Malifalensi nga Nkhani za Unganu wa Umoyu Widu Wachikhristu Ndipuso Uteŵeti
MAY 4-10
CHUMA CHAKUTULIYA M’MAZU NGAKU CHIUTA | CHIYAMBO 36-37
“Yosefe Amuchitiyanga Sanji Abali Ŵaki”
(Chiyambo 37:3, 4) Isirayeli wayanjanga ukongwa Yosefe kuluska ŵana ŵaki anyaki wosi, chifukwa wangumubala pa nyengu yo wenga wakukota, ndipu wangumupangiya mkhanju wapade. 4 Aku ŵaki ŵati awona kuti awusewu atimuyanja ukongwa kuluska yiwu, angwamba kumutinkha ndipu alongoronga nayu umampha cha.
w14 8/1 12-13
“Vwani Malotu ngo Ndalota”
Bayibolu likamba kuti: “Aku ŵaki ŵati awona kuti awusewu atimuyanja ukongwa kuluska yiwu, angwamba kumutinkha ndipu alongoronga nayu umampha cha.” (Chiyambo 37:4) Chinanga kuti penga pakuvwika kuti abali aku Yosefe aje ndi mtima wasanji, kweni sanji yawu yinguŵachitiska kuti ayambi kumuŵanaŵaniya vinthu viheni mubali wawu. (Nthanthi 14:30; 27:4) Kumbi nyengu yinyaki namwi mukuchitapu sanji chifukwa chakuti munthu munyaki watanjika ndi ŵanthu pamwenga walonde udindu wo namwi mwawukhumbanga? Kumbukani vo abali aku Yosefe anguchita. Chifukwa cha sanji yiwu anguchita vinthu vo pavuli paki anguzidandaula navu. Nkhani iyi yisambiza Akhristu wosi kuti mbumampha ‘kukondwa ndi wo akondwa.’—Aroma 12:15.
Yosefe watenere kuti waziŵanga kuti abali ŵaki atimutinkha. Kumbi venivi vingumuchitiska kuti wabisengi mkhanju waki asani aku ŵaki ŵepafupi? Vingachitika kuti panyaki nyengu zinyaki ndivu waŵanaŵananga. Kweni kumbukani kuti Yakobe wangumusone mkhanju uwu pakukhumba kulongo kuti wakondwa nayu kweniso kumuyanja. Nyengu zosi Yosefe wavwalanga mkhanju waki chifukwa wakhumbanga cha kuguŵiska awiski. Tingasambira vinandi pa vo Yosefe wanguchita. Mbuneneska kuti Ada ŵidu akuchanya alivi sankhu, kweni nyengu zinyaki atiŵachitiya vinthu vapade ateŵeti ŵawu akugomezgeka. Ndipu Yehova wakhumba kuti ateŵeti ŵaki achitengi vinthu mwakupambana ndi mo ŵanthu amucharu ichi achitiya. Mkhanju wapade wo Yosefe wavwalanga wamupangisanga kuja wakupambana ndi aku ŵaki. Mwakuyanana ŵaka, jalidu lamampha lo Akhristu auneneska atuŵa nalu, litiŵapambaniska ndi ŵanthu amucharu ichi. Venivi vichitiska kuti ŵanthu anyaki aŵachitiyengi sanji kweniso kuŵatinkha. (1 Peturo 4:4) Mwaviyo, kumbi mphakwenere kuti Mkhristu wajibisengi kuti waleki kuziŵika kuti ndi muteŵeti waku Chiuta? Awa. Nge Yosefe yo walekanga kubisa mkhanju waki, Akhristu nawu atenere cha kujibisa.—Luka 11:33.
(Chiyambo 37:5-9) Pavuli paki, Yosefe wangulota malotu ndipu wangukambiya abali ŵaki. Mwaviyo, yiwu angusaniya chifukwa chinyaki chakumutinkhiya. 6 Iyu wanguŵakambiya kuti: “Vwani malotu ngo ndalota. 7 Tamanganga ntchinda za tirigu pakati pa munda, ntchinda yangu yinguma jo, ndipu ntchinda zinu zinguyizunguliya ndi kwamba kuyisindamiya.” 8 Aku ŵaki angumukambiya kuti: “Ung’anamuwa kuti wazamukuŵa fumu yidu ndi kwamba kutilamuliya?” Mwaviyo angusaniya chifukwa chinyaki chakumutinkhiya chifukwa cha malotu ngaki kweniso vo wangukamba. 9 Pavuli paki, wangulota so malotu nganyaki ndipu wangukambiya abali ŵaki kuti: “Ndalota so malotu nganyaki. Mu malotu yanga, lumwi, mwezi ndi nyenyezi 11 vandisindamiyanga.”
(Chiyambo 37:11) Ndipu aku ŵaki angwamba kumuchitiya sanji, kweni awisi angusunga mazu ngo.
w14 8/1 13 ¶2-4
“Vwani Malotu ngo Ndalota”
Malotu ngo Yosefe wangulota ngangutuliya kwaku Yehova Chiuta. Malotu yanga ngenga uchimi ndipu Chiuta wakhumbanga kuti Yosefe wakambiyi abali ŵaki uthenga wo wenga mu malotu ngenanga. Mwaviyo, Yosefe wakhumbikanga kuchita vinthu mwakuyanana ndi vo achimi anyaki wosi wo angujaku pavuli paki anguchita. Yiwu akambiyanga ŵanthu ambula kuvwiya uthenga wacheruzgu wakutuliya kwaku Chiuta.
Yosefe wangukambiya aku ŵaki mwaulemu kuti: “Vwani malotu ngo ndalota.” Wati waŵakambiya malotu ngo wangulota, yiwu anguziŵa vo malotu ngo ngang’anamuwanga kweni angukondwa nangu cha chinanga nkhamanavi. Yiwu angumuka kuti: “Ung’anamuwa kuti wazamukuŵa fumu yidu ndi kwamba kutilamuliya?” Nkhani iyi yilutirizga kukamba kuti: “Mwaviyo angusaniya chifukwa chinyaki chakumutinkhiya chifukwa cha malotu ngaki kweniso vo wangukamba.” Yosefe wati wakonkhoske abali ŵaki kweniso awisi malotu ngachiŵi ngo wangulota, vinthu vingusintha mbwenu cha. Tiŵerenga kuti: “Awisi angumuchenya. Yiwu angumukambiya kuti: ‘Kumbi malotu ngaku ngang’anamuwanji? Ung’anamuwa kuti ini, anyoku ndi aku ŵaku tazamujikama ndi kukusindamiya mpaka visku vidu pasi?’” Chinanga kuti venga viyo, kweni awisi angusunga mazu ngo. Kumbi venivi ving’anamuwa kuti Yehova walongoronga nayu Yosefe?—Chiyambo 37:6, 8, 10, 11.
Yosefe wenga wakwamba cha pamwenga wakumaliya pa ateŵeti wosi aku Yehova wo angupempheka kuti akambiyi ŵanthu uthenga wambula kukondweska kweniso wo watingi uŵachitisengi kuti atombozgeki. Yesu nayu nyengu zinyaki wapharazganga uthenga wo wakwiyisanga ŵanthu. Iyu wangukambiya akusambira ŵaki kuti: “Asani atombozga ini, namwi azakukutombozgani.” (Yohane 15:20) Mwaviyo, Akhristu wosi kwali mbana pamwenga alara, angasambira vinandi kwaku Yosefe pankhani yakuja ndi chivwanu kweniso chiganga.
(Chiyambo 37:23, 24) Sonu Yosefe wati wafika ŵaka kwa aku ŵaki, angumuzuwa mkhanju waki, mkhanju wapade wo wanguvwala. 24 Ndipu angumuto ndi kumuponya muzenji. Pa nyengu iyi muzenji lenili mwenga kanthu cha, mwengavi maji.
(Chiyambo 37:28) Amalonda Achimidiyani achijumpha, aku ŵaki angutuzga Yosefe muzenji ndipu angumugulisa kwa Ayishimayeli pa mtengu wa ndalama 20 zasiliva. Ŵanthu ŵenaŵa angumuto ndi kuluta nayu ku Ijipiti.
