FUMBU 5

Kumbi Ndingachita Wuli Asani Anyangu Atindisuza Kusukulu?

NTCHIFUKWA WULI MUKHUMBIKA KUJIFUMBA FUMBU ILI?

Vo mungachita asani anyinu atikusuzani vingapangisa kuti vinthu viyendi umampha pamwenga vinangiki ukongwa.

**KUMBI MUNGACHITA WULI?**

Ŵanaŵaniyani chakuchitika ichi: Thomas watiti walutengeku so cha kusukulu. Myezi yitatu yo yajumpha, ŵana asukulu anyaki akuwandisa nkhani yiheni ukongwa yakunanga mbiri yaki ndipu akwamba kumudana mazina ngavipongu. Nyengu zinyaki, atimuphatiya pasi manotibuku ngaki nge kuti achita waka mwangozi. Nyengu zinyaki asani we pa gulu la ŵanthu, munyaki watimututuza kuvuli kwaki, ndipu asani wang’anamuka watimuziŵa cha yo wamututuza. Anyaki angumusuza so ukongwa zana mwakuti angumulembe meseji yakumuwofyeza . . .

Asani imwi mwenga Thomas, kumbi mwatingi muchitengi wuli?

MUŴANAŴANIYENGEPU DANKHA!

Pe vinthu vinandi vo mungachita kuti mumalani ndi ŵanthu wo atikusuzani kwambula kuŵaweze. Kumbi mungachita wuli venivi?

KULIMBANA NAWU CHA. Bayibolu likamba kuti: “Munthu muzeleza walongo kukwiya kwaki kosi, kweni wazeru waŵanaŵaniyapu dankha.” (Nthanthi 29:11) Wo atikusuzani angakulekani asani mulimbana nawu cha.
MUNGAWEZIYANGA CHA. Bayibolu likamba kuti: “Mungaweziyanga cha uheni ku uheni.” (Ŵaroma 12:17) Kuweze kungachitisa kuti vinthu vinangiki ukongwa.
MUNGAYAMBIYANGA DALA MASUZU CHA. Bayibolu likamba kuti: “Munthu wakuchenje asani wawona soka wabisama, kweni wambula zeru walutiriya ndipu wakumana ndi masuzu.” (Nthanthi 22:3) Mungachita umampha ukongwa kuleka kucheza ndi ŵanthu wo angakusuzani.
AMUKENI MWAULEMU. Bayibolu likamba kuti: “Kumuka mwaulemu kuchitisa kuti munthu waleki kukwiya.” (Nthanthi 15:1) Mungamuka waka mwakuseka. Mwakuyeruziyapu, asani anyinu atikunenani kuti mwe chiduntu, mungamuka waka kuti “Ndikhumba kuti ndiphweku kamanavi waka.”
TUWANIPU. Msungwana munyaki wa vyaka 19 zina laki Nora, wangukamba kuti “Kuja cheti kulongo kuti uŵanaŵana mwazeru kulusa munthu yo watikusuza. Kweniso kungalongo kuti mwe akujiko kuphara munthu yo watikusuzani.”—2 Timote 2:24.
MUNGAJIKAYIKIYANGA CHA. Ŵanthu wo atikunenani aswera cha kuziŵa asani mutijikayikiya ndipuso asani mungatondeka kuweze. Kweni angaleka kukusuzani asani mutiŵaweze cha.
KAMBIYANI MUNTHU MUNYAKI. Munthu munyaki yo wagwiranga ntchitu ya usambizi wangukamba kuti, “Ndakambiyanga ŵana a sukulu kuti andikambiyengi asani anyawu atiŵasuza. Ivi vitovya kuti anyawu aleki kuŵasuza.”

Mnyamata wachita mantha cha ndi ŵanthu wo angamusuza — Kuleka kujikayikiya kungakuwovyani kuti anyinu aleki kukusuzani

KUMBI MUZIŴA?

Anyinu angakusuzani so munthowa izi:

Vakukamba. “Ndazamuluwa cha mazina ngachipongu ngo andidananga kweniso vo akambanga. Ivi vandipangisanga kuti ndijivwengi kuti nde wambula kukhumbika. Ndiwona nge beteli asani andipumanga m’malu mwakundinena.”—Celine wa vyaka 20.
Kusoŵa wakucheza nayu. “Anyangu kusukulu anguleka kucheza nani. Pa nyengu ya chakurya andikambiyanga kuti thebulu lo ajapu palivi malu ndipu ndajanga pakundija. Kwa chaka champhumphu, ndajaliyanga waka kuliya ndipu ndaryiyanga pakundija.”—Haley wa vyaka 18.
Kulemba mameseji ngakuwofyeza. “Mazu ngamanavi ngo tingalembe munthu pakompyuta pamwenga pafoni ngangananga mbiri yaki kweniso ngangaŵika umoyu waki pangozi. Tingawona nge nkhugozga waka kweni ivi vichitika nadi.”—Daniel wa vyaka 14.

**MUKANI MAFUMBU YANGA**
MBUNENESA PAMWENGA BOZA	KWAMUKA
1 Ŵanthu akwamba kali ukongwa kusuza anyawu.	1 Mbunenesa. Mwakuyeruziyapu, Bayibolu likamba za Anefili wo zina lawu ling’anamuwa kuti “Ŵanthu wo Awisiya Anyawu Pasi.”—Chiyambo 6:4.
2 Kunenana nkhwakofya cha ndipu kulivi suzu lelosi.	2 Boza. Achinyamata anandi atijibaya chifukwa chakuti anyawu atiŵasuza.
3 Kuti ŵanthu aleki kukusuza ukhumbika kuŵaweze.	3 Boza. Kanandi ŵanthu wo asuza anyawu aja anthazi kulusa wo asuzika, mwaviyo kuweze kungawovya cha.
4 Tingatoliyangaku kanthu cha asani ŵanthu asuza munthu munyaki.	4 Boza. Mbumampha cha kujapu waka cheti chifukwa nawi ungaja nge uzomeleza m’malu mwakuŵawovya kuti aleki kusuza anyawu.
5 Kulongoro mwakujikuza kungachitisa kuti anyidu ayambi kutisuza.	5 Mbunenesa. Anyaki asuza anyawu chifukwa chakuti atijiwona kuti mbakuzirwa ukongwa. Kweni anandi achita ivi chifukwa cha masuzu ngo akumana nangu ndipu atuvwa umampha asani asuza anyawu.
6 Anyidu angaleka kutisuza.	6 Mbunenesa. Asani angawovyeka, ŵanthu wo asuza anyawu angasintha maŵanaŵanu ngawu kweniso vakuchita vawu.