Kumbi Mazu Ngakuti “Jisu Kulipa Jisu” Ngang’anamuwanji?

Vo Bayibolu limuka

Dangu lakuti “jisu kulipa jisu” ndimoza mwa marangu ngo Chiuta wangupereka kwa Ayisirayeli kuziya mwaku Mozesi. Ndipu Yesu wanguzumbuwa Dangu lenili pa Upharazgi waki wa pa Phiri. (Mateyu 5:38, King James Version; Chituwa 21:24, 25; Marangu 19:21) Chilatu cha Dangu ili chenga chakuti, asani munthu wanangiska wapaskikengi chilangu chakuyanana ndi vo wanangiska.a

Dangu ili lagwiranga ntchitu asani munthu wapweteka munyaki mwadala. Ilu lakambanga kuti: “Kufyo chiwanga kulipa kufyo chiwanga, jisu kulipa jisu, jinu kulipa jinu. Nayu wapwetekeki nge mo iyu wapweteke munyaki.”—Ŵalevi 24:20.

Kumbi chilatu cha dangu lakuti “jisu kulipa jisu” chenga chakuti wuli?

Dangu lakuti “jisu kulipa jisu” lazomerezganga kuti ŵanthu aweziyengi vinthu viheni cha. M’malu mwaki, lawovyanga akweruzga kuti aperekengi chilangu chakwenere, chikulu ukongwa cha pamwenga chimana ukongwa cha.

Dangu ili latcheŵeskanga ŵanthu wo akhumbanga kupweteka anyawu mwadala pamwenga kunozga chiŵembu kuti achiti viyo. Ndipu lakambanga kuti “Ŵanthu anyaki wosi [wo awona dangu la urunji waku Chiuta lichigwira ntchitu] avwengi ndi kuchita mantha ndipu achitengi so cha chinthu chechosi chiheni cha nge chenichi pakati pinu.”—Marangu 19:20.

Kumbi akhristu atenere kugwiriskiya ntchitu dangu lakuti “jisu kulipa jisu?”

Awa, dangu ili likwaska Akhristu cha. Tikamba viyo chifukwa Dangu ili lenga limoza mwa marangu ngo Chiuta wangupaska Mozesi ndipu likuleka kugwira ntchitu Yesu wati wapereka umoyu waki sembi.—Aroma 10:4.

Chinanga kuti veviyo, dangu ili lititiwovya kuziŵa mo Chiuta wawone vinthu. Mwakuyeruzgiyapu, lilongo kuti Chiuta wawona urunji kuti ngwakukhumbika ukongwa. (Sumu 89:14) Lititiwovya so kuziŵa kuti iyu wakhumba kuti ŵanthu wo achita vinthu viheni alangikengi “mwakwenere.”—Yeremiya 30:11

Fundu zaboza zakukwaskana ndi dangu lakuti “jisu kulipa jisu”

Fundu yaboza: Dangu lakuti “jisu kulipa jisu” lenga la nkhaza ukongwa

Fundu yauneneska: Dangu ili laperekanga wanangwa wakuti ŵanthu achitiyanengi vinthu mwa nkhaza cha. M’malu mwaki, lawovyanga akweruzga kuti aperekengi chilangu pijapija asani afufuza mwakukwana ndipu asaniya kuti munthu yo wambika mulandu wakunanga nadi mwadala. (Chituwa 21:28-30;Maŵerengedu 35:22-25) Mwaviyo, tingakamba kuti dangu lakuti “jisu kulipa jisu” lawovyanga akweruzga kupereka chilangu chikulu ukongwa cha.

Fundu yaboza: Dangu lakuti “jisu kulipa jisu” laperekanga wanangwa wakuti ŵanthu aweziyengi uheni pa uheni.

Fundu yauneneska: Dangu laku Mozesi lakambanga kuti: “Ungaweziyanga nduzga cha pamwenga kusungiya chifukwa ŵanthu amtundu waku.” (Ŵalevi 19:18) M’malu mwakuchiska ŵanthu kuti aweziyengi uheni, dangu ili laŵawovyanga kuti asiyengi nkhani yo m’manja mwaku Chiuta. Ndipu lawovyanga so ŵanthu kuti atumbikengi ndondomeku yo iyu wangujalikiska pakukhumba kuti ŵanthu achitengi vinthu mwachimangu.—Marangu 32:35.

Yesu wanguwovya ŵanthu kuvwisa vo dangu lenili ling’anamuwa

Yesu wanguziŵa kuti ŵanthu anyaki agwiriskiyanga ntchitu uheni dangu lakuti “jisu kulipa jisu.” Mwaviyo, kuti avwisi dangu ili, Yesu wanguŵakambiya kuti: “Mukuvwa kuti akukamba kuti: ‘Jisu kulipa jisu ndipuso jinu kulipa jinu.’ Chinanga kuti veviyo, ini nditikukambiyani kuti: Ungalimbananga ndi munthu muheni cha, kweni asani munthu wakuwomba khofi kudakama lakumaryi, mupaski so dakama linyaki.”—Mateyu 5:38, 39.

Wonani kuti Yesu wangukamba mazu ngakuti “mukuvwa kuti akukamba kuti.” Yapa, iyu wakambanga za alongozgi anyaki a chisopa cha Chiyuda wo asambizanga kuti munthu watenere kuweze uheni pa uheni. Kaswiri munyaki wa Bayibolu Adam Clarke wangukamba kuti: “Pa dangu lakuti [jisu kulipa jisu] . . Ayuda anyaki angusaniriyapu mwaŵi wakuti aweziyengi uheni ndi kuchitiya nkhaza anyawu.” Chifukwa chakuti achiskanga kuweze, alongozgi achisopa ŵenaŵa asinthanga fundu ya m’Dangu laku Chiuta.—Mariko 7:13.

Mwakupambana ndi alongozgi achiyuda, Yesu wangulongo kuti fundu yikulu ya mu Dangu laku Chiuta, ntchanju. Iyu wangukamba kuti: “‘Uyanjengi Yehova Chiuta waku . . .’ Lenili ndilu dangu likulu kweniso lakwamba. Lachiŵi lakuyanana nalu ndakuti: ‘Uyanjengi munyaku nge mo utijiyanjiya wamweni.’ Pa marangu ngaŵi ngenanga ndipu pagona Dangu.” (Mateyu 22:37-40) Yesu wangusambizga kuti kuweze ndiku cha ko kuziŵikiska akhristu auneneska, kweni yiwu aziŵika chifukwa cha chanju.—Yohane 13:34, 35.

a Fundu ya m’dangu ili yo yaziŵikanga so ndi zina la Chilatini lakuti lex talionis, yasanilikanga so m’marangu nga vyaru vinandi.