Kulimbana pa Nkhani za Ndali ko Kufiska Uchimi wa mu Bayibolu

Ŵanthu anandi mazuŵa nganu agaŵikana pamwenga kupambana maŵanaŵanu pa nkhani za ndali. Anyaki akoliyana nangu cha marangu ngo ngakujalikiskika, ngeningo ngakwaska vo achita zuŵa lelosi ndipu asuskana nangu ukongwa. Mu boma namu, ŵanthu wo apanga marangu kweniso ŵaraŵara anyaki aboma kanandi akoliyana cha ndipu anyaki atondeka kuzomereza maŵanaŵanu nga anyawu. Kupambana maŵanaŵanu kwenuku kuchitiska kuti paŵengi masuzgu ngakulu pa nkhani za ndali, vo vichitiska kuti maboma ngalekengi kugwira ntchitu zawu mwakwenere.

Kuleka kukoliyana pa nkhani za ndali ko kuchitika mu ulamuliru wa United States ndi Britain (yo wadanika so kuti United Kingdom) nkhwapade ukongwa. Chifukwa wuli tikamba viyo? Chifukwa Bayibolu likukambiya limu kuti vyaru viŵi venivi vazamulimbana, ndipu pa nyengu yakulimbana kwenuku Ufumu wakuchanya wo Chiuta wakujalikiska wazamusintha vinthu pa charu chapasi.

Kulimbana pa nkhani za ndali “mu mazuŵa ngakumaliya”

Mu Bayibolu mwe uchimi unyaki wakukondwesa ukongwa wo ukulembeka mu buku la Daniyeli. Mu uchimi wenuwu, Chiuta wakuvumbuwa “vinthu vo vichitikengi mu mazuŵa ngakumaliya,” ngo vinthu vazamusintha ukongwa pa umoyu wa ŵanthu. Pa nyengu yo mazu yanga ngalembekiyanga ndipu mazuŵa ngo ngechendafiki.—Daniyeli 2:28.

Chiuta wanguvumbuwa uchimi wa mu Bayibolu wenuwu kuziya mu malotu ngo fumu ya ku Babiloni yingulota. Mu malotu ngenanga, fumu yinguwona chikozgu chikulu chakupangika ndi vinthu vachisulu vakupambanapambana. Pavuli paki mchimi Daniyeli wangukonkhoska kuti, kutuwa ku mutu mpaka kumalundi, chikozgu ichi chamiyanga maulamuliru nga nthazi ukongwa pacharu chosi ngo ngatingi ngaŵengepu ndi kumala.a Pakumaliya paki, chikozgu chenichi chinguphwanyikiya limu ndi mwa wo umiya Ufumu pamwenga kuti boma lo Chiuta wakujalikiska.—Daniyeli 2:36-45.

Mwakukoliyana ndi uchimi, Ufumu waku Chiuta wazamusere mumalu mwa maboma ngosi nga ŵanthu. Ufumu wenuwu ndiwu Yesu wangusambiza akusambira ŵaki kuti awupempheriyengi kuti uzi. Iyu wangukamba kuti: “Ufumu winu uzi.”—Mateyu 6:10.

Kweni kumbi ndi nampha mu uchimi wenuwu po Bayibolu lingukambiya limu kuti pazamuja kulimbana pa nkhani za ndali? Kumbukani kuti maphazi nga chikozgu chiya “ngenga ngachisulu chakusazgikana ndi dongu.” (Daniyeli 2:33) Kusazgikana kwenuku kwenga kwakupambana ukongwa ndi chigaŵa chinyaki chosi cha chikozgu cho chingupangika waka ndi chisulu pe. Venivi vilongo kuti pazamuja ulamuliru umoza wanthazi pacharu chosi wo wazamupambana ndi unyaki. Kumbi wazamupambana wuli? Uchimi waku Daniyeli ukonkhoska kupambana kwaki:

Nge mo uchimi uwu ungukambiya, ulamuliru wanthazi pacharu chosi wo uyeruzgikiya ndi maphazi nga chikozgu, wazamukumana ndi masuzgu pa nkhani za ndali. Ndipu ŵanthu azamuchita vinthu vo vazamuchitiska kuti ulamuliru wenuwu uŵevi ukongwa nthazi.

Uchimi waku Daniyeli ufiskika mazuŵa nganu

Maphazi nga chikozgu ngamiya ulamuliru wanthazi ukongwa pacharu chosi mazuŵa nganu wa United States ndi Britain. Kumbi vinthu vo vichitika mazuŵa nganu vilongo wuli kuti uchimi uwu ufiskika nadi?

Kuluwa cha kuti maphazi nga chikozgu ngenga “ngachisulu chakusazgikana ndi dongu,” ndipu kusazgikana kwenuku kuchitiska kuti maphazi ngaŵevi nthazi. (Daniyeli 2:42) Mazuŵa nganu, ulamuliru wa United States ndi Britain ulivi ukongwa nthazi chifukwa cha kugaŵikana kwa ŵanthu ŵawu. Mwakuyeruzgiyapu, muvyaru viŵi venivi ŵanthu alimbana ŵijaŵija. Kweniso achita viwoneseru vachiwawa pakukhumba kurwiya wanangwa wawu. Alongozgi wo asankhika nawu kanandi atondeka kukoliyana maŵanaŵanu ndi anyawu. Mwaviyo, chifukwa chakuti ŵanthu mu maboma ngosi ngenanga mbakugaŵikana vichitiska kuti kuŵi kwakusuzga kuti alongozgi a ufumu wenuwu afiski vo akhumba.

Tiyeni tiwoni vo vinthu vinyaki vo vikonkhoskeka mu uchimi waku Daniyeli ving’anamuwa kweniso mo vifiskikiya mazuŵa nganu:

Uchimi: “Ufumu wenuwu wazamugaŵikana, kweni wazamuja wakukho muvigaŵa vinyaki nge chisulu.”—Daniyeli 2:41.

Vo uchimi uwu ung’anamuwa: Chinanga kuti maboma ngosi ngaŵi, la United States ndi Britain ngakugaŵikana chifukwa cha ndali, kweni wosi ŵe ndi vidya vankhondu vanthazi ukongwa. Pa chifukwa chenichi yiwu angachita vinthu mwamazaza kweniso mwanthazi nge chisulu.

Kufiskika kwaki

Mu 2023, boma la United States ndi United Kingdom angugwiriskiya ntchitu ndalama zinandi kuti aje ndi vidya vankhondu vakofya ukongwa kujumpha vo vyaru 12 vikuluvikulu vingaja navu.—Stockholm International Peace Research Institute.

“Ubali wapakati pa United States ndi United Kingdom pa nkhani yakuvikiriya kweniso kumiya vyaru vawu . . . ngwanthazi ukongwa kuphara vyaru vinyaki vosi vo vingakoliyana. . . . Tigwiriya ntchitu limoza, tiŵiya limoza kweniso tirwiya limoza nkhondu.”—Strategic Command, U.K. Ministry of Defence, April 2024.

Uchimi: “Nge mo vikumbu va maphazi venge vachisulu chakusazgikana ndi dongu, vigaŵa vinyaki va ufumu wo vazamuja vanthazi kweni vinyaki vazamuja vambula nthazi.”—Daniyeli 2:42.

Vo uchimi uwu ung’anamuwa: Chinanga kuti ŵe ndi vidya vinandi vankhondu, ufumu wa United States ndi Britain angafiska cha kuchita chechosi cho akhumba chifukwa cha mo vinthu vitende mu maboma ngawu. Ndipu asani ŵanthu anandi atondeka kuzomereza fundu yinyaki, nyengu zinyaki maboma ngenanga ngatondeka kufiska vo akhumba kuchita.

Kufiskika kwaki

“Akaswiri anyaki pa nkhani za ndali akamba kuti kugaŵikana ko kulipu mu boma la America kuchitiska kuti ulamuliru wa United States utondekengi kuchita vo vingawovya charu chosi pa nkhani za malonda kweniso kuvikilirika.”—“The Wall Street Journal.”

“Pasonu panu, ku Britain kwe masuzgu nganandi ukongwa pa nkhani za ndali kuphara kuvuli kosi ndipu venivi vichitiska kuti andali atimbanyizgikengi. Ŵanthu wo agwira ntchitu mu boma nawu atondeka kugwira umampha ntchitu zawu.”—Institute for Government.

Uchimi: “Vigaŵa vinyaki va ufumu wo vazamusazgikana ndi ŵana a ŵanthu, kweni azamukoliyana cha.”—Daniyeli 2:43, mazu ngamumphata.

Vo uchimi uwu ung’anamuwa: Ŵanthu bweka angaŵa ndi dandawulu ku maboma ngawu, kweni ŵaraŵara aboma pamwenga ŵanthu anyaki angakondwa navu cha.

Kufiskika kwaki

“Mazuŵa nganu, ŵanthu anandi ku America awona kuti ndali zilivi phindu ndipu ŵanthu a ndali atiŵagomezga.”—Pew Research Center.

“Ŵanthu atingagomezga viŵi cha maboma kweniso ŵanthu andali pasonu kuyeruzgiya ndi mo achitiyanga vyaka 50 vo vajumpha.”—“National Centre for Social Research.”

Kumbi uchimi waku Daniyeli wazamufiskika wuli kunthazi?

Mwakukoliyana ndi uchimi waku Daniyeli, ufumu wa United States ndi Britain ndiwu ngwakumaliya ndipu ndiwu uŵengepu mpaka pa nyengu yo Ufumu waku Chiuta wazamutuzgiyapu maboma ngosi nga ŵanthu.—Daniyeli 2:44.

Mu uchimi unyaki wo ukamba vakuyanana ndi venivi wo ukulembeka mu buku la Chivumbuzi, Bayibolu lilongo kuti “mafumu nga pacharu chosi chapasi” ngazamuwungana pamoza kuti ngalimbani ndi Yehovab Chiuta pa nkhondu ya Aramagedoni, yo ndi “nkhondu ya zuŵa likulu laku Chiuta Wanthazizosi.” (Chivumbuzi 16:14, 16; 19:19-21) Pa nkhondu yeniyi, Yehova wazamuphwanya maboma ngosi nga ŵanthu ndipu asani wazichita venivi, pazamuŵavi so chigaŵa chinyaki chechosi cha ulamuliru wo uyeruzgikiya ndi chikozgu cha mu uchimi waku Daniyeli.

Kuti muziŵi vinandi, ŵerengani nkhani ya mutu wakuti “Kumbi Nkhondu ya Aramagedoni ndi Nkhondu Wuli?”

Mo tiyanduliya ndi uchimi waku Daniyeli wakukwaskana ndi kulimbana pankhani za ndali

Bayibolu likukambiya limu mwauneneska vakukwaskana ndi kulimbana pa nkhani za ndali ko kuchitika mu ufumu wa United States ndi Britain, ndipu kusambira vakukwaskana ndi nkhani yeniyi kukuwovyeningi kuti musinthi mo muwone vinthu vo vichitika mazuŵa nganu.

• Muvwisengi chifukwa cho Yesu wakhumbiyanga kuti akusambira ŵaki angaseleriyangapu cha mu vakuchitika va charu ichi pa nkhani za ndali. (Yohane 17:16) Muvwisengi so chifukwa cho Yesu yo Chiuta wakumusankha kuja wakulamuliya mu Ufumu waki wangukamba kuti: “Ufumu wangu ngwakutuliya kucharu ichi cha.”—Yohane 18:36.

• Muchiskikengi ukongwa kuziŵa kuti nyengu yakuti Ufumu waku Chiuta uchitepu kanthu kweniso yakuti ŵanthu azilonde vitumbiku vo Chiuta wakulayizga yepafupi ukongwa.—Chivumbuzi 21:3, 4.

• Mujengi ndi chilindizga chamampha cha munthazi, ndipu mwazamusuzgika so maŵanaŵanu cha kuti panyaki akulamuliya anangengi charu.—Salimo 37:11, 29.

Uchimi waku Daniyeli ulongo kuti ufumu wa United States ndi Britain wo uyeruzgikiya ndi maphazi nga chikozgu chikulu, ndiwu ufumu wakumaliya pa maufumu nga ŵanthu. Wo uzengi pavuli paki wazamuja ufumu wakufikapu wo wazamuliya kutuwa kuchanya ndipu wenuwu ndi Ufumu waku Chiuta.

Kuti muziŵi vinandi vakukwaskana ndi vo Ufumu waku Chiuta wazamuchitiya ŵanthu, woneriyani vidiyo yakuti Kumbi Ufumu Waku Chiuta Ntchinthu Wuli?