Lutirizgani Kulongorana Chanju Chambula Kumala

1-2. Kumbi te ndi vifukwa wuli vakuvwika vo titenere kuŵalongore chanju chambula kumala anyidu?

TE NDI vifukwa vakuvwika vo titenere kuŵalongore chanju chambula kumala anyidu. Kumbi vinyaki mwa vifukwa venivi ndi nivi? Nthanthi izi za mu Bayibolu zimuka fumbu lenili kuti: “Ungazomerezanga cha kuti chanju chambula kumala kweniso kugomezgeka vikuleki. . . . Ndipu usaniyengi wezi ndipuso zeru zamampha pa masu paku Chiuta kweniso ŵanthu.” “Munthu yo we ndi chanju chambula kumala wasaniya phindu.” “Weyosi yo wapenja urunji ndipuso chanju chambula kumala wasaniyengi umoyu.”​—Nthanthi 3:3, 4; 11:17, mazu ngamumphata.; 21:21.

² Nthanthi zenizi zizumbuwa vifukwa vitatu vo titenere kulongore chanju chambula kumala. Chakwamba, asani tilongo chanju chambula kumala, Chiuta watitiwona kuti te akuzirwa. Chachiŵi, asani tilongo chanju chambula kumala, tiyanduwa taŵesi. Mwakuyeruzgiyapu, tija pa ubwezi wambula kumala ndi anyidu. Chachitatu, asani tilongo chanju chambula kumala, tazamulonde vitumbiku vinandi kunthazi, kusazgapu umoyu wambula kumala. Kukamba uneneska, te ndi vifukwa vakuvwika vakuvwiya mazu ngaku Yehova ngakuti: “Muchitiyanengi vinthu ndi chanju chambula kumala kweniso ndi lisungu.”​—Zeka. 7:9.

3. Kumbi tikambiskanengi mafumbu nanga mu nkhani iyi?

³ Mu nkhani iyi, tikambiskanengi kwamuka kwa mafumbu nganayi yanga: Kumbi mbayani wo titenere kuŵalongo chanju chambula kumala? Kumbi tingasambiranji mu buku la Ruti pa nkhani yakulongo chanju chambula kumala? Kumbi tingalongo wuli chanju chambula kumala mazuŵa nganu? Kumbi wo alongo chanju chambula kumala ayanduwa wuli?

KUMBI MBAYANI WO TITENERE KUŴALONGO CHANJU CHAMBULA KUMALA?

4. Kumbi tingamuyezga wuli Yehova pa nkhani yakulongo chanju chambula kumala? (Mariko 10:29, 30)

⁴ Nge mo tingusambiriya mu nkhani yajumpha, Yehova walongo chanju chaki chambula kumala ku ŵanthu ŵija wo atimuyanja kweniso kumuteŵete. (Dani. 9:4) Tikhumba ‘kuyezga Chiuta nge ŵana ŵaki akwanjiwa.’ (Aefe. 5:1) Mwaviyo, tikhumba kuŵalongo chanju chambula kumala abali ndi azichi ŵidu.​—Ŵerengani Mariko 10:29, 30.

5-6. Kumbi ntchinthu wuli cho chingatiwovya kuvwisa umampha vo chanju chambula kumala ching’anamuwa?

⁵ Namwi mungazomereza kuti asani tivwisa vo chanju chambula kumala ching’anamuwa, tingasuzgika cha kuŵalongo chanju chenichi abali ndi azichi. Kuti tivwisi umampha vo chanju chambula kumala ching’anamuwa, tiyeni tiwoni mo chiyeruzgikiya ndi kugomezgeka.

⁶ Tiyeruzgiyi kuti munthu munyaki waja wachigwira ntchitu pakampani kwa vyaka vinandi. Tingakamba kuti ngwakugomezgeka kweniso ngwakuthembeka. Kweni wagwira ntchitu yeniyi chifukwa chakuti watanja ŵeneku akampani cha. Iyu wangaŵa kuti wechendakumanepu ndi ŵeneku a kampani pamwenga wakoliyana nangu cha marangu nga kampani iyi. Iyu wakondwa ŵaka kuti wagwira ntchitu yo yitimuwovya kusaniya ndalama. Iyu walutirizgengi kugwira ntchitu iyi mpaka po watole peshoni. Kweni wangaleka pijapija asani wasaniya ntchitu yinyaki yamampha ukongwa.

7-8. (a) Kumbi chakukhumbika ukongwa kuluska kuja ŵaka wakugomezgeka ntchinthu wuli? (b) Ntchifukwa wuli tikambiskanengi mavesi nganyaki kutuliya mu buku la Ruti?