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za M’Bayibolu
(Chiyambo 36:1) Iyi ndi nkhani yakukonkhoska mbiri yaku Esawu, yo wadanika so kuti Edomu.
it-1 678
Edomu
(Edomu) [Chiyera], Aedomu (A’edomu).
Esawu, yo wenga m’bali waku Yakobe, ndiyu wadanikanga so kuti Edomu. (Chiya. 36:1) Iyu wangupaskika zina ili chifukwa chakuti wangugulisa ura waki chifukwa cha chiperi chiyera. (Chiya. 25:30-34) Vinguchitika waka kuti Esawu pakuwa wenga muyera (Chiya. 25:25), ndipuso charu cho iyu ndi ŵanthu ŵaki anguchija nachu so chenga ndi dongu liyera.
(Chiyambo 37:29-32) Pavuli paki, Rubeni wati wawere kuzenji, wangusaniya kuti Yosefe mulivi. Rubeni wati wawona venivi, wangukeruwa vakuvwala vaki. 30 Ndipu wati wawere kwa abali ŵaki wangudaniriza kuti: “Mulivi mwana! Sonu ndichitengi wuli?” 31 Sonu anguto mkhanju waku Yosefe, angubaya phongu ndipu angubizga mkhanju wo mundopa. 32 Pavuli paki, angutumiza mkhanju wapade wo kwa awusewu, ndipu angukamba kuti: “Tasaniya ichi. Chiwoneseseni asani ndi mkhanju wa mwana winu pamwenga cha.”
it-1 561-562
Mujeri
Kali asani muliska wa viŵetu wakamba kuti waphweriyengi pamwenga kuvikiriya viŵetu, valongonga kuti wazomera kuti mbudindu waki kuviphwere. Iyu wasimikiziyanga mweneku wa viŵetu kuti waviryiskengi kweniso kuti palivi cho chisoŵengi. Kweni asani chinyaki chasoŵa iyu walipiyengepu. Chinanga kuti ve viyo, munthu uyu waŵangavi mulandu asani chimoza mwa viŵetu vo waphwere charyika ndi chinyama chamdondu ndipu pengavi cho watingi wachitengi kuti wachitaski. Kweni kuti munthu uyu waleki kumangika wakhumbikanga kuchilongo ukaboni ku mweneku wa viŵetu kuti chiŵetu cho charyika nadi ndi chinyama chamdondu. Ndipu mweneku wa viŵetu wayeruzganga kuti muryiska walivi mulandu asani wawona kuti ukaboni wo ngwauneneska nadi.
Dangu lenili lagwiranga so ntchitu mubanja kweniso ku munthu yo wasunga katundu wa munthu munyaki. Mwakuyeruzgiyapu, mwana munthulumi wakwamba mubanja ndiyu wenga ndi udindu wakuwonere abali ŵaki. Mwaviyo, tingavwisa chifukwa cho Rubeni yo wenga mwana wakwamba wafipiyanga mtima umoyu waku Yosefe panyengu yo abali ŵaki anyaki akhumbanga kumubaya. Lemba la Chiyambo 37:18-30 likamba kuti “Iyu wangukamba kuti: ‘Tingamubayanga cha.’ . . . ‘Mungadiranga ndopa cha. . . . kumupweteka cha.’ Iyu wakhumbanga kumutaska kwaku yiwu kuti wamuweze kwa awisi.” Ndipu Rubeni wati wasaniya kuti Yosefe mulivi muchisimi mo angumuponya, iyu wangufipa mtima ukongwa mwakuti “wangukeruwa vakuvwala vaki” ndikudaniriza kuti: “Mulivi mwana! Sonu ndichitengi wuli?” Rubeni wanguziŵa kuti waŵengi ndi mlandu chifukwa chakusoŵa kwaku Yosefe. Sonu kuti waŵevi mlandu, abali ŵaki angupangana kuti akakambi kuti Yosefe waryika ndi chinyama chakofya chamdondu. Yiwu anguto mkhanju waku Yosefe ndikuwubiza mu ndopa za mbuzi yo angubaya. Pavuli paki angutumiza mkhanju wapade wo kwa awusewu a Yakobe nge ukaboni wakuti mwana wawu wapalurika ndi chinyama chamdondu. Sonu Yakobe wati wawuwonesesa mkhanju wo wangusimikiza kuti mwana waki wapalurika nadi. Venivi vingutaska Rubeni ku mlandu wo watingi waŵengi nawu chifukwa chakusoŵa kwaku Yosefe.—Chiya. 37:31-33.
Kuŵerenga Bayibolu
(Chiyambo 36:1-19) Iyi ndi nkhani yakukonkhoska mbiri yaku Esawu, yo wadanika so kuti Edomu. 2 Esawu wanguto anthukazi kutuliya pa ŵanthu anthukazi a ku Kanani: Ada mwana munthukazi waku Eloni Mhiti, Oholibama mwana munthukazi waku Ana, mzuku waku Zibiyoni Mhivi; 3 ndipuso Basemati mwana munthukazi waku Ishimayeli, mzichi waku Nebayoti. 4 Ada wangubaliya Esawu mwana munthulumi zina laki Elifazi, ndipu Basemati wangumubaliya Rewuweli, 5 Oholibama wangubala Yewushi, Yalamu ndi Kora. Ŵenaŵa ndiwu ŵana anthulumi aku Esawu, wo wangubaliya ku Kanani. 6 Pavuli paki, Esawu wanguto awolu ŵaki, ŵana ŵaki anthulumi ndi anthukazi, ŵanthu wosi a munyumba yaki, mskambu waki ndi vinyama vinyaki vosi kweniso vinthu vosi vo wangusaniya mucharu cha Kanani ndipu wanguluta kucharu chinyaki kutali ndi Yakobe mvurwa waki. 7 Iyu wangutuwaku chifukwa chakuti ŵenga ndi vinthu vinandi ndipu venga vakusuzga kuti aje limoza ndipuso malu ngo ajangapu ngenga ngamana chifukwa ŵenga ndi viŵetu vinandi. 8 Mwaviyo, Esawu wangwamba kuja muchigaŵa chamapiri cha Seiri. Esawu wadanika so kuti Edomu. 9 Iyi ndi nkhani yakukonkhoska mbiri yaku Esawu, wusewu wa Aedomu, wo ajanga muchigaŵa chamapiri cha Seiri. 10 Mazina nga ŵana anthulumi aku Esawu ndi yanga: Elifazi mwana munthulumi waku Ada, muwolu waku Esawu kweniso Rewuweli mwana munthulumi waku Basemati, muwolu waku Esawu. 11 Ŵana anthulumi aku Elifazi ŵenga Temani, Omari, Zefo, Gatamu ndi Kenazi. 12 Elifazi mwana waku Esawu wanguto mbilika zina laki Timuna. Pati pajumpha nyengu, Timuna wangubaliya Elifazi mwana munthulumi zina laki Amaleki. Yaŵa mbana anthulumi aku Ada, muwolu waku Esawu. 13 Ŵana anthulumi aku Rewuweli ndi yaŵa: Nahati, Zera, Shama ndi Miza. Ŵenaŵa ndiwu ŵenga ŵana anthulumi aku Basemati, muwolu waku Esawu. 14 Ŵana anthulumi aku Oholibama, mwana munthukazi waku Ana, mzuku waku Zibiyoni, muwolu waku Esawu, wo wangubaliya Esawu ŵenga yaŵa: Yewushi, Yalamu ndi Kora. 15 Mafumu ngakutuliya mu ŵana anthulumi aku Esawu ndi yanga: Ŵana aku Elifazi, mwana wakwamba waku Esawu: Fumu Temani, Fumu Omari, Fumu Zefo, Fumu Kenazi,16 Fumu Kora, Fumu Gatamu ndi Fumu Amaleki. Yanga ndi mafumu ngo ngangutuliya mwaku Elifazi mucharu cha Edomu. Ŵenaŵa ndiwu ŵenga ŵana anthulumi aku Ada muwolu waku Esawu. 17 Ŵana anthulumi aku Rewuweli, mwana munthulumi waku Esawu ndi yaŵa: Fumu Nahati, Fumu Zera, Fumu Shama ndi Fumu Miza. Yanga ndi mafumu ngakutuliya mwaku Rewuweli mucharu cha Edomu. Ŵenaŵa ndiwu ŵenga ŵana anthulumi aku Basemati, muwolu waku Esawu. 18 Ndipu pakumaliya, ŵana anthulumi aku Oholibama, muwolu waku Esawu ndi yaŵa: Fumu Yewushi, Fumu Yalamu ndi Fumu Kora. Yanga ndi mafumu ngakutuliya mwaku Oholibama, mwana munthukazi waku Ana, muwolu waku Esawu.19 Yaŵa mbana anthulumi aku Esawu ndipu ngenanga ndingu mafumu ngawu. Esawu wadanika so kuti Edomu.
