo angukumana nangu, yakuti iyu ndi murumu waki ŵenga pa ubwezi wakukho ndi Chiuta. Bayibolo likamba kuti: “Viyo muwolu waki wanguti kwaku iyu, ‘Kumbi weche kungangamikiya pa urunji waku? Umunyozi Chiuta mwakuti ufwi.’”​—Jobu 2:9.

8. Kumbi ndi lemba nili lo lingawovya weyosi m’banja asani munthu munyaki watama?

⁸ Ŵanthu anandi aguŵa pamwenga so akwiya asani vinthu pa umoyu wawu vasintha chifukwa chakutama kwa munthu munyaki m’banja lawu. Kweni Mkhristu yo wavwisa mo vinthu viliri, wawona kuti ndi mwaŵi waki wakulongole munthu yo watama kuti watimuyanja ukongwa. Chanju chauneneska “chilekerezga, ndipu ncha ulemu . . . Kuti chilembe vakuchija cha . . . Chikandirizga vosi, chivwana vosi, chigomezga vosi, chikunthiyapu vosi.” (1 Ŵakorinte 13:4-7) Mwaviyo, m’malu mwakuti maŵanaŵanu ngaheni ngatitimbanyizgi, titenere kwesesa kungamaliska.​—Nthanthi 3:21.

9. Kumbi ndi fundu nizi zo zingawovya kuti banja lileki kutimbanyizika maŵanaŵanu ndi kulutirizga kuja pa ubwezi wakukho ndi Chiuta asani munyaki watama ukongwa?

⁹ Kumbi banja lingachitanji kuti lileki kutimbanyizgika maŵanaŵanu ndi kulutirizga kuja pa ubwezi wakukho ndi Chiuta asani munthu munyaki watama ukongwa? Nthenda yeyosi yichizgika m’nthowa zakupambanapambana, mwaviyo, m’buku ili, tingakambiya limu cha munkhwala ndi chovyu chechosi cho chingaŵa chakwenere. Kweni Yehova ‘wakwezga wosi ŵakuyuyulika.’ (Sumu 145:14) Fumu Davidi yingulemba kuti: “Ngwakutumbikika yo waŵanaŵaniya wakutomboroka! Ambuya atimupozomoska mu zuŵa la suzgu; Ambuya atimuvikiliya ndi kumusunga wamoyu;  . . . Ambuya atimuchirikizga pa chita cha kutama kwaki.” (Sumu 41:1-3) Yehova wavikiliya ateŵeti ŵaki kuti alutirizgi kuja nayu pa ubwezi, chinanga mphanyengu yo asuzgika ukongwa maŵanaŵanu. (2 Ŵakorinte 4:7) Ŵanthu anandi wo ŵe ndi munthu yo watama ukongwa m’banja lawu akamba mazu ngo wakulemba sumu munyaki wakukamba ngakuti: “Ndasuzgika ukongwa; kwakuyana ndi mazu nginu Ambuya, ndisisipuskeni!”​—Sumu 119:107.

MUJENGI NDI MTIMA WAKUCHISKA

10, 11. (a) Kumbi nchinthu wuli cho chingawovya kuti banja likunthiyepu asani munthu munyaki m’banja watama? (b) Nchinthu wuli cho chinguwovya munthukazi munyaki kuti wakunthiyepu matenda nga murumu waki?

¹⁰ Nthanthi yinyaki ya m’Bayibolo yikamba kuti: “Mzimu wa munthu ukunthiyengepu matenda; kweni mzimu wakusweka njani wanganyamuwa?” (Nthanthi 18:14) Kusuzgika maŵanaŵanu kungatimbanyizga umoyu wa banja ndipuso “mzimu wa munthu.” Kweni “Muwongu [mtima] wakuzika upaska umoyu ku nyama.” (Nthanthi 14:30) Ŵanthu wosi m’banja akhumbika kuja ndi maŵanaŵanu kweniso mzimu wakwenere kuti akunthiyepu matenda ngakulu ngo munyaki wa m’banja lawu watama.​—Yeruzgiyani ndi Nthanthi 17:22.

