NKHANI YAKUSAMBIRA YA NAMBALA 40
SUMU 111 Pe Vinthu Vinandi vo Vichitisa Kuti Tikondwengi
Yehova Ndiyu ‘Likondwa Lidu Likulu’
“ Ndizengi . . . kwaku Chiuta yo ndi likondwa langu likulu.”—SALIMO 43:4.
FUNDU YIKULU
Tikambiskanengi vinthu vo vichitiska kuti tilekengi kukondwa kweniso vo tingachita kuti tiyambi so kukondwa.
1-2. (a) Kumbi ŵanthu anandi akondwa mazuŵa nganu? (b) Kumbi tikambiskanengenji munkhani iyi?
ŴANTHU anandi mazuŵa nganu achita vinthu vakupambanapambana kuti akondwengi. Chinanga kuti ve viyo, yiwu akondwa cha. Ŵanthu anandi aguŵa kweniso awona kuti vinthu vingasintha cha pa umoyu wawu. Ndipu nyengu zinyaki, ateŵeti aku Yehova anyaki nawu atuvwa viyo. Chifukwa chakuti tija “mu mazuŵa ngakumaliya,” tiziŵa kuti tikumanengi ndi vinthu vakusuzga pa umoyu.—2 Timo. 3:1.
2 Munkhani iyi tikambiskanengi vinthu vo vingatichitiska kuti tilekengi kukondwa. Tiwonengi so vo tingachita kuti tiyambi so kukondwa. Kweni chakwamba tiyeni tiziŵi kuti likondwa chayilu lituliya pani.
KUMBI LIKONDWA CHAYILU LITULIYA PANI?
3. Kumbi chilengedu chititisambizanji vakukwaskana ndi Yehova? (Wonaniso vithuzi.)
3 Yehova wakondwa nyengu zosi. Ndipu wakhumba kuti nasi tikondwengi. Ndichu chifukwa chaki wakulenga vinthu vinandi vo vititikondwesa. Mwakuyeruzgiyapu, tikondwa asani tiwona charu chakutowa, mitundu yakupambanapambana, nyama zichiseŵe kweniso tikondwa kurya chakurya chakunowa chakupambanapambana. Kukamba uneneska, Chiuta watitiyanja ukongwa ndipu wakhumba kuti tikondwengi ndi umoyu!
Baby elephant: Image © Romi Gamit/Shutterstock; penguin chicks: Vladimir Seliverstov/500px via Getty Images; baby goats: Rita Kochmarjova/stock.adobe.com; two dolphins: georgeclerk/E+ via Getty Images
Asani tiwona vinyama vichiseŵe, tikumbuka kuti Yehova ndi Chiuta walikondwa (Wonani ndimi 3)
4. (a) Kumbi Yehova wafiska wuli kulutirizga kukondwa chinanga kuti wawona masuzgu nganandi pacharu? (b) Kumbi Yehova watitiwovya wuli? (Salimo 16:11)
4 Yehova yo ndi “Chiuta walikondwa,” wawona masuzgu ngo ngachitika pacharu. (1 Timo. 1:11) Kweni iyu wazomereza cha kuti masuzgu ngenanga ngamutondekesengi kukondwa. Ve viyo chifukwa iyu waziŵa kuti masuzgu yanga nga kanyengu kamanavi ndipu wakuŵika nyengu yo ngazamumaliya. Mwaviyo, iyu wakunthiyapu mwakuzikira mpaka pa nyengu yo wazamutuzgiyapu limu masuzgu ngosi. Kweni pasonu panu, Yehova wavwisa masuzgu ngo tikumana nangu ndipu ngwakunozgeka kutiwovya. Kumbi watitiwovya wuli? Chinthu chimoza cho wachita, ntchakuti watitipaska mphasu ya likondwa. (Ŵerengani Salimo 16:11.) Tiyeni tiwoni mo wangupaskiya Mwana waki Yesu mphasu yeniyi.
5-6. Ntchifukwa wuli Yesu wakondwa?
5 Yesu ndi munthu yo wakondwa ukongwa kuphara munthu weyosi yo Yehova wakulenga. Chifukwa wuli? Tiyeni tiwoni vifukwa viŵi. (1) “Iyu ntchikozgu chaku Chiuta wambula kuwoneka” ndipu wayezga mijalidu ya Awisi mwakufikapu pa chechosi cho wachita. (Ako. 1:15; 1 Timo. 6:15) (2) Yesu wanguja ndi Awisi kwa nyengu yitali ukongwa.
