Malifalensi nga Nkhani za Unganu wa Umoyu Widu Wachikhristu Ndipuso Uteŵeti
JUNE 1-7
CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | CHIYAMBO 44-45
“Yosefe Wangugowoke Abali Ŵaki”
(Chiyambo 44:1, 2) Pavuli paki, Yosefe wangulamula munthu yo wawoneriyanga nyumba yaki kuti: “Mumathumba nga ŵanthu yaŵa, ŵikamu vakurya vo angafiska kupinga ndipuso uŵiki ndalama zaku weyosi pachanya pa thumba laki. 2 Kweni muthumba la mwana mumana ukongwa uŵikemu kapu yangu yasiliva limoza ndi ndalama zaki zakuguliya tirigu.” Mwaviyo, munthu yo wanguchita vo Yosefe wangumukambiya.
w15 5/1 14-15
“Kumbi Ini Ndato Malu Ngaku Chiuta?”
Yosefe wakhumbanga kuŵayesa maŵanaŵanu. Iyu wangupusikiya abali ŵaki kuti ndiwu aba kapu yo yasoŵa ndipu wangutuma wantchitu waki kuti waŵalondo. Wati wayisaniya muthumba laku Benjamini, wanguŵawezge kwaku Yosefe. Yapa Yosefe wenga ndi mwaŵi wakuziŵiya kuti abali ŵaki asintha nadi. Yuda ndiyu walongoronga m’malu mwaku wosi. Iyu wangupempha Yosefe kuti waŵachitiyi lisungu ndipu wangukamba kuti vingaja umampha asani wosi 11 angaja akapolu ku Egipiti. Kweni Yosefe wangukamba kuti wosi aluti kweni Benjamini wajaliyi ku Egipiti nge kapolu.—Chiyambo 44:2-17.
Ivi vingumuchitiska chitima ukongwa Yuda ndipu wangumuka kuti: “Mwenuyu ndiyu mwana yija yo wakujapu kwa anyina, ndipu ada atimuyanja ukongwa.” Yosefe watenere kuti wangukondwa ukongwa ndi vo Yuda wangukamba chifukwa Yosefe wenga mwana mura yo Yakobe wangubalirana ndi Rakele yo wangufwa pa nyengu yo wabalanga Benjamini. Yosefe waŵayanjanga ukongwa anyina a Rakele ndichu chifukwa chaki wamuyanjanga so ukongwa muvurwa waki Benjamini.—Chiyambo 35:18-20; 44:20.
Yuda wangulutirizga kuchondere Yosefe kuti waleki kumukole pasi Benjamini ndipu wangupempha kuti iyu ndiyu waje kapolu m’malu mwaku Benjamini. Pavuli paki, wangukamba mazu ngakumaliya ngakuti: “Ndingaluta wuli kwa ada kwambula mwana uyu? Ndikhumba cha kuchiwona ada achisuzgika ndi chitima.” (Chiyambo 44:18-34) Yapa Yosefe wangusimikizga kuti Yuda wakusintha nadi jalidu laki. Vingulongore limu kuti wakulapa, ngwalisungu kweniso ngwakuŵanaŵaniya anyaki.
Panyengu iyi, Yosefe wangutondeka kukunthiyapu. Iyu wakhumbanga kujisumuwa kwa abali ŵaki. Mwaviyo, wangupempha antchitu ŵaki kuti atuwepu dankha. Yosefe wangwamba kuliya mwakukweza ndipu mazu ngaki ngavwikanga kunyumba yachifumu yaku Farao. Pavuli paki, wangujisumuwa kuti: “Ndini Yosefe muvurwa winu.” Iyu wanguŵavumbatiya abali ŵaki ndipu wanguŵakambiya kuti waŵagowoke ndi mtima wosi. (Chiyambo 45:1-15) Iyu wangulongo jalidu laku Yehova lakugowoka kutuliya pasi pamtima. (Sumu 86:5) Kumbi nasi tigowoke anyidu ndi mtima wosi?
(Chiyambo 44:33, 34) Sonu chondi, zomerezani kuti ini ndini ndije kunu mumalu mwa mwana uyu, kuti iyu wawere kwa ada limoza ndi aku ŵaki. 34 Ndingawere wuli kwa ada kwambula mwana uyu? Ndingachikunthiyapu cha kuwona ada achisuzgika!”
(Chiyambo 45:4, 5) Yosefe wangukambiya abali ŵaki kuti: “Ndereni pafupi ndi ini.” Mwaviyo, yiwu angundere pafupi ndi iyu.Pavuli paki wanguŵakambiya kuti: “Ndini Yosefemubali winu yo mungumugulisa ku Ijipiti. 5 Kweni mungafipanga mtima cha ndipuso mungakutirananga cha chifukwa chakuti mungundigulisa kunu. Chiuta ndiyu wangundituma panthazi pinu kuti ndizitaski umoyu winu.
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za M’Bayibolu
(Chiyambo 44:13) Sonu yiwu angukeruwa vakuvwala vawu ndipu weyosi wangunyamuliya thumba laki pabulu waki, pavuli paki anguwere kutawuni ya ku Ijipiti.
it-2 813
Kupaluwa Vakuvwala
Ayuda kweniso ŵanthu akutuliya mu vyaru vinyaki apaluwanga vakuvwala asani ŵe ndi chitima, ukongwa asani avwa uthenga wakuti mubali wawu watayika. Kanandi apaluwanga chakuvwala chosi cha, chikulu pawoneka waka pachifuŵa ndipu venivi vawovyanga kuti chakuvwala cho azichivwali so nyengu yinyaki.