¹¹ Munthukazi munyaki wachikhristu wakhumbikanga kukunthiyapu chifukwa ŵati aja munthengwa vyaka 6 pe, murumu waki wangutama nthenda yakufwa viŵalu. Iyu wangukamba kuti: “Murumu wangu wangwamba kutondeka kulongoro umampha ndipu ivi vinguchitiska kuti titondekengi kukambiskana. Ndasuzgikanga ukongwa maŵanaŵanu chifukwa ndatondekanga kuvwa vo wakambanga.” Ŵanaŵaniyani urwirwi wo murumu waki wavwanga kweniso mo wangutimbanyizgikiya maŵanaŵanu. Kumbi yiwu anguchita wuli? Chinanga kuti ajanga kutali ndi Nyumba ya Ufumu kweni mzichi uyu wayesesanga kuti ubwezi waki ndi Chiuta ulutirizgi kuja wakukho. Iyu wayesesanga kuŵerenga buku lelosi lo gulu latuzga kweniso wasambiranga magazini nga Chigongwi cha Alinda ndi Galamukani! ngo ngatuwa ŵaka. Ivi vingumovya kuti ubwezi waki ndi Yehova uje wakukho mpaka po murumu waki wangufwiya, wati watama kwa vyaka vinayi.

12. Mwakuyanana ndi Jobu, kumbi munthu yo watama wangawovya wuli wo atimutamiza?

¹² Pa nkhani yaku Jobu, iyu ndiyu wangukunthiyapu chinanga kuti ndiyu watamanga. Iyu wangufumba muwolu waki kuti: “Kumbi tikalondiyanga umampha [“pe,” NW] kutuwa kujanja laku Chiuta, kumbi kuti tikalondiyanga uheni cha?” (Jobu 2:10) Ndichu chifukwa chaki wakutumika Yakobe wangukamba kuti Jobu wenga chakuwoniyapu chamampha pa nkhani yakuzizipizga ndi kukunthiyapu. Lemba la Yakobe 5:11 likamba kuti: “Mwavwa ndi unkhunthiya wo waku Yobu, ndipu mwawona mo Ambuya anguwufiskiya, pakuti Ambuya mbachitima ukongwa ndi achifundu.” Mwakuyana ŵaka, mazuŵa nganu ŵanthu anandi m’banja atimbanyizgika cha maŵanaŵanu asani munthu yo watama wakunthiyapu.

13. Kumbi nchinthu wuli cho banja lo litamiza munthu likhumbika cha kuchita?

¹³ Mabanja nganandi ngo ngakutamizapu munthu, ngazomerezga kuti pakwamba vituŵa vakusuzga kuzomerezga vo vachitika m’banja lawu. Yiwu akamba so kuti kuwona masuzgu mwakwenere, kutovya ukongwa m’banja. Asani munyaki wayamba kutama m’banja, kusintha vinthu vo vachitikanga nyengu zosi, kuja kwakusuzga ukongwa. Kweni asani weyosi waŵikiyapu mtima, wangaswera cha kuziŵiriya. Mwaviyo, tikhumbika cha kujiyeruzgiya ndi ŵanthu anyaki wo alivi matenda m’banja lawu ndi kwamba kukamba kuti, ‘Chiuta wayanjiya.’ Kukamba uneneska, palivi yo wangaziŵa vo vichitikiya ŵanthu anyaki. Ndichu chifukwa chaki Akhristu wosi apembuzgika ndi mazu ngaku Yesu ngakuti: “Zani kwaku ini, mosi mwaŵakudinirwa ndi mwaŵakuzitiskika, ndipu ini ndikupumuzgeningi.”​—Mateyu 11:28.