6 Chinyaki ntchakuti nyengu zosi Yesu wakondwa asani wachita vo Awisi amutuma kuti wachiti. (Nthanthi 8:30, 31; Yoha. 8:29) Chifukwa cha kugomezgeka kwaki, Yehova watimuyanja ukongwa kweniso wakondwa nayu.—Mate. 3:17.
7. Kumbi tingachita wuli kuti tisaniyi likondwa chayilu?
7 Nasi tingasaniya likondwa chayilu asani te pa ubwezi wakukho ndi Yehova yo ndi mweneku wa likondwa. Asani timaliya nyengu yidu yinandi pakusambira vakukwaskana ndi Yehova kweniso titesesa kumuyezga, vitiwovyengi kuti tikondwengi. Tingasaniya so likondwa asani tichita vo Chiuta wakhumba ndipuso asani tiziŵa kuti iyu wakondwa nasi.a (Salimo 33:12) Kweni kumbi tingachita wuli asani nyengu zinyaki tikondwa cha? Kumbi asani tileka kukondwa ving’anamuwa kuti Chiuta wakondwa nasi cha? Awa! Te ŵanthu ambula kufikapu ndipu nyengu zinyaki tituvwa urwirwi, tiguŵa kweniso tisuzgika maŵanaŵanu. Yehova wavwisa venivi. (Salimo 103:14) Sonu tiyeni tikambiskani vinthu vo vititichitiska kuti tilekengi kukondwa ndipuso vo tingachita kuti tiyambi so kukondwa.
MUNGAZOMEREZANGA CHINTHU CHECHOSI CHA KUTI CHIKULONDENI LIKONDWA
8. Kumbi ntchinthu wuli cho chichitika asani takumana ndi masuzgu?
8 Chinthu Chakwamba: Masuzgu ngo tikumana nangu pa umoyu. Kumbi mukumana ndi masuzgu chifukwa cha kutombozgeka, masoka nga chilengedu, ukavu, matenda pamwenga ukoti? Tingaleka kukondwa asani takumana ndi masuzgu, ukongwa asani palivi cho isi tingachitapu. Ndipu pa nkhani iyi, Bayibolu likamba mwakuvwika umampha kuti “kuŵaŵa kwa mtima kutekenyuwa” munthu. (Nthanthi 15:13) Mura munyaki zina laki Babis nayu wavwanga viyo. Pa vyaka vinayi pe, mku waki kweniso apapi ŵaki wosi ŵaŵi angutayika. Iyu wangukamba kuti: “Apapi ŵangu kweniso mku ŵeche ndi umoyu, nyengu zinyaki ndajimbanga mulandu ukongwa chifukwa ndachezanga nawu viŵi cha chifukwa chakutangwanika. Mwakuti ndawonanga kuti palivi yo wangandiwovya.” Kukamba uneneska, masuzgu ngo tikumana nangu pa umoyu ngangachitiska kuti tisuzgikengi maŵanaŵanu kweniso ngangatitamisa.
9. Kumbi ntchinthu wuli cho chingatiwovya kuti tiyambi so kukondwa? (Yeremiya 29:4-7, 10)
9 Ntchinthu wuli cho chingatiwovya kuti tiyambi so kukondwa? Tingayamba so kukondwa asani tizomereza mo vinthu viliri kweniso tiwonga. Charu ichi chikhumba kuti tiwonengi kuti tingakondwa pijapija asani tileka kukumana ndi suzgu lelosi pa umoyu. Kweni uwu mbuneneska cha. Mwakuyeruzgiyapu, Yehova wangukambiya Ayisirayeli wo ŵenga ku ukapolu ku Babiloni kuti azomerezi ŵaka mo vinthu ve nge pa umoyu wawu kuti sonu mbakapolu. Wanguŵakambiya so kuti achitengi vosi vo angafiska kuti akondwengi ndi umoyu kwenuku chinanga kuti akumananga ndi masuzgu. (Ŵerengani Yeremiya 29:4-7, 10.) Kumbi tisambiranjipu? Muyesesengi kuzomereza mo vinthu viliri pa umoyu winu kweniso muwongengi vinthu vamampha vo vitikuchitikiyani. Mukumbukengi kuti Yehova wakulekeningi mwija cha, iyu wakuwovyeningi. (Salimo 63:7; 146:5) Mwakuyeruzgiyapu, Effie wawonga mo Yehova wangumuwovye. Iyu wanguchita ngozi yikulu mwakuti sonu watenda so cha. Iyu wangukamba kuti: “Yehova, ŵanthu a mu banja langu kweniso abali ndi azichi mumpingu anguyesesa ukongwa kundiwovya. Mwaviyo ndawonanga kuti asani ndingaleka kukondwa, mbwenu ndilongongi kuti ndiwonga cha vo yiwu akundichitiya.”
