NKHANI YAKUSAMBIRA YA NAMBALA 6
Vo Bayibolu Likamba Vakukwaskana Ndi Yo Wakulilemba
“Lemba mubuku mazu ngosi ngo nditikukambiya.”—YERE. 30:2.
SUMU 96 Buku Laku Chiuta Ndi Chuma Chakuzirwa
VO TISAMBIRENGI MU NKHANI IYIa
1. Ntchifukwa wuli muwonga kuti Yehova wakukupaskani Bayibolu?
TITIMUWONGA ukongwa Yehova chifukwa chakuti wakutipaska Bayibolu. Kuziya mu Bayibolu, iyu watitipaska ulongozgi wazeru wo ungatiwovya kuziŵa vo tingachita asani takumana ndi masuzgu. Iyu watilayizga so vinthu vamampha ukongwa kunthazi. Ndipu chakuzirwa ukongwa ntchakuti kuziya mu Bayibolu lenili, Yehova wativumbuliya mijalidu yaki yinandi yamampha. Asani tiŵanaŵaniya mijalidu yaki yamampha, tikondwa ukongwa ndipu tikhumbisiska kuja nayu pa ubwezi wakukho.—Salimo 25:14.
2. Kumbi Yehova wangujivumbuwa wuli ku ŵanthu?
2 Yehova wakhumba kuti ŵanthu amuziŵi. Mu nyengu yakali, iyu wanguchitiska kuti ŵanthu anyaki aloti malotu, awoni viwona kweniso wangutuma angelu kuti akapereki uthenga waki ku ŵanthu. (Nume. 12:6; Machi. 10:3, 4) Tatingi tifiskengi cha kuziŵa malotu, viwona pamwenga uthenga wakutuliya kwa angelu asani vinthu venivi vinguleka kulembeka mu Bayibolu. Ndichu chifukwa chaki Yehova wangugwiriskiya ntchitu ŵanthu kuti ‘alembi mubuku’ vinthu vo wakhumbanga kuti tiviziŵi. (Yere. 30:2) Chifukwa chakuti “nthowa yaku Chiuta wauneneska njakufikapu,” tisimikiza kuti nthowa yeniyi yo wakambiskiyana nasi njamampha ukongwa kweniso njakovya.—Salimo 18:30.
3. Kumbi ndi vinthu wuli vo Yehova wanguchita kuti Bayibolu lilutirizgi kusanirika mpaka mazuŵa nganu? (Yesaya 40:8)
3 Ŵerengani Yesaya 40:8. Kwa vyaka masawuzandi nganandi, Mazu ngaku Chiuta ngaja ngachipereka ulongozgi wazeru kwa anthulumi ndi anthukazi akugomezgeka. Kumbi venivi vachitika wuli? Fumbu lenili ndakuvwika chifukwa Bayibolu lingulembeka kali ukongwa pa mipukutu ndipuso pa vikopa vo vasweranga cha kunangika. Mwaviyo, mazuŵa nganu kulivi vinthu venivi. Kweni Yehova wawonesesanga kuti ŵanthu atilikope buku lakupaturika lenili. Chinanga kuti ŵanthu wo alikopiyanga ŵenga ambula kufikapu, kweni achitanga vinthu mwakuphwere ukongwa. Mwakuyeruzgiyapu, pakukamba vakukwaskana ndi Malemba nga Chiheberi, kaswiri munyaki wa Bayibolu wangukamba kuti: “Palivi buku linyaki la mu nyengu yakali lo akulikope mwauneneska nge malemba ngenanga.” Mwaviyo, chinanga kuti Bayibolu lingulembeka kali ukongwa pa vinthu vo vasweranga cha kunangika kweniso lingukopeka ndi ŵanthu ambula kufikapu, kweni tingasimikiza kuti vo tiŵerenga mu Bayibolu mazuŵa nganu vilongo kuti Yehova ndiyu Wakulilemba.
4. Kumbi tikambiskanengenji mu nkhani iyi?
4 Yehova watitipaska “mphasu yeyosi yamampha ndipuso yakufikapu.” (Yako. 1:17) Ndipu Bayibolu njimoza mwa mphasu zamampha ukongwa zo Yehova wakutipaska. Asani munthu munyaki watipaska mphasu, mphasu yo yilongo kuti watitiziŵa umampha kweniso waziŵa vo tikhumbikiya. Umu ndimu so viliri ndi yo Wakutipaska Bayibolu. Asani titiliŵerenga tisambira vinandi vakukwaskana ndi Yehova. Tisambira kuti iyu watitiziŵa umampha kweniso kuti waziŵa vo tikhumbikiya. Mu nkhani iyi, tisambirengi mo Bayibolu lilongore mijalidu yitatu yaku Yehova: zeru zaki, urunji waki kweniso chanju chaki. Chakwamba, tiyeni tiwoni dankha mo Bayibolu lilongore kuti Chiuta ngwazeru.
