Wangugwiriskiya Nchitu Ŵanthu Amanavi Kuti Waliski Ŵanthu Anandi

1-3. Konkhoskani mo Yesu wanguchitiya kuti waliski ŵanthu anandi kufupi ndi Betesaida. (Wonani chithuzi cho che pakwambiriya pa nkhani iyi.)

ŴANAŴANIYANI nkhani iyi: Paja ŵaka nyengu yimanavi kuti Phaska wachitiki mu 32 C.E. Anthurumi pafupifupi 5,000, kupatuwaku anthukazi ndi ŵana alondo Yesu ndi akusambira waki ku malu ngabozwa ngo nge kufupi ndi Betesaida, msumba wo we kunkhondi m’mphepeti mwa Nyanja ya Galile.—Ŵerengani Mateyu 14:14-21.

² Yesu wati waŵawona watiŵachitiya chitima, mwaviyo, watamba kuchiza wo atama ndipuso kuŵasambiza vinthu vinandi vakukwaskana ndi Ufumu waku Chiuta. Po lumwi le pafupi kusere, akusambira apempha Yesu kuti wakambiyi ŵanthu kuti aluti kuchigula vakurya ku mizi yo ye pafupi. Kweni Yesu wakambiya akusambira ŵaki kuti: ‘Angaluta cha; apaskeni vakurya.’ Yiwu awoneka kuti azizwa ndi vo Yesu watiŵakambiya chifukwa pe vakurya vimanavi, viŵandi vinkhondi ndi somba zimanazimana ziŵi.

³ Yesu wachita chakuziziswa chifukwa cha lisungu ndipu nchakuziziswa chenichi pe cho chikulembeka ndi ŵanthu anayi wo akulemba Uthenga Wamampha. (Marko 6:35-44; Luka 9:10-17; Yoh. 6:1-13) Yesu watuma akusambira ŵaki kuti akambiyi ŵanthu kuti aje pa uteka uŵisi m’magulu nga ŵanthu 50 ndipuso 100. Wati waromba, watamba kumenya viŵandi ndi somba. M’malu mwakuti waŵapaski yija ŵanthu, Yesu wapereka vakurya vo ‘ku akusambira, ndi akusambira wo ku mizinda.’ Vakuziziswa kuti pe vakurya vinandi kuluska vo ŵanthu akhumbikiya. Mbuneneska, Yesu waliska ŵanthu masawuzandi kuziya mu ŵanthu amanavi wo mbakusambira ŵaki.a

4. (a) Kumbi Yesu wenga wakukhumbisiska ukongwa kuchitanji, nanga chifukwa wuli? (b) Kumbi tikambiskanengenji munkhani yakusambira yeniyi ndipuso yakulondopu?

⁴ Yesu wakhumbisiskanga ukongwa kusambiza ŵanthu wo amulondonga vinthu vakutuliya kwaku Chiuta. Iyu waziŵanga kuti kusambira uneneska wa Mazu ngaku Chiuta kuchitiska munthu kuti wazije ndi umoyu wamuyaya. (Yoh. 6:26, 27; 17:3) Chifukwa cha lisungu lo lingumuchitiska kuti waliski ŵanthu anandi viŵandi ndi somba, Yesu waŵasambizanga kwa nyengu yitali ŵanthu wo amulondonga. (Marko 6:34) Iyu waziŵanga kuti waluta kuchanya ndipu wajengi pacharu chapasi kwa nyengu yimanavi. (Mat. 16:21; Yoh. 14:12) Kumbi Yesu watingi wachitengi wuli kuti po we kuchanya, ŵanthu wo amulondonga alutirizgi kusambira uneneska? Iyu watingi wachitengi vo wanguchita pakwamba, watingi wagwiriskiyengi nchitu ŵanthu amanavi kuliska ŵanthu anandi. Kumbi ŵanthu amanavi ŵenaŵa atingi aŵengi ayani? Tiyeni tiwoni mo Yesu wangugwiriskiya nchitu ŵanthu amanavi ŵenaŵa kuti aliski Akhristu anandi akusankhika a mu nyengu ya akutumika. Mu nkhani yakulondopu, tikambiskanengi fumbu lakukhumbika ukongwa kwaku weyosi waku isi. Kumbi tingaŵaziŵa wuli ŵanthu amanavi wo Khristu watiŵagwiriskiya nchitu kuti atiliskengi mazuŵa nganu?