10. Ntchifukwa wuli titenere kulutirizga kukondwa chinanga kuti tikumana ndi masuzgu?
10 Tingalutirizga mbwenu kukondwa chinanga kuti isi pamwenga ŵanthu a mubanja lidu akumana ndi masuzgu.b (Salimo 126:5) Chifukwa wuli? Chifukwa likondwa lidu lithemba pa mo vinthu viliri pa umoyu widu cha. Mpayiniya munyaki zina laki Maria wangukamba kuti: “Asani tikumana ndi masuzgu tilutirizga kukondwa chifukwa tikumbuka vo Yehova watilayizga. Chinanga kuti ve viyo, nyengu zinyaki tiliya mbwenu kweniso tilongo mo tivwiya mumtima. Kweni Awusefwi angatiwovya kuti tilutirizgi kukondwa kwali tikumana ndi masuzgu wuli.” Nyengu zosi tikumbukengi kuti, kwali tikumana ndi masuzgu wuli, masuzgu ngosi ngakanyengu kamanavi. Ndipu nge nge vidindu va maphazi mumchenga wa mumphepeti mwa nyanja. Pambula kuswera yapa masuzgu ngosi ngafufutikiyengi limu.
11. Kumbi chakuwoniyapu chaku Paulo chitikuchiskani wuli?
11 Nyengu zinyaki asani takumana ndi masuzgu tingayamba kuŵanaŵana kuti Yehova wakuleka kutiyanja. Asani tayamba kuŵanaŵana viyo, titenere kukumbuka kuti penga so ateŵeti anyaki akugomezgeka aku Yehova wo angukumanapu ndi masuzgu ngakulu. Tiyeni tikambiskani vo vinguchitikiya wakutumika Paulo. Iyu wangusankhika ndi Yesu kuti wakapharazgi uthenga wamampha ku “ŵanthu amitundu yinyaki, ku mafumu ndipuso kwa Ayisirayeli.” (Machi. 9:15) Uwu wenga mwaŵi wapade ukongwa! Kweni Paulo wakumananga so ndi masuzgu. (2 Akori. 11:23-27) Kumbi venivi ving’anamuwa kuti Yehova wanguleka kumuyanja? Awa! Mumalu mwaki iyu wangufiska kukunthiyapu chifukwa chakuti Yehova wamutumbikanga. (Aro. 5:3-5) Sonu ŵanaŵaniyani mo vinthu viliri pa umoyu winu. Namwi mufiska kukunthiyapu mwakugomezgeka chinanga kuti mukumana ndi masuzgu ngakupambanapambana. Mwaviyo, mungakayikiyanga cha kuti Yehova watikuyanjani.
12. Kumbi ntchinthu wuli cho chingachitika asani vo takhazanga vileka kufiskika?
12 Chinthu Chachiŵi: Asani vo takhazanga vileka kufiskika. (Nthanthi 13:12) Titanja Yehova kweniso titimuwonga chifukwa cha vinthu vosi vo watitichitiya. Mwaviyo, tikhumbisiska kusazgiyaku vo tichita pakumuteŵete. Kweni tiguŵa asani vo takhumbanga kuchita pakumuteŵete vafiskika cha chifukwa cha mo vinthu viliri pa umoyu widu. (Nthanthi 17:22) Mpayiniya munyaki zina laki Holly wangukamba kuti: “Ndakhumbisiskanga kuchisere Sukulu ya Apharazgi a Ufumu, kuchiteŵete kucharu chinyaki pamwenga kugwiraku ntchitu yakuzenga ku Ramapo. Kweni vinthu vingusintha pa umoyu wangu ndipu ndatingi ndifiskengi cha vilatu venivi. Ndinguguŵa ukongwa. Vija vakuŵaŵa ukongwa asani pe vinthu vinyaki vo wamunthu ukhumbisiska kuchita, kweni mbwenu uwona kuti ungavifiska cha.” Ateŵeti anandi aku Yehova nawu atuvwa viyo.
