Malifalensi nga Nkhani za Unganu wa Umoyu Widu Wachikhristu Ndipuso Uteŵeti
DECEMBER 3-9
CHUMA CHAKUTULIYA M’MAZU NGAKU CHIUTA | MACHITIDU 9-11
“Yo Watombozganga Ukongwa Akhristu Wangusintha Ndipu Wanguja Mupharazgi Waphamphu”
Mpingu “Wenga mu Nyengu Yachimangu”
GULU la ŵanthu akukwiya lenga pa ulendu wakuluta ku Damasiko kuti likachiti vinthu vankhaza ukongwa. Gulu ili lakhumbanga kuti likako akusambira aku Yesu wo laŵatinkhanga ukongwa kuti likaŵamangi, kuŵatombozga, kweniso kuti akaluti nawu ku Mphara Yikulu ya Milandu ku Yerusalemu kuti akaŵakhawulisi.
2 Saulo yo wenga mulongozgi wa gulu ili, wenga kali ndi mulandu wa ndopa. Panyengu iyi ndipu pajumpha waka mazuŵa ngamanavi kutuliya po iyu wawoneriyanga ŵanthu wo angumuponya mya Stefano mpaka kufwa. Stefano wenga wakusambira waku Yesu wakujipereka ukongwa. (Machi. 7:57–8:1) Saulo wakhumbisiskanga kuchitombozga so akusambira aku Yesu mumadera nganyaki chifukwa wakhorwanga cha ndi wo waŵatombozganga ku Yerusalemu. Iyu wakhumbanga kumalisiya limu gulu lo aliwonanga kuti ndakutimbanyizga ukongwa, lo laziŵikanga kuti “Nthowa Yeniyi.”—Machi. 9:1, 2; wonani bt-CN, pabokosi lakuti “Saulo Anali ndi Mphamvu Zomanga Akhristu ku Damasiko,” papeji 61.
Timuwongengi Yehova Chifukwa Watitiwumba
4 Asani Yehova wawona ŵanthu, wawona kubwalu cha. Kweni wawona mumtima. (Ŵerengani 1 Samuele 16:7b.) Fundu iyi yinguwoneka umampha panyengu yo Chiuta wapangiyanga mpingu wachikhristu. Iyu ndi Mwana waki angusankha ŵanthu anandi wo taŵanthu tingaŵawona kuti mbambula kwenere. (Yoha. 6:44) Yumoza mwa ŵanthu yaŵa wenga Saulo. Pakwamba wenga Mufarisi, ‘wakunyoza, wakutombozga ndipuso waganyavu.’ (1 Timo. 1:13) Kweni Chiuta yo wafufuza mitima, wanguwona Saulo nge dongu lambula ntchitu cha. (Nthanthi 17:3) M’malu mwaki, wangumuwona nge dongu lo wangaliwumba kuti lije chiyaŵi chakukhumbika. Iyu wenga chiyaŵi chakusankhika kuti wakapharazgi zina laku Chiuta “ku ŵanthu amitundu yinyaki, ku mafumu ndipuso kwa Ayisirayeli.” (Machi. 9:15) Anyaki wo Chiuta watiŵawona nge viyaŵi vakukhumbika mbanthu wo kali ŵenga aloŵevu, achigololu ndipuso ankhungu. (Aro. 9:21; 1 Akori. 6:9-11) Yiwu ŵati asambira Mazu Ngaku Chiuta ndi kuvwana, anguzomera kuti Yehova waŵawumbi.
Mpingu “Wenga mu Nyengu Yachimangu”
15 Saulo wati wayamba kupharazga vakukwaskana ndi Yesu mumasinagogi, ŵanthu anandi anguzizwa ndipuso angukwiya ukongwa. Yiwu afumbanga kuti: “Asi munthu uyu ndi yuwa watombozganga ŵanthu wo adaniyanga pa zina ili ku Yerusalemu?” (Machi. 9:21) Wachiŵakambiya vo vingumuchitiska kuti wayambi kupharazga vakukwaskana ndi Yesu, iyu wanguŵakonkhoske “mwakuvwika umampha fundu zakusimikiziya kuti mwenuyu ndi Khristu.” (Machi. 9:22) Kweni ndi ŵanthu wosi cha wo angasintha chifukwa cha fundu zakuvwika umampha. Mwakuyeruzgiyapu, ŵanthu wo angangamiya midawuku yawu pamwenga wo akana kusintha chifukwa cha kunyada, angasintha cha maŵanaŵanu ngawu chifukwa cha fundu zakuvwika umampha zo angavwa. Chinanga kuti ndimu venge munyengu yaku Saulo, iyu wanguleka cha kupharazga.