BAYIBOLU LILONGO KUTI CHIUTA WE NDI ZERU
5. Kumbi ndi nthowa yakwamba niyi yo Bayibolu lilongore kuti Chiuta we ndi zeru?
5 Yehova waziŵa kuti tikhumbika ulongozgi waki wazeru. Ndipu Bayibolu lo ndi mphasu yakutuliya kwaku iyu likuzaza ndi zeru zaki, mwakuti ulongozgi waki utiŵawovya ukongwa ŵanthu. Mwakuyeruzgiyapu, Bayibolu lisintha ŵanthu. Mozesi wati walemba mabuku ngankhondi ngakwamba nga mu Bayibolu, wangukambiya Ayisirayeli kuti: “Mazu yanga ngambula fundu cha kwaku yimwi, kweni ngangakuwovyani kuti muje ndi umoyu.” (Doto. 32:47) Ŵanthu wo avwiyanga ulongozgi wa mu Malemba, vinthu vaŵayendiyanga umampha kweniso ajanga ndi umoyu walikondwa. (Salimo 1:2, 3) Chinanga kuti Mazu ngaku Chiuta ngakulembeka kali ukongwa, kweni ngeche ndi nthazi zakusinthiya umoyu wa ŵanthu. Mwakuyeruzgiyapu, pa jw.org/tog pa nkhani za mutu wakuti “Bayibolu Lisintha Ŵanthu,” musaniyengepu vakuwoniyapu va ŵanthu akujumpha 10 wo angusintha vinthu vikulu pa umoyu wawu ndipu sonu mbanthu amampha chifukwa chakuti angwamba kugwiriskiya ntchitu ulongozgi wa mu Bayibolu.—1 Ate. 2:13.
6. Ntchifukwa wuli tingakamba kuti palivi buku lelosi lo liyanana ndi Bayibolu?
6 Palivi buku linyaki lelosi lo liyanana ndi Mazu ngaku Chiuta. Ntchifukwa wuli tikamba viyo? Chifukwa Yehova Chiuta yo Wakulemba buku lenili, ngwanthazizosi, ngwamuyaya kweniso we ndi zeru ukongwa kuluska munthu weyosi. Ŵanthu alutirizga kuŵerenga mabuku nganandi ngo ngakulembeka ndi ŵanthu chinanga kuti ŵeneku akufwa. Ndipu ulongozgi waki umala ntchitu mukuluta kwa nyengu. Kweni fundu za zeru zo ze mu Bayibolu, zigwira ntchitu nyengu zosi ndipu zitovya ŵanthu amigonezi yosi. Asani tiŵerenga buku lakupaturika lenili ndi kulunguruka vo tiŵerenga, yo Wakulilemba wagwiriskiya ntchitu mzimu waki wakupaturika wo ngwanthazi ukongwa kuti utiwovyi kuziŵa mo tingagwiriskiya ntchitu ulongozgi wa mu Bayibolu pa umoyu widu. (Salimo 119:27; Mala. 3:16; Ahe. 4:12) Kukamba uneneska, ivi vilongo kuti yo Wakulemba Bayibolu wakhumbisiska kukuwovyani. Venivi vitenere kutichiska kuti tiliŵerengengi ukongwa nyengu zosi!
Kumbi Bayibolu laŵawovya wuli ŵanthu aku Yehova kuti akoliyanengi kwambiya mu nyengu yakali mpaka sonu? (Wonani ndimi 7-8)