13. Kumbi pe vinthu vinyaki nivi vo tingachita asani tingafiska cha kuchita vinandi pakuteŵete Yehova chifukwa cha mo vinthu viliri pa umoyu widu?
13 Ntchinthu wuli cho chingatiwovya kuti tiyambi so kukondwa? Tikumbukengi kuti Yehova watitipempha kuchita vinthu vakujumpha msinkhu widu cha. Kweniso chinyaki ntchakuti Yehova watitiwona kuti te akuzirwa kwaku iyu chifukwa cha unandi wa vo titimuchitiya cha. Iyu wakhumba kuti tichitengi vo tingafiska kweniso tijengi akugomezgeka kwaku iyu. (Mika 6:8; 1 Akori. 4:2) Yehova wawona mtima wa munthu mumalu mwa vinthu vo tifiska kuchita. Asani Yehova wakhaza kuti tichitengi vo tingafiska pe, kumbi isi titenere kujiŵikiya vilatu vakujumpha msinkhu widu?c Awa! Mwaviyo, asani mungafiska cha kuchita vinandi pakuteŵete Yehova chifukwa cha mo vinthu viliri pa umoyu winu, muyesesengi kuŵanaŵaniya vo mungafiska kuchita. Mwakuyeruzgiyapu, mungasambiza achinyamata kuti afiski kuchita vinandi pamwenga mungachiska akukota. Mungachiska so Mkhristu munyinu kuziya pa foni, kumulembe meseji pamwenga kuluta kunyumba kwaki kuchimuwona. Yehova wakuwovyeningi kuti mukondwengi asani muyesesa kuchita vo mungafiska. Kweniso mukumbukengi kuti pambula kuswera yapa mucharu chifya, tazamuja ndi mwaŵi wakuteŵete Yehova kwamuyaya kweniso munthowa zakupambanapambana. Holly yo tamuzumbuwapu kali wangukambaso kuti: “Asani ndaja, nditijikumbusa kuti, ‘Kunthazi ndazamuja kwamuyaya mucharu chifya.’ Pa nyengu yeniyo, Yehova wazakundiwovya kufiska vosi vo ndikhumba kumuchitiya.”
14. Kumbi ntchinthu wuli so chinyaki cho chingatichitiska kuti tilekengi kukondwa?
14 Chinthu Chachitatu: Kuthemba ukongwa ndalama kweniso vinthu vinyaki kuti tikondwengi. Pa intaneti ŵanthu achiska anyawu kuti ajengi ndi maŵanaŵanu ngakuti munthu wangaja ndi likondwa chayilu asani waja ndi vinthu vamampha nyengu zosi. Tingayamba kuja ndi mtima wakwanja ukongwa masaza, vakugulagula kweniso kujaliya ŵaka kuwona malu ngakupambanapambana. Kuchita vinthu venivi nkhuheni cha. Tikamba viyo chifukwa chakuti Yehova wakutilenga munthowa yakuti tikondwengi ndi vinthu vakutowa. Kweni ŵanthu anandi akusaniya kuti vinthu vo aŵanaŵananga kuti vingaŵapaska likondwa, vinguŵaguŵisa ŵaka. Mpayiniya munyaki zina laki Eva wangukamba kuti: “Asani wamunthu ujaliya ŵaka kukhumba kujikondwesa, ukhorwa cha ndi vinthu vo wenavu.” Kuja ndi mtima wakujikondwesa kungachitiska ŵaka kuti tiguŵi ukongwa ndipu tikondwa cha.