Munthu wakwamba yo wazumbulika mu Bayibolu kuti wangupaluwa chakuvwala chaki wenga Rubeni, mwana wakwamba waku Yakobe. Iyu wangupaluwa chakuvwala chaki wati wasaniya kuti Yosefe mulivi muchisimi mo angumuponya. Ndipu wangukamba kuti: “Mulivi mwana! Sonu ndichitengi wuli?” Rubeni wenga ndi udindu wakuphwere muvurwa waki chifukwa chakuti ndiyu wenga mwana wakwamba. Yakobe wati wavwa kuti mwana waki wafwa, wangupaluwa vakuvwala vaki ndi kuvwala chigudulu pakuliya mwana waki. (Chiya. 37:29, 30, 34), Benjamini ŵati amupusikiziya kuti ndi munkhungu ku Ijipiti, abali ŵaki anguchita chitima ndipu anguparuwa vakuvwala vawu.—Chiya. 44:13.
(Chiyambo 45:5-8) Kweni mungafipanga mtima cha ndipuso mungakutirananga cha chifukwa chakuti mungundigulisa kunu. Chiuta ndiyu wangundituma panthazi pinu kuti ndizitaski umoyu winu. 6 Ichi ntchaka chachiŵi cha nja mucharu chinu ndipu kwaja so vyaka vinkhondi vo ŵanthu alimengi cha pamwenga kuvuna. 7 Chiuta wangundituma panthazi pinu kuti wakusungiyeni akujaku pacharu chapasi kweniso kuti musungiki amoyu kuporote mu utaski ukulu. 8 Mwaviyo, ndimwi cha mungundituma kunu kweni Chiuta wauneneska ndiyu wangundituma, kuti wazindisankhi kuja wakulunguchizga mura waku Farawo ndi mbuya wa nyumba yaki yosi kweniso mulongozgi wa charu chosi cha Ijipiti.
w04 8/15 15 ¶15
Kutinkhika Kwambula Chifukwa
Kumbi ntchinthu wuli cho chingatiwovya kuti tileki kukwiya ukongwa asani ŵanthu anyaki atititinkha kwambula chifukwa? Kumbukani kuti Satana ndi viŵanda vaki ndiwu arwani ŵidu ukongwa. (Aefeso 6:12) Chinanga kuti ŵanthu anyaki atititombozga mwadala kweni anandi atombozga ŵanthu aku Chiuta chifukwa chambula kuziŵa pamwenga chifukwa cha kutumika ndi ŵanthu anyaki. (Danyele 6:4-16; 1 Timote 1:12, 13) Yehova wakhumba kuti “ŵanthu amitundu yosi” aje ndi mwaŵi wakuti “ataskiki kweniso awuziŵi umampha uneneska.” (1 Timote 2:4) Chifukwa cha kuwona nkharu yidu yamampha ŵanthu wo kali atisuskanga, sonu Mbakhristu anyidu. (1 Peturo 2:12) Kweniso tingasambira vinandi kwaku Yosefe mwana waku Yakobe. Chinanga kuti wangukumana ndi masuzgu chifukwa cha abali ŵaki, kweni wanguŵasungiya chakukhosi cha. Chifukwa wuli? Chifukwa waziŵanga kuti Yehova we nayu ndipu wasinthengi vinthu kuti wafiski khumbu Laki. (Chiyambo 45:4-8) Yehova wangachitiska kuti masuzgu ngo tikumana nangu ngatiwovyi kukankhuska zina laki.—1 Peturo 4:16.
Kuŵerenga Bayibolu
(Chiyambo 45:1-15) Sonu Yosefe wangutondeka kujikhwimisa pa masu pa ateŵeti ŵaki wosi. Mwaviyo wangudaniriza kuti: “Mosi tuwanimu munu!” Yosefe wenga yija pa nyengu yo wajivumbuwanga kwa abali ŵaki. 2 Pavuli paki, wangwamba kuliya ukongwa mwakuti Ayijipiti kweniso ŵanthu a munyumba yaku Farawo anguvwa. 3 Pakumaliya paki, Yosefe wangukambiya abali ŵaki kuti: “Ndini Yosefe. Kumbi ada ŵeche amoyu?” Kweni abali ŵaki angutondeka kumumuka, chifukwa chakuti anguzizwa ukongwa. 4 Yosefe wangukambiya abali ŵaki kuti: “Ndereni pafupi ndi ini.” Mwaviyo, yiwu angundere pafupi ndi iyu. Pavuli paki wanguŵakambiya kuti: “Ndini Yosefe mubali winu yo mungumugulisa ku Ijipiti. 5 Kweni mungafipanga mtima cha ndipuso mungakutirananga cha chifukwa chakuti mungundigulisa kunu. Chiuta ndiyu wangundituma panthazi pinu kuti ndizitaski umoyu winu. 6 Ichi ntchaka chachiŵi cha nja mucharu chinu ndipu kwaja so vyaka vinkhondi vo ŵanthu alimengi cha pamwenga kuvuna. 7 Chiuta wangundituma panthazi pinu kuti wakusungiyeni akujaku pacharu chapasi kweniso kuti musungiki amoyu kuporote mu utaski ukulu. 8 Mwaviyo, ndimwi cha mungundituma kunu kweni Chiuta wauneneska ndiyu wangundituma, kuti wazindisankhi kuja wakulunguchizga mura waku Farawo ndi mbuya wa nyumba yaki yosi kweniso mulongozgi wa charu chosi cha Ijipiti. 9 “Weriyani kwa ada mwaliŵi ndipu mukaŵakambiyi kuti: ‘Mwana winu Yosefe wakamba kuti: “Chiuta wandisankha kuja mbuya wa charu chosi cha Ijipiti. Zani kwaku ini. Mungasweranga cha. 10 Muzijengi ku Gosheni kufupi ndi ini, yimwi, ŵana ŵinu, azuku ŵinu, mbereri zinu, ng’ombi zinu ndipuso vinthu vosi vo mwe navu. 11 Ndazakukupaskaningi chakurya kweniko, pakuti kwaja so vyaka vinkhondi va nja. Asani po cha, yimwi ndi ŵanthu a munyumba yinu mwazamusuzgika ndi nja ndipu vinthu vosi vo mwe navu vazamumala.”’ 12 Yimwi kweniso mvurwa wangu Benjamini muwona ndi masu nginu kuti ndini nadi ndilongoro namwi. 13 Mwaviyo, mukakambiyi ada va unkhankhu wosi wo nde nawu mucharu cha Ijipiti ndipuso vinthu vosi vo mwawona. Sonu yendesani kuti mukato ada, mukazi nawu kunu.” 14 Pavuli paki, Yosefe wanguvumbatiya mvurwa waki Benjamini ndipu wanguliya. Benjamini nayu wanguliya wavumbatiyana ndi mku waki. 15 Yosefe wangufyofyontha abali ŵaki ndipu wanguliya uku waŵavumbatiya. Pavuli paki, abali ŵaki angukambiskana nayu.