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za M’Bayibolu
Mpingu “Wenga mu Nyengu Yachimangu”
5 Yesu wati wamika Saulo panthowa yakuluta ku Damasiko, wangumufumba kuti: “Utinditombozgiyanji?,” mumalu mwakumufumba kuti: “Ntchifukwa wuli utombozga akusambira ŵangu?” (Machi. 9:4) Ivi vilongo kuti Yesu wawona kuti iyu ndiyu watombozgeka asani akusambira ŵaki atombozgeka.—Mate. 25:34-40, 45.
6 Asani mutombozgeka chifukwa chakugomezga Khristu, ziŵani kuti Yehova ndi Yesu aziŵa umampha masuzgu ngo mukumana nangu. (Mate. 10:22, 28-31) Pasonu panu panyaki Yehova wangatuzgiyapu limu cha mayeseru ngo mukumana nangu. Kumbukani kuti Yesu wawonanga Saulo wachizomereza kuti Stefano wabayiki. Kweniso wamuwonanga Saulo wachisere munyumba zakupambanapambana ndi kuguziya kubwalu akusambira akugomezgeka. (Machi. 8:3) Yesu wangusereriyapu cha panyengu iyi. Kweni Yehova kuziya mwaku Khristu, wangumupaska nthazi Stefano ndi akusambira anyaki kuti alutirizgi kuja akugomezgeka.
nwtsty vo tisambira pa Machi. 10:6
Simoni wakunyukuta vikopa: Wakunyukuta vikopa wagwiriskiyanga ntchitu layimu kuti watuzgeku cheya, timinofu kweniso mafuta ngakujaliya muchikopa cha nyama. Pavuli paki, vikopa vo avidilanga mamphiza nga vakume vinyaki kuti vije vakulimbwitika kuti apangiyengi umampha vinthu. Ntchitu yakunyukuta vikopa yachitiskanga kuti munthu ndipuso pamalu po wagwiriya ntchitu yeniyi panunkhengi ukongwa. Ntchitu yeniyi yakhumbanga so maji nganandi. Panyaki ndichu chifukwa chaki Simoni wajanga mumphepeti mwa nyanja ku Yopa. Malinga ndi Dangu laku Mozesi, munthu yo wafuŵanga nyama zakufwa zija kuti watoku vikopa, ŵanthu amuwonanga kuti ngwakufipiskika ukongwa. (Ŵale. 5:2; 11:39) Pa chifukwa chenichi, Ayuda anandi aŵawonanga kanthu cha ŵanthu wo agwiranga ntchitu zenizi ndipu akhumbanga cha kuja nawu pamoza. Ndichu chifukwa chaki buku la Talmud litiyikamba mwakunyoza ntchitu yeniyi kuti njakusika ukongwa kuluska ntchitu yakukoko mavi nga nyama. Kweni Peturo wanguzomereza cha kuti sankhu limutondekesi kujaliya limoza ndi Simoni. Vo Peturo wanguchita panyengu iyi, vingumuwovya kuti waleki kusuzgika maŵanaŵanu kuti wamuja wuli munyumba ya munthu yo wenga Myuda cha. Akaswiri anyaki a Bayibolu akamba kuti mazu nga Chigiriki (byr·seusʹ) ngo ngafwatulika kuti kuti “wakunyukuta vikopa” ngatenere kuti ndichu chenga chiwongu chaku Simoni.
DECEMBER 10-16
CHUMA CHAKUTULIYA M’MAZU NGAKU CHIUTA | MACHITIDU 12-14
“Baranaba ndi Paulo Asambizanga Ŵanthu Kumadera Ngakutali Kuti Aje Akusambira”
‘Angukondwa Ukongwa Ndipuso Anguzazika ndi Mzimu Wakupaturika’
4 Nanga ntchifukwa wuli mzimu wakupaturika ungukamba kuti mpingu upatuwi Baranaba ndi Saulo kuti agwiri “ntchitu” yinyaki yapade? (Machi. 13:2) Bayibolu likamba cha chifukwa chaki. Kweni cho tiziŵa ntchakuti mzimu wakupaturika ndiwu ungulongozga kuti anthulumi yaŵa asankhiki. Viwoneka kuti achimi kweniso asambizi aku Antiyoke anguyisuska cha fundu yeniyi. Mumalu mwaki, yiwu angukoliyana ukongwa ndi kusankhika kwa anthulumi ŵenaŵa. Ŵanaŵaniyani mo Baranaba ndi Saulo atenere kuti anguvwiya panyengu yo Akhristu anyawu anguŵapemphere kwambula sanji, ‘angufunga kweniso anguŵika manja ngawu paku yiwu ndipu anguŵakambiya kuti akengi.’ (Machi. 13:3) Nasi so tikhumbika kuwovya ŵanthu wo apaskika mauteŵeti nganyaki mumpingu, kusazgapu wo aŵikika kuti awoneriyengi mumpingu. Mumalu mwakuŵachitiya sanji ŵanthu wo apaskika maudindu ngenanga, tikhumbika ‘kuŵatumbika ndi kuŵayanja ukongwa chifukwa cha ntchitu yawu.’—1 Ate. 5:13.
