Titeŵete Chiuta Yo ‘Ngwalisungu Ukongwa’

1. Kumbi tingakumbukanji asani tiŵanaŵaniya za munthu yo we ndi lisungu?

ASANI tiŵanaŵaniya za munthu walisungu, tingaŵanaŵaniya va munthu yo waŵanaŵaniya anyaki, wachanju kweniso wakupaska. Tingaŵanaŵaniya so nkhani yaku Yesu yakukwaskana ndi Msamariya walisungu. Munthu uyu yo wenga wa mtundu unyaki, “wangumuchitiya lisungu” Myuda yo ankhungu angumupuma. Msamariya ‘wangumuchitiya chitima’ Myuda yo wangupwetekeka ndipu wangumuphwere mwachanju. (Luka 10:29-37) Ntharika iyi yititisambiza vakukwaskana ndi lisungu, lo ndi jalidu lamampha ukongwa laku Chiuta widu. Jalidu ili lilongo kuti Chiuta watitiyanja ndipu watililongo zuŵa lelosi kuziya mu vo watitichitiya.

2. Kumbi ndi nthowa yinyaki niyi yo munthu wangalongore lisungu?

² Munthu wangalongo so lisungu mu nthowa yinyaki. Venivi visazgapu kuleka kupereka chilangu asani pe chifukwa chakuchitiya viyo. Ndimu so viliri ndi Yehova. Iyu watitilongo lisungu. Munthu munyaki yo wangulembaku buku la Masalimo wangukamba kuti: “Iyu watichitiya vinthu mwakukoliyana ndi maubudi ngidu cha.” (Salimo 103:10) Kweni nyengu zinyaki Yehova wangamupaska chilangu chanthazi munthu yo wachita ubudi.

3. Kumbi tikambiskanengi mafumbu nanga?

³ Mu nkhani iyi, tikambiskanengi mafumbu ngatatu yanga: Ntchifukwa wuli Yehova walongo lisungu? Kumbi pe kukoliyana wuli pakati pa chilangu chanthazi ndi lisungu? Nanga ntchinthu wuli cho chingatiwovya kuti tilongongi lisungu? Tiyeni tiwoni mo Mazu ngaku Chiuta ngamukiya mafumbu ngenanga.

NTCHIFUKWA WULI YEHOVA WALONGO LISUNGU?

4. Ntchifukwa wuli Yehova walongo lisungu?

⁴ Yehova ngwalisungu ukongwa. Wakutumika Paulo wangulemba kuti Chiuta ‘ngwalisungu ukongwa.’ Yapa, Paulo wang’anamuwanga kuti Chiuta ngwalisungu chifukwa chakuti ateŵeti ŵaki akusankhika wo mbambula kufikapu wakuŵapaska chilindizga chakuluta kuchanya. (Aefe. 2:4-7) Kweni Yehova walongo lisungu kwa ateŵeti ŵaki akusankhika pe cha. Davidi yo wakulembaku buku la Masalimo wangukamba kuti: “Yehova ngwamampha kwaku weyosi, ndipu lisungu laki liwoneke mu ntchitu zaki zosi.” (Salimo 145:9) Chifukwa chakuti Yehova watanja ŵanthu, iyu walongo lisungu laki asani mphakwenere kuchita viyo.

5. Kumbi Yesu wangulisambira wuli jalidu la lisungu laku Yehova?

⁵ Kuluska munthu weyosi, Yesu waziŵa umampha mo Yehova walongore lisungu. Yehova ndi Yesu ŵenga limoza kuchanya kwa vyaka masawuzandi nganandi Yesu wechendazi pacharu chapasi. (Nthanthi 8:30, 31) Pa vakuchitika vinandi, Yesu wawonanga mo Awisi aŵalongoriyanga lisungu ŵanthu akubuda. (Salimo 78:37-42) Kanandi Yesu wachisambiza wakambanga va jalidu lamampha lenili la Awisi.