JUNE 8-14
CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | CHIYAMBO 46-47
“Kutaskika Munyengu ya Nja”
(Chiyambo 47:13) Sonu mucharu chosi mwengavi chakurya chifukwa nja yingukuwa ukongwa ndipu ŵanthu mucharu cha Ijipiti ndipuso mucharu cha Kanani angulengenduka ndi nja.
w87 5/1 15 ¶2
Kutaskika Munyengu ya Nja
Vyaka 7 vo mu Ijipiti mwenga chakurya chinandi vingumala, ndipu nge mo Yehova wangukambiya limu nja yinguwa mu Ijipiti pe cha kweni “pacharu chosi chapasi.” Ŵanthu ŵati ayamba kuliriya Farawo kuti waŵapaski chakurya, Farawo wanguŵamuka kuti: “Lutani kwaku Yosefe ndipu mukachiti chechosi cho wakukukambiyani.” Yosefe wagulisanga tirigu ku ŵanthu a ku Ijipiti mpaka ndalama zosi zingumala. Pavuli paki ŵanthu angwamba kuza ndi viŵetu kuti azisinthani ndi chakurya. Pati pajumpha nyengu viŵetu vati vamala ŵanthu angwamba kukambiya Yosefe kuti: “Gulani isi kweniso malu ngidu kuti tisinthani ndi chakurya. Isi tijengi akapolu aku Farawo ndipu malu ngidu ngajengi ngaki.” Mwaviyo, Yosefe wanguguliya Farawo charu chosi cha Ijipiti.—Chiyambo 41:53-57; 47:13-20.
(Chiyambo 47:16) Pavuli paki, Yosefe wanguŵakambiya kuti: “Asani ndalama zinu zamala, mbwenu ndipaskeni viŵetu vinu ndipu ini ndikupaskeningi chakurya kusinthana ndi viŵetu vinu.”
(Chiyambo 47:19, 20) Tifwiyenji muchilereska kweniso malu ngidu nganangikiyenji? Gulani isi kweniso malu ngidu kuti tisinthani ndi chakurya. Isi tijengi akapolu aku Farawo ndipu malu ngidu ngajengi ngaki. Tipaskeni tirigu kuti tileki kufwa ndipuso kuti malu ngidu ngaleki kuja mahami.” 20 Mwaviyo, Yosefe wanguguliya Farawo malu ngosi nga ŵanthu a ku Ijipiti chifukwa munthu weyosi wa mucharu cho wangugulisa munda waki, pakuti nja yingukuwa ukongwa ndipu malu nga ŵanthu nganguja ngaku Farawo.
(Chiyambo 47:23-25) Sonu Yosefe wangukambiya ŵanthu kuti: “Awonani, msanawale ndagula yimwi ndi malu nginu kuti vije vaku Farawo. Nditikupaskani tirigu uyu kuti mukapandi muminda. 24 Pa vigaŵa vinkhondi va chakurya cho mwavuna, chigaŵa chimoza muchiperekengi kwaku Farawo kweni vigaŵa vinayi viŵengi vinu ndipu vijengi mbewu ya muminda kweniso chakurya chinu limoza ndi ŵanthu a munyumba zinu ndipuso ŵana ŵinu.” 25 Sonu ŵanthu wo angumukambiya kuti: “Mwataska maumoyu ngidu. Tilongoni wezi ambuya ndipu tijengi akapolu aku Farawo.”
Ufumu Ufiska Khumbu Laku Chiuta Pacharu Chapasi
Chakurya. Charu che ndi nja ya mazu ngaku Chiuta. Bayibolo likukambiya limu kuti: “‘Wonani, mazuŵa ngakazanga,’ atiti Ambuya Chiuta, ‘penipo nkhatumanga nja mucharu; kuti ndi nja ya sima cha, pamwenga nyota ya maji; kweni yakuvwiya mazu nga Ambuya.’” (Amosi 8:11) Kumbi ŵanthu wo awusika ndi Ufumu waku Chiuta nawu ŵe ndi nja yeniyi? Yehova wangukambiya limu mphambanu yo yazamuŵapu pakati pa ŵanthu ŵaki ndi arwani ŵawu, iyu wangukamba kuti: “Ehe, ateŵeti ŵangu akaryanga, kweni imwi mukaŵanga anja; ehe, ateŵeti ŵangu akamwanga, kweni imwi mukaŵanga anyota; ehe, ateŵeti ŵangu akakondwanga, kweni imwi mukalengeskekanga.” (Yes. 65:13) Kumbi mwawona kufiskika kwa mazu ngenanga?
Chakurya chauzimu cho tilonde chenge maji nga m’msinji wandimba kweniso ukulu ukongwa. Mabuku ngidu, vinthu vakuvwisiya, mavidiyo, maunganu ngampingu kweniso ngakulungakulu ndipuso vo visanirika pa Webusayiti yidu ve nge maji ngakusapariya m’charu cha nja ichi. (Ezek. 47:1-12; Yoele 3:18) Kumbi mukondwa cha kuti Yehova wafiska layizgu laki lakuti wazakutipaska chakurya zuŵa lelosi? Kumbi muwonesesa kuti zuŵa lelosi muturya pathebulu laku Yehova?