Alongoronga Mwachiganga Chifukwa cha Nthazi Zaku Yehova
5 Paulo ndi Baranaba anguma dankha ku Ikoniyo. Tawuni iyi yenga yimoza mwa matawuni ngakukhumbika ukongwa nga Aroma ngo ngenga muchigaŵa cha Galatiya, ndipu ŵanthu wo ajanga kwenuku ayendiyanga midawuku ya Agiriki. Mutawuni iyi mwajanga Ayuda anandi kweniso ŵanthu anandi amitundu yinyaki wo angwamba kusope limoza ndi Ayuda. Nge mo achitiyanga nyengu zosi, Paulo ndi Baranaba angusere musinagogi ndi kwamba kupharazga. (Machi. 13:5, 14) Yiwu “angulongoro umampha ukongwa mwakuti Ayuda ndi Agiriki anandi anguja akusambira.”—Machi. 14:1.
w14 9/15 13 ¶4-5
Teŵetiyani Chiuta Mwakugomezgeka Chinanga Kuti Mukumana ndi “Masuzgu Nganandi”
4 Ŵati aweku ku Debe, Paulo ndi Baranaba “anguwere ku Lusitara, Ikoniyo ndipuso ku Antiyoke. Ŵe kwenuku, anguwovya akusambira kuti aje akukho, kweniso anguŵachiska kuti alutirizgi kuja ndi chivwanu ndipu anguŵakambiya kuti: ‘Titenere kukumana ndi masuzgu nganandi kuti tikasere mu Ufumu waku Chiuta.’” (Machi. 14:21, 22) Pakwamba, mungawona kuti fundu iyi njakusuzga kuyivwisa. Ndipu fundu yakuti akhumbikanga kukumana ndi “masuzgu nganandi” njakuchiska cha kweni njakuguŵiska. Nanga ntchifukwa wuli uthenga waku Paulo ndi Baranaba wakuti akumanengi ndi masuzgu nganandi ‘unguchiska akusambira’?
5 Tingaziŵa kwamuka kwa fumbu ili asani tingavwisisa mazu ngo Paulo wangukamba. Iyu wangukambapu cha kuti: ‘Titenere kukunthiyapu masuzgu nganandi.’ Kweni wangukamba kuti: ‘Titenere kukumana ndi masuzgu nganandi kuti tikasere mu Ufumu waku Chiuta.’ Mwaviyo, Paulo wanguchiska akusambira mwakudidimizga fundu yakuti angalonde mphotu asani angaja ndi chivwanu chakukho. Mphotu yeniyi ndi malotu waka cha, chifukwa Yesu wangukamba kuti: “Yo wazamukunthiyapu mpaka pakumaliya ndiyu wazamutaskika.”—Mate. 10:22.
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za M’Bayibolu
w08 5/15 32 ¶7
Fundu Zikulu Zakutuliya Mubuku la Machitidu
12:21-23; 14:14-18. Herodi wanguzomera kulonde ulemu wo Chiuta pe ndiyu wakhumbika kulonde. Mwakupambana ndi Herodi, Paulo ndi Baranaba angukana kulumbika kweniso kupaskika ulemu wambula kwenere. Nasi tikhumbika cha kujipenje unkhankhu pa vosi vo tichita pakuteŵete Yehova.