MAY 11-17
CHUMA CHAKUTULIYA M’MAZU NGAKU CHIUTA | CHIYAMBO 38-39
“Yehova Wangumujowo cha Yosefe”
(Chiyambo 39:1) Sonu Yosefe wangutoleke ku Ijipiti ndipu Potifara Myijipiti, nduna yaku Farawo ndipuso mura wa asilikali akuvikiliya fumu, wangumugula kwa Ayishimayeli wo anguza nayu kwenuku.
w14 11/1 12 ¶4-5
“Ndichitiyenji Uheni Ukulu Viyo?”
“Sonu Yosefe wangutoleke ku Ijipiti ndipu Potifara Myijipiti, nduna yaku Farawo ndipuso mura wa asilikali akuvikiliya fumu, wangumugula kwa Ayishimayeli wo anguza nayu kwenuku.” (Chiyambo 39:1) Lemba ili lititiwovya kuziŵa mo Yosefe wavwiyanga mumtima wati wagulisika kachiŵi. Wajiwonanga nge kuti ndi katundu wambula ntchitu! Aŵanaŵaniyani waka mo Yosefe wavwiyanga mumtima Potifara yo wenga nduna yikulu mu Ijipiti wati wamuto kuluta nayu kunyumba kwaki. Pa nyengu iyi yiwu ajumphanga munthowa mo mwayendanga ŵanthu anandi.
Ŵati afika kunyumba kwaku Potifara, Yosefe wanguzizwa ukongwa ndi vo wanguwona. Chiwiyi chaki, iyu wenga wechendawonepu nyumba zikuluzikulu chifukwa chakuti wangukuliya mu mahema ndipu ajaliyanga waka kusamasama pamoza ndi viŵetu vawu. Pakuti Potifara wenga wakukhupuka mu Ijipiti, iyu wenga ndi chinyumba chikulu ndipuso chakutowa. Ŵanthu akufukuwa vinthu vakali akamba kuti kali ku Ijipiti ŵanthu ajanga ndi minda yakutowa ya maluŵa. Mumphepeti mwa minda yeniyi apandangamu vimiti ndipu mukati mwaki akumbangamu madamu ngo apandangamu vakume vinyaki va mmaji. Nyumba zinyaki azizenganga pakati pa minda ya maluŵa ndipu venivi vachitiskanga kuti munyumba izi muserengi timphepu takuzizira umampha. Nyumba izi zajanga ndi mawindu ngakulungakulu, vipinda vinandi vakugona kweniso chipinda chikulu chakuryiyapu. Azenganga so tinyumba timanatimana takugonamu ŵanthu antchitu.
(Chiyambo 39:12-14) Sonu muwolu waku Potifara wanguko chakuvwala chaku Yosefe ndipu wangumukambiya kuti: “Gona nani!” Kweni iyu wanguleka chakuvwala chaki mumanja nga munthukazi yo ndipu wanguthaŵiya kubwalu. 13 Wati wawona kuti Yosefe waleka chakuvwala chaki mumanja ngaki ndipu wathaŵiya kubwalu, 14 munthukazi yo wangwamba kudaniriza kwa ateŵeti a munyumba yaki, ndipu wanguŵakambiya kuti: “Awonani! Mheberi yo Potifara wakuza nayu kwaku isi wakhumba kutilengesa. Iyu wanguza kwaku ini kuti wagoni nani, kweni ndingwamba kudaniriza ukongwa.
(Chiyambo 39:20) Mwaviyo, Potifara mbuyaki waku Yosefe wangumuto ndi kumuponya mujeri, kumalu ko asungiyangaku akayidi a fumu, ndipu wanguja mwenimo mujeri.
w14 11/1 14-15
“Ndichitiyenji Uheni Ukulu Viyo?”
Tiziŵa vinandi cha va mo majeri ngaku Ijipiti ngawonekiyanga panyengu yo. Ŵanthu akufukuwa vinthu vakali akusaniya malu ngakuyanana ndi ngenanga ndipu viwoneka kuti majeri nga panyengu yo ngenga ngakuvikilirika ukongwa kweniso mu vipinda mwajanga mdima ukulu ukongwa. Pavuli paki Yosefe wangukonkhoska kuti jeri lo wanguŵikikamu lenga nge zenji, vo vilongo kuti asani munthu waseremu wajiwonanga nge kuti mbwenu kwamala. (Chiyambo 40:15) Buku la Sumu lititikambiya kuti Yosefe watombozgekanga ukongwa po wenga mujeri. Likamba kuti: “Yiwu angumanga malundi ngaki ndi simbi; ndipu khosi laki angulisereza muvisulu.” (Sumu 105:17, 18) Ku Ijipiti, nyengu zinyaki akayidi anyaki aŵamangiliyanga manja kuvuli ndipu anyaki aŵamanganga chisulu mukhosi. Yosefe watenere kuti wapwetekekanga ukongwa mumtima pakuwona kuti watombozgeka kwambula kunanga!
Chakupaska so chitima ntchakuti Yosefe wangujamu nyengu yitali mujeri. Bayibolu likamba kuti Yosefe “wanguja mwenimo mujeri.” Venivi vilongo kuti wangujamu kwa vyaka vinandi ndipu waziŵanga cha kuti watuwengi. Kweni kumbi ntchinthu wuli cho chingumuwovya kuti waleki kutaya mtima?
Bayibolu likamba kuti: “Yehova wangulutirizga kuŵa ndi Yosefe ndipuso kumulongo chanju chambula kumala.” (Chiyambo 39:21) Palivi cho chingatondekesa Yehova kuti waleki kulongo chanju chambula kumala kwa ateŵeti ŵaki, kwali ndi mipanda yamajeri, simbi, pamwenga mazenji ngamdima ukulu ukongwa. (Aroma 8:38, 39) Tikayika cha kuti panyengu yo Yosefe wenga mujeri wapempheranga kwa Awisi akuchanya kuŵakambiya masuzgu ngaki ngosi. Ndipu venivi vingumuwovya kuti waje ndi chimangu chamumtima cho “Chiuta wakupembuzga ukongwa” wapereka. (2 Akorinto 1:3, 4; Afilipi 4:6, 7) Kumbi ndi vinthu wuli vinyaki vo Yehova wanguchitiya Yosefe? Bayibolu likamba kuti Yehova wanguchitiska kuti “msilikali wakuwonere jeri wamuyanjengi ukongwa” Yosefe.
(Chiyambo 39:21-23) Kweni Yehova wangulutirizga kuŵa ndi Yosefe ndipuso kumulongo chanju chambula kumala, ndipu wanguchitiska kuti msilikali wakuwonere jeri wamuyanjengi ukongwa. 22 Mwaviyo, msilikali wakuwonere jeri, wanguŵika Yosefe kuti wawoneriyengi akayidi wosi mujeri, ndipu iyu ndiyu walongozganga chechosi cho akayidi achitanga. 23 Msilikali wakuwonere jeri wafipanga mtima cha chinanga nkhamanavi ndi chechosi cho chenga mu manja mwaku Yosefe, chifukwa Yehova wenga ndi Yosefe, ndipu Yehova wangutumbika chechosi cho wachitanga.
w14 11/1 15 ¶2
“Ndichitiyenji Uheni Ukulu Viyo?”