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za M’Bayibolu
(Chiyambo 46:4) Ini ndamweni ndikengi nawi ku Ijipiti, ndipu ndazakukuweze so mucharu chinu, Yosefe ndiyu wazakukusinda masu.”
it-1 220 ¶1
Mijalidu Ndipuso Vakuchita
Kusinda masu nga munthu wakufwa. Mazu ngo Yehova wangukambiya Yakobe ngakuti, “Yosefe ndiyu wazakukusinda masu” (Chiya. 46:4), ngang’anamuwanga kuti Yosefe ndiyu wazamusinda masu ngaku Yakobe asani wafwa. Mwana wakwamba ndiyu wenga ndi udindu wakusinda masu awisi. Yapa vilongo kuti Yehova wakhumbanga kuti udindu wa mwana wakwamba uluti kwaku Yosefe.—1 Miko. 5:2.
(Chiyambo 46:26, 27) Ŵanthu wosi a mphapu yaku Yakobe wo anguluta ku Ijipiti limoza ndi iyu, ŵengapu 66, kwambula kuŵerengesiyaku akumwana aku Yakobe. 27 Ŵana anthulumi aku Yosefe wo wangubaliya ku Ijipiti ŵenga ŵaŵi. Ŵanthu wosi a munyumba yaku Yakobe wo anguza ku Ijipiti ŵenga 70.
Vo tisambira pa Machi.7:14, nwtsty
Wosi pamoza ŵenga 75: Palivi lemba lelosi mu Malemba nga Chiheberi lo Stefano wanguligwiriskiya ntchitu wachikamba kuti ŵanthu wosi a mubanja laku Yakobe wo anguluta ku Ijipiti ŵengapu 75. Tikamba viyo chifukwa chakuti nambala iyi mulivi mu mipukutu ya Malemba nga Chiheberi yo Amasoreti angulemba. Lemba la Chiyambo 46:26 likamba kuti: “Ŵanthu wosi a mphapu yaku Yakobe wo anguluta ku Ijipiti limoza ndi iyu, ŵengapu 66, kwambula kuŵerengesiyaku akumwana aku Yakobe.” Vesi 27 likamba so kuti: “Ŵanthu wosi a munyumba yaku Yakobe wo anguza ku Ijipiti ŵenga 70.” Pa malemba yanga, ŵanthu aŵerengeka munthowa ziŵi, chiŵerengeru chakwamba ntcha ŵanthu a mubanja laku Yakobe pe ndipu chiŵerengeru chachiŵi ntcha ŵanthu wosi wo anguluta ku Ijipiti. Pa Chituwa 1:5 ndi pa Marangu 10:22, pakamba so va chiŵerengeru cha ŵanthu a mubanja laku Yakobe kuti ŵengapu “70.” Yapa viwoneka kuti Stefano wapereka chiŵerengeru chinyaki cho chisazgapu so ŵanthu anyaki wo ŵenga ŵana dinini cha aku Yakobe. Anyaki aŵanaŵana kuti chiŵerengeru ichi chisazgapu ŵana anthulumi ndi azuku aku Yosefe, ŵana aku Manase ndi Efurayemu wo azumbulika mu Bayibolu la Septuagint pa Chiyambo 46:20. Penipo anyaki aŵanaŵana kuti chisazgapu akumwana aku Yakobe wo chiŵerengeru chawu chizumbulika cha pa Chiyambo 46:26. Mwaviyo, “75” yingaŵa nambala ya ŵanthu wosi. Vingachitika kuti nambala iyi yizumbulika mu Malemba nga Chiheberi ngo ngengaku mu vyaka 100 vakwambiliya. Kwa vyaka vinandi, akulemba Bayibolu aziŵanga kuti pa Chiyambo 46:27 ndi pa Chituwa 1:5 mu Bayibolu la Greek Septuagint ndipu pasanilika nambala ya “75.” Kweniso mu vyaka va mu ma 1900 angusaniya mipukutu yiŵi mu Nyanja Yakufwa yo yenga ndi mazu nga pa Chituwa 1:5 ngo ngangulembeka mu Chiheberi, ndipu pa lemba ili napu pe nambala ya “75.” Mwaviyo, nambala yo Stefano wangulemba watenere kuti wanguyito pa mipukutu yeniyi. Vilivi kanthu kuti nambala yauneneska ndi niyi, kweni Stefano wanguŵerenga ŵanthu a mubanja laku Yakobe mu nthowa yinyaki.