⁷ Kugomezgeka ku munthu munyaki pamwenga pa ntchitu nkhwakukhumbika. Kweni chakukhumbika ukongwa ntchifukwa cho munthu wajaliya wakugomezgeka. Ntchifukwa wuli ateŵeti aku Chiuta mu nyengu yakali achitanga ntchitu zakulongo kuti mbakugomezgeka? Yiwu achitanga venivi chifukwa chakuti ndivu akhumbikiyanga cha kweni chifukwa cha chanju chambula kumala. Tiyeni tikambiskani chakuyeruzgiyapu chaku Davidi. Iyu wangumuyanja mubwezi waki wakwanjiwa Yonatani ndi mtima waki wosi chinanga kuti awisi aku Yonatani akhumbanga kumubaya Davidi. Pati pajumpha vyaka kutuliya po Yonatani wangufwiya, chanju chambula kumala chinguchitiska kuti Davidi walutirizgi kumuphwere mwana waku Yonatani, Mefiboseti.​—1 Samu. 20:9, 14, 15; 2 Samu. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.

⁸ Tingasambira vinandi vakukwaskana ndi chanju chambula kumala, mwakuwona mavesi nganyaki mu buku la Ruti. Kumbi ndi vinthu wuli vo tisambira vakukwaskana ndi chanju chambula kumala kutuliya ku ŵanthu wo azumbulika mu buku lenili? Kumbi tingavigwiriskiya wuli ntchitu venivi mumpingu widu?b

KUMBI TINGASAMBIRANJI MU BUKU LA RUTI PA NKHANI YAKULONGO CHANJU CHAMBULA KUMALA?

9. Ntchifukwa wuli Nawomi wanguŵanaŵana kuti Yehova wangumuyukiya?

⁹ Mu buku la Ruti tiŵerengamu nkhani yaku Nawomi, mkumwana waki Ruti kweniso Bowazi munthu wakopa Chiuta yo wenga mubali waki wa mulumu waku Nawomi. Chifukwa cha nja yo yenga mu Isirayeli, Nawomi, mulumu waki kweniso ŵana ŵawu ŵaŵi anthulumi angusamiya ku Mowabu. Ŵe kwenuku, mulumu waku Nawomi wangufwa. Ŵana ŵaki anguto kweni ntchachitima kuti nawu angufwa. (Ruti 1:3-5; 2:1) Masuzgu ngenanga, nganguchitiska kuti Nawomi waguŵi ukongwa. Iyu wangusuzgika maŵanaŵanu chifukwa cha urwirwi wo wavwanga. Mwakuti wanguŵanaŵana kuti Yehova ndiyu wangumuyukiya. Kulongo mo iyu wavwiyanga, wonani vo wangukamba vakukwaskana ndi Chiuta. Iyu wanguti: “Janja laku Yehova landiyukiya.” “Wanthazizosi wachitiska kuti umoyu wangu uje wakuŵaŵa ukongwa.” Iyu wangukamba so kuti: “Yehova ndiyu wandiyukiya ndipu Wanthazizosi ndiyu wachitiska kuti ndikumani ndi masuzgu.”​—Ruti 1:13, 20, 21.

10. Kumbi Yehova wanguchita wuli ndi mazu ngakuŵaŵa ngo Nawomi wangukamba?

¹⁰ Kumbi Yehova wanguchita wuli ndi mazu ngakuŵaŵa ngo Nawomi wangukamba? Yehova wangumujowo cha mteŵeti waki yo wanguguŵa. Mumalu mwaki, wangumulongo lisungu. Yehova waziŵa kuti “kukandirizgika kungachitiska kuti munthu wazeru wafunthi.” (Waku. 7:7) Chinanga kuti venga viyo, Nawomi wakhumbikanga kuwovyeka ndi chilatu chakuti wawonengi kuti Yehova wangumujowo cha. Kumbi Chiuta wangumuwovya wuli? (1 Samu. 2:8) Iyu wanguchitiska Ruti kuti wamuwovyi Nawomi kweniso kumulongo chanju chambula kumala. Ndi mtima wosi kweniso mwachanju, Ruti wanguwovya apongozi ŵaki kuti awonengi kuti Yehova weche kuŵayanja kweniso kuti aleki kusuzgika maŵanaŵanu. Kumbi tisambiranji kwaku Ruti?