MUCHITENGI VINTHU VAKUKHUMBIKA UKONGWA

14. Kumbi banja lingasankha wuli vakuchita?

¹⁴ Asani munthu yumoza watama ukongwa, ŵanthu a m’banja laki atenere kukumbuka mazu nga m’Bayibolo yanga: “Ndi ŵakuchinyiya ŵanandi [vinthu] vichitika umampha.” (Nthanthi 15:22) Kumbi banja losi likhumbika kuwungana ndi kukambiskana mo vinthu viliri chifukwa cha matenda ngo ngaŵawiya? Asani ndi viyo, vingaŵa umampha kurombe nkhani iyi ndi kupenja ulongozgi m’Mazu Ngaku Chiuta. (Sumu 25:4) Kumbi atenere kukambiskananji? Angakambiskana nkhani zakukwaskana ndi munkhwala, ndalama kweniso vo banja lingasankha kuchita. Mwakuyeruzgiyapu, kumbi ndiyani yo waphweriyengi wakutama? Kumbi banja losi lingachita wuli kuti liwovyi munthu yo watama? Kumbi weyosi wakwaskikengi wuli ndi vo banja lasankha? Kumbi banja losi liwovyengi wuli yo watamizengi matenda, pa nkhani yakusopa ndi vinthu vakukhumbika paumoyu?

15. Kumbi Yehova watovya wuli mabanja ngo ngatamiza munthu?

¹⁵ Kuti Yehova wakutumbikeni, mutenere kuromba kwaku iyu mwakutuliya pasi pa mtima kuti wakuwovyeni, kulunguruka pa Mazu ngaki kweniso kwesesa kugwiriskiya nchitu fundu za m’Bayibolo pa umoyu winu. Nyengu zinyaki mubali widu yo watama wangachiriya limu cha. Kweni nyengu zosi kuthemba Yehova kutovya ukongwa asani mwakumana ndi suzgu la mtundu wewosi. (Sumu 55:22) Wakulemba sumu munyaki wakukamba kuti: “Chanju chinu chakufikapu, Ambuya, chingundikoreze. Penipo ndikweŵeka ndi kulamphalampha, mutindisangaruska ndi kundikondweska.”​—Sumu 94:18, 19; wonani so Sumu 63:6-8.

MUWOVYENGI ŴANA

16, 17. Kumbi ndi vinthu wuli vo apapi atenere kukambiya ŵana ŵawu asani mwana yumoza watama?

¹⁶ Kanandi ŵana asuzgika ukongwa asani m’banja mwe matenda ngakulu. Mwaviyo, apapi atenere kuŵakonkhoske mwakuvwika umampha kuti aziŵi vo vachitika panyumba kweniso mo nawu angawovye. Asani mwana yumoza watama, mutenere kuwovya ŵana anyaki kuziŵa kuti kuphwere ukongwa wakutama, kung’anamuwa kuti yiwu mutiŵatinkha cha. Apapi atenere kukambiya ŵana kuti akhumbika cha kukwiya ndipuso kupindana, m’malu mwaki atenere kuja akukolerana kweniso achanju kuti awovyi munyawu yo watama.

¹⁷ Ŵanamana asuzgika cha kuvwisa asani apapi atiŵakonkhoske mwambula kubisa m’malu mwakukonkhoska vinthu vinandi kweniso vambula kuvwika vakukwaskana ndi matenda. Mwaviyo, akhumbika kuŵakonkhoske mo munthu yo watama wavwiya. Asani ŵana awona mo matenda ngatondekeske wakutama kuchita vinthu vo ŵana awona kuti vambula kusuzga, angayamba kuja “ŵakwanja ŵabali” ndipuso “ŵa chitima chamampha.”​—1 Petro 3:8.

18. Kumbi ŵana arara angawovyeka wuli kuvwisisa masuzgu ngo banja lawu lakumana nangu chifukwa cha matenda, nanga ivi vingaŵawovya wuli?