Kuŵerenga Bayibolu
(Chiyambo 47:1-17) Sonu Yosefe wanguluta kwaku Farawo ndipu wangumukambiya kuti: “Ada, abali ŵangu, mbereri zawu, ng’ombi zawu, ndi vinthu vosi vo ŵe navu, aza kunu kutuliya mucharu cha Kanani ndipu ŵe ku Gosheni.” 2 Iyu wanguto abali ŵaki ankhondi ndi kuluta nawu kwaku Farawo ndipu wanguŵalongo kwaku iyu. 3 Farawo wangufumba abali aku Yosefe kuti: “Mugwira ntchitu wuli?” Yiwu angumumuka kuti: “Tateŵeti ŵinu te aliska a mbereri, isi ndi apapi ŵidu.” 4 Pavuli paki, angukambiya Farawo kuti: “Taza kunu kuzija nge alendu chifukwa mucharu cha Kanani mulivi uteka wakuti tateŵeti ŵinu tiliski viŵetu vidu, pakuti nja yakuwa ukongwa kweniko. Mwaviyo, chondi zomerezani kuti tateŵeti ŵinu tijengi ku Gosheni.” 5 Sonu Farawo wangukambiya Yosefe kuti: “Awusu ndi abali ŵaku aza kunu kwaku yiwi. 6 Charu cha Ijipiti che mu manja mwaku. Awusu ndi abali ŵaku, uŵapaski malu ngamampha ukongwa kuti akajengeku. Azomerezi kuti ajengi ku Gosheni, ndipu asani pakati pawu pe ŵanthu wo akuziŵa kuliska viŵetu, uŵaŵiki kuti awoneriyengi viŵetu vangu.” 7 Pavuli paki, Yosefe wanguza ndi awisi a Yakobe kwaku Farawo, wanguŵalongo kwaku iyu, ndipu Yakobe wangutumbika Farawo. 8 Farawo wangufumba Yakobe kuti: “Mwe ndi vyaka vilinga?” 9 Yakobe wangumuka Farawo kuti: “Nde ndi vyaka 130 ndipu ndajaliya kusamasama umoyu wangu wosi. Ndaja vyaka vimanavi ŵaka ndipuso vakusuzga ukongwa ndipu vafika cha pa vyaka vo apapi ŵangu anguja achisamasama.” 10 Pavuli paki, Yakobe wangutumbika Farawo ndipu wangutuwapu pa masu paki. 11 Sonu Yosefe wangupaska awisi ndi abali ŵaki malu ngakuti ajengepu mucharu cha Ijipiti. Wanguŵapaska malu ngamampha ukongwa ku Ramesesi, nge mo Farawo wangulamuliya. 12 Ndipu Yosefe waperekanga chakurya kwa awisi, abali ŵaki ndipuso ku nyumba yosi ya awisi mwakukoliyana ndi unandi wa ŵana ŵawu. 13 Sonu mucharu chosi mwengavi chakurya chifukwa nja yingukuwa ukongwa ndipu ŵanthu mucharu cha Ijipiti ndipuso mucharu cha Kanani angulengenduka ndi nja. 14 Yosefe wawunjikanga ndalama zosi za ŵanthu a ku Ijipiti ndipuso a ku Kanani zo aguliyanga tirigu ndipu wachiziperekanga kunyumba yaku Farawo. 15 Pati pajumpha nyengu, ndalama za ŵanthu a ku Ijipiti ndipuso a ku Kanani zingumala. Mwaviyo, ŵanthu wosi a ku Ijipiti angwamba kuza kwaku Yosefe ndipu amukambiyanga kuti: “Tipaski chakurya! Kumbi tifwi uchilereska chifukwa chakuti ndalama zidu zamala?” 16 Pavuli paki, Yosefe wanguŵakambiya kuti: “Asani ndalama zinu zamala, mbwenu ndipaskeni viŵetu vinu ndipu ini ndikupaskeningi chakurya kusinthana ndi viŵetu vinu.” 17 Mwaviyo, yiwu angwamba kuza ndi viŵetu vawu kwaku Yosefe ndipu Yosefe waŵapaskanga chakurya kusinthana ndi mahachi ngawu, mbereri zawu, ng’ombi zawu ndi abulu ŵawu. Iyu waŵapaskanga chakurya kusinthana ndi viŵetu vawu vosi mu chaka chenichi.
JUNE 15-21
CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | CHIYAMBO 48-50
“Akukota Angakusambizani Vinthu Vinandi”
(Chiyambo 48:21, 22) Pavuli paki, Isirayeli wangukambiya Yosefe kuti: “Awona, ini ndifwengi, kweni Chiuta walutirizgengi kuŵa namwi ndipu wazakukuweziyani kucharu cha apapi ŵinu. 22 Kweni yiwi nditikusazgiyaku chigaŵa chimoza cha charu kuluska abali ŵaku, cho ndikulonda mu manja mwa Aamori ndi lipanga langu kweniso uta wangu.”
it-1 1246 ¶8
Yakobe
Yakobe we pafupi kufwa, wangutumbika azuku ŵaki, ŵana aku Yosefe. Ndipu mwakulongozgeka ndi Chiuta wangutumbika dankha Efurayemu mumalu mwaku Manase yo wenga mula. Pavuli paki Yakobe wangukambiya Yosefe yo wangulonde vigaŵa viŵi va chihara kuti: “Nditikusazgiyaku chigaŵa chimoza cha charu kuluska abali ŵaku, cho ndikulonda mu manja mwa Aamori ndi lipanga langu kweniso uta wangu.” (Chiya. 48:1-22; 1 Miko. 5:1) Pakuti Yakobe wangugula malu pafupi ndi Sekemu ku ŵana aku Hamori (Chiya. 33:19, 20), viwoneka kuti Yakobe wanguchita phanganu ili ndi Yosefe chifukwa chakuti Yakobe wenga ndi chivwanu. Mu phanganu lenili, Yakobe wangukambamu uchimi wakuti ŵana ŵaki azamuthereska Akanani ndipu pakukamba mazu yanga venga nge kuti iyu waŵathereska kali arwani ŵaki ndi lipanga kweniso uta. (Wonani po alemba kuti AMORITE.) Vigaŵa viŵi vo Yosefe wanguthereska, visazgapu vigaŵa vo vinguperekeka ku fuku laku Efurayemu ndi Manase.