nwtsty vo tisambira pa Machi. 13:9
Saulo yo wadanika so kuti Paulo: Kutuliya nyengu yeniyi, Saulo wangwamba kudanika kuti Paulo. Wakutumika uyu wenga Muheberi kweniso wenga zika ya boma la Aroma. (Machi. 22:27, 28; Afi. 3:5) Mwaviyo, viwoneka kuti kutuliya pa unamana waki, waziŵikanga ndi mazina ngosi ngaŵi: la Chiheberi lakuti Saulo kweniso la Chiroma lakuti Paulo. Venga vakuziziswa cha kuti munthu waje ndi mazina ngaŵi munyengu ya Ayuda, ukongwa Ayuda wo ajanga kubwalu kwa Isirayeli. (Machi. 12:12; 13:1) Achibali anyaki aku Paulo nawu ŵenga ndi mazina nga Chiroma kweniso nga Chigiriki. (Aro. 16:7, 21) Nge “wakutumika ku ŵanthu amitundu yinyaki,” Paulo wangutumika kuti wakapharazgi uthenga wamampha ku ŵanthu wo ŵenga Ayuda cha. (Aro. 11:13) Viwoneke limu kuti iyu wangusankha kuziŵika ndi zina laki la Chiroma. Iyu watenere kuti waŵanaŵananga kuti ŵanthu angachimulondere umampha asani wangagwiriskiya ntchitu zina la Chiroma lenili. (Machi. 9:15; Aga. 2:7, 8) Ŵanthu anyaki awona kuti iyu wangusankha kuziŵika ndi zina lenili chifukwa chakukhumba kutumbika Sejiyo Paulosi. Kweni venivi viwoneka kuti vakukayikisa, chifukwa Paulo wangulutirizga mbwenu kuziŵika ndi zina lenili wati watuwaku ku Kupuro. Anyaki aŵanaŵana kuti Paulo wanguleka kugwiriskiya ntchitu zina laki la Chiheberi chifukwa chakuti mo lazumbulikiyanga mu Chigiriki, lavwikanga nge mazu nganyaki nga Chigiriki ngo ngang’anamuwa munthu (pamwenga nyama) yo yitenda mwakujitukumuwa.—Wonani vo tisambira pa Machi. 7:58.
Paulo: Zina ili mu Chigiriki lidanika kuti Pauʹlos, ndipu mu Chilatini lidanika kuti Paulus, kung’anamuwa kuti “Vimana pamwenga Kamana.” Mu Bayibolu la Chitonga la Malemba nga Chigiriki Ngachikhristu, zina ili lisanirika maulendu 170 pakukamba za wakutumika Paulo ndipuso lisanirika kamoza pe pakukamba za nduna ya ku Kupuro yo yadanikanga kuti Sejiyo Paulosi.—Machi. 13:7.
DECEMBER 17-23
CHUMA CHAKUTULIYA M’MAZU NGAKU CHIUTA | MACHITIDU 15-16
“Mazu Ngaku Chiuta Nganguŵawovya Kuti Akoliyani Chimoza”
“Angulimbanapu Nawu kwa Kanyengu”
8 Luka wangulutirizga kuti: “Paulo ndi Baranaba angulimbanapu nawu [“anthulumi anyaki”] kwa kanyengu ndipu angususkana nawu ukongwa, mwakuti [ŵara angunozga] kuti Paulo ndi Baranaba kweniso abali anyaki aluti kwa akutumika ndi ŵara ku Yerusalemu kuti akakambiskani nkhani yeniyi.” (Machi. 15:2) Mazu ngakuti “angulimbanapu nawu kwa kanyengu” kweniso ngakuti “angususkana nawu ukongwa” ngalongo kuti penga kupambana maŵanaŵanu kukulu ukongwa. Mazu ngenanga ngalongo so kuti pa magulu ngaŵi yanga, gulu lelosi lawonanga kuti vo ligomezga ndivu vauneneska. Mwaviyo, mpingu wa ku Antiyoke watingi uyimalisengi cha nkhani iyi. Chifukwa chakukhumba kuti paje chimangu kweniso kuti ŵanthu akoliyanengi mumpingu, mpingu wo unguchita vinthu mwazeru chifukwa ungusankha kuti “akutumika ndi ŵara ku Yerusalemu” wo ŵenga muwupu wakulongozga, ndiwu akakambiskani nkhani iyi. Kumbi tingasambiranji pa vo ŵara mumpingu wa ku Antiyoke anguchita?
w12 1/15 5 ¶6-7
Akhristu Auneneska Atumbika Mazu Ngaku Chiuta
6 Lemba la Amosi 9:11, 12 ndilu linguwovya kuti nkhani iyi yimali. Lemba ili le ndi mazu ngo nge pa Machitidu 15:16, 17. Likamba kuti: “Ndazamuwerere ndi kuzijintha so chihema chaku Davidi cho chawa, ndipu ndazamuzenga so mahami ngaki ndi kuchiweziyapu, kuti ŵanthu akujaliya apenji Yehova ndi mtima wosi limoza ndi ŵanthu amitundu yosi, ŵanthu wo aziŵika ndi zina langu. Venivi ndivu Yehova wakamba.”