YESU WANGUSANKHA ŴANTHU AMANAVI

5, 6. (a) Nchinthu wuli chakusuzga cho Yesu wanguchita kuti ŵanthu wo amulondonga azilutirizgi kusambira pavuli pa nyifwa yaki? (b) Kumbi Yesu wanguŵanozgekereska wuli akutumika kuti azigwiri nchitu yikulu pavuli pa nyifwa yaki?

⁵ Mutu wa banja wo uphwere umampha udindu waki, unozge limu vinthu kuti banja laki liziwovyekengi asani wafwa. Mwakuyanana ŵaka, Yesu yo watingi wazijengi Mutu wa mpingu wachikhristu, wangunozga kuti ŵanthu wo amulondonga azilutirizgi kusambira uneneska pavuli pa nyifwa yaki. (Ŵaef. 1:22) Mwakuyeruzgiyapu, pafupifupi vyaka viŵi Yesu wechendafwi wanguchita chinthu chakusuzga ukongwa. Iyu wangusankha ŵanthu amanavi wo watingi waziŵagwiriskiyengi nchitu kuliska ŵanthu anandi kunthazi. Tiyeni tikambiskani vo vinguchitika.

⁶ Wati waromba usiku wosi, Yesu wanguwunganiska akusambira ŵaki ndipu wangusankhapu 12, wo angudanika kuti akutumika. (Luka 6:12-16) Kwa vyaka viŵi, kutuliya pa nyengu yo wangusankhiya akutumika 12, wayanjananga nawu ukongwa ndipu waŵasambizanga kuziya mu vo wakambanga ndipuso wachitanga. Iyu waziŵanga kuti pe vinandi vo akhumbikanga kusambira, mwakuti angulutirizga kudanika kuti [“akusambira,” NW]. (Mat. 11:1; 20:17) Wanguŵapaska ulongozgi wamampha ndipuso wanguŵasambiza kwa nyengu yitali mo angachitiya mu uteŵeti. (Mat. 10:1-42; 20:20-23; Luka 8:1; 9:52-55) Vo wanguchita vilongo kuti waŵanozgekereskanga kuti azigwiri nchitu yikulu pavuli pakuti wafwa ndipuso wawere kuchanya.

7. Kumbi Yesu wangulongo wuli cho akutumika atingi azichitengi?

⁷ Kumbi akutumika atingi ajengi ndi udindu wuli? Pati paja nyengu yimanavi kuti Pentekoste wachitiki mu 33 C.E., mwambula kukayika akutumika atingi ajengi ndi “mulimu,” wo wenga udindu wakuwonere. (Mac. 1:20) Nanga nchinthu wuli chakwamba cho atingi azichitengi? Wati wayuskika, Yesu wangulongo cho atingi azichitengi po wakambiskananga ndi wakutumika Petro. (Ŵerengani Yohane 21:1, 2, 15-17.) Pa nyengu yo Yesu wangukambiya Petro kuti: “Liska ŵana mbereri ŵangu,” akutumika anyaki ŵengapu. Mwaviyo, Yesu wangulongo kuti akutumika ŵaki ndiwu ŵanthu amanavi wo watingi waŵagwiriskiyengi nchitu kuti waliski pamwenga wasambizi ŵanthu anandi. Venivi vakuchiska ukongwa kuziŵa kuti Yesu wangulongo mo wawone “ŵana mbereri”!b