6. Kumbi Yesu wangukambanji kuti walongo kuti Awisi mbalisungu?

⁶ Nge mo nkhani yajumpha yingulongore, Yesu wangugwiriskiya ntchitu ntharika ya mwana wakusoŵa kuti watiwovyi kuvwisa mo Yehova walongore lisungu. Mwana mwenuyu wangutuwapu panyumba ndipu “wangusakaza chuma chaki chosi mwakuchita vinthu viheni.” (Luka 15:13) Pati pajumpha nyengu, iyu wangulapa jalidu laki liheni, wangujiyuyuwa ndipu wanguwere kwawu. Kumbi awisi anguchita wuli? Yiwu anguchitapu kanthu mwaliŵi. Yesu wangukamba kuti: “We chapataliku [mwana], awisi angumuwona ndipu anguchita chitima, angumutchimbiriya, angumuvumbatiya ndi kumufyofyontha.” Awisi angumuchitiska soni cha mwana wawu. Mumalu mwaki, yiwu angumulongo lisungu ndi kumugowoke ndipu angumulondere so mubanja lawu. Mwana yo wangusoŵa wanguchita ubudi ukulu kweni chifukwa chakuti wangulapa, awisi angumugowoke. Ada alisungu a muntharika yaku Yesu amiya Yehova. Muntharika yeniyi, Yesu wangulongo kuti Awisi mbakukhumbisisa kugowoke ŵanthu wo abuda asani alapa ndi mtima wosi.—Luka 15:17-24.

7. Kumbi zeru zaku Yehova zikoliyana wuli ndi lisungu laki?

⁷ Yehova walongo lisungu chifukwa chakuti ngwazeru ukongwa. Yehova nyengu zosi wasankha vinthu vo vingawovya vinthu vo wakulenga. Bayibolu likamba kuti “zeru yakutuwa kuchanya,” “njakuzaza ndi lisungu kweniso vipasu vamampha.” (Yako. 3:17) Nge mo mpapi wachanju wachitiya, Yehova waziŵa kuti lisungu laki litovya ŵana ŵaki. (Salimo 103:13; Yesa. 49:15) Lisungu laku Chiuta litiŵapaska chilindizga chinanga kuti mbambula kufikapu. Mwaviyo, chifukwa chakuti Yehova ngwazeru ukongwa, nyengu zosi walongo lisungu asani wawona kuti mphakwenere kuchita viyo. Kweni Yehova waziŵa so nyengu yo wangaleke kulongo lisungu. Chifukwa chakuti iyu ngwazeru, lisungu laki le ndi mphaka ndipu walekere cha vinthu viheni.

8. Kumbi ntchinthu wuli cho chikhumbika kuchitika nyengu zinyaki, nanga ntchifukwa wuli?

⁸ Tiyeruzgiyi kuti mteŵeti waku Chiuta wasankhiya dala kuchita ubudi. Kumbi tingachita wuli? Paulo wangukambirika kulemba kuti: “Muleki kwanjana” nayu. (1 Akori. 5:11) Ŵanthu wo aleka kulapa, asezgeka mumpingu. Kuchita viyo nkhwakwenere chifukwa kuvikiliya abali ndi azichi akugomezgeka kweniso kulongo kuti Yehova ndi mtuŵa. Kweni anyaki awona kuti asani munthu wasezgeka, ndikuti Chiuta walivi lisungu. Kweni kumbi wenuwu mbuneneska? Tiyeni tiwoni.

KUMBI KUSEZGA MUNTHU NDI LISUNGU?

9-10. Mwakukoliyana ndi Aheberi 12:5, 6, ntchifukwa wuli tingakamba kuti kusezga munthu ndi lisungu? Kambani chakuyeruzgiyapu.

⁹ Asani pa maunganu tavwa chipharazgu chakuti munthu munyaki yo titimuziŵa kweniso titimuyanja “ndi Kaboni waku Yehova so cha,” tichita chitima ukongwa. Tingajifumba asani penga pakwenere kuti iyu wasezgeki. Kumbi kusezga munthu ndi lisungu? Hinya. Kuleka kumuchenya munthu asani wakhumbika kuchenyeka, kulongo kuti tilivi lisungu, chanju pamwenga zeru. (Nthanthi 13:24) Kumbi kusezga kungamuwovya munthu yo waleka kulapa kuti wasinthi nkharu yaki? Hinya kungamuwovya. Ŵanthu anandi wo anguchita ubudi ukulu awona kuti chilangu cho ŵara anguŵapaska, chinguŵawovya kuti awemu, asinthi nkharu zawu kweniso awere kwaku Yehova.—Ŵerengani Aheberi 12:5, 6.