7 Kweni munthu munyaki wangakamba kuti, ‘Lemba ili likambapu cha kuti ŵanthu amitundu yinyaki wo angwamba kusope limoza ndi Ayuda akhumbikanga cha kudumulika.’ Ndi viyo nadi. Kweni Akhristu a Chiyuda anguvwisa vo lemba ili ling’anamuwa. Yiwu awonanga ŵanthu amitundu yinyaki wo ŵenga akudumulika kuti mbabali ŵawu. (Chitu. 12:48, 49) Mwakuyeruzgiyapu, mu Bayibolu linyaki lemba la Estere 8:17 likamba kuti: “Ŵanthu anandi amitundu yinyaki angudumulika ndipu anguja Ayuda.” (Septuagint ya Bagster) Mwaviyo, penga nadi pakuvwika kuti Malemba ngakambiyi limu kuti ŵanthu akujaliya a nyumba ya Isirayeli (Ayuda ndipuso ŵanthu anyaki akudumulika wo angwamba kusope limoza ndi Ayuda) limoza ndi “ŵanthu amitundu yinyaki” (ŵanthu amitundu yinyaki ambula kudumulika) azamuja mtundu umoza wakuziŵika ndi zina laku Chiuta. Ndichu chifukwa chaki ŵanthu amitundu yinyaki wo akhumbanga kuja Akhristu akhumbikanga cha kudumulika.
“Wanguchiska Mipingu”
18 Paulo ndi Timote anguteŵete limoza kwa vyaka vinandi. Chifukwa chakuti uteŵeti ŵawu wasazgangapu kwenda mumalu ngakupambanapambana, angugwira ntchitu zinandi pakumiya wupu wakulongozga. Bayibolu likamba kuti: “Achiyenda mumatawuni, aŵapaskanga marangu ngakuti agwiriskiyengi ntchitu mwakukoliyana ndi vo akutumika ndi ŵara a ku Yerusalemu angusankha.” (Machi. 16:4) Viwoneke limu kuti mipingu yavwiyanga ulongozgi wa akutumika ndi ŵara a ku Yerusalemu. Kuvwiya kwenuku kunguwovya kuti “mipingu yilutirizgi kuja ndi chivwanu chakukho ndipuso yasazgikiyangaku zuŵa ndi zuŵa.”—Machi. 16:5.
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za M’Bayibolu
w12 1/15 10 ¶8
Kuja Masu Nge Akutumika aku Yesu
8 Kumbi tingasambiranji pa nkhani iyi? Kumbukani kuti mzimu waku Chiuta ungulongozga Paulo po walutanga ku Asia kuchipharazga. Pavuli paki, Yesu wangumulongozga so po wenga pafupi kufika ku Bituniya. Kweniso Paulo wati wafika ku Trowa, Yesu wangumulongozga kuti waluti ku Makedoniya. Yesu nge Mutu wa mpingu, wangatilongozga so viyo mazuŵa nganu. (Ako. 1:18) Mwakuyeruzgiyapu, panyaki muŵanaŵana kwamba upayiniya pamwenga mukhumba kusamiya ko kukhumbika chovyu. Kweni Yesu wangakulongozgani ndi mzimu waku Chiuta pijapija asani mwayambapu nadi kuchita vo vingakuwovyani kuti mufiski vo mukhumba kuchita. Mwakuyeruzgiyapu: Dilayiva wangapetusiya galimotu kumazge pamwenga kumaryi pijapija asani galimotu yo yitenda. Mwakuyanana waka, Yesu nayu wangatiwovya kuti tichiti vinandi pakuteŵete Yehova pijapija asani tiŵikiyapu mtima kuti tifiski vo tikhumba.
nwtsty vo tisambira pa Machi. 16:37
te Aroma: Kung’anamuwa kuti te zika za boma la Aroma. Paulo wenga zika ya boma la Aroma. Viwoneka so kuti Sila nayu wenga so zika ya boma la Aroma. Dangu la Aroma lakambanga kuti munthu weyosi yo wenga zika ya boma ili wakhumbikanga kuyeruzgika mwakulondo marangu ndipuso wakhumbikanga cha kulangikiya pagulu la ŵanthu wechendayeruzgiki. Kweniso munthu weyosi yo wenga zika ya boma la Aroma wajanga ndi wanangwa wakuchita vinthu vinyaki kwekosi ko wangaluta mu ufumu wenuwu. Yosi yo wenga zika ya boma la Aroma wakhumbikanga kuvwiya marangu nga boma lenili, mumalu mwa kuvwiya waka marangu nga akulamuliya vigaŵa. Asani munthu wambika mulandu, wakhumbikanga kuzomera kuti wayeruzgiki mwakukoliyana ndi marangu nga ko waja. Kweni wajanga mbwenu ndi wanangwa wakupempha kuti wakayeruzgiki ndi khoti la Aroma. Asani munthu wambika mulandu ukulu, wajanga so ndi wanangwa wakutole nkhani yo ku wakuyeruzga mura. Wakutumika Paulo wangupharazga muvigaŵa vinandi va ufumu wa Aroma. Iyu nayu wangugwiriskiya ntchitu wanangwa waki nge zika ya boma la Aroma pa vakuchitika vitatu vo vikulembeka mu Bayibolu. Chakuchitika chakwamba chinguchitikiya ku Filipi. Panyengu iyi Paulo wangukambiya akuyeruzga a ku Filipi kuti amuswiya wanangwa waki mwakumukhwechuwa.—Kuti muwoni vakuchitika vinyaki viŵi, wonani vo tisambira pa Machi. 22:25; 25:11 pamwenga w15-CN 3/1 12 ¶3.