11. Ntchifukwa wuli abali ndi azichi achanju, atesesa kovya wo akumana ndi masuzgu?

¹¹ Chanju chambula kumala chititichitiska kuti tiyesesengi kovya wo akumana ndi masuzgu. Nge mo Ruti wangukaniriya Nawomi, mazuŵa nganu abali ndi azichi achanju, alutirizga kovya wo aleka kukondwa pamwenga wo aguŵa. Yiwu atanja abali ndi azichi ŵawu ndipu akhumbisiska ndi mtima wosi kuchita vosi vo angafiska kuti aŵawovyi. (Nthanthi 12:25, mazu ngamumphata; 24:10) Venivi vikoliyana ndi ulongozgi wo wakutumika Paulo wangukamba kuti: “Mupembuzgengi wo asuzgika maŵanaŵanu, muwovyengi akulopwa, ndipu muzikirengi ku ŵanthu wosi.”​—1 Ate. 5:14.

12. Kumbi kanandi ndi nthowa yamampha niyi yo tingawovye mubali pamwenga mzichi yo waguŵa?

¹² Kanandi, nthowa yamampha ukongwa yo mungawovye mubali pamwenga mzichi yo waguŵa nkhumuvwisiya kweniso kumusimikiziya kuti mutimuyanja. Chiuta wawona vo muchita pakovya mbereri yaki yakuzirwa. (Salimo 41:1) Lemba la Nthanthi 19:17 lititi: “Yo wachitiya lisungu munthu wakusika, wabwerekesa Yehova, ndipu Iyu wamuweziyengi pa vo wachita.”

13. Kumbi vo Ruti wangusankha, vingupambana wuli ndi vo Oripa wangusankha? (b) Nanga vo Ruti wangusankha, vingulongo wuli chanju chambula kumala? (Wonani chithuzi cho che pachikonkhombi.)

¹³ Tivwisa umampha ukongwa vo chanju chambula kumala ching’anamuwa, asani tiŵanaŵaniya vo vinguchitikiya Nawomi, mulumu waki kweniso ŵana ŵaki ŵaŵi ŵati wafwa. Nawomi wati waziŵa kuti “Yehova wakumbuka ŵanthu ŵaki mwakuŵapaska chakurya,” wanguŵanaŵana kuti wawere kwawu. (Ruti 1:6) Akumwana ŵaki wosi ŵaŵi angusoka nayu. Kweni achiyenda munthowa, katatu kosi Nawomi wangupempha akumwana ŵaki kuti awere ku Mowabu. Kumbi ntchinthu wuli chinguchitika? Tiŵerenga kuti: “Oripa wangufyofyontha apongozi ŵaki ndi kuluta. Kweni Ruti wangukaniriya Nawomi.” (Ruti 1:7-14) Oripa wanguchita vo Nawomi wangumukambiya ndipu wanguwere ku Mowabu. Kweni Ruti wanguchita vinandi kuluska vo wakhumbikanga kuchita. Nayu watingi waweleriyengi, kweni chifukwa cha chanju chambula kumala, Ruti wangusankha kulutirizga kuja ndi apongozi ŵaki wo akhumbikanga chovyu. (Ruti 1:16, 17) Ruti wangusankha kuja ndi Nawomi chifukwa chakuti ndivu wakhumbikanga kuchita cha, kweni chifukwa chakuti ndivu wakhumbanga. Vo Ruti wangusankha, vingulongo kuti wenga ndi chanju chambula kumala chauneneska. Kumbi nkhani iyi yititisambizanji?

14. (a) Kumbi mazuŵa nganu abali ndi azichi wo ŵe ndi chanju asankha kuchitanji? (b) Mwakukoliyana ndi Aheberi 13:16, kumbi ndi sembi nizi zo Chiuta wakondwa nazu?

¹⁴ Chanju chambula kumala chichita vinandi kuluska vo vikhumbika. Nge mo venge kuvuli, mazuŵa nganu abali ndi azichi ŵidu anandi asankha kulongo chanju chambula kumala kwa Akhristu anyawu, chinanga ndi wo aleka kuŵaziŵa. Mwakuyeruzgiyapu, asani avwa kuti kwachitika masoka ngachilengedu, mwaliŵi akhumba kuziŵa mo angawovye. Asani munyaki mumpingu wakumana ndi masuzgu nga ndalama, yiwu aswera cha kuchitapu kanthu ndipu apereka chovyu chakwenere. Mwakuyanana ndi Akhristu akwambiriya aku Makedoniya, yiwu achita vinandi kuluska vo vikhumbika. Yiwu atijipereka ndipu apereka vinandi ‘kuluska mo asaniriya’ kuti awovyi abali ŵawu wo ŵe ndi vimanavi. (2 Akori. 8:3) Yehova wakondwa ukongwa asani watiŵawona alongo chanju chambula kumala chaviyo.​—Ŵerengani Aheberi 13:16.