¹⁰ Ŵanaŵaniyani chakuyeruzgiyapu ichi. Mliska wawona kuti mbereri yaki yinyaki yatama. Kuti mbereri iyi yichizgiki umampha, iyu waziŵa kuti wakhumbika kuyipatuwa kuti yije kwakuyija. Kweni mbereri zitanja kuja mumagulu ndipu asani mwazipatuwa zituvwa umampha cha. Kweni kumbi venivi ving’anamuwa kuti mliska uyu ngwaphuzu pamwenga ngwankhaza asani mbereri iyi wangayipatuwa? Awa. Iyu waziŵa kuti asani mbereri yeniyi yingalutirizga kuja pafupi ndi zinyaki mbwenu zinyaki nazu zingato matenda. Kupatuwa mbereri yakutama, kungavikiliya mskambu wosi.—Yeruzgiyani ndi Levitiko 13:3, 4.

11. (a) Kumbi munthu yo wasezgeka tingamuyeruzgiya ndi mbereri yo yatama mu nthowa wuli? (b) Kumbi wo asezgeka angachitanji ndipuso angalondiyanji?

¹¹ Asani Mkhristu wasezgeka, tingamuyeruzgiya ndi mbereri yo yatama. Iyu watuŵa kuti watama mwauzimu. (Yako. 5:14) Kutama mwauzimu tingakuyeruzgiya ndi matenda nganyaki ngo ŵanthu ayambuzgiyana. Mwaviyo, nyengu zinyaki mphakwenere kumutuzga mumpingu munthu yo watama mwauzimu. Chilangu chenichi chilongo kuti Yehova watanja mbereri Zaki zakugomezgeka ndipu chingawovya munthu yo wasezgeka kuziŵa kuti wanguchita ubudi ukulu ndipuso chingamuwovya kuti walapi. Chinanga kuti munthu wangasezgeka, wangaluta mbwenu ku maunganu kuti wakalondiyengi ulongozgi wa mu Bayibolu kweniso kuti chivwanu chaki chije chakukho. Iyu wangato mabuku kuti wakaŵerengengi kweniso wangawonere JW Broadcasting^®. Ndipu asani ŵara awona kuti wasintha, nyengu ndi nyengu angamupaskanga ulongozgi wo ungamuwovya kuti wanozgi so ubwezi waki ndi Yehova. Venivi vingamuwovya kuti waje so yumoza wa Akaboni aku Yehova.b

12. Kumbi ntchinthu wuli cho ŵara angachita ndi munthu wambula kulapa yo wachita ubudi kuti alongo chanju kweniso lisungu?

¹² Tingachita umampha kukumbuka kuti ŵanthu ŵija wo aleka kulapa ndiwu asezgeka. Ŵara aziŵa kuti yeniyi ndi nkhani yikulu. Mwaviyo, akhumbika kuŵanaŵaniyapu mwakuphwere ŵechendasankhi kuti munthu munyaki wasezgeki. Yiwu aziŵa kuti Yehova walanga “mwakwenere.” (Yere. 30:11) Yiwu atiŵayanja abali ŵawu ndipu akhumba cha kuchita chechosi cho chingananga ubwezi wawu ndi Yehova. Kweni nyengu zinyaki, ŵara angakhumbika kumutuzga mumpingu kwa nyengu yitaliku munthu yo wachita ubudi ndipu venivi vilongo kuti ŵe ndi chanju kweniso lisungu.

13. Ntchifukwa wuli Mkhristu munyaki ku Korinto wakhumbikanga kusezgeka?

¹³ Ŵanaŵaniyani mo wakutumika Paulo wanguchitiya ndi munthu wambula kulapa yo wanguchita ubudi mu nyengu ya akutumika. Mkhristu munyaki ku Korinto wagonananga ndi muwolu wa awisi. Venivi venga vakuseruska ukongwa! Pa nkhani yeniyi, Yehova wangukambiya Ayisirayeli akali kuti: “Munthu yo wagonana ndi muwolu wa awisi, walengesa awisi. Wosi ŵaŵi abayikengi kwambula kutondeka.” (Levi. 20:11) Mbuneneska kuti Paulo wangulamula cha kuti munthu mwenuyu amubayi, kweni wangukambiya abali a mpingu wa ku Korinto kuti amusezgi. Jalidu laki la ureŵi lingukwaska ŵanthu anyaki mumpingu, mwakuti anyaki awonanga kuti wenuwu mbubudi ukulu cha.—1 Akori. 5:1, 2, 13.