15. Kumbi tisambiranji kwa Fumu Solomoni?
15 Tingasambira vinandi kwa Fumu Solomoni pa nkhani ya vo vichitika asani munthu watanja kujikondwesa. Solomoni wanguyesa kuchita vinthu vakupambanapambana kuti wawoni asani wasaniyengi likondwa chayilu. Mwakuyeruzgiyapu, waryanga vakurya vamampha vakupambanapambana, kuvwisiya sumu zakukondwesa kweniso wangugula vinthu vakudula vo vengaku munyengu yaki. Kweni vinthu vosi venivi vingumuwovyapu cha kuti wakondwengi. Iyu wangukamba kuti: “Jisu likhorwa cha ndi kuwona; ndipu gutu lizaza cha ndi kuvwa.” (Waku. 1:8; 2:1-11) Ŵanthu anyaki aŵanaŵana kuti asani ŵe ndi ndalama kweniso achita vo akhumba angasaniya likondwa chayilu. Kweni ili ndi boza. Vinthu venivi vingatipaska cha likondwa chayilu.
16. Kumbi kuja ndi mtima wakupaska kungatiwovya wuli kuti tiyambi so kukondwa? (Wonaniso vithuzi.)
16 Ntchinthu wuli cho chingatiwovya kuti tiyambi so kukondwa? Yesu wangukamba kuti: “Kupaska kuchitiska kuti munthu wakondwengi ukongwa kuluska kulonde.” (Machi. 20:35) Mura munyaki zina laki Alekos wangukamba kuti: “Nditesesa kuwovya ŵanthu anyaki chinanga mpha tinthu timanatimana. Asani nditiŵawovya, ndileka kuŵanaŵaniya ukongwa vo ini ndikhumba ndipu venivi vitindiwovya kuti ndikondwengi.” Kumbi ndi vinthu wuli vo yimwi mungachita kuti muwovyi ŵanthu anyaki? Asani mwawona kuti munthu munyaki wakumana ndi suzgu, muyesesengi kumuchiska. Chinanga kuti mungangamalisa cha masuzgu ngaki, kweni mungamuchiska asani mutimuvwisiya, mutimulongo lisungu ndipuso mutimukumbusa kuti wakambiyengi Yehova masuzgu ngo wakumana nangu. (Salimo 55:22; 68:19) Kweniso mumukumbusengi kuti Yehova wamujowo cha. (Salimo 37:28; Yesa. 59:1) Nyengu zinyaki mungamuchitiya kanthu kanyaki nge kumubikiya chakurya. Mungayenda nayu limoza mu uteŵeti vo vingamuwovya kuti wakondwengi. Zomerezani kuti Yehova wakugwiriskiyeni ntchitu pakuchiska ŵanthu anyaki. Asani titesesa kuwovya anyidu vitiwovyengi kuti tikondwengi!—Nthanthi 11:25.
Mumalu mwakuŵanaŵaniyanga ukongwa vo yimwi mukhumba, muŵanaŵaniyengi ukongwa vo anyinu akhumbikiya (Wonani ndimi 16)d
17. Kumbi titenere kuchitanji kuti tisaniyi likondwa chayilu? (Salimo 43:4)
17 Tingasaniya likondwa chayilu asani tilutirizga kuja pa ubwezi wakukho ndi Awusefwi akuchanya. Bayibolu lititisimikiziya kuti Yehova ndi ‘likondwa lidu likulu.’ (Ŵerengani Salimo 43:4.) Mwaviyo, kwali tikumana ndi masuzgu wuli pa umoyu widu, titenere cha kufipa mtima pamwenga kopa. Yehova yo ndi mubwezi widu wa pamtima, watiwovyengi kuti tilutirizgi kukondwa mpaka muyaya!—Salimo 144:15.
SUMU 155 Tikondwengi Mpaka Muyaya
a Wonani bokosi lakuti “Yehova Wakuwovyeningi Kuti Mukondwengi.”
b Mwakuyeruzgiyapu, wonani Lipoti Lanambala 5 la Wupu Wakulongozga la 2023 pa jw.org. Mulipoti lenili Dennis ndi Irina Christensen afumbika mafumbu.
c Kuti muziŵi vinandi, wonani nkhani yakuti “Musadzipanikize, Ndipo Mudzakhala Achimwemwe” mu Chigongwi cha Mlinda cha Chichewa cha July 15, 2008.
d CHITHUZI: Mzichi washopa vinthu vaki vinanandi kweni wakondwa cha. Kweni mzichi mwenuyu wakondwa ukongwa wati wamuguliya maluŵa mzichi wakukota yo wakhumbika kuchiskika.