KUMBI TINGALONGO WULI CHANJU CHAMBULA KUMALA MAZUŴA NGANU?

15-16. Kumbi Ruti wangulongo wuli kuti wanguvuka cha?

¹⁵ Tingasambira vinthu vinandi vamampha asani tingawona mo Ruti wanguwovye Nawomi. Tiyeni tikambiskanepu vimanavi.

¹⁶ Mungavukanga cha. Ruti wati wajipereka kuti walutengi nawu apongozi ŵaki ku Yuda, pakwamba Nawomi wangukana. Kweni Ruti wanguwere vuli cha. Kumbi ntchinthu wuli cho chinguchitika pavuli paki? “Nawomi wati wawona kuti Ruti wangangamiya kuti walutengi nayu, wanguleka kumuchichizga kuti wawelere.”​—Ruti 1:15-18.

17. Kumbi ntchinthu wuli cho chitiwovyengi kuti tileki kuvuka liŵi asani tiwovya wo akhumbika chovyu?

¹⁷ Vo tisambirapu: Pakhumbika kuzikira kuti tiwovyi wo asuzgika maŵanaŵanu kweni titenere kulutirizga kuŵawovya. Mzichi yo wakhumbika chovyu pakwamba wangakana chovyu chidu.c Chinanga kuti ve viyo, chanju chambula kumala chitichitisengi kuchita vosi vo tingafiska kuti tilutirizgi kumuwovya. (Aga. 6:2) Tigomezga kuti pakumaliya paki, watizomerezgengi kuja nayu paubwezi kweniso wazomerengi kuti timuwovyi pa nyengu yo wasuzgika maŵanaŵanu.

18. Kumbi ntchinthu wuli cho chitenere kuti chingumuguŵiska Ruti?

¹⁸ Mungaguŵanga cha. Nawomi ndi Ruti ŵati afika ku Betelehemu, Nawomi wangukumana ndi ŵanthu wo amuziŵanga. Iyu wanguŵakambiya kuti: “Ndichiluta ndenga wakuzaza, kweni Yehova wachitiska kuti ndiweku manja ngaŵaka.” (Ruti 1:21) Ŵanaŵaniyani mo Ruti wanguvwiya kuvwa mazu ngenanga ngaku Nawomi! Ruti wanguyesesa kuchita vo wangafiska kuti wawovyi Nawomi. Ruti wanguliya nayu Nawomi, kumupembuzga kweniso wangwenda nayu kwa mazuŵa nganandi kuchifika ku Betelehemu. Chinanga kuti Ruti wanguchita vosi venivi Nawomi wangukamba kuti: “Yehova wachitiska kuti ndiweku manja ngaŵaka.” Vo Nawomi wangukamba, vingulongo kuti watoliyangaku kanthu cha chovyu chaku Ruti yo wamuwovyanga nyengu zosi. Venivi vitenere kuti vingumupweteka Ruti! Kweni wangumuleka cha Nawomi.

19. Kumbi ntchinthu wuli cho chingatiwovya kuti tileki kumujowo munthu yo wakumana ndi masuzgu?

¹⁹ Vo tisambirapu: Mazuŵa nganu mzichi yo wakumana ndi masuzgu, pakwamba wangakamba vinthu vo vingatipweteka chinanga kuti tayesesa kuchita vo tingafiska kuti timuwovyi. Kweni titesesa kuti tileki kuguŵa. Titimuleka cha mzichi widu yo wakhumbika chovyu ndipu tipempha Yehova kuti watiwovyi kusaniya nthowa yo tingamupembuzgiya.​—Nthanthi 17:17.

20. Kumbi ntchinthu wuli cho chingumupaska nthazi Ruti kuti walutirizgi kovya Nawomi?

²⁰ Muchiskengi yo wakhumbika kuchiskika. Ruti wangumulongo chanju chambula kumala Nawomi kweni Ruti nayu wakhumbikanga kuchiskika. Ndipu Yehova wangugwiriskiya ntchitu Bowazi kuti wamuchiski. Bowazi wangukambiya Ruti kuti: “Yehova wakupaski mphotu chifukwa cha vo ukuchita, ndipu Yehova Chiuta waku Isirayeli yo yiwi wathaŵiya kumapapa ngaki kuti uvikiliriki, wakulipiri mwakufikapu.” Mazu ngenanga, ngangumuchiska ukongwa Ruti. Ndipu Ruti nayu wangukambiya Bowazi kuti: “Mwandipembuzga ndipuso mwalongoro mwakuchiska ndi mteŵeti winu.” (Ruti 2:12, 13) Mazu nga pa nyengu yaki ngo Bowazi wangukamba, ngangumupaska nthazi Ruti kuti walutirizgi kovya Nawomi.