WANGWAMBA KULISKA ŴANTHU ANANDI KUTULIYA PA PENTEKOSTE

8. Kumbi Akhristu asonu angulongo wuli pa Pentekoste kuti aziŵanga kuti Khristu wagwiriskiyanga nchitu akutumika?

⁸ Kwambiya pa Pentekoste yo wanguchitika mu 33 C.E., Khristu yo wanguyuskika waliskanga Akhristu anyaki akusankhika mwakugwiriskiya nchitu akutumika ŵaki. (Ŵerengani Machitidu 2:41, 42.) Ayuda ndipuso wo angusere Chiyuda, wo angusankhika pa Pentekoste, anguziŵa kuti Yesu wagwiriskiya nchitu akutumika kuŵaliska. Yiwu anguzeleza cha kweni “ajaririyanga chitatata mu chisambizu cha akutumika.” Mwakukoliyana ndi vo munthu munyaki wakusambira ukongwa wangukamba, mazu nga Chigiriki ngo akungafwatuliya kuti “ajaririyanga chitatata” ngangang’anamuwa, kuja “wakugomezgeka ndipuso kuŵika maŵanaŵanu ngosi pa chinthu chimoza.” Akhristu asonu ŵenaŵa, akhumbisiskanga kusambira uneneska ndipu aziŵanga ko angachisambira. Yiwu ŵenga akugomezgeka ukongwa ndipu akhumbanga kuti akutumika aŵakonkhoske vo Yesu wakambanga, wachitanga kweniso fundu zifya za m’malemba zakukwaskana ndi iyu.c—Mac. 2:22-36.

9. Kumbi akutumika angulongo wuli kuti atesesa kufiska udindu wawu wakuliska mbereri zaku Yesu?

⁹ Akutumika awonesesanga kuti afiska udindu wawu wakuliska mbereri zaku Yesu. Mwakuyeruzgiyapu, awonani mo anguchitiya ndi nkhani yakusuzga ukongwa yo yatingi yichitiskengi ŵanthu a mu mpingu wo ungujalikiskika ŵaka kugawukana. Nkhani yaki yenga ya vakurya. Vyoko vo vaŵereŵetanga Chigiriki avinolanga vakurya vo agaŵanga zuŵa lelosi kweni vyoko vo vaŵereŵetanga Chiheberi avipaskanga. Kumbi akutumika angumaliska wuli nkhani yeniyi, yo yakhumbikanga kuyiphwere umampha? “Chumi ndi ŵaŵi wo,” angusankha abali 7 akwenere kuti awonere “mulimu” wakugaŵa vakurya. Anandi mwa akutumika wo, atenere kuti angugwiraku nchitu yakugaŵiya vakurya ŵanthu anandi wo Yesu wanguŵaliska mwakuziziswa. Yiwu anguwona kuti nchitu yakukhumbika ukongwa, yenga yakusambiza Mazu ngaku Chiuta. Mwaviyo, angujipereka ‘pa uteŵeti wa mazu.’—Mac. 6:1-6.

10. Kumbi Khristu wanguŵagwiriskiya wuli nchitu akutumika ndi ŵara a ku Yerusalemu?

¹⁰ Pakufika m’chaka cha 49 C.E., akutumika wo ŵenga ŵeche ndi umoyu, agwiriyanga limoza nchitu ndi ŵara anyaki akwenere. (Ŵerengani Machitidu 15:1, 2.) “Ŵakutumika ndi ŵara” a ku Yerusalemu, ateŵetiyanga nge wupu wakulongozga. Nge Mutu wa mpingu, Khristu wangugwiriskiya nchitu kagulu kamanavi kenaka ka anthurumi akwenere kumaliska nkhani ya vo agomezganga kweniso kuti awoneriyengi ndi kulongozga nchitu yakupharazga ndi kusambiza uthenga wamampha wa Ufumu.—Mac. 15:6-29; 21:17-19; Ŵakol. 1:18.

11, 12. (a) Nchinthu wuli cho chilongo kuti Yehova wangutumbika vo Mwana waki wangunozga, kuti wagwiriskiyi nchitu akutumika kuliska mipingu? (b) Kumbi ŵanthu wo Khristu wagwiriskiyanga nchitu kusambiza uneneska anguziŵika wuli?