14. Kumbi Paulo wangumulongo wuli lisungu munthu yo wangusezgeka ku Korinto, nanga ntchifukwa wuli? (2 Akorinto 2:5-8, 11)

¹⁴ Pati pajumpha nyengu, Paulo wanguwona kuti munthu uyu wangusintha ukongwa nkharu yaki. Munthu yo wanguchita ubudi wangulapa ndi mtima wosi! Chinanga kuti munthu uyu wangulengesa mpingu, Paulo wangukambiya ŵara kuti wakhumba cha “kulongoro mwanthazi.” Iyu wanguŵakambiya kuti: “Mumugowoke ndi mtima wosi kweniso mumupembuzgi.” Wonani chifukwa cho wangukambiya viyo: “Kuti chitima chikulu chileki kumumeza.” Paulo wangumuchitiya lisungu munthu wakulapa mwenuyu. Wakutumika Paulo wakhumbanga cha kuwona kuti munthu mwenuyu we ndi chitima chikulu chifukwa cha vo wanguchita, vo vatingi vichitiskengi kuti waleki kupempha kuti wagowokereki.—Ŵerengani 2 Akorinto 2:5-8, 11.

15. Kumbi ŵara angapereka wuli chilangu chanthazi kweniso kulongo lisungu pa nyengu yimoza pe?

¹⁵ Nge mo Yehova wachitiya, ŵara atanja kulongo lisungu. Yiwu apereka chilangu chanthazi asani mphakwenere kweni alongo lisungu asani mphakuvwika kuchita viyo. Asani angaleka kumupaska chilangu munthu yo wabuda, ndikuti ndi lisungu cha kweni nkhulekere ubudi. Kweni kumbi mbara pe wo akhumbika kulongo lisungu?

KUMBI NTCHINTHU WULI CHINGATIWOVYA TOSI KUTI TILONGONGI LISUNGU?

16. Mwakukoliyana ndi Nthanthi 21:13, kumbi Yehova wachita wuli ndi ŵanthu wo aleka kulongo lisungu?

¹⁶ Akhristu wosi akhumbika kuyesesa kuti aje alisungu nge Yehova. Chifukwa wuli? Chifukwa chimoza ntchakuti Yehova wavwisiya cha mapempheru nga ŵanthu wo aleka kulongo lisungu anyawu. (Ŵerengani Nthanthi 21:13.) Palivi yo wangakhumba kuti Yehova walekengi kuvwisiya mapempheru ngaki. Mwaviyo, tikhumbika kuphwere kuti tileki kuja ndi mtima wambula lisungu. Mumalu mwakujala gutu lidu ku Mkhristu munyidu yo wasuzgika, nyengu zosi tikhumbika kuja akunozgeka kuvwisiya “kuliya kwa munthu wakusika.” Mwakuyanana ŵaka, tingachita umampha kugwiriskiya ntchitu ulongozgi uwu wa mu Bayibolu wakuti: “Munthu wambula lisungu, wazamuyeruzgika mwambula lisungu.” (Yako. 2:13) Asani mwakujiyuyuwa tikumbuka kuti tikhumbika kuti anyidu atilongongi lisungu, nasi tiŵalongongi lisungu ukongwa. Asani munthu yo wanguchita ubudi walapa ndi kuwere mumpingu, tikhumbika kumulongo lisungu ukongwa.

17. Kumbi Fumu Davidi yingulongo wuli lisungu likulu?

¹⁷ Vakuwoniyapu va mu Bayibolu vingatiwovya kuti tilongongi lisungu kweniso kukhwecha kuchita vinthu mwaukali. Mwakuyeruzgiyapu, ŵanaŵaniyani va Fumu Davidi. Kanandi iyu waŵalongonga lisungu ŵanthu. Chinanga kuti Sauli wakhumbanga kumubaya, Davidi wanguyilongo lisungu fumu yakusankhika ndi Chiuta yeniyi, ndipu wanguyiweze cha pamwenga kuyipweteka.—1 Samu. 24:9-12, 18, 19.

18-19. Kumbi mphavakuchitika viŵi nivi po Davidi wangutondeka kulongo lisungu?

¹⁸ Kweni ndi nyengu zosi cha po Davidi walongonga lisungu. Mwakuyeruzgiyapu, Nabala wenga mukali ukongwa ndipu wangunyoza Davidi kweniso wangukana kupereka chakurya kwaku Davidi ndi ŵanthu ŵaki. Venivi vinguchitiska kuti Davidi wakwiyi ukongwa ndipu wangusankha kuti wakumubaya Nabala ndipuso anthulumi wosi a munyumba yaki. Kweni Abigelu muwolu waku Nabala wenga walisungu kweniso wakuzikira ndipu iyu wangupereka mwaliŵiliŵi chakurya kwaku Davidi vo vinguwovya kuti Davidi waleki kuja ndi mulandu wandopa.—1 Samu. 25:9-22, 32-35.