¹⁸ Ŵana arara akhumbika kuŵawovya kuziŵa kuti m’banja lawu mwe matenda ngakulu ndipu weyosi wakhumbika kuja wakujipereka. Ndipu atenere kuziŵa kuti apapi ŵawu alekengi dankha kuŵachitiya vo akhumba, chifukwa akhumbika kusaniya ndalama zakulutiya kuchipatala ndi yo watama, kumuguliya munkhwala kweniso vinthu vinyaki vakukhumbika. Kumbi ŵana angakwiya ndi kuwona kuti apapi ŵawu atiŵayanja cha chifukwa chakuti aphwere yo watama? Pamwenga avwisisengi mo vinthu viliri ndi kovyana ndi apapi ŵawu ndi mtima wosi? Vosi ivi vithemba mo banja likambiskiyana kweniso mo lichitiya vinthu. Kukamba uneneska, ŵana wo m’mabanja ngawu mwe wakutama asambira kuvwiya ulongozgi waku Paulo wakuti: “Kuchita kanthu kosi kwandewu cha, pamwenga kwathamu laŵaka cha, kweni kwakujiyuyuwa mumtima; mosi mupimi ŵanyinu kuŵa ŵakuruska imwi. Munthu yosi kuphwere vinthu vaku yija cha, kweni va ŵanyaki navu.”​—Ŵafilipi 2:3, 4.

KUSANKHA CHOVYU CHA MUNKHWALA

19, 20. (a) Kumbi mitu ya mabanja ye ndi udindu wuli pa nkhani yakusankha chovyu cha munkhwala asani ŵe ndi matenda m’banja lawu? (b) Chinanga kuti Bayibolo ndi buku la nkhani za munkhwala cha, kumbi litovya wuli pa nkhani ya matenda?

¹⁹ Akhristu azeru akana cha kulonde chovyu cha kuchipatala, pijapija asani chisuskana ndi marangu ngaku Chiuta. Asani munthu wa m’banja lawu watama, atesesa kumupenje munkhwala kuti wachiri. Kweni akhumbika kusankha mwazeru chifukwa madokotala ngaja ndi maŵanaŵanu ngakupambanapambana. Kweniso mazuŵa nganu kwe matenda nganandi ndipu nganyaki ngachizgika munthowa zambula kwenere. Ndipu nyengu zinyaki madokotala ngatondeka kusaniya nthenda. Kumbi penapa, Mkhristu watenere kuchitanji?

²⁰ Chinanga kuti wakulemba Bayibolo munyaki wenga dokotala ndipuso wakutumika Paulo wangukambiya mubwezi waki Timote munkhwala wa nthenda yo watamanga, Bayibolo ndi buku lakukonkhoska chovyu cha munkhwala cha kweni litovya kuti ŵanthu aje ndi mijalidu yamampha kweniso aje pa ubwezi ndi Chiuta. (Ŵakolose 4:14; 1 Timote 5:23) Ndichu chifukwa chaki, mitu ya mabanja ngachikhristu yitenere kusankha mwazeru chovyu cha munkhwala. Nyengu zinyaki angasankha kuvwa maŵanaŵanu nga madokotala ngakupambanapambana. (Yeruzgiyani ndi Nthanthi 18:17.) Yiwu akhumbisiska kusaniya chovyu chamampha ukongwa ndipu anandi atichisaniya ku madokotala ngakuziŵika umampha. Ndipu anyaki asaniya chovyu cha munkhwala kwa ŵanthu anyaki wo aguliska ŵaka munkhwala. Pa nkhani iyi napu, munthu watenere kusankha yija. Chinanga ve viyo, asani Akhristu akhumba kusankha chovyu cha munkhwala, aleka cha kuzomerezga kuti ‘Mazu ngaku Chiuta ngaje nyali kumarundi ngawu, ndi ukweru wa nthowa yawu.’ (Sumu 119:105) Nyengu zosi agwiriskiya nchitu ulongozgi wo usanirika m’Bayibolo. (Yesaya 55:8, 9) Mwaviyo, aluta kung’anga cha pamwenga kulonda munkhwala kwa ŵanthu wo agomezga mizimu, kweniso akana nthowa zakuchizgiya zo zisuskana ndi fundu za m’Bayibolo.​—Sumu 36:9; Machitidu 15:28, 29; Chivumbuzi 21:8.