7. Kumbi Bayibolu linguŵawovya wuli ŵanthu aku Chiuta kuti akoliyanengi mu nyengu yakali?
7 Pe so fundu yinyaki yo yilongo kuti mu Bayibolu mwe zeru zaku Chiuta. Ndipu fundu yaki njakuti Bayibolu litovya ŵanthu aku Chiuta kuti akoliyanengi. Ayisirayeli ŵati asere Mucharu Chakulayizgika, ajanga mumalu ngakupambanapambana. Anyaki ŵenga alovi, anyaki aŵetanga viŵetu ndipu anyaki ŵenga alimi. Chatingi chiŵengi chipusu kuti Ayisirayeli wo ajanga muchigaŵa chinyaki aleki kuŵanaŵaniya Ayisirayeli anyawu wo ajanga muvigaŵa vinyaki va charu chenichi. Kweni Yehova wangunozga vakuti Ayisirayeli wosi awunganengi pa vakuchitika vakupambanapambana kuti avwisiyengi Mazu ngaki ngachiŵerengeka kweniso kukonkhoskeka. (Doto. 31:10-13; Nehe. 8:2, 8, 18) Tikayika cha kuti Myisirayeli wakugomezgeka wakondwanga ukongwa asani wafika ku Yerusalemu ndi kuwona Ayisirayeli anyaki anandi wo ŵaza kwenuku kutuliya muvigaŵa vakupambanapambana! Mwaviyo, Yehova wanguŵawovya kuti alutirizgi kukoliyana. Pavuli paki, mpingu wa Chikhristu wati wajalikiskika, ungupangika ndi ŵanthu wo aŵereŵetanga vineneru vakupambanapambana ndipu anyaki ŵenga akutchuka, ŵanthu bweka, akavu kweniso akukhupuka. Kweni chifukwa chakuti wosi ayanjanga Malemba, akoliyananga pakusopa Chiuta wauneneska. Ndipu ŵanthu wo anguja Akhristu angavwisanga Mazu ngaku Chiuta chifukwa chakuti Akhristu anyawu aŵawovyanga kweniso awungananga nawu limoza.—Machi. 2:42; 8:30, 31.
8. Kumbi Bayibolu litiŵawovya wuli ŵanthu aku Yehova kuti akoliyanengi mazuŵa nganu?
8 Kuziya mu Bayibolu, Chiuta widu wazeru walutirizga kusambiza ŵanthu ŵaki kweniso kuŵawovya kuti akoliyanengi. Mu Bayibolu ndimu mutuliya chakurya chosi chauzimu cho tilonde. Kanandi tiwungana pa maunganu nga mpingu, ngadera kweniso ngachigaŵa kuti tivwisiyi Malemba ngachiŵerengeka ndipuso kukonkhoskeka. Mwaviyo, Bayibolu ndichu chidya chikulu ukongwa cho Yehova wagwiriskiya ntchitu kuti wawovyi ŵanthu kuti “[amuteŵetiyengi] mwakukoliyana.”—Zefa. 3:9.
9. Kumbi tikhumbika kuja ndi jalidu nili kuti tivwisi vo Bayibolu likamba? (Luka 10:21)
9 Tiyeni tiwoni ukaboni unyaki wo ulongo kuti Yehova we ndi zeru. Iyu wakuchitiska kuti Malemba nganandi ngalembeki mu nthowa yakuti ŵanthu akujiyuyuwa pe ndiwu angangavwisa. (Ŵerengani Luka 10:21.) Kwekosi ŵanthu aŵerenga Bayibolu. Kaswiri munyaki wa Bayibolu wangukamba kuti “ŵanthu anandi aŵerenga Bayibolu kuluska mabuku nganyaki ndipu atiliŵerenga mwakuphwere ukongwa kuluska mo aŵerenge mabuku nganyaki.” Kweni mbanthu akujiyuyuwa pe wo atilivwisa nadi kweniso kugwiriskiya ntchitu vo likamba.—2 Akori. 3:15, 16.
10. Kumbi ndi nthowa yinyaki niyi yo Bayibolu lilongore kuti Yehova we ndi zeru?
10 Tisambira vakukwaskana ndi zeru zaku Yehova mu Bayibolu mu nthowa yinyaki so. Yehova wagwiriskiya ntchitu Malemba pakusambiza ŵanthu ŵaki nge gulu kweniso kusambiza ndi kupembuzga munthu weyosi pakuyija. Asani tiŵerenga Mazu ngaku Chiuta, tiziŵa kuti Iyu waŵanaŵaniya munthu weyosi pakuyija. (Yesa. 30:21) Mwakuyeruzgiyapu, asani mwakumana ndi suzgu, kumbi nkhalinga po mujula Malemba ndi kuŵerenga vesi lo muwona kuti lalembeke nadi yimwi? Kweni Bayibolu likulembeka mu nthowa yakuti ŵanthu mamiliyoni nganandi angalivwisa. Sonu kumbi vingachitika wuli kuti liŵi ndi ulongozgi chayiwu wo yimwi mukhumbikiya nadi? Ve viyo chifukwa chakuti yo Wakulemba Bayibolu ngwazeru ukongwa muchilengedu chosi.—2 Timo. 3:16, 17.