¹⁹ Nyengu yinyaki mchimi Natani wangukambiya Davidi vakukwaskana ndi munthu wakukhupuka yo wanguto kambereri ka munthu mukavu ko wakayanjanga. Davidi wati wavwa venivi, wangukwiya ukongwa ndipu wangukamba kuti: “Ndilapizga mu zina laku Yehova Chiuta wamoyu, munthu yo wakuchita venivi watenere kufwa!” (2 Samu. 12:1-6) Pa nyengu iyi, Davidi waliziŵanga Dangu laku Mozesi. Munkhungu yo waba mbereri yimoza wakhumbikanga kuweziyapu mbereri zinayi pa mbereri yimoza. (Eki. 22:1) Kweni kumbi wakhumbikanga kubayika? Cheruzgu chenichi chatingi chiŵengi chilangu chankhaza ukongwa. Natani wangukambiya Davidi nkhani yeniyi kuti wamuwovyi kuvwisa kuti maubudi ngo wanguchita ngenga ngakulungakulu ukongwa. Ndipu Yehova wangulongo kuti wangumuchitiya lisungu ukongwa Davidi kuluska mo iyu Davidi watingi wachitiyengi ndi munthu yo wanguba mbereri wa muntharika yaku Natani.—2 Samu. 12:7-13.

20. Kumbi tingasambiranji pa chakuwoniyapu chaku Davidi?

²⁰ Wonani kuti Davidi wati wakwiya, wanguyeruzga kuti Nabala ndi anthulumi ŵaki wosi atenere kubayika. Ndipu pavuli paki, wanguyeruzga so kuti munthu wa muntharika yaku Natani wakhumbikanga kubayika. Mu chakuchitika chachiŵi ichi, tingazizwa kuti ntchifukwa wuli munthu yo wenga wachanju, wanguyeruzga munyaki mwankhaza viyo. Kweni tiyeni tiŵanaŵaniyi vo vinguchitika ŵaka pa nyengu iyi. Pa nyengu iyi, Davidi njuŵi yaki yamusuzganga. Asani munthu wayeruzga mwankhaza, vilongo kuti ubwezi waki ndi Yehova we umampha cha. Yesu wangutcheŵeska akusambira ŵaki kuti: “Lekani kuyeruzga ŵanthu kuti namwi muleki kuyeruzgika; chifukwa cheruzgu cho muyeruzgiya anyinu, namwi akuyeruzgiyeningi chenicho.” (Mate. 7:1, 2) Mwaviyo, tiyeni tilutirizgi kuphwere kuti tileki kuchita vinthu mwankhaza ndipuso tiyesesengi kuja ‘alisungu ukongwa’ nge Chiuta widu.

21-22. Kumbi ndi nthowa zinyaki nizi zo tingalongore lisungu?

²¹ Asani te alisungu, titiŵachitiya ŵaka chitima cha anyidu, kweni tichitapu kanthu kuti tiŵawovyi. Mwaviyo, tosi tikhumbika kuziŵa ŵanthu wo akhumbika chovyu mubanja mwidu, mumpingu kweniso muchigaŵa chidu. Asani tachita viyo, tiwonengi kuti pe nthowa zinandi zo tingalongore lisungu! Kumbi pe munthu munyaki yo wakhumbika kupembuzgika? Kumbi tingawovya munthu munyaki panyaki mwakumupaska chakurya pamwenga kumuchitiya chinthu chinyaki? Kumbi Mkhristu yo wawezekiyamu mumpingu wakhumbika mabwezi ngo ngangamupembuzga kweniso kumuchiska? Kumbi tingakambiyaku anyidu uthenga wamampha wakupembuzga? Iyi njimoza mwa nthowa zamampha ukongwa zo tingalongore lisungu ku munthu weyosi yo tikumana nayu.—Yobu 29:12, 13; Aro. 10:14, 15; Yako. 1:27.

²² Asani tiziŵa kuti ŵanthu anyaki akhumbika chovyu, tiwonengi kuti pe nthowa zinandi zo tingalongore lisungu. Asani tilongo lisungu, titiŵakondwesa ukongwa Awusefwi akuchanya, Chiuta yo “ngwalisungu ukongwa”!