21, 22. Kumbi munthukazi munyaki wa ku Asia wangugwiriskiya wuli nchitu fundu za m’Bayibolo, nanga kumbi vo wangusankha vingumuyende wuli?

²¹ Ŵanaŵaniyani vo vinguchitikiya munthukazi munyaki wa ku Asia. Iyu wangwamba kusambira Bayibolo ndi Akaboni aku Yehova ndipu pati pajumpha ŵaka nyengu yimanavi, wangubala mwana muteta yo wazitanga pafupifupi kilogilamu yimoza ndi hafu. Munthukazi uyu wangumala zeru adokotala ŵati amukambiya kuti mwana waki waŵengi chilima. Adokotala angumukambiya kuti wakapereki mwana waki ku wupu unyaki wo uphwere ŵana. Murumu waki nayu wangumala zeru. Kumbi munthukazi uyu, watingi wasaniyengi nunkhu chovyu?

²² Iyu wangukamba kuti: “Ndikumbuka kuti ndingusambira m’Bayibolo kuti ‘ŵana nchihara cha Ambuya, chipasu cha nthumbu ndi mphotu.’” (Sumu 127:3) Ndipu wangusankha kuti wakaphwere yija mwana waki, yo “nchihara” chakutuliya kwaku Yehova. Pakwamba vinthu vamuyendiyanga umampha cha, kweni Akhristu a mumpingu wa Akaboni aku Yehova wo wawunganangamu angumuwovya ndipu iyu wangwamba kumuphwere umampha mwana waki. Pati pajumpha vyaka 12, mwana waki wangwamba kuluta ku Nyumba ya Ufumu ndipu wangusaniya ŵana anyaki wo wachezanga nawu. Munthukazi uyu wangukamba kuti: “Ndiwonga ukongwa kuti fundu za m’Bayibolo zandiwovya kuchita vinthu mwazeru. Bayibolo landiwovya kuja ndi njuŵi yamampha pamasu paku Yehova Chiuta kweniso kuti ndilekengi kujimba mulandu kwa umoyu wangu wosi.”

23. Kumbi Bayibolo lipembuzga wuli wo atama kweniso wo atiŵatamiza?

²³ Taŵanthu tilutirizgengi kutama mpaka muyaya cha. Mchimi Yesaya wangukamba vo vazamuchitika kunthazi kuti pa nyengu yo “pakaŵangavi wakujamu m’muzi wo yo wakakambanga kuti, ‘Ndatama.’” (Yesaya 33:24) Layizgu ili lazamufiskika m’charu chifya cho chituza pambula kuswera yapa. Kweni pasonu panu tikatamanga ndi kufwa. Te ndi mwaŵi ukulu ukongwa kuti Mazu Ngaku Chiuta ngatitiwovya ndi kutilongozga. Bayibolo lititipaska marangu ngambula kuguga ngo ngatitiwovya kuja ndi jalidu lamampha ndipu ngaluska fundu zosi za ŵanthu ambula kufikapu. Ndichu chifukwa chaki munthu wazeru watenere kuzomerezga fundu yo wakulemba sumu munyaki wangukamba kuti: “Dangu la Ambuya ndamampha kwakufikapu, liwerezgamu mzimu; chisimisimi cha Ambuya nchakukho, muzereza chitimusanduska wazeru. . . . Vyeruzgu va Ambuya vakuneneska vakurunjika kwakufikapu. . . . Mu kuvisunga mwe mphotu yikulu.”​—Sumu 19:7, 9, 11.