BAYIBOLU LILONGO KUTI CHIUTA NDI MURUNJI
11. Kumbi Chiuta wangulongo wuli kuti walivi sankhu pa nyengu yo Bayibolu lalembekiyanga?
11 Jalidu linyaki lo Yehova wenalu mburunji. (Doto. 32:4) Kanandi munthu murunji watuŵa so wambula sankhu, ndipu Yehova walivi sankhu. (Machi. 10:34, 35; Aro. 2:11) Tiwona kuti iyu walivi sankhu chifukwa chakuti Bayibolu lingulembeka muchineneru cho ŵanthu anandi alongoronga pa nyengu yo. Mabuku ngakwambiriya 39 nga mu Bayibolu ngakulembeka mu Chiheberi, chineneru cho ŵanthu aku Chiuta achivwanga mwambula kusuzga pa nyengu yo. Kweni chifukwa chakuti mu nyengu ya Akhristu akwambiriya ŵanthu anandi alongoronga Chigiriki, mabuku ngakumaliya 27 nga mu Bayibolu ngakulembeka muchineneru chenichi. Yehova wanguwonesesa kuti Mazu ngaki ngangalembekanga muchineneru chimoza pe cha. Mazuŵa nganu, pafufupi ŵanthu 8 biliyoni pacharu chosi chapasi alongoro vineneru vinandi. Kumbi ŵanthu anandi viyo angasambira wuli vakukwaskana ndi Yehova?
12. Kumbi lemba la Daniyeli 12:4 lafiskika wuli mu mazuŵa nganu ngakumaliya?
12 Kuziya mwa mchimi Daniyeli, Yehova wangulayizga kuti ŵanthu “azamuziŵa vinthu vinandi vauneneska” vo ve mu Bayibolu. (Ŵerengani Daniyeli 12:4.) Chinthu chimoza cho chawovya ŵanthu anandi kuti alivwisengi Bayibolu ntchakuti Bayibolu kweniso mabuku ngakukonkhoska Bayibolu, vafwatulika, kusindikizika ndipuso kugaŵika ku ŵanthu anandi. Bayibolu ndilu buku lo lafwatulika ukongwa kweniso kugaŵika pacharu chosi chapasi. Mabayibolu ngo ngapangika ndi makampani nyengu zinyaki ngadula ukongwa. Kweni ŵanthu aku Yehova afwatuliya Bayibolu losi lamphumphu pamwenga vigaŵa vaki muvineneru vakujumpha 240 ndipu weyosi wangalisaniya kwawezi. Venivi vitovya kuti ŵanthu akutuliya mu mitundu yosi asambiri vakukwaskana ndi “uthenga wamampha . . . wa Ufumu” umaliru wechendazi. (Mate. 24:14) Chiuta widu murunji wakhumba kuti ŵanthu anandi aŵerengengi Mazu ngaki kuti amuziŵi. Ndichu chifukwa chaki watitiyanja ukongwa tosi.
BAYIBOLU LILONGO KUTI CHIUTA WATITIYANJA
13. Ntchifukwa wuli tingakamba kuti Bayibolu lilongo kuti Yehova watitiyanja? (Yohane 21:25)
13 Bayibolu lititiwovya kuziŵa kuti jalidu likulu ukongwa laku Yehova ntchanju. (1 Yoha. 4:8) Tiyeni tiwoni vinthu vinyaki vo Yehova wakulemba mu Bayibolu kweniso vo wakuleka kulembamu. Iyu wakutipaska vinthu vo tikhumbikiya kuti tijengi nayu pa ubwezi, tijengi ndi umoyu wamampha pasonu panu kweniso tizisaniyi umoyu wambula kumala kunthazi. Chifukwa chakuti Yehova watitiyanja, wakuwonesesa kuti mu Bayibolu mulembeki fundu zo zingatiwovya kuti timuteŵetiyengi umampha kwambula kutimbanyizgika.—Ŵerengani Yohane 21:25.
14. Kumbi vo vikulembeka mu Bayibolu vilongo so wuli kuti Chiuta watitiyanja?
14 Yehova walongo so kuti watitiyanja chifukwa wakambiskana nasi mwaulemu. Mu Bayibolu wakulembamu mundandanda wa marangu ngosi cha, wachita kutikambiya chechosi cha cho titenere kuchita ndi cho tikhumbika cha kuchita pa umoyu widu. Mumalu mwaki, iyu wagwiriskiya ntchitu vinthu chayivu vo vinguchitikiya ŵanthu, mauchimi ngakukondwesa kweniso ulongozgi wakovya kuti tisankhengi umampha vinthu. Kuziya mu vinthu venivi, Mazu ngaku Chiuta ngatitiwovya kuti timuyanjengi ndipuso kumuvwiya ndi mtima wosi.
Ntchifukwa wuli tikhumbika kulunguruka mo Yehova wachitiyanga vinthu ndi ateŵeti ŵaki mu nyengu yakali? (Wonani ndimi 15)
15. (a) Kumbi Bayibolu lilongo wuli kuti Yehova watitiŵanaŵaniya? (b) Nge mo chilongore chithuzi, kumbi mbanthu naŵa wo akulembeka mu Bayibolu wo kamsungwana, mubali wachinyamata ndipuso mzichi wakukota aŵanaŵaniya?
15 Bayibolu livumbuwa kuti Yehova watitiŵanaŵaniya ukongwa. Mu nthowa wuli? Mu Mazu ngaki, mwe nkhani zinandi zo zilongo mo ŵanthu avwiyanga. Tingavwisa mo ŵanthu wo azumbulika mu Bayibolu avwiyanga chifukwa chakuti yiwu ‘ŵenga ŵanthu nge isi.’ (Yako. 5:17) Ndipu chakuzirwa ukongwa ntchakuti, asani tisambira mo Yehova wachitiyanga vinthu ndi ŵanthu, ndipu tivwisa umampha ukongwa kuti “Yehova ngwachanju chikulu ukongwa kweniso ngwalisungu.”—Yako. 5:11.
16. Kumbi tisambiranji vakukwaskana ndi Yehova asani tiŵerenga nkhani za ŵanthu wo anguchita ubudi mu nyengu yakali? (Yesaya 55:7)
16 Bayibolu livumbuwa kuti Yehova watitiyanja so mu nthowa yinyaki. Malemba ngatitisimikiziya kuti Chiuta widu watijowongi cha asani tanangisa. Mwakuyeruzgiyapu, Ayisirayeli abudiyanga Yehova kaŵikaŵi; kweni asani alapa ndi mtima wosi, iyu waŵagowokiyanga. (Ŵerengani Yesaya 55:7.) Akhristu a mu nyengu ya akutumika nawu so aziŵanga kuti Chiuta waŵayanjanga ukongwa. Mwakukambirika ndi Yehova, wakutumika Paulo wangukambiya Akhristu anyaki kuti ‘amugowoke kweniso kumupembuzga’ munthu yo wanguchita ubudi ukulu kweni wangulapa. (2 Akori. 2:6, 7; 1 Akori. 5:1-5) Vakuchiska ukongwa kuziŵa kuti Yehova wanguŵajowo cha ateŵeti ŵaki chifukwa chakuti angunangisa! Mumalu mwaki, wanguŵawovya mwachanju, kuŵachenya kweniso kuŵapempha kuti aje so mabwezi ngaki. Venivi ndivu so walayizga kuti wachitiyengi ŵanthu wosi wo alapa mazuŵa nganu.—Yako. 4:8-10.
MUWONENGI KUTI MAZU NGAKU CHIUTA NDI “MPHASU YAMAMPHA”
17. Ntchifukwa wuli Bayibolu ndi mphasu yapade ukongwa?
17 Yehova wakutipaska mphasu yamampha ukongwa. Ntchifukwa wuli Mazu ngaki ngapade ukongwa? Mu nkhani iyi, tasambira kuti Bayibolu lilongo kuti Chiuta ngwazeru, ndi murunji kweniso kuti watitiyanja ukongwa. Buku lenili lilongo so kuti Yehova wakhumba kuti timuziŵi ndipuso wakhumba kuti tije mabwezi ngaki.
18. Kumbi tingalongo wuli kuti tiwonga kuti Yehova wakutipaska “mphasu . . yamampha,” Bayibolu?
18 Tingaluwanga cha kuti Bayibolu ndi “mphasu . . . yamampha” yakutuliya kwaku Chiuta. (Yako. 1:17) Mwaviyo, tiyeni tilutirizgi kuwonga mphasu yeniyi. Tingachita venivi asani tiŵerenga kweniso kulunguruka mazu ngaki ngakupaturika. Asani tichita viyo, tingasimikiza kuti Mlembi mura wa Bayibolu watumbikengi phamphu lidu kweniso kuti ‘timuziŵengi Chiuta.’—Nthanthi 2:5.
SUMU 98 Malemba Ngakulembeka Mwakulongozgeka ndi Chiuta
a Bayibolu lititiwovya kuti tijengi pa ubwezi wakukho ndi Yehova. Kumbi tingasambiranji mubuku lakupaturika lenili vakukwaskana ndi zeru zaku Chiuta, urunji waki kweniso chanju chaki? Vo tisambirengi mu nkhani iyi vitowovyengi kuti tiwongengi ukongwa Mazu ngaku Chiuta, Bayibolu kweniso kuti tiliwonengi kuti ndi mphasu yakutuliya kwa Awusefwi akuchanya.