DECEMBER 24-30
CHUMA CHAKUTULIYA M’MAZU NGAKU CHIUTA | MACHITIDU 17-18
“Mupharazgengi Kweniso Musambizengi Nge Wakutumika Paulo”
nwtsty vo tisambira pa Machi. 17:2, 3
wakambiskananga nawu: Paulo waŵakambiyanga waka uthenga wamampha pe cha. Iyu waŵakonkhoskiyanga kweniso waŵalongonga ukaboni wa mu Malemba. Wagwiriskiyanga ntchitu Malemba nga Chiheberi. Waŵaŵerengiyanga waka Malemba pe cha. Mumalu mwaki, wakambiskananga nawu fundu za pa lemba lo kweniso wazikonkhoskanga munthowa yakuti ziŵafiki pamtima ŵanthu wo amuvwisiyanga. Mazu nga Chigiriki ngakuti di·a·leʹgo·mai ngo ngafwatulika kuti “kukambiskana” ngang’anamuwa kukambiskana ndi ŵanthu. Mazu nga Chigiriki ngenanga ndingu so nge pa Machi. 17:17; 18:4, 19; 19:8, 9; 20:7, 9.
kupereka ukaboni wakulembeka: Mazu ngenanga mu Chigiriki ngang’anamuwa “kuŵika chinthu chinyaki pamphepeti pa chinyaki (kuŵika mumphepeti mwa chinthu chinyaki).” Ivi vingang’anamuwa kuti Paulo wayeruzgiyanga mauchimi ngo nge mu Malemba nga Chiheberi ngakukwaskana ndi Mesiya ndi vo vinguchitikiya Yesu pa umoyu waki kuti walongo mo wangufiskiya mauchimi ngenanga.
nwtsty vo tisambira pa Machi. 17:17
mumsika: Msika uwu wenga kumpotu chakuzambwi kwa Akuropolisi. Msika wa Atene (mu Chigiriki, a·go·raʹ) wakwananga mayekala 12 pamwenga kujumpha. Ŵanthu alutanga kumsika uwu kuchigula ndi kugulisa vinthu pe cha. Msika wenuwu wenga so likulu la zachuma, ndali ndipuso kwenuku ndiku kwachitikiyanga vinthu vakupambanapambana va midawuku yawu kweniso vo agomezganga. Ŵanthu azeru a ku Atene akumananga kumalu ngenanga kuti akambiskanengi nkhani zakusuzga.
nwtsty vo tisambira pa Machi. 17:22, 23
Kwaku Chiuta Wambula Kuziŵika: Mazu nga Chigiriki ngakuti A·gnoʹstoi kweniso ngakuti·oiʹ ngangulembeka pajotcheru la ku Atene. Ŵanthu aku Atene aŵawopanga ukongwa achiuta ŵawu. Ndichu chifukwa chaki azenganga nyumba zinandi zakusopiyamu achiuta ŵenaŵa kweniso majotcheru nganandi ngakuperekiyapu sembi kwa achiuta ŵawu anyaki ambula kuwoneka, nge chiuta wa Kutchuka, wa Kujiyuyuwa, wa Nthazi, wa Kukopa kweniso wa Chitima. Atene awopanga kuti angakumana ndi masuzgu asani angatuzgapu chiuta munyaki. Ndichu chifukwa chaki yiwu angupatuwa jotcheru linyaki kuti lije laku chiuta munyaki, ndipu lingulembeka kuti “Kwaku Chiuta Wambula Kuziŵika.” Ŵanthu azanga pajotcheru lenili ndi kuzomereza kuti kwe Chiuta yo amuziŵanga cha. Mwaviyo, Paulo wangusaniriyapu mwaŵi wakupharazgiya ŵanthu wo azanga pajotcheru ili vakukwaskana ndi Chiuta wauneneska yo panyengu iyi amuziŵanga cha.