Bayibolu likamba kuti: “Yehova wangulutirizga kuŵa ndi Yosefe ndipuso kumulongo chanju chambula kumala.” (Chiyambo 39:21) Palivi cho chingatondekesa Yehova kuti waleki kulongo chanju chambula kumala kwa ateŵeti ŵaki, kwali ndi mipanda yamajeri, simbi, pamwenga mazenji ngamdima ukulu ukongwa. (Aroma 8:38, 39) Tikayika cha kuti panyengu yo Yosefe wenga mujeri wapempheranga kwa Awisi akuchanya kuŵakambiya masuzgu ngaki ngosi. Ndipu venivi vingumuwovya kuti waje ndi chimangu chamumtima cho “Chiuta wakupembuzga ukongwa” wapereka. (2 Akorinto 1:3, 4; Afilipi 4:6, 7) Kumbi ndi vinthu wuli vinyaki vo Yehova wanguchitiya Yosefe? Bayibolu likamba kuti Yehova wanguchitiska kuti “msilikali wakuwonere jeri wamuyanjengi ukongwa” Yosefe.
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za M’Bayibolu
(Chiyambo 38:9, 10) Kweni Onani wanguziŵa kuti ŵana wo wabalengi aŵengi ŵaki cha. Mwaviyo, asani wagona ndi muwolu wa mku waki, wadiranga pasi unthulumi waki kuti waleki kumuyuskiya mphapu mku waki. 10 Vo wachitanga venga viheni pa masu paku Yehova. Mwaviyo, nayu wangumubaya.
it-2 555
Onani
(Onani) [mazu yanga ngang’anamuwa “nthazi zakubaliya; nthazi zikulu”].
Onani wenga mwana munthulumi wachiŵi waku Yuda yo wangubaliya pa mwana munthukazi waku Shua wa ku Kanani. (Chiya. 38:2-4; 1 Miko. 2:3) Mku waki waku Onani zina laki Ere wangubayika ndi Yehova wechendabali ŵana chifukwa cha vinthu viheni vo wachitanga. Pavuli paki Yuda wangukambiya Onani kuti wahali muwolu wa mku waki zina laki Tamara. Asani Onani wangubaliyapu mwana paku Tamara, mwana yo watingi waŵengi wa mubanja laku Onani cha. Mmalu mwaki watingi waŵengi mwana wakwamba waku Ere ndipu ndiyu watingi waharengi chuma cha awisi. Kweni asani wangubaliyapu mwana cha, iyu ndiyu watingi waharengi chuma ichi. Sonu vo Onani wachitanga vakuti asani wagona ndi Tamara iyu “wadiranga pasi unthulumi waki.” Vo Onani wachitanga kwenga kuseŵeresa nkhuli cha chifukwa Bayibolu likamba kuti: “asani wagona ndi muwolu wa mku waki,” iyu wadiranga pasi unthulumi waki. Venivi vilongo kuti iyu wakhumbanga cha kuti unthulumi waki usere mwaku Tamara kuti waleki kume nthumbu. Vo wachitanga kwenga kuleka kuvwiya awisi, wenga ndi mtima wasanji kweniso wabudiyanga dangu la nthengwa lo Yehova wangujalikisa. Mwaviyo, Yehova wangumubaya ndipu nayu wangufwa kwambula mwana.—Chiya. 38:6-10; 46:12; Maŵe. 26:19.
(Chiyambo 38:15-18) Yuda wati wamuwona ŵaka, wanguŵanaŵana kuti ndi huli, chifukwa chakuti wangudika salu kumutu. 16 Mwaviyo, wangupetukiya po wenga mumphepeti mwa msewu ndipu wangumukambiya kuti: “Chondi, ndizomerezi kuti nkhagoni nawi,” chifukwa wanguziŵa cha kuti wenga mkumwana waki. Kweni Tamara wangukamba kuti: “Mundipaskengenji asani mwagona nani?” 17 Yuda wangumuka kuti: “Ndakukutumiziya mwana wa mbuzi kutuliya pa mskambu wangu.” Kweni Tamara wangufumba kuti: “Kumbi mundipaskengi chinthu chakuti ndikole mpaka po mwakunditumiziya mwana wa mbuzi?” 18 Yuda wangumufumba kuti: “Ndikupaskenji?” Iyu wangumuka kuti: “Mundipaski mpheti yinu yakudindiya, chingwi chaki kweniso nthonga yo ye kujanja linu.” Pavuli paki, wangumupaska vinthu vo, wangugonana nayu ndipu wangume nthumbu.
w04 1/15 30 ¶4-5
Vo Akuŵerenga Afumba
Yuda wangutondeka kupereka Shela yo wenga mwana waki munthulumi kuti watolani ndi Tamara nge mo wangulayizgiya. Iyu wangugona ndi munthukazi yo waŵanaŵananga kuti ndi huli la panyumba yakusopiyamu. Venivi vapambananga ndi khumbu laku Yehova lakuti ŵanthu akutorana pe ndiwu atenere kugonana. (Chiyambo 2:24) Chinanga kuti Yuda waŵanaŵananga kuti wagona ndi huli, kweni uneneska wenga wakuti munthukazi uyu wenga huli cha. Ndipu kwambula kuziŵa iyu wanguhara choko cho mwana waki Shela ndiyu wenga wakwenere kuhara.
Kweni yapa Tamara wanguchita ureŵi cha. Ndipu ŵana a muwoli wo iyu wangubala ŵenga ŵana apadondu cha. Tikamba viyo chifukwa Bowazi wa ku Betelehemu wati watorana ndi Ruti msungwana wa ku Mowabu, ŵara aku Betelehemu angukambiya Bowazi vamampha vakukwaskana ndi mwana waku Tamara zina laki Perezi, kuti: “Kuporote mu mphapu yo Yehova wazakukupaska kuziya mwa munthukazi mwenuyu, nyumba yaku yije nge nyumba yaku Perezi, mwana yo Tamara wangubaliya Yuda.” (Ruti 4:12) Kweniso Perezi njumoza wa apapi aku Yesu Khristu.—Mateyu 1:1-3; Luka 3:23-33.
Kuŵerenga Bayibolu
(Chiyambo 38:1-19) Mu nyengu yeniyi, Yuda wangutuwaku kwa abali ŵaki ndipu wanguchijintha hema laki pafupi ndi munthu munyaki wa ku Adulamu zina laki Hira. 2 We kwenuku, Yuda wanguwona mwana munthukazi wa munthu munyaki wa ku Kanani, ndipu wangumuto ndi kugonana nayu. Munthu wa ku Kanani yo, zina laki wenga Shuwa. 3 Munthukazi yo wangume nthumbu. Pavuli paki, wangubala mwana munthulumi ndipu Yuda wangudana mwana yo kuti Ere. 4 Wangume so nthumbu yinyaki, wangubala so mwana munthulumi ndipu wangumudana kuti Onani. 5 Munthukazi yo, wangubala so mwana munthulumi munyaki, ndipu wangumudana kuti Shela. Yuda wenga ku Akizibu, munthukazi yo wachibala mwana mwenuyu. 6 Pati pajumpha nyengu, Yuda wangumutole munthukazi mwana waki wakwamba, Ere. Zina la munthukazi yo, lenga Tamara. 7 Kweni Ere, yo wenga mwana wakwamba waku Yuda, wachitanga vinthu viheni pa masu paku Yehova, ndipu Yehova wangumubaya. 8 Mwaviyo, Yuda wangukambiya Onani kuti: “Gona ndi muwolu wa mku waku ndipu umuhari kuti umuyuskiyi mphapu mku waku.” 9 Kweni Onani wanguziŵa kuti ŵana wo wabalengi aŵengi ŵaki cha. Mwaviyo, asani wagona ndi muwolu wa mku waki, wadiranga pasi unthulumi waki kuti waleki kumuyuskiya mphapu mku waki. 10 Vo wachitanga venga viheni pa masu paku Yehova. Mwaviyo, nayu wangumubaya. 11 Yuda wangukambiya Tamara mkumwana waki kuti: “Ukajengi kunyumba ya awusu nge choko mpaka po mwana wangu munthulumi Shela wakuliya,” pakuti Yuda wanguŵanaŵana kuti: ‘Nayu wangafwa nge mo akufwiya aku ŵaki.’ Mwaviyo, Tamara wanguluta kuchija kunyumba kwa awisi. 12 Pati pajumpha nyengu, muwolu waku Yuda, mwana munthukazi waku Shuwa, wangufwa. Yuda wati wamaliza kuliya nyifwa ya muwolu waki, wanguluta kwa antchitu ŵaki wo asenganga mbereri zaki ku Timuna. Iyu wanguluta ndi mubwezi waki zina laki Hira, wa ku Adulamu.13 Sonu munthu munyaki wangukambiya Tamara kuti: “Asibweni ŵaku aluta ku Timuna kuchisenga mbereri zawu.” 14 Mwaviyo, wanguzuwa vakuvwala vaki va uvyokolu, ndipu wangudika salu. Iyu wangudika so salu yinyaki kumutu, ndipu wanguja pasi, pageti la tawuni ya Enayimu, mumphepeti mwa msewu wakuluta ku Timuna. Tamara wanguchita venivi chifukwa wanguwona kuti Shela wakuwa kweni iyu atimupereka cha kwaku Shela kuti waje muwolu waki. 15 Yuda wati wamuwona ŵaka, wanguŵanaŵana kuti ndi huli, chifukwa chakuti wangudika salu kumutu. 16 Mwaviyo, wangupetukiya po wenga mumphepeti mwa msewu ndipu wangumukambiya kuti: “Chondi, ndizomerezi kuti nkhagoni nawi,” chifukwa wanguziŵa cha kuti wenga mkumwana waki. Kweni Tamara wangukamba kuti: “Mundipaskengenji asani mwagona nani?” 17 Yuda wangumuka kuti: “Ndakukutumiziya mwana wa mbuzi kutuliya pa mskambu wangu.” Kweni Tamara wangufumba kuti: “Kumbi mundipaskengi chinthu chakuti ndikole mpaka po mwakunditumiziya mwana wa mbuzi?” 18 Yuda wangumufumba kuti: “Ndikupaskenji?” Iyu wangumuka kuti: “Mundipaski mpheti yinu yakudindiya, chingwi chaki kweniso nthonga yo ye kujanja linu.” Pavuli paki, wangumupaska vinthu vo, wangugonana nayu ndipu wangume nthumbu. 19 Wati wagonana nayu, Tamara wangusoka ndipu wanguluta kwawu. Iyu wangutuzgaku salu yo wangudika ndipu wanguvwala so vakuvwala vaki va uvyokolu.
MAY 18-24
CHUMA CHAKUTULIYA M’MAZU NGAKU CHIUTA | CHIYAMBO 40-41
“Yehova Wataska Yosefe”
(Chiyambo 41:9-13) Vati vaŵa viyo, mura wa akupereka vakumwa wangukambiya Farawo kuti: “Msanawale ndisumuwi maubudi ngangu. 10 Farawo wangukwiyiya ateŵeti ŵaki. Mwaviyo, ini ndi mura wa akubika wangutiponya mujeri, munyumba ya mura wa asilikali akuvikiliya fumu. 11 Pavuli paki, zuŵa linyaki ndi usiku, tosi taŵaŵi tingulota malotu. Weyosi wangulota malotu ngo ngang’anamuwanga vinthu vakupambana. 12 Ndipu mwenumu mujeri tenga ndi mnyamata wachiheberi, yo wenga mteŵeti wa mura wa asilikali akuvikiliya fumu. Tati tamukambiya, wangutikonkhoske vo lotu lelosi lang’anamuwanga. 13 Ndipu vinthu vinguchitika mwakukoliyana ndi mo iyu wangukambiya. Ini ndinguwere pa ntchitu yangu kweni munyangu wangupayikika.”
w15 2/1 14 ¶4-5
“Asi Chiuta Ndiyu Wafwatuliya?”
Wakupereka kapu wangumuluwa Yosefe, kweni Yehova wangumuluwa cha. Zuŵa linyaki Farawo wangulota malotu ngaŵi ngambula kuluwika. Mu malotu ngakwamba, iyu wangulota ng’ombi 7 zakututuŵa kweniso zakuwoneka umampha zichituwa mu msinji wa Nayelu ndipuso ng’ombi 7 zambula kuwoneka umampha kweniso zakonda. Pavuli paki wanguwona ng’ombi 7 zambula kuwoneka umampha kweniso zakonda ng’ombi 7 zakututuŵa kweniso zakuwoneka umampha. Mu malotu ngachiŵi, Farawo wangulota masanja 7 nga tirigu ngakukhoma umampha ngachilapuka pa phesi limoza. Pavuli pa masanja ngenanga, wanguwona so masanja 7 nga tirigu ngakuphapha kweniso ngakuŵawuka ndi mphepu yakuvuma ngachilapuka ndipu ngangumeza masanja 7 ngakukhoma umampha. Kwati kwacha, Farawo wangusuzgika maŵanaŵanu ndi malotu ngo wangulota. Mwaviyo, wangudanisa asembi akuchita masenga a ku Ijipiti ndi anthulumi wosi azeru kuti azing’anamuliyi vo malotu ngo ngang’anamuwanga, kweni wosi angutondeka. (Chiyambo 41:1-8) Tiziŵa cha asani ŵanthu yaŵa angusoŵe limu chakukamba pamwenga angufwatuliya vinthu vakupambana. Kweni vo tiziŵa vakuti Farawo wanguguŵa ukongwa chifukwa wakhumbisiskanga kuziŵa vo malotu ngo ngang’anamuwanga.
Pa nyengu iyi, ndipu wakupereke kapu wangukumbukiya Yosefe! Iyu wangujimba mlandu chifukwa chakuleka kukumbuka vo Yosefe wangumupempha. Pavuli paki wangukambiya Farawo vakukwaskana ndi munyamata munyaki yo wangufwatuliya malotu ngaki vyaka viŵi kuvuli kwaki. Farawo wati wavwa va munyamata uyu, wangutuma ŵanthu kuti akadani Yosefe mujeri.—Chiyambo 41:9-13.
(Chiyambo 41:16) Yosefe wangumuka Farawo kuti: “Ndini cha ndifwatuliyengi! Kweni Chiuta ndiyu wakambengi vakukwaskana ndi umoyu winu.”
(Chiyambo 41:29-32) “Kuzengi vyaka 7 vo mucharu chosi cha Ijipiti mwazamukuŵa vakurya vinandi. 30 Kweni vyaka 7 va nja vizengi pavuli paki. Vakurya vinandi vo venga mucharu chosi cha Ijipiti vazamuluwika, ndipu nja yo yazamutambuzga charu. 31 Palivi yo wazamukumbuka kuti mucharu cho mwenga vakurya vinandi chifukwa cha nja yo yizengi pavuli paki, pakuti yazamukuŵa yikulu ukongwa. 32 Mwalota malotu ngaŵi chifukwa chakuti Chiuta wauneneska wasimikiza kuti ndivu wachitengi, ndipu wavichitengi pambula kuswera.
w15 2/1 14-15
“Asi Chiuta Ndiyu Wafwatuliya?”
Yehova watanja ŵanthu akujiyuyuwa kweniso akugomezgeka. Ndichu chifukwa chaki wanguwovya Yosefe kuti wafwatuliyi malotu ngo ŵanthu azeru kweniso asembi angutondeka. Yosefe wangukambiya Farawo kuti malotu ngaki ngosi ngaŵi ngang’anamuwa chinthu chimoza ndipu Yehova wangumulotesa malotu yanga maulendu ngaŵi pakukhumba kumusimikiziya kuti vo walota ‘vichitikengi nadi.’ Ng’ombi 7 zakututuŵa kweniso masanja 7 nga tirigu ngakhoma umampha vamiyanga vyaka 7 vo mu Ijipiti mwazamukuŵa chakurya chinandi. Penipo ngombi 7 zakonda kweniso masanja 7 nga tirigu ngakuphapha vamiyanga vyaka 7 vo mu Ijipiti mwazamuja nja. Nja yeniyi yatingi yizichitiskengi kuti mu Ijipiti muŵevi chakurya chinanga ntchimoza.—Chiyambo 41:25-32.
(Chiyambo 41:38-40) Sonu Farawo wangukambiya ateŵeti ŵaki kuti: “Kumbi pangasanirika munthu munyaki wakuyanana ndi uyu, yo we ndi mzimu waku Chiuta?” 39 Farawo wangukambiya Yosefe kuti: “Pakuti Chiuta wachitiska kuti yiwi uziŵi vinthu vosi venivi, palivi munthu munyaki wakuwamu kweniso wazeru nge yiwi. 40 Ujengi ndi mazaza panyumba yangu ndipu ŵanthu ŵangu wosi akuvwiyengi pa chechosi. Pa ufumu wangu pe ndipu ini ndiŵengi mura kuluska yiwi.”
w15 2/1 15 ¶3
“Asi Chiuta Ndiyu Wafwatuliya?”
Farawo wanguchita nadi vo wangukamba. Iyu wanguvwalika Yosefe vakuvwala va salu yamampha ndipuso nekelesi yagolidi mukhosi mwaki. Wangumuvwalika so mpheti yakudindiya kujanja laki, wangupamupasa galeta laulemu kweniso mazaza ngakuti wayenderiyengi mucharu chosi cha Ijipiti. (Chiyambo 41:42-44) Vinthu vingusintha mwamabuchibuchi ukongwa pa umoyu waku Yosefe. Wachiyuka kuluta kwaku Farawo pa zuŵa ili, iyu wenga mkayidi kweni pakutuwa kwaku Farawo wanguja wachiŵi kwaku Farawo. Tikayika cha kuti Yehova Chiuta wangumutumbika Yosefe chifukwa cha kugomezgeka kwaki. Yehova wawonanga vinthu vosi vambula urunji vo Yosefe wakumananga navu ndipu pa nyengu yaki wangumalisa masuzgu ngosi kweniso wangungamalisa munthowa yakwenere. Yehova wanguwovya Yosefe pa nyengu yakwenere ndipu wanguchita ivi chifukwa chakuŵanaŵaniya so vo wangachita kuti wazitaski Ayisirayeli pa nyengu ya nja. Mu nkhani yinyaki yo yazamutuwa mu Chigongwi cha Alinda kunthazi, tzamuwona mo Yehova wanguchitiya venivi.
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za M’Bayibolu
(Chiyambo 41:14) Mwaviyo Farawo wangudanisa Yosefe ndipu anguchimuto mujeri mwaliŵi. Wangusenga sisi laki, wangusintha vakuvwala vaki ndipu wanguluta pa masu paku Farawo.
w15 11/1 9 ¶1-3
Kumbi Muziŵa?
Ntchifukwa wuli Yosefe wangusenga sisi laki wechendaluti kuchiwonana ndi Farawo?
Mwakukoliyana ndi vo Buku la Chiyambo likamba, Farawo wangulamula kuti mkayidi wachiheberi zina laki Yosefe watuzgiki mujeri kuti wakafwatuliyi malotu ngo ngamusuzganga maŵanaŵanu. Pa nyengu iyi ndipu Yosefe waja mujeri kwa vyaka vinandi. Chinanga kuti Farawo wamupenjanga mwaliŵiliŵi, kweni Yosefe wangwamba dankha wasenga sisi laki. (Chiyambo 39:20-23; 41:1, 14) Venivi vilongo kuti iyu wayiziŵanga umampha midawuku ya ŵanthu a ku Ijipiti.
Kali, ŵanthu amitundu yakupambanapambana kusazgapu Aheberi, ayanjanga kusunga mwembi. Kweni mwakupambana ndi venivi, buku linyaki lingukamba kuti “mbanthu a ku Ijipiti pe wo akoliyananga navu cha vakuti munthu wasungengi mwembi.” McClintock and Strong’s Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature.
Kumbi ŵanthu a ku Ijipiti ametanga waka mwembi pe? Magazini yinyaki yingukamba kuti mu midawuku yinyaki ya Aijipiti mwenga dangu lakuti asani munthu waluta kuchiwonana ndi Farawo wakhumbikanga kujinozga umamphaumampha nge kuti waluta ku nyumba yakusopiyamu. (Biblical Archaeology Review) Asani venivi vauneneska, ndikuti penga paki kuti Yosefe wameti mwembi kweniso wasengi sisi laki losi.
(Chiyambo 41:33) “Sonu yimwi mupenji munthu wakuwamu kweniso wazeru kuti wawoneriyengi charu cha Ijipiti.
w09 11/15 28 ¶14
Titenere Kuja ndi Nkharu Yamampha Chifukwa Ndisi Ateŵeti aku Chiuta
14 Apapi akali wo awopanga Chiuta ayesesanga kusambiza ŵana ŵawu mo angalongore ulemu panyumba. Ŵerengani Chiyambo 22:7 kuti muwoni mo Abrahamu ndi mwana waki Isaki akambiskiyananga mwaulemu. Yosefe nayu wangulongo kuti wangusambizika umampha ndi apapi ŵaki. Wati waŵikika mujeri, iyu walongoronga mwaulemu ndi akayidi anyaki. (Chiya. 40:8, 14) Mazu ngo wangurongoro ndi Farawo ngalongo so kuti Yosefe wangusambizika umampha mo wangakambiskiyana mwaulemu ndi munthu waudindu ukulu.—Chiya. 41:16, 33, 34.
Kuŵerenga Bayibolu
(Chiyambo 40:1-23) Pati pajumpha nyengu, mura wa akupereka vakumwa wa fumu ya ku Ijipiti ndipuso mura wa akubika, angubudiya mbuyawu, fumu ya ku Ijipiti. 2 Mwaviyo, Farawo wanguŵakwiyiya ateŵeti ŵaki ŵaŵi ŵenaŵa, mura wa akupereka vakumwa ndipuso mura wa akubika. 3 Ndipu wanguŵaŵika mujeri, munyumba ya mura wa asilikali akuvikiliya fumu, mo Yosefe wanguŵikika. 4 Sonu mura wa asilikali akuvikiliya fumu, wangusankha Yosefe kuti wajengi nawu kweniso kuti waŵawoneriyengi, ndipu anguja mujeri lo kwa nyengu yitaliku. 5 Mura wa akupereka vakumwa wa fumu ya ku Ijipiti ndipuso mura wa akubika, wo anguŵikika mujeri, zuŵa linyaki ndi usiku, weyosi wangulota malotu, ndipu lotu lelosi lenga ndi vo lang’anamuwanga. 6 Ndi mlenji Yosefe wati wasere wanguwona kuti ŵe ndi chitima. 7 Mwaviyo, wangufumba ateŵeti aku Farawo wo wenga nawu limoza mujeri munyumba ya ambuyaki kuti: “Visku vinu vawiyanji msanawale?” 8 Yiwu angumuka kuti: “Tosi taŵaŵi talota malotu, kweni tilivi wakufwatuliya.” Yosefe wanguŵakambiya kuti: “Asi Chiuta ndiyu wafwatuliya? Ndikambiyeni malotu nginu.” 9 Mwaviyo, mura wa akupereka vakumwa wangukonkhoske Yosefe malotu ngaki. Iyu wangukamba kuti: “Mu malotu ngangu, ndinguwona chimiti cha mphereska panthazi pangu. 10 Chimiti cho, chenga ndi mphanda zitatu. Chichiphuka, chinguchita maluŵa, mphereska zingukhoma ndipu zingufya. 11 Kapu yaku Farawo yenga mujanja langu, ndinguto mphereska ndipu ndinguzikamiya mukapu yaku Farawo. Pavuli paki ndingupereka kapu yo kwaku Farawo.” 12 Sonu Yosefe wangumukambiya kuti: “Malotu ngo, ngang’anamuwa ivi: Mphanda zitatu zimiya mazuŵa ngatatu. 13 Asani mazuŵa ngatatu ngajumphapu, Farawo wazakukutuzga munu ndi kukuweze pa ntchitu yaku, ndipu wamuperekanga kapu ya vakumwa kwaku Farawo nge mo wachitiyanga kali pa nyengu yo wenga wakupereka vakumwa. 14 Kweni uzindikumbuki asani vinthu vachikuyende umampha. Uzindilongo chanju chambula kumala ndipu ukakambi vakukwaskana ndi ini kwaku Farawo, kuti wazindituzgemu munu. 15 Pakuti angundiba mucharu cha Aheberi, ndipu palivi cho ndikunangapu kunu kuti andiŵiki mujeri.” 16 Mura wa akubika wati wawona kuti Yosefe wafwatuliya vinthu vamampha, wangukambiya Yosefe kuti: “Nani ndalota malotu. Ndalota malipalu ngatatu ngo ngenga pamutu pangu, ndipu mukati mwa malipalu ngo, mwenga viŵandi vituŵa. 17 Mulipalu lo lenga pachanya, mwenga viŵandi vakupambanapambana vaku Farawo, ndipu viyuni varyanga viŵandi vo venga mulipalu lo, pachanya pa mutu wangu.” 18 Sonu Yosefe wangumuka kuti, “Malotu ngo, ngang’anamuwa ivi: Malipalu ngatatu ngamiya mazuŵa ngatatu. 19 Asani mazuŵa ngatatu ngajumphapu, Farawo wazamudumuwa mutu waku ndi kukupayika pachimiti, ndipu viyuni vazamukurya liŵavu laku.” 20 Sonu zuŵa lachitatu lingufika, lenga zuŵa lakukondwere kuwa kwaku Farawo. Iyu wangunozge phwandu ateŵeti ŵaki wosi. Ndipu wangudanisa mura wa akupereka vakumwa kweniso mura wa akubika pa masu pa ateŵeti ŵaki. 21 Farawo wanguweze mura wa akupereka vakumwa pa ntchitu yaki, ndipu wangulutirizga kupereka vakumwa kwaku Farawo. 22 Kweni wangupayika mura wa akubika, nge mo Yosefe wangufwatuliya malotu ngawu. 23 Kweni mura wa akupereka vakumwa wangumukumbuka cha Yosefe; wangumuluwa.
MAY 25-31
CHUMA CHAKUTULIYA M’MAZU NGAKU CHIUTA | CHIYAMBO 42-43
“Yosefe Wangujiko Ukongwa”
(Chiyambo 42:5-7) Mwaviyo, ŵana aku Isirayeli angulongozgana ndi ŵanthu anyaki wo alutanga ku Ijipiti kuchigula tirigu, chifukwa nja yingufika so kucharu cha Kanani. 6 Yosefe wenga ndi mazaza mucharu cha Ijipiti, ndipu iyu ndiyu wagulisanga tirigu ku ŵanthu wosi pacharu chapasi. Sonu aku ŵaki aku Yosefe anguza ndipu angujikama ndi kumusindamiya mpaka visku vawu pasi. 7 Yosefe wati wawona aku ŵaki, nyengu yeniyo wanguŵaziŵa, kweni wangujibisa kwaku yiwu. Mwaviyo wangulongoro nawu mwaukali ndipu wanguŵafumba kuti: “Mwatuliya pani?” Yiwu angumuka kuti: “Tatuwa ku Kanani ndipu tazamugula chakurya.”
w15 7/1 13 ¶5
“Kumbi Ini Ndato Malu Ngaku Chiuta?”
Yosefe wanguŵaziŵa liŵi abali ŵaki. Wati wawona kuti atimugwadiya, iyu wangukumbuka vo wangulota weche mwana. Nkhani iyi yikamba kuti: “Yosefe wangukumbuka mwaliŵi malotu” ngo wangulota ngakulongo kuti abali ŵaki azakumugwadiya. Ivi ndivu vinguchitika nadi! (Chiyambo 37:2, 5-9; 42:7, 9) Kumbi Yosefe wanguchitanji? Kumbi wanguŵavumbatiya pamwenga wanguŵawezge nkhaza zo angumuchitiya?
w15 7/1 14 ¶1
“Kumbi Ini Ndato Malu Ngaku Chiuta?”
Panyaki vo vinguchitikiya Yosefe isi vingatichitikiya cha. Kweni mazuŵa nganu ŵanthu m’mabanja nganandi atambana kweniso atinkhana ukongwa. Asani ivi vatichitikiya, tingayamba kuchita vinthu mwambula kwenere. Mwaviyo, tingachita umampha kuyezga Yosefe kweniso kuchita vinthu mwakukoliyana ndi khumbu laku Chiuta. (Nthanthi 14:12) Titenere kukumbuka kuti chinthu chakukhumbika ukongwa nkhuja pa chimangu ndi abali ŵidu, Yehova kweniso Mwana waki.—Mateyu 10:37.
(Chiyambo 42:14-17) Kweni Yosefe wanguŵakambiya kuti: “Ndakamba kali kuti, ‘Ndimwi akufufuza charu!’ 15 Pa chifukwa chenichi muyesekengi. Ndilapizga mu zina laku Farawo, mutuwengeku cha kunu mpaka po mvurwa winu mumana ukongwa waziya. 16 Tumani yumoza waku yimwi kuti wakato mvurwa winu, ndipu mwanyaki mosi mumangikengi. Asani mwachiza nayu, ndazamuziŵa kuti vo mukamba vauneneska. Asani po cha, ndilapizga mu zina laku Farawo, ndimwi akufufuza charu.” 17 Mwaviyo, wosi wanguŵajaliya mujeri kwa mazuŵa ngatatu.
w15 7/1 14 ¶2
“Kumbi Ini Ndato Malu Ngaku Chiuta?”
Yosefe wanguyesa abali ŵaki kuti waziŵi asani asintha nadi. Iyu wangwamba kukambiskana nawu mwaukali ndipu wanguŵapusikiya kuti atumika kuti aziwoni charu. Kuti waleki kuŵamba mlandu, yiwu angwamba kukambiya Yosefe za banja lawu kweniso vakukwaskana ndi muvurwa wawu yo angumusiya kunyumba. Yosefe wangukondwa ukongwa kuvwa kuti muvurwa waki Benjamini weche wamoyu kweni wangukhumba cha kuŵalongo kuti wakondwa. Ivi vingumuwovya kuti waziŵi vo wangachita. Iyu wanguŵakambiya kuti: “Muyesekengi.” Pavuli paki, wanguŵakambiya kuti wakhumba kuwona muvurwa wawu. Yosefe wanguŵakambiya kuti awere kumuzi kwawu kuti akamuto, kweni yumoza waku yiwu wajaliyi vuli.—Chiyambo 42:9-20.
(Chiyambo 42:21, 22) Sonu yiwu angukambiskana kuti: “Tilangika chifukwa cha mvurwa widu, pakuti tinguwona wachisuzgika kutipempha kuti timuchitiyi lisungu, kweni tinguvwa cha. Ndichu chifukwa chaki masuzgu yanga ngatiwiya.” 22 Sonu Rubeni wanguŵamuka kuti: “Asi ndingukukambiyani ini kuti, ‘Lekani kumupweteka mwana,’ kweni munguvwa cha. Sonu ndopa zaki zikhumbika kwaku isi.”
it-2 108 ¶4
Yosefe
Pa nyengu yo ayesekanga, abali aku Yosefe awonanga nge kuti alangika chifukwa cha vo anguchita pakugulisa mubali wawu. Yiwu angwamba kukambiskana ubudi wo anguchita Yosefe wepenipo chifukwa chakuti angumuziŵa cha. Yosefe wati wavwa vo akambiskananga kulongo kuti asintha nadi, iyu wangukwaskika ukongwa ndipu wangutuwapu kweniso wangwamba kuliya. Wati waweku, wangutopu Simiyoni ndipu wangumumanga yiwu achilereska kweniso wanguŵakambiya kuti wazakumufwatuwa mpaka po aziya ndi mvurwa wawu mumana ukongwa.—Chiya. 42:21-24.
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za M’Bayibolu
(Chiyambo 42:22) Sonu Rubeni wanguŵamuka kuti: “Asi ndingukukambiyani ini kuti, ‘Lekani kumupweteka mwana,’ kweni munguvwa cha. Sonu ndopa zaki zikhumbika kwaku isi.”
(Chiyambo 42:37) Kweni Rubeni wangukambiya awisi kuti: “Muzibayi ŵana ŵangu anthulumi ŵaŵi asani ndazamuleka kuza nayu kwaku yimwi. Mumupereki mu manja mwangu, ndipu ndazakumuweze kwaku yimwi.”
it-2 795
Rubeni
Rubeni wenga ndi mijalidu yinyaki yamampha ndipu mijalidu iyi yinguwoneke panyengu yo wangukaniza abali ŵaki 9 kuti angamubayanga cha Yosefe, mmalu mwaki amuponyi waka muchisimi cho mwengavi maji. Iyu wanguchita ivi kuti nyengu yinyaki kwambula abali ŵaki kuziŵa wazimutuzemu. (Chiya. 37:18-30) Pati pajumpha vyaka vakujumpha 20, abali aku Yosefe ati aluta ku Ijipiti anguyeseka ndipu yiwu angwamba kukambiskana kuti ateseka chifukwa cha nkhaza zo anguchitiya mubali wawu. Pa nyengu iyi Rubeni wanguŵakumbusa kuti iyu wanguchitaku nawu cha viheni vo anguchitiya Yosefe. (Chiya. 42:9-14, 21, 22) Yakobe wati wakana kuzomereza Benjamini kuluta limoza ndi aku ŵaki ku Ijipiti, Rubeni wanguŵalayizga awisi kuti wazamupereka ŵana ŵaki ŵaŵi. Iyu wanguŵakambiya kuti: ‘Muzibayi ŵana ŵangu asani ndazamuleka kuza ndi [Benjamini] kwaku yimwi.’—Chiya. 42:37.
(Chiyambo 43:32) Yosefe angumuŵikiya chakurya pakuyija, aku ŵaki pakuŵija, ndipu ŵanthu a ku Ijipiti wo ŵenga munyumba mo aryiyanga pakuŵija. Venga viyo chifukwa chakuti ŵanthu a ku Ijipiti aryanga cha chakurya limoza ndi Aheberi, pakuti kuchita viyo chenga chinthu chaukazuzi ku ŵanthu a ku Ijipiti.
w04 1/15 29 ¶1
Fundu Zikulu za Mubuku la Chiyambo—Chigaŵa Chachiŵi
43:32—Ntchifukwa wuli ŵanthu a ku Ijipiti awonanga kuti kurya chakurya pamoza ndi Aheberi mbukazuzi? Venivi vachitikanga ukongwa chifukwa cha kusankhana visopa pamwenga mtundu. Aijipiti aselukanga nawu so ukongwa aliska a viŵetu. (Chiyambo 46:34) Ntchifukwa wuli achitanga viyo? Ku Ijipiti, aliska a viŵetu awonekanga kuti mbakusika. Kweniso panyaki achitanga viyo chifukwa chakuti malu ngakulima ngenga ngamana ukongwa. Mwaviyo asani aliska a viŵetu atuza kuzipempha malu ngakuliskaku viŵetu vawu yiwu akondwanga nawu cha.
Kuŵerenga Bayibolu
(Chiyambo 42:1-20) Yakobe wati wavwa kuti ku Ijipiti kwe tirigu, wangukambiya ŵana ŵaki kuti: “Ntchifukwa wuli mulereskana ŵaka?” 2 Wangukamba so kuti: “Ndavwa kuti ku Ijipiti kwe tirigu. Lutani kweniko ndipu mukatiguliyeku kuti tileki kufwa ndi nja.” 3 Mwaviyo, aku ŵaki aku Yosefe wosi 10 anguluta ku Ijipiti kuchigula chakurya. 4 Kweni Yakobe wanguzomereza cha kuti Benjamini, mvurwa waku Yosefe waluti ndi aku ŵaki, pakuti wangukamba kuti: “Panyaki wangachichita ngozi kweniso wangachifwa.” 5 Mwaviyo, ŵana aku Isirayeli angulongozgana ndi ŵanthu anyaki wo alutanga ku Ijipiti kuchigula tirigu, chifukwa nja yingufika so kucharu cha Kanani. 6 Yosefe wenga ndi mazaza mucharu cha Ijipiti, ndipu iyu ndiyu wagulisanga tirigu ku ŵanthu wosi pacharu chapasi. Sonu aku ŵaki aku Yosefe anguza ndipu angujikama ndi kumusindamiya mpaka visku vawu pasi. 7 Yosefe wati wawona aku ŵaki, nyengu yeniyo wanguŵaziŵa, kweni wangujibisa kwaku yiwu. Mwaviyo wangulongoro nawu mwaukali ndipu wanguŵafumba kuti: “Mwatuliya pani?” Yiwu angumuka kuti: “Tatuwa ku Kanani ndipu tazamugula chakurya.” 8 Mwaviyo, Yosefe wanguŵaziŵa aku ŵaki, kweni yiwu angumuziŵa cha. 9 Nyengu yeniyo, Yosefe wangukumbuka malotu ngo wangulota ngakukwaskana ndi aku ŵaki. Ndipu wanguŵakambiya kuti: “Ndimwi akufufuza charu! Mwaza kuziwona vigaŵa vambula kuvikilirika va charu chidu!” 10 Yiwu angumumuka kuti: “Awa, ambuya, kweni tateŵeti ŵinu taza kuzigula chakurya. 11 Tosi te ŵana a munthu yumoza. Te arunji. Tateŵeti ŵinu te akufufuza charu cha.” 12 Kweni wanguŵakambiya kuti: “Awa! Mwaza kuziwona vigaŵa vambula kuvikilirika va charu chidu!” 13 Yiwu angumuka kuti: “Tateŵeti ŵinu tilipu 12. Te ŵana a munthu yumoza mucharu cha Kanani, ndipu mumana ukongwa we ndi ada, kweni munyaki palivi.” 14 Kweni Yosefe wanguŵakambiya kuti: “Ndakamba kali kuti, ‘Ndimwi akufufuza charu!’ 15 Pa chifukwa chenichi muyesekengi. Ndilapizga mu zina laku Farawo, mutuwengeku cha kunu mpaka po mvurwa winu mumana ukongwa waziya. 16 Tumani yumoza waku yimwi kuti wakato mvurwa winu, ndipu mwanyaki mosi mumangikengi. Asani mwachiza nayu, ndazamuziŵa kuti vo mukamba vauneneska. Asani po cha, ndilapizga mu zina laku Farawo, ndimwi akufufuza charu.” 17 Mwaviyo, wosi wanguŵajaliya mujeri kwa mazuŵa ngatatu. 18 Pa zuŵa lachitatu Yosefe wanguŵakambiya kuti: “Nditopa Chiuta wauneneska. Mwaviyo chitani vo nditikukambiyani kuti muje ndi umoyu. 19 Asani mwe arunji, mbwenu yumoza waku yimwi waje mujeri munyumba mwenimunu, kweni mwanyaki mosi mulutengi ndipu muto tirigu kuti mabanja nginu ngaleki kufwa chifukwa cha nja. 20 Sonu mukazi ndi mvurwa winu kwaku ini kuti ndizisimikizi kuti mwaneneskanga ndipu mwazamubayika cha.” Ndipu ndivu anguchita.