(Chiyambo 49:1) Sonu Yakobe wangudana ŵana ŵaki anthulumi ndipu wanguŵakambiya kuti: “Wunganani pamoza kuti ndikukambiyeni vo vazakukuchitikiyani mu mazuŵa ngakunthazi.
it-2 206 ¶1
Mazuŵa Ngakumaliya
Uchimi wo Yakobe Wangukamba we Pafupi Kufwa. Yakobe wati wakambiya ŵana ŵaki kuti, “Wunganani pamoza kuti ndikukambiyeni vo vazakukuchitikiyani mu mazuŵa ngakumaliya” pamwenga kuti “mazuŵa ngakunthazi” (AT), wang’anamuwanga nyengu yeniyo uchimi waki wazamukwambiya kufiskika. (Chiya. 49:1) Vyaka viŵi ivi vechendachitiki Yehova wangukambiya Aburahamu ambuyaki aku Yakobe kuti mbewu yaki yazamusuzgika kwa vyaka 400. (Chiya. 15:13) Mwaviyo, nyengu yakunthazi yo Yakobe wangukamba kuti “mazuŵa ngakumaliya,” yingwamba vyaka 400 va nyengu ya kusuzgika kwa mtundu waki, vati vamala. (Kuti muvwi fundu zinandi za pa Chiyambo 49, wonani nkhani zo zikonkhoska va ŵana aku Yakobe kweniso mazina ngawu.) Pati pajumpha nyengu, uchimi wenuwu ungufiskika so pa “Isirayeli wauzimu.”—Aga. 6:16; Aro. 9:6.
(Chiyambo 50:24, 25) Pati pajumpha nyengu, Yosefe wangukambiya abali ŵaki kuti: “Ini ndifwengi, kweni Chiuta wazamutondeka cha kukukumbukani ndipu wazakukutuzganimu mucharu ichi ndi kuluta namwi kucharu cho wangulapizga kwaku Abrahamu, kwaku Isaki ndi kwaku Yakobe.” 25 Mwaviyo, Yosefe wangukambiya ŵana aku Isirayeli kuti alapizgi. Iyu wanguŵakambiya kuti: “Chiuta wazamutondeka cha kukukumbukani. Ndipu muchituwa mucharu chinu, muzipingi viwanga vangu.”
w07 6/1 28 ¶10
Akukota ndi Thumbiku kwa Achinyamata
Akhristu akukota angawovya so Akhristu anyawu. Mwakuyeruzgiyapu, Yosefe yo wenga mwana waku Yakobe wati wakota, wangukamba fundu yinyaki yo yilongo kuti wenga ndi chivwanu, ndipu fundu yeniyi yinguwovya ŵanthu mamiliyoni nganandi wo asopanga Yehova wo angujaku iyu wati wafwa. Wati wakwaniska vyaka 110 wangupereka “ulongozgi wakukwaskana ndi viwanga vaki.” Wangukambiya Ayisirayeli kuti asani azituwa mu Ijipiti azipingi viwanga vaki. (Aheberi 11:22; Chiyambo 50:25) Ulongozgi wenuwu unguwovya Ayisirayeli kuti kwa vyaka vinandi vo anguja ku ukapolu Yosefe wati wafwa, alutirizgi kuja ndi chigomezgu chakuti zuŵa linyaki azamuweku ku ukapolu.
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za M’Bayibolu
(Chiyambo 49:19) “Gadi, gulu la vigaŵenga lazakumuyukiya, kweni vichithaŵa wazakuviskera ndi kuviyukiya.
w04 6/1 15 ¶4-5
Mbakukondwa Ŵanthu wo Akankhuska Chiuta
Ŵechendasere mucharu chakulayizgika, Ayisirayeli a fuku laku Gadi angupempha kuti apaskiki malu ngamampha ngakuti aliskengepu viŵetu vawu, kuzambwi kwa Yorodani. (Maŵerengedu 32:1-5) Kweni kuja muchigaŵa ichi kwenga ndi masuzgu ngaki. Fuku lo linguluta kuzambwi lavikilirikanga ndi Dambu la Yorodani, lo laŵajalanga pa nyengu ya nkhondu. (Yoswa 3:13-17) Kweni pakukamba va chigaŵa cha kuvuma kwa Yorodani, buku lakuti The Historical Geography of the Holy Land, lo lingulembeka ndi George Adam Smith, likamba kuti: “[Chigaŵa ichi] ntchachinyeti ndipu kulivi cho chingajala chigaŵa ichi chifukwa che pachanya pa malu ngakukwera ku Arabiya.” Mwaviyo, kwamba kali ŵanthu akwendakwenda wo ŵe ndi nja, aluta pamalu ngenanga kuti akasaniyi chakurya cha viŵetu ndipu achita venivi chaka chechosi.”
Kumbi ŵanthu a fuku laku Gadi angufiska wuli kuja ndi ŵanthu akusuzga ŵenaŵa? Vyaka vinandi ivi vechendachitiki, mu uchimi wo mupapi wawu Yakobe wangukamba we pafupi kufwa, wangukamba kuti: “Gadi, gulu la vigaŵenga lazakumuyukiya, kweni vichithaŵa wazakuviskera ndi kuviyukiya.” (Chiyambo 49:19) Asani munthu wangavwa waka mazu yanga wangaŵanaŵana kuti ngambula kukondweska. Kweni mazu yanga wenga ulongozgi wo Yakobe wangupereka ku fuku laku Gadi kuti aziweziyengi asani ŵanthu aŵayukiya. Yakobe wanguŵasimikiziya kuti asani alondongi ulongozgi waki, gulu la vigaŵenga lazamuthaŵa ndipu azakuviskera.