¹¹ Kumbi Yehova wangutumbika vo Mwana waki wanguchita, kugwiriskiya nchitu akutumika kuliska mipingu yo yengaku pa nyengu yo? Hinya! Kumbi tiziŵa wuli venivi? Buku la Machitidu lititikambiya kuti: “Ndipu [wakutumika Paulo ndi anyaki] achidumuwamu mu mizi angupereka vyeruzgu kwachisunga, vo vingudumurika ndi akutumika ndi ŵara ŵa mu Yerusalemu. Viyo mipingu yakhozgekanga mu chivwanu, ndipu yakuwanga mu unandi zuŵa ndi zuŵa.” (Mac. 16:4, 5) Wonani kuti mipingu yo, yinguluta panthazi chifukwa chakuti yenga yakugomezgeka ku wupu wakulongozga wo wenga ku Yerusalemu. Venivi vilongo kuti Yehova watumbikanga vo Mwana waki wangunozga, kuti wagwiriskiyi nchitu akutumika kuliska mipingu. Tikumbuki kuti, tingaluta panthazi pijapija asani Yehova watititumbika.—Nthanthi 10:22; 1 Ŵakor. 3:6, 7.

¹² Tawona mo Yesu wanguchitiya kuti waliski ŵanthu wo amulondonga. Iyu wangugwiriskiya nchitu ŵanthu amanavi kuti waliski ŵanthu anandi. Ŵanthu wo Yesu wagwiriskiyanga nchitu kusambiza uneneska anguziŵika. Wupu wakulongozga wakwamba, wo wenga wa Akutumika, watingi uchitengi vinthu vakulongo kuti uwovyeka ndi Yehova. Lemba la Machitidu 5:12, likamba kuti: “Ndi manja nga akutumika wo visimikizgu ndi virwitu vinandi vachitikanga mu khamu lo.”d Mwaviyo, ŵanthu wo anguja Akhristu atingi afumbengi cha kuti, ‘Kumbi mbayani wo Khristu wagwiriskiya nchitu kuti waliski mbereri zaki?’ Chinanga kuti venga viyo, vinthu vingusintha kukumaliya kwa nyengu ya akutumika.

PA NYENGU YO DURU LINGUKUWA KURUSKA TIRIGU

13, 14. (a) Kumbi Yesu wangutcheŵeska kuti mpingu wazamukumana ndi vinthu wuli, nanga mazu ngaki ngangwamba kufiskika zukwanji? (b) Kumbi ndi nthowa ziŵi nizi zo ŵanthu atingi awuyukiyengi? (Wonani mazu ngakumaliya.)

¹³ Yesu wangukambiya limu kuti ŵanthu azamuyukiya mpingu wachikhristu. Kumbukani kuti, mu uchimi waki wa tirigu ndi duru, Yesu wangutcheŵeska kuti duru (Akhristu aboza) latingi lizikuwengi ukongwa kuluska tirigu (Akhristu akusankhika) yo watingi wazipandikengi ŵaka. Iyu wangukamba kuti magulu ngaŵi ngenanga ngazamukuliya limoza kwambula kutimbanyizika mpaka nyengu yakuvuna, ko kwatingi kuzichitikengi pa “kamaridu ka mgonezi.” (Mat. 13:24-30, 36-43) Panguluta nyengu yitali cha kutuliya po mazu ngaku Yesu ngangufiskikiya.e

¹⁴ Ampatuku anguchita vinthu vakutimbanyizga mu nyengu ya akutumika kweni akutumika aku Yesu akugomezgeka anguja nge ‘chakujarizga,’ angutondekeska visambizu vaboza kuti vileki kunanga mpingu. (2 Ŵat. 2:3, 6, 7) Wakutumika wakumaliya wati wafwa, ampatuku anguthaza ndipu ŵenga anandi pa nyengu yo tirigu ndi duru wakuwanga chifukwa pangujumpha vyaka vinandi. Venivi vinguchitiska kuti duru lije linandi kuluska tirigu. Pa nyengu iyi pengavi ŵanthu akuti Yesu waŵagwiriskiyi nchitu kuti asambizi uneneska. Venivi vatingi visinthengi. Kweni fumbu ndakuti, vatingi visinthengi zukwanji?

NDIYANI YO WATINGI WALISKENGI ŴANTHU PA NYENGU YAKUVUNA?

15, 16. Kumbi kusambira Malemba mwaphamphu kunguŵawovya wuli Akusambira Bayibolo, nanga pe fumbu nili?