21. Nge mo pakonkhoske pa Yesaya 32:1, 2, kumbi ŵara achanju akhumbika kuchitanji?

²¹ Vo tisambirapu: Ŵanthu wo alongo chanju chambula kumala kwa anyawu, nawu nyengu zinyaki akhumbika kuchiskika. Bowazi wangumuwonga Ruti wati wawona mo wawovyiyanga Nawomi. Ŵara nawu mazuŵa nganu awonga asani awona chovyu cho abali ndi azichi apereka ku ŵanthu wo akumana ndi masuzgu. Kuwonga kwa pa nyengu yaki kwenuku kungaŵapaska nthazi abali ndi azichi kuti alutirizgi kovya anyawu.​—Ŵerengani Yesaya 32:1, 2.

KUMBI WO ALONGO CHANJU CHAMBULA KUMALA AYANDUWA WULI?

22-23. Kumbi maŵanaŵanu ngaku Nawomi ngangusintha wuli, nanga ntchifukwa wuli? (Salimo 136:23, 26)

²² Pati pajumpha nyengu, Bowazi wangupereka mphasu ya chakurya kwaku Ruti ndi Nawomi. (Ruti 2:14-18) Kumbi Nawomi wanguchita wuli ndi mphasu yeniyi? Iyu wangukamba kuti: “Yehova yo watondeka cha kulongo chanju chambula kumala ku ŵanthu amoyu ndi akufwa, watumbiki munthu yo.” (Ruti 2:20a) Kukamba uneneska, maŵanaŵanu ngaku Nawomi ngangusintha ukongwa! Pakwamba wangudandawula kuti: “Yehova . . . wandiyukiya,” kweni pa nyengu iyi wangukamba mwalikondwa kuti: “Yehova . . . watondeka cha kulongo chanju chambula kumala.” Kumbi ndi vinthu wuli vo vinguwovya Nawomi kuti wasinthi maŵanaŵanu ngaki?

²³ Pakumaliya, Nawomi wangwamba kuwona kuti Yehova watimuwovya. Yehova wangugwiriskiya ntchitu Ruti kuti wamupaski chovyu cho wakhumbikiyanga pa ulendu wakuluta ku Yuda. (Ruti 1:16) Nawomi wanguwona so kuti Yehova wangumuwovya pa nyengu yo Bowazi yo wenga yumoza mwa ŵanthu ‘akuŵawombo’ wanguŵawovya mwachanju wosi ŵaŵi.d (Ruti 2:19, 20b) Iyu watenere kuti wanguŵanaŵana kuti, ‘Sonu ndavwisa, Yehova wakundilekapu cha. Waja nani nyengu yosi iyi.’ (Ŵerengani Salimo 136:23, 26.) Nawomi watenere kuti wanguwonga ukongwa kuti Ruti ndi Bowazi, anguvuka nayu cha! Tikayika cha kuti wosi atatu angukondwa ukongwa ndi vinthu vamampha vo vinguchitika.

24. Ntchifukwa wuli tikhumba kulutirizga kulongo chanju chambula kumala kwa Akhristu anyidu?

²⁴ Kumbi tasambiranji mu buku la Ruti pa nkhani yakukwaskana ndi chanju chambula kumala? Chanju chambula kumala chititichiska kuti tileki kuvuka liŵi ndi abali ndi azichi wo akumana ndi masuzgu. Chititichiska so kuti tijiperekengi ukongwa ndi chilatu chakuti tiŵawovyi. Ŵara akhumbika kuŵachiska wo alongo chanju chambula kumala kwa anyawu. Asani tiwona kuti wo akhumbika chovyu atamba so kukondwa kweniso asaniya nthazi pakuteŵete Yehova, tikondwa ukongwa. (Machi. 20:35) Kweni kumbi pe chifukwa chikulu nichi cho tikhumbikiya kulutirizga kulongo chanju chambula kumala? Chifukwa tikhumba kuyezga kweniso kukondwesa Yehova, yo ‘ngwakuzaza ndi chanju chambula kumala.’​—Eki. 34:6; Salimo 33:22.