(Chiyambo 49:27) “Benjamini walutirizgengi kupaluwa nge mphumphi. Ndi mlenji wazamukurya nyama yo wabaya, ndipu ndi mazulu wazamugaŵa vinthu vo waphanga.”
it-1 289 ¶2
Benjamini
Mu uchimi wo Yakobe wangukamba wepafupi kufwa wangukambiya limu vakukwaskana ndi lusu lakurwa nkhondu la ŵana aku Benjamini yo wenga mwana wakwanjiwa. Iyu wangukamba kuti: “Benjamini walutirizgengi kupaluwa nge mphumphi. Ndi mlenji wazamukurya nyama yo wabaya, ndipu ndi mazulu wazamugaŵa vinthu vo waphanga.” (Chiya. 49:27) Ŵana aku Benjamini ŵenga ndi lusu lakuponya mya kwali ndi janja lamaryi pamwenga lamazge mwakugwiriskiya ntchitu chakuponye, ndipu chinanga pangaŵa pa “kanthu kamana nge sisi” yiwu ambwitanga cha. (Ŵeru. 20:16; 1 Miko. 12:2) Ehudi, yo wenga Mweruzgi kweniso wagwiriskiyanga ntchitu janja lamazge, wenga wa fuku laku Benjamini ndipu ndiyu wangubaya Fumu yankhaza Egiloni. (Ŵeru. 3:15-21) ‘Ku mlenji’ kwa ufumu wa Ayisirayeli, Sauli mwana waku Kishi wa fuku laku Banjamini lo lenga “fuku limana ukongwa” ndiyu wenga Fumu yakwamba ya Ayisirayeli, ndipu wenga chinkhara cha nkhondu pakulimbana ndi Afirisiti. (1 Samu. 9:15-17, 21) Ndipu ku mazulu kwa ufumu wa Ayisirayeli, mu fuku laku Benjamini ndimu mungutuwa Fumukazi Esiteri ndipuso Modikayi yo wenga nduna yikulu. Ŵanthu ŵenaŵa ndiwu angutaska Ayisirayeli ku chiŵembu chakuti Ayuda wosi wo alamulikanga ndi Ufumu wa Aperesi abayiki.—Este. 2:5-7.
Kuŵerenga Bayibolu
(Chiyambo 49:8-26) “Kweni yiwi Yuda, abali ŵaku azakukuthamika, janja laku lazamukuŵa pakhosi la arwani ŵaku. Ŵana ŵa awusu azamujikama ndi kukusindamiya mpaka visku vawu pasi. 9 Yuda ndi mwana wa nkharamu. Mwana wangu wazamukurya nyama yo wabaya ndi kutuwapu. Iyu wajikama pasi ndi kujinyolo nge nkharamu, ndipu pakuti we nge nkharamu, ndiyani wangamuyambiya dala? 10 Nthonga ya ufumu yazamutuwaku cha kwaku Yuda, ndipu nthonga ya mulongozgi yazamutuwapu cha pakati pa malundi ngaki mpaka po waziyengi Shilo, ndipu iyu ndiyu ŵanthu amitundu yosi azakumuvwiya. 11 Yuda wazamumanga bulu waki kuchimiti cha mphereska ndipuso wazamumanga mwana wa bulu waki kuchimiti chamampha cha mphereska. Wazamuchapa malaya ngaki muvinyu, ndipu vakuvwala vaki wazakuvichapa mundopa za mphereska. 12 Masu ngaki ngatchesama chifukwa cha vinyu, ndipu minyu ngaki ngatuŵa chifukwa cha mkaka. 13 “Zebuloni wazamujanga mumphepeti mwa nyanja, wazamujanga mumphepeti mwa nyanja mo sitima zikochezeka. Ndipu mphaka ya chigaŵa chaki yazamufika kufupi ndi Sidoni. 14 “Isakara ndi bulu wa viwanga vakukho, yo wagona pasi mathumba ngaŵi ngakatundu nge pamsana, uku ndi uku. 15 Wazamuwona kuti malu ngakupumuliyapu ngamampha kweniso kuti charu cho ntchakukondwesa. Wazamupereka phewa laki kuti wanyamuwi katundu ndipu wazakujipereka kuti wagwiri ntchitu mwakuchichizgika nge kapolu. 16 “Dani, yo njumoza wa mafuku ngaku Isirayeli, wazamuyeruzga ŵanthu ŵaki wosi. 17 Dani waje njoka ya mumphepeti mwa msewu, waje njoka yamasengwi ya mumphepeti mwa nthowa, yo yiluma viphundulu va hachi, kuti yo wakwerapu wawiyi msana. 18 Ndilindizgengi utaski wakutuliya kwaku yimwi, Yehova. 19 “Gadi, gulu la vigaŵenga lazakumuyukiya, kweni vichithaŵa wazakuviskera ndi kuviyukiya. 20 “Chiŵandi chaku Ashere chazamuja chinandi ndipu wazamuperekanga chakurya chakwenere fumu. 21 “Nafutali ndi mbaŵa yinthukazi yipepu. Iyu walongoro mazu ngamampha. 22 “Yosefe ndi mphanda yo yabuka pachimiti chakupasa vipasu, chimiti chakupasa vipasu cho che mumphepeti mwa kasupi, cho mphanda zaki zithaziya pachanya pa mpanda. 23 Kweni akuponya mivi mwakugwiriskiya ntchitu uta amusuzganga, angumuhoma ndi uta kweniso angulutirizga kumufinga. 24 Kweni uta waki ungusukunyika cha, ndipu manja ngaki ngangulutirizga kuja nganthazi kweniso ngapusu. Ivi venga viyo chifukwa cha manja nga wanthazi waku Yakobe, mliska, ndipuso mwa waku Isirayeli. 25 Iyu ngwakutuliya kwaku Chiuta wa awusu, mweniyo wakuwovyengi. Iyu we ndi Wanthazizosi, yo wakutumbikengi ndi vitumbiku vakutuwa kuchanya, wakutumbikengi ndi vitumbiku va ndimba za maji ngapasi kweniso wakutumbikengi ndi vitumbiku va maŵe ndi nthumbu. 26 Vitumbiku va awusu vipharengi vitumbiku va mapiri ngambula kumala, vipharengi vinthu vakuzirwa va mitunthu yambula kumala. Vitumbiku vo vilutiriyengi kuja pamutu waku Yosefe, vilutiriyengi kuja paliwombu laku yo wakusankhika pakati pa abali ŵaki.