¹⁵ Po nyengu yakuvuna yenga pafupi, penga ŵanthu wo akhumbisiskanga kuziŵa uneneska wa m’Bayibolo. Kumbukani kuti m’ma 1870, ŵanthu amanavi wo akhumbisiskanga kuziŵa uneneska angujalikiska nyengu kuti asambirengi Bayibolo mwakupambana ndi Akhristu aboza wo ŵenga mu timagulu tampatuku ta Visopa va Chikhristu. Akusambira Bayibolo ŵenaŵa, nge mo ajidaniyanga, akhumbisiskanga ndipuso ŵenga akujiyuyuwa, yiwu ayesesanga kuromba pakusanda Malemba.—Mat. 11:25.

¹⁶ Akusambira Bayibolo, anguyanduwa ukongwa chifukwa chakuti achitanga phamphu kusambira Malemba. Anthurumi ndi anthukazi akugomezgeka ŵenaŵa, anguvumbuwa visambizu vaboza ndi kupharazga uneneska, angusindikiza kweniso angugaŵiya ŵanthu mabuku ngakukonkhoska Bayibolo m’madera nganandi. Nchitu yawu yingufika ŵanthu pa mtima ndipu yinguwovya anandi kusintha maŵanaŵanu ngawu, ukongwa wo akhumbisiskanga kuziŵa uneneska wa m’Bayibolo. Kweni pe fumbu lakuti: Kumbi Akusambira Bayibolo wo ŵengaku mu vyaka va pavuli pa chaka cha 1914, ndiwu Khristu watingi waŵagwiriskiyengi nchitu kuliska mbereri zaki? Awa. Yiwu ŵenga ŵechendafiki pa nyengu yakuvuna, ndipu nthowa yo Yesu watingi wazigwiriskiyengi nchitu pakusambiza uneneska yenga yeche kunozgeka. Nyengu yenga yechendakwani kuti Akhristu aboza, wo ŵenga nge duru atuzgikeku kwa Akhristu auneneska, wo ŵenga nge tirigu.

17. Kumbi ndi vinthu vakukhumbika nivi vo vingwamba kuchitika mu 1914?

¹⁷ Nge mo tikusambiriya mu nkhani yaluta, nyengu yakuvuna yikwamba mu 1914. M’chaka chenichi, munguchitika vinthu vinandi vakukhumbika. Yesu wakuŵikika kuja Fumu ndipuso mazuŵa ngakumaliya ngangwamba. (Chiv. 11:15) Kutuliya mu 1914 kuzifika mkatikati mwa chaka cha 1919, Yesu ndi Awiski anguza kuzigwira nchitu yakukhumbika ukongwa yakwendere ndi kutoweska kusopa kwa uneneska.f (Mal. 3:1-4) Pavuli paki, tirigu wangwamba kuwunganiskika mu 1919. Kumbi yeniyi ndiyu yenga nyengu yakuti Khristu wapaski udindu ŵanthu kuti anozgengi chakurya? Yenga nadi nyengu yeniyi!

18. Kumbi Yesu wangukambiya limu kuti wazamusankhanji, nanga ndi fumbu nili lakusuzga lo lakhumbikanga kuliziŵa pa nyengu yo mazuŵa ngakumaliya ngayambanga ŵaka?

¹⁸ Mu uchimi waki wakukamba za nyengu ya umaliru, Yesu wangukambiya limu kuti wazamusankha ŵanthu wo wazakuŵagwiriskiya nchitu ‘kwachipaska chakurya pa nyengu yaki.’ (Mat. 24:45-47) Kumbi mbayani wo watingi waziŵagwiriskiyengi nchitu? Yesu watingi wagwiriskiyengi nchitu ŵanthu amanavi kuliska ŵanthu anandi nge mo wanguchitiya mu nyengu ya akutumika. Po mazuŵa ngakumaliya ngayambanga fumbu lakusuzga lenga lakuti, Mbayani wo atingi aliskengi ŵanthu anandi? Tazamukambiskana fumbu lenili ndipuso nganyaki ngakukwaskana ndi uchimi waku Yesu mu nkhani yakulondopu.