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za M’Bayibolu
w08 5/15 32 ¶5
Fundu Zikulu Zakutuliya Mubuku la Machitidu
18:18—Kumbi Paulo wangulapizganji? Akaswiri anyaki akamba kuti Paulo wangulapizga kuti wajengi Munaziri. (Maŵe. 6:1-21) Kweni Bayibolu likambapu cha vo Paulo wangulapizga. Kweniso Malemba ngakambapu cha kuti Paulo wangulapizga wati wasintha umoyu waki ndi kuja Mkhristu pamwenga wechendaje Mkhristu. Ndipuso ngakambapu cha kuti Paulo wangwambapu kuchita vo wangulapizga pamwenga wangulekeza panthowa. Mwemosi mo venge, kulapizga kwaviyo wenga ubudi cha.
nwtsty vo tisambira pa Machi. 18:21
asani Yehova wakhumba: Mazu yanga ngalongo kuti tikhumbika kuŵanaŵaniya khumbu laku Chiuta asani tichita pamwenga asani tikhumba kuchita chinthu chinyaki chechosi. Wakutumika Paulo wayiluwanga cha fundu yeniyi nyengu zosi. (1 Akori. 4:19; 16:7; Ahe. 6:3) Wakutumika Yakobe nayu wanguchiska wosi wo aŵerenga uthenga waki kuti akambengi kuti: “Asani Yehova wakhumba, tijengi ndi umoyu, tichitengi ivi pamwenga viya.” (Yako. 4:15) Tikhumbika kukamba mazu yanga mwakuchita kuloŵeza cha. Asani munthu wakamba mwakutuliya pasi pa mtima kuti “asani Yehova wakhumba,” watenere kuyesesa kuchita vinthu mwakukoliyana ndi khumbu laku Chiuta. Mazu yanga ngakhumbika kungakamba mwakukweza mazu pe cha, kweni ngangakambika so chamumtima.—Wonani vo tisambira pa Machi. 21:14; 1 Akori. 4:19; Yako. 4:15 kweniso kabuku ka sdg papeji 6 pamutu wakuti Zina Laku Chiuta M’Malemba Ngachigiriki Ngachikhristu.
DECEMBER 31–JANUARY 6
CHUMA CHAKUTULIYA M’MAZU NGAKU CHIUTA | MACHITIDU 19-20
“Jiphweriyeni Mwaŵeni Ndipuso Phweriyani Mskambu Wosi wa Mbereri”
w11 6/15 20-21 ¶5
“Liskani Mskambu Waku Chiuta wo we Mumanja Mwinu”
5 Wakutumika Paulo wangulemba kuti ŵara akhumbika ‘kuphwere mskambu waku Chiuta wo we mumanja mwawu.’ Yiwu akhumbika kuziŵa kuti mbereri zo zaku Yehova ndi Yesu Khristu. Iyu wangulemba so kuti ŵara azamumuka malinga ndi mo achitiya pa ntchitu yakuphwere mbereri zaku Chiuta. Tiyeruzgiyi kuti mubwezi winu wapamtima watuwapu ndipu wakupemphani kuti mumusungiyeku ŵana ŵaki. Kumbi mungayesesa cha kuŵaphwere umampha ndi kuŵapaska chakurya? Asani mwana munyaki watama, kumbi mungaluta nayu cha kuchipatala? Mwakuyanana ndi venivi, ŵara nawu akhumbika kuphwere “mpingu waku Chiuta wo wakuwugula ndi ndopa za Mwana waki.” (Machi. 20:28) Ŵara atenere kukumbuka kuti mbereri yeyosi yikugulika ndi ndopa zakuzirwa ukongwa zaku Khristu. Chifukwa chakuti aziŵa kuti azamumuka mulandu, yiwu ayesesa kuliska, kuvikiliya kweniso kuphwere mbereri zaku Chiuta.
w13 1/15 31 ¶15
Ŵara Achikhristu ‘Agwira Nasi Ntchitu Kuti Tikondwengi’
15 Kuja muliska kusazgapu vinandi. Nyengu zinyaki ŵara agona tulu cha kupemphere mskambu waku Chiuta pamwenga kuwovya Akhristu anyawu. (2 Akori. 11:27, 28) Chinanga kuti agona tulu cha, kweni ayesesa kufiska udindu wawu mwakukondwa nge mo wachitiyanga Paulo. Iyu wangulembe Akhristu a ku Korinto kuti: “Ndikondwengi ukongwa kugwiriskiya ntchitu vinthu vangu, ndipu ndijiperekengi ukongwa chifukwa chaku yimwi.” (2 Akori. 12:15) Chifukwa chakuti wayanjanga abali ŵaki achikhristu, Paulo wangujipereka kugwiriskiya ntchitu nyengu yaki kuti waŵachiski. (Ŵerengani 2 Akorinto 2:4; Afi. 2:17; 1 Ate. 2:8) Ndichu chifukwa chaki abali amuyanjanga ukongwa Paulo.—Machi. 20:31-38.