JUNE 22-28
CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | CHITUWA 1-3
“Ndazamuja Cho Ndasankha Kuja”
(Chituwa 3:13) Kweni Mozesi wangukambiya Chiuta wauneneska kuti: “Sonu asani ndaluta kwa Ayisirayeli ndipu ndachiŵakambiya kuti, ‘Chiuta wa apapi ŵinu wandituma kwaku yimwi,’ ndipu yiwu achindifumba kuti, ‘Zina laki ndiyani?’ Nkhaŵamuki kuti wuli?”
w13 3/15 25 ¶4
Tumbikani Zina Laku Yehova
Ŵerengani Chituwa 3:10-15. Mozesi wati wafika vyaka 80, Chiuta wangumukambiya kuti wachiti nchitu yikulu ukongwa: “Ukatuzgi ŵanthu ŵangu, ŵana ŵaku Yisraele, m’charu cha Egipiti.” Mozesi wangumuka mwaulemu kweni wangufumba fumbu lakukhumbika ukongwa. Iyu wangufumba kuti: ‘Zina linu ndimwi ayani?’ Kumbi Mozesi wangufumbiyanji fumbu ili, pakuti panyengu iyi ndipu zina laku Chiuta layamba kali kuziŵika? Viwoneka kuti iyu wakhumbanga kuziŵa vinandi va munthu yo wamiya zina lo ndipuso fundu zo zatingi zikaŵachitiskengi Ayisraele kugomezga kuti Chiuta waŵataskengi nadi. Mozesi wangumukika vo wakhumbanga kuziŵa, chifukwa Ayisraele anguja ku ukapolu kwa vyaka vinandi. Yiwu atenere kuti akayikanga asani Chiuta wa auskewu, watingi waŵataskengi nadi. Panyengu iyi ndipu Ayisraele anyaki ayamba kali kusopa achiuta a ku Egipiti!—Ezeki. 20:7, 8.
(Chituwa 3:14) Sonu Chiuta wangukambiya Mozesi kuti: “Ndazamuja Cho Ndasankha Kuja.” Ndipu Chiuta wangulutirizga kukamba kuti: “Ukakambiyi Ayisirayeli kuti, ‘Ndazamuja, ndiyu wandituma kwaku yimwi.’”
kr 43, bokosi
VO ZINA LAKU CHIUTA LING’ANAMUWA
ZINA lakuti Yehova lituliya ku mazu nga Chihebere ngo ngang’anamuwa kuti “kuja.” Ŵanthu anyaki akusambira va Bayibolo akamba kuti mazu yanga ngalongo nchitu yo yichitika. Mwaviyo, ŵanthu anandi awona kuti zina laku Chiuta ling’anamuwa kuti “Wachitiska Kuja.” Venivi vikoliyana ndi nchitu yo Yehova wachita nge Mulengi. Iyu wanguchitiska kuti charu kweniso vakulengeka vazeru vijeku, ndipuso walutirizga kuchitiska kuti khumbu laki ndi chilatu chaki vifiskiki.
Sonu kumbi vo Yehova wangumuka Mozesi pa Chituwa 3:13, 14 ving’anamuwanji? Mozesi wangufumba kuti: “Asani ndaluta ku Ayisraele ndikuŵanene kuti, ‘Chiuta wa auskemwi wandituma ini kwaku imwi,’ ndipu achindifumba kuti, ‘Zina laki njani?’ Ndamukuti wuli kwaku wo?” Chiuta wangumuka kuti: “Ndini Mweniyo Ndini,” pamwenga kuti “Ndijengi cho Ndasankha Kuja.”
Wonani kuti Mozesi wakhumbanga kuti Yehova wamukambiyi zina laki cha, chifukwa iyu ndi Ayisraele aliziŵanga kali zina laku Chiuta. Mozesi wakhumbanga kuti Yehova wamulongo kuti iyu ndi Chiuta wamtundu wuli kweniso kuti zina laki ling’anamuwanji ndipu venivi vatingi vimuchiskengi. Mwaviyo, Yehova wachimuka kuti, “Ndini Mweniyo Ndini,” wangulongo mo iyu walili, kung’anamuwa kuti iyu waja chechosi cho wangakhumba kuti wafiski chilatu chaki. Mwakuyeruzgiyapu, kwaku Mozesi ndipuso Ayisiraele, Yehova wanguja Mtaski, Wakupereka Marangu, Wakupereka vakukhumbika pa umoyu, kweniso vinyaki vinandi. Ivi vilongo kuti Yehova wasankha kuja chechosi cho wangakhumba kuja kuti wafiski vo walayizga ŵanthu ŵaki. Chinanga kuti zina laku Yehova ling’anamuwa kuti wasankha kuja chechosi, kweni ling’anamuwa venivi pe cha. Ling’anamuwa so kuti iyu wachitiska vinthu vo wakulenga kuja chinthu chechosi kuti wafiski chilatu chaki.
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za M’Bayibolu
(Chituwa 2:10) Mwana yo wati wakuwa, munthukazi yo wanguza nayu kwa mwana munthukazi waku Farawo, ndipu wanguja mwana waki. Wangumudana zina lakuti Mozesi, ndipu wangukamba kuti: “Ntchifukwa chakuti ndingumuzuwuwa mumaji.”
g04 4/8 6 ¶5
Kumbi Mozesi Wengaku Nadi Pamwenga ndi Nthanu Waka?
Kumbi mugomezga kuti mwana munthukazi wa Fumu ya ku Ijipiti wangumulera nadi mwana uyu? Hinya. Tikamba viyo chifukwa chisopa chaku Ijipiti chasambizanga kuti munthu wangachisere cha kuchanya asani waleka kuchitiya anyaki lisungu. Pankhani yakulera mwana wa munthu munyaki, kaswiri wakufukuwa vinthu vakali zina laki Joyce Tyldesley wangukamba kuti: “Anthulumi ndi anthukazi a ku Ijipiