NKHANI YAKUSAMBIRA YA NAMBALA 35
SUMU 121 Titenere Kujiko
Vo Tingachita Kuti Tilimbani ndi Makhumbiru Ngaheni
“Lekani kuzomereza kuti ubudi ulutirizgi kuchita ufumu pa maliŵavu nginu ngo ngangafwa kuti muvwiyengi makhumbiru nga maliŵavu nginu.”—ARO. 6:12.
FUNDU YIKULU
Nkhani iyi yitiwovyengi kuti (1) tileki kuwere vuli kweniso (2) tileki kuthera asani takumana ndi mayeseru.
1. Kumbi tosi tilimbana ndi vinthu wuli?
KUMBI nyengu yinyaki mukulimbanapu ndi mtima wakukhumba kuchita chinthu cho Yehova watinkha? Asani ndi viyo, mungaŵanaŵananga cha kuti mungukumana ndi mayeseru ngakulu ukongwa kuluska ngo weyosi wakumana nangu. Bayibolu likamba kuti: “Palivi mayeseru ngo ngakuwiyani ngakuluska ngo ngawiya ŵanthu wosi.” (1 Akori. 10:13)a Venivi ving’anamuwa kuti mayeseru ngengosi ngo mungakumana nangu, anyinu nawu akumana nangu. Mwaviyo, mwe mwija cha kweniso Yehova wakuwovyeningi kuti muleki kuthera.
2. Kumbi Akhristu anyaki kweniso ŵanthu wo asambira Bayibolu alimbana ndi mayeseru wuli? (Wonaniso vithuzi.)
2 Bayibolu likamba so kuti: “Munthu weyosi wateseka asani wakopeka ndipuso wanyengeka ndi khumbiru la mweneku.” (Yako. 1:14) Venivi ving’anamuwa kuti mayeseru ngo munthu munyaki wangakumana nangu ngangapambanaku ndi ngo munyaki wangakumana nangu. Mwakuyeruzgiyapu, Akhristu anyaki ayeseka kuti achiti ureŵi. Anyaki aja ndi khumbiru lakuti agonanengi anthulumi pamwenga anthukazi ŵijaŵija. Ndipu anyaki wo kali awoneriyanga vinthu vakusikuwa aja ndi mtima wakuti ayambi so kuwonere vinthu venivi. Penipo anyaki wo akuleka kugwiriskiya ntchitu munkhwala wakutimbanyiza wongu pamwenga kumwa ukongwa moŵa, nawu so ayeseka kuti ayambi so kuchita venivi. Yanga ndi nganyaki mwa mayeseru ngo Akhristu anyaki kweniso ŵanthu wo asambira Bayibolu alimbana nangu. Mwakuti nyengu zinyaki, nasi tituvwa nge mo wakutumika Paulo wanguvwiya. Iyu wangulemba kuti: “Asani ndikhumba kuchita chinthu chamampha, chiheni chija mwaku ini.”—Aro. 7:21.
Tingakumana ndi mayeseru pa nyengu yeyosi kweniso kwekosi (Wonani ndimi 2)d
3. Kumbi munthu wangayamba kuŵanaŵananji asani walimbana ndi makhumbiru ngaheni kwa nyengu yitali?
3 Asani mwalimbana ndi makhumbiru ngaheni kwa nyengu yitali, mungayamba kuŵanaŵana kuti mungafiska cha kulimbana nangu. Ndipu nyengu zinyaki mungayamba kuŵanaŵana kuti Yehova wangakuyanjani so cha. Kweni uwu mbuneneska cha. Kuti muziŵi chifukwa cho tikambiya viyo, nkhani iyi yimukengi mafumbu ngaŵi yanga: (1) Kumbi ndiyani yo wakhumba kuti muŵanaŵanengi kuti Yehova wangakuyanjani cha kweniso mwe akutondeka mwakuti mungafiska cha kulimbana ndi makhumbiru ngaheni? (2) Kumbi mungachita wuli kuti mumalani ndi makhumbiru ngaheni?
KUMBI “MUHENI YO” WAKHUMBA KUTI TIJIWONENGI WULI?
4. (a) Ntchifukwa wuli Satana wakhumba kuti tijiwonengi kuti tingafiska cha kulimbana ndi mayeseru? (b) Ntchifukwa wuli tisimikiza kuti tingafiska kulimbana ndi makhumbiru ngaheni?
4 Satana wakhumba kuti tigomezgengi kuti tingafiska cha kulimbana ndi mayeseru. Yesu wayiziŵanga umampha fundu yeniyi ndichu chifukwa chaki wangukambiya akusambira ŵaki kuti apempherengi kuti: “Mungatitoliyanga ku mayeseru cha, kweni titaskeni ku muheni yo.” (Mate. 6:13) Satana wangukamba kuti ateŵeti aku Yehova angalutirizga cha kuteŵete Yehova mwakugomezgeka asani akumana ndi mayeseru. (Yobu 2:4, 5) Ntchifukwa wuli Satana waŵanaŵana viyo? Chifukwa chakuti iyu ndiyu wenga wakwamba kunyengeka ndi makhumbiru ngaki ndipu wangutondeka kulutirizga kuja wakugomezgeka kwaku Yehova. Mwaviyo, waŵanaŵana kuti nasi te nge iyu ndipu tingamujowo Yehova asani takumana ndi mayeseru. Mwakuti Satana wawonanga so kuti Mwana wakufikapu waku Chiuta nayu wangathera asani wakumana ndi mayeseru! (Mate. 4:8, 9) Kweni aŵanaŵaniyani fundu iyi: Kumbi mbuneneska nadi kuti tingafiska cha kuja akugomezgeka asani tilimbana ndi makhumbiru ngaheni? Awa! Nasi tikoliyana ndi vo wakutumika Paulo wangukamba. Iyu wanguti: “Mu vinthu vosi ndija ndi nthazi kuporote mwaku yo watindipaska nthazi.”—Afi. 4:13.
5. Kumbi tiziŵa wuli kuti Yehova wakayika cha kuti tingafiska kulimbana ndi makhumbiru ngaheni?
5 Mwakupambana ndi Satana, Yehova wakayika cha kuti tingafiska kulimbana ndi makhumbiru ngaheni. Kumbi tiziŵa wuli venivi? Tiziŵa venivi chifukwa Yehova wakukambiya limu kuti pa chisuzgu chikulu, mzinda ukulu wa ŵanthu akugomezgeka wazamupona. Tiziŵa kuti Yehova wangapusika cha. Mwaviyo venivi ving’anamuwa kuti ŵanthu anandi ukongwa azamusere mucharu chifya ŵe ndi mijalidu yakutowa chifukwa azamukuŵa kuti “achapa mikhanju yawu ndi kuyitowesa kuŵa yituŵa mundopa za Mwanawambereri.” (Chivu. 7:9, 13, 14) Yapa viwoneke limu kuti Yehova watitiwona kuti tingafiska kulimbana ndi makhumbiru ngaheni.
6-7. Ntchifukwa wuli Satana wakhumba kuti tijiwonengi kuti tingafiska cha kulimbana ndi mayeseru?
6 Satana wakhumba kuti tigomezgengi kuti tingafiska cha kulimbana ndi makhumbiru ngaheni kweniso kuti Yehova wangatiyanja cha. Ntchifukwa wuli Satana wakhumba kuti tiŵanaŵanengi viyo? Ntchifukwa chakuti iyu ndiyu wangayanjika so cha ndi Yehova mwakuti wazamulondiyaku cha umoyu wamuyaya. (Gene. 3:15; Chivu. 20:10) Mwaviyo, Satana watitichitiya sanji chifukwa chakuti isi tilindizga kuzilonde umoyu wamuyaya wo iyu wakuwutaya. Ndichu chifukwa chaki watitichitiska kuti tiŵanaŵanengi kuti te nge iyu kweniso kuti tilivi chilindizga. Kweni ndimu viliri cha. Bayibolu likamba kuti Yehova “wakhumba cha kuti weyosi wanangiki, kweni wakhumba kuti weyosi walapi.” (2 Petu. 3:9) Venivi vititisimikizgiya kuti Yehova wakhumba kutiwovya kuti tizisaniyi umoyu wamuyaya.
7 Mwaviyo, asani tayamba kuŵanaŵana kuti tingafiska cha kulimbana ndi makhumbiru ngaheni kweniso kuti Yehova wangatiyanja cha, ndikuti tayamba kuŵanaŵana nge mo Satana wakhumbiya. Kukumbuka fundu yeniyi kungatiwovya kuti tijiwonengi kuti tingafiska kulimbana ndi Satana.—1 Petu. 5:8, 9.
MO UBUDI WO TIKUHARA UKWASKIYA MO TIŴANAŴANIYA
8. Kumbi mazu ngakuti ubudi ngang’anamuwanji? (Salimo 51:5) (Wonaniso “Vo Mazu Nganyaki Ngang’anamuwa.”)
8 Kupatuwaku Satana, pe so chinthu chinyaki cho chititichitiska kuti tijiwonengi kuti tingafiska cha kulimbana ndi makhumbiru ngaheni kweniso kuti Yehova wangatiyanja cha. Chinthu chaki mbubudi wo tikuhara kwa apapi ŵidu akwamba.b—Yobu 14:4; ŵerengani Salimo 51:5.
9-10. (a) Kumbi Adamu ndi Heva angukwaskika wuli ŵati achita ubudi? (Wonaniso chithuzi.) (b) Kumbi ubudi wo tikuhara utitichitiska kuti tijivwengi wuli?
9 Aŵanaŵaniya mo Adamu ndi Heva anguvwiya ŵati abuda. Ŵati amubudiya Yehova, yiwu angubisama kweniso angujisone vimani kuti abisi liŵavu lawu. Pa nkhani yeniyi buku la Insight, likamba kuti: “Yapa ubudi unguŵachitiska kuti ajimbengi mulandu, afipengi mtima, ajivwengi kuti mbambula kuvikilirika kweniso achitengi soni.” Adamu ndi Heva angutaya mwaŵi wakuja pa ubwezi ndi Yehova. Kutuwa pa nyengu iyi, chifukwa chakuti ŵenga akubuda palivi cho atingi achitengi kuti aleki kujimba mulandu, kufipa mtima, kujivwa kuti mbambula kuvikilirika kweniso kuchita soni.
10 Kweni isi te nge Adamu ndi Heva cha. Ve viyo chifukwa chakuti sembi yaku Yesu yitititowesa ku maubudi ngidu kweniso yititiwovya kuti tije ndi njuŵi yamampha. Kweni sembi iyi yitimukwaska cha Adamu ndipuso muwolu waki Heva. (1 Akori. 6:11) Chinanga kuti veviyo, isi tikuharaku mbwenu ubudi wawu kweniso kuleka kufikapu. Ndichu chifukwa chaki nasi titijimba mulandu, tifipa mtima, titijivwa kuti te ambula kuvikilirika kweniso tichita soni. Bayibolu likamba kuti ubudi ulutirizga kulamuliya ŵanthu. Ndipu ulutirizga kulamuliya chinanga ‘mbanthu wo akuchita ubudi nge wo Adamu wakuchita cha.’ (Aro. 5:14) Chinanga kuti tikuhara ubudi, kweni tikhumbika cha kujiwona kuti tingafiska cha kulimbana ndi makhumbiru ngaheni kweniso kuti Yehova wangatiyanja cha. Kumbi tingachita wuli kuti tileki kuja ndi maŵanaŵanu ngenanga?
Ubudi unguchitiska Adamu ndi Heva kuti ajimbengi mulandu, afipengi mtima, ajivwengi kuti mbambula kuvikilirika kweniso kuti achitengi soni (Wonani ndimi 9)
11. Kumbi tikhumbika kuchitanji asani tayamba kuŵanaŵana kuti tingafiska cha kulimbana ndi makhumbiru ngaheni, nanga ntchifukwa wuli? (Aroma 6:12)
11 Chifukwa chakuti te ambula kufikapu, nyengu zinyaki tingaŵanaŵana kuti tingafiska cha kulimbana ndi makhumbiru ngaheni. Yapa vija nge kuti ubudi wo tikuhara utitikambiya kuti tingafiska cha kumalana ndi makhumbiru ngaheni. Kweni tikhumbika cha kuwuvwiya. Chifukwa wuli? Chifukwa Bayibolu lititikambiya kuti tikhumbika cha kuzomereza “kuti ubudi ulutirizgi kuchita ufumu” paku isi. (Ŵerengani Aroma 6:12.) Venivi ving’anamuwa kuti tingasankha kuti tileki kuchita vinthu viheni. (Aga. 5:16) Yehova wakayika cha kuti tingafiska kulimbana ndi mayeseru ndichu chifukwa chaki watitikambiya kuti tilimbanengi nangu. (Doto. 30:11-14; Aro. 6:6; 1 Ate. 4:3) Ivi vilongore limu kuti te ndi nthazi ndipu tingafiska kulimbana ndi makhumbiru ngaheni.
12. Kumbi tikhumbika kuchitanji asani ubudi wo tikuhara utitichitiska kuŵanaŵana kuti Yehova wangatiyanja cha, nanga ntchifukwa wuli?
12 Mwakuyanana ŵaka, ubudi wo tikuhara ungatichitiska kuti tiyambi kuŵanaŵana kuti Yehova wangatiyanja cha chifukwa chakuti nyengu zinyaki tiŵanaŵana vinthu viheni. Kweni tingawuvwiyanga cha. Chifukwa wuli? Chifukwa chakuti Bayibolu likamba kuti Yehova wavwisa kuti te ambula kufikapu. (Salimo 103:13, 14) Iyu “waziŵa vosi,” kusazgapu so fundu yakuti ubudi wo tikuhara ndiwu uchitiska kuti tiŵanaŵanengi vinthu viheni. (1 Yoha. 3:19, 20) Mwaviyo, asani titesesa kulimbana ndi makhumbiru ngaheni ndipu titingachita cha, Yehova wangatiyanja. Ntchifukwa wuli tisimikiza venivi?
13-14. Kumbi Yehova wangaleka kutiyanja chifukwa chakuti tija ndi makhumbiru ngaheni? Konkhoskani.
13 Bayibolu lilongo kuti pe mphambanu yikulu ukongwa pakati pa kuchita chinthu chiheni ndi kuja ndi khumbiru liheni. Liŵavu lidu tingalikaniza cha kuja ndi khumbiru liheni kweni tingalikaniza kuchita vinthu viheni. Mwakuyeruzgiyapu, ŵanthu anyaki a mumpingu wa ku Korinto ŵechendaje Akhristu agonananga anthulumi pamwenga anthukazi ŵijaŵija. Paulo wangulemba kuti: “Mwanyaki aku yimwi mwenga aviyo.” Kumbi venivi ving’anamuwa kuti anguleke limu kuja ndi khumbiru liheni lenili? Tikayika, chifukwa kanandi vituŵa vakusuzga kuleke limu kuja ndi khumbiru la vinthu nge venivi. Kweni Akhristu wo ajikonga ndipu akhwechanga kuchita jalidu liheni, Yehova waŵayanjanga. Mwakuti waŵawonanga kuti ‘mbakutowa.’ (1 Akori. 6:9-11) Ndimu so wangachitiya ndi yimwi.
14 Kwali mulimbana ndi makhumbiru ngaheni nga mtundu wuli, mungafiska kulimbana nangu. Chinanga ngangaleka kumaliya limu, kweni mungafiska kujiko ndi kukana kuchita ‘vo liŵavu linu likhumba kweniso vo maŵanaŵanu nginu ngakhumba.’ (Aefe. 2:3) Sonu kumbi ndi vinthu wuli vo vingakuwovyani kuti mufiski kulimbana ndi makhumbiru ngaheni?
VO MUNGACHITA KUTI MUMALANI NDI MAKHUMBIRU NGAHENI
15. Kuti tifiski kulimbana ndi makhumbiru ngaheni, ntchifukwa wuli tikhumbika kuzomereza suzgu lo tenalu?
15 Kuti mufiski kulimbana ndi makhumbiru ngaheni, mukhumbika kuzomereza suzgu lo mwenalu. Mungajipusikanga cha ndi “maŵanaŵanu ngaboza.” (Yako. 1:22) Mungajibakiyanga cha mwakukamba kuti, ‘Anyaki atumwa ukongwa moŵa kuluska mo ini ndimwiya.’ Kweniso mungambanga mulandu anyinu cha kuti ndiwu achitiska, mwakukamba kuti, ‘Ndatingi ndiwoneriyengi cha vinthu vakusikuwa muwolu wangu wakaŵengi kuti watindiyanja.’ Kuchita venivi kungakuchitiskani kuti mutheri asani muyeseka. Mwaviyo, mungajiŵikiyanga kuvuli cha asani mwachita chinthu chiheni. Muzomerezengi suzgu lo mwenalu.—Aga. 6:7.
16. Kumbi mungachita wuli kuti musimikizi mtima kuchita cho ntchakwenere?
16 Kusazgiyaku pa kuzomereza suzgu lo mwenalu, mukhumbika so kusimikiza mtima kuti muleki kuthera asani muyeseka. (1 Akori. 9:26, 27; 1 Ate. 4:4; 1 Petu. 1:15, 16) Muŵanaŵaniyengi nyengu kweniso vo vitikuchitiskani kuti muyeseki. Vingachitika kuti pe nyengu yinyaki pa zuŵa pamwenga chinthu chinyaki cho chichitiska kuti muyeseki ukongwa. Mwakuyeruzgiyapu, kumbi muyeseka ukongwa asani mwavuka pamwenga asani kwafipa? Munozgekiyengi limu kweniso muyeseriyengi vo mungachita asani mungakumana ndi mayeseru. Mwechendakumani ndi mayeseru, ndiyu nyengu yamampha ukongwa yo munganozgeke.—Nthanthi 22:3.
17. Kumbi tisambiranji kwaku Yosefi? (Genezesi 39:7-9) (Wonaniso vithuzi.)
17 Ŵanaŵaniyani vo Yosefi wanguchita pa nyengu yo muwolu waku Potifara wamuchichizganga kuti wagonani nayu. Iyu wangukana nyengu yeniyo ndi yeniyo. (Ŵerengani Genezesi 39:7-9.) Kumbi tisambiranji penapa? Yosefi wanguziŵiya limu vo watenere kuchita wechendakumani ndi mayeseru. Mwakuyanana ŵaka, namwi mukhumbika kuziŵiya limu vo mungachita mwechendakumani ndi mayeseru. Venivi vikuwovyeningi kuti asani mwazikumana ndi mayeseru muzileki kusuzgika kuchita vo mukusankha kali.
Mukanengi mayeseru nyengu yeniyo ndi yeniyo nge mo Yosefi wanguchitiya! (Wonani ndimi 17)
“LUTIRIZGANI KUJIYESA”
18. Kumbi ndi vinthu wuli vo mungachita kuti mulimbani ndi makhumbiru ngaheni? (2 Akorinto 13:5)
18 Kuti mufiski kulimbana ndi makhumbiru ngaheni, mukhumbika ‘kulutirizga kujiyesa.’ (Ŵerengani 2 Akorinto 13:5.) Kaŵikaŵi mufufuzengi mo muŵanaŵaniya kweniso mo muchitiya vinthu ndipu musinthengi asani mphakwenere kuchita viyo. Mwakuyeruzgiyapu, asani nyengu yinyaki mungufiska kukana mayeseru, mujifumbengi kuti: ‘Kumbi panguto nyengu yitali wuli kuti ndikani mayeseru ngo?’ Asani muwona kuti mungusweriyapu, mungajimbanga mulandu cha. Mumalu mwaki, ŵanaŵaniyani vo mungachita kuti ulendu unyaki muzikani nyengu yeniyo ndi yeniyo. Jifumbeni kuti: ‘Asani ndayamba kuŵanaŵaniya vinthu viheni, kumbi ndileka nyengu yeniyo ndi yeniyo? Kumbi vinthu vo ndiwonere, kuŵerenga kweniso kuvwisiya vitindichitiska kuti ndisuzgikengi kukana mayeseru? Kumbi ndilereska kumphepeti mwaliŵiliŵi asani ndawona vithuzi vambula kwenere? Kumbi ndivwisa chifukwa cho kugwiriskiya ntchitu fundu zaku Yehova nkhwakovya nyengu zosi chinanga kuti ndingakhumbika kuja ndi jalidu lakujiko?’—Salimo 101:3.
19. Kumbi kusankha mwambula kwenere pa nkhani zimanazimana kungachitiska wuli kuti kuŵi kwakusuzga kulimbana ndi makhumbiru ngaheni?
19 Pa nyengu yo mutijifufuza, mutenere cha kupereka vifukwa vakujigowoke pa vinthu vo munangisa. Bayibolu likamba kuti: “Mtima ngwakunyenga ukongwa kuluska chinthu chechosi ndipuso ngwakofya.” (Yere. 17:9) Yesu nayu wangukamba kuti mumtima ndimu mutuwa “maŵanaŵanu ngaheni.” (Mate. 15:19) Mwakuyeruzgiyapu, munthu yo kali wawoneriyanga vinthu vakusikuwa kweni wakuleka, asani pajumpha nyengu wangayamba kuŵanaŵana kuti “palivi suzgu” kuwona vithuzi vo vingachitiska kuti munthu wayambi kuŵanaŵaniya vakugonana chifukwa vithuzi vo vilongo ŵanthu avwala. Pamwenga wangakamba kuti, ‘Palivi suzgu kuŵanaŵaniya vinthu viheni, chikulu ndileka kuvichita.’ Asani munthu waŵanaŵana viyo ndikuti mtima waki wakunyenga ‘unozgeke kuti wakachiti makhumbiru nga liŵavu.’ (Aro. 13:14) Kumbi mungachita wuli kuti muleki kuchita venivi? Muphweriyengi kweniso mungasankhanga vinthu mwambula kwenere cha pa nkhani zimanazimana vo vingachitiska kuti musankhi mwambula kwenere pa nkhani zikuluzikulu ndipu pakumaliya paki mungachita ubudi.c Mukanengi “maŵanaŵanu ngaheni” ngo ngangachitiska kuti muperekengi vifukwa vakujibakiya pa vinthu viheni vo mwachita.
20. Kumbi tilindizganji munthazi, nanga ndiyani yo wangatiwovya pakulimbana ndi makhumbiru ngaheni pasonu panu?
20 Munkhani iyi, tawona kuti Yehova watitipaska nthazi kuti tikanengi mayeseru. Tiwonga lisungu laki chifukwa chakuti te ndi mwaŵi wakuzija ndi umoyu wamuyaya mucharu chifya. Vazamuja vakukondwesa ukongwa kuteŵete Yehova te ndi maŵanaŵanu ngamampha kweniso kwambula makhumbiru ngaheni. Pasonu panu, tisimikiza kuti tingafiska kumalana ndi makhumbiru ngaheni kweniso Yehova walekengepu cha kutiyanja. Iyu watiwovyengi pa nkhondu yakulimbana ndi makhumbiru ngaheni!
SUMU 122 Jani Akukho, Ambula Kunderezeka!
a Mu Bayibolu la Mazu Ghaku Chiuta lemba ili akulifwatuliya kuti: “Kakuziyanipu cha kesedu kakupambana ndiko kaziya pa munthu weyosi.”
b VO MAZU NGANYAKI NGANG’ANAMUWA: Mu Bayibolu mazu ngakuti “ubudi” kanandi ngang’anamuwa kuchita mijalidu yiheni nge kuba, chigololu pamwenga kubaya munthu. (Eki. 20:13-15; 1 Akori. 6:18) Kweni mu mavesi nganyaki, mazu ngakuti “ubudi” ngang’anamuwa kuleka kufikapu ko tichita kuwa naku chinanga kuti palivi ubudi wo tachita.
c Wonani kuti wachinyamata yo wakambika pa Nthanthi 7:7-23 wangusankha mwambula kwenere pa nkhani zimanazimana vo vingumuchitiska kuti wachiti ureŵi.
d VITHUZI: Kumazge: Mubali wachinyamata we muresitiranti ndipu wawona anyamata ŵaŵi wo achita vinthu vo vilongo kuti we pachibwezi. Kumaryi: Mzichi wawona ŵanthu ŵaŵi akweŵa foja.