“Ndilivi Mulandu wa Ndopa za Munthu Weyosi”
20 Umoyu waku Paulo wapambananga ukongwa ndi wa ŵanthu anyaki wo pavuli paki anguziyamba kulongozga mpingu. Alongozgi ŵenaŵa aziryiyanga masuku pamutu mbereri. Paulo wagwiranga ntchitu kuti wasaniyengi yija vakukhumbika pa umoyu. Wachitanga ivi kuti waleki kupereka mphingu yikulu ku mpingu. Vo Paulo wachitanga pakovya abali mumpingu wavichitanga ndi mtima wakuti wasaniyepu phindu cha. Ndichu chifukwa chaki wanguchiska ŵara aku Efeso kuti alongongi mtima wakujinola. Iyu wanguŵakambiya kuti: “Mutenere kovya ambula nthazi ndipuso mukumbukengi mazu ngo Ambuya Yesu angukamba ŵija kuti: ‘Kupaska kuchitiska kuti munthu wakondwengi ukongwa kuluska kulonde.’”—Machi. 20:35.
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za M’Bayibolu
Mazu Ngaku Yehova Ngangulutirizga “Kuwanda Ndi Kuja Nganthazi” Chinanga Kuti Asuskikanga
11 Paulo watenere kuti wasambizanga muholu ya sukulu yeniyi kwambiya 11 koloku mlenji mpaka cha muma 4 koloku mazulu. (Machi. 19:9) Nyengu yeniyi yitenere kuti yenga yamampha chifukwa kwaŵangavi chiwawa ndipu ŵanthu anandi ajanga kuti aŵeruka kuntchitu zawu kuti akapumuwi kweniso kuti akaryi chakurya. Panyengu iyi kwafundanga so ukongwa. Wonani kuti Paulo wanguchita venivi zuŵa lelosi kwa vyaka viŵi vamphumphu. Venivi vilongo kuti wangusambiza ŵanthu kwa maola ngakujumpha 3,000. Chenichi ndichu chifukwa chinyaki cho mazu ngaku Yehova ngangulutirizgiya “kuwanda ndi kuja nganthazi.” Paulo wagwiranga ntchitu iyi mwaphamphu ukongwa ndipu wasinthanga upharazgi waki mwakukoliyana ndi ŵanthu a mudera lo kweniso mwakukoliyana ndi mo vinthu viliri panyengu yo. Kumbi venivi vinguwovya wuli? Nkhani iyi yilutirizga kuti, “Wosi Ayuda ndi Agiriki wo ajanga muchigaŵa cha Asia, anguvwa mazu nga Ambuya.” (Machi. 19:10) Vosi ivi vilongo kuti Paulo wangupereka ukaboni wakukwana!
Mazu Ngaku Yehova Ngangulutirizga “Kuwanda Ndi Kuja Nganthazi” Chinanga Kuti Asuskikanga
15 Vinthu vakuchitiska soni vo vinguchitikiya ŵana aku Sikeva vinguchitiska kuti ŵanthu anandi ayambi kuwopa Chiuta ndipu anguleka kugomezga mizimu. Ŵanthu a ku Efeso agomezganga ukongwa vamasenga ndipu vinthu vakuchitiya mayeri, vithumwa kweniso mabuku nga vamasenga vinguwanda ukongwa mu Efeso. Kweni ŵanthu anandi a ku Efeso anguza ndi mabuku ngawu nga vamasenga ndipu angungawotcha ŵanthu achiona ndi masu. Yiwu anguwotcha mabuku ngawu ngenanga chinanga kuti ngenga nga ndalama zinandi ukongwa. Luka wangulemba kuti: “Mwaviyo, mazu ngaku Yehova ngangulutirizga kuwanda ndi kuja nganthazi.” (Machi. 19:17-20) Uwu mbukaboni wanthazi ukongwa wakuti uneneska unguthereska vinthu vaboza kweniso viŵanda! Vo anguchita ŵanthu akugomezgeka ŵenaŵa ntchakuwoniyapu chamampha ukongwa kwaku isi mazuŵa nganu. Nasi tija mucharu cho ŵanthu anandi agomezga vamizimu. Asani taziŵa kuti te ndi chinthu chinyaki chakukwaskana ndi vamizimu, titenere kuchiwotcha mwaliŵi nge mo anguchitiya ŵanthu a ku Efeso. Tiyeni tiyesesi kuleke limu chechosi chakukwaskana ndi vamizimu, chinanga chingaja cha ndalama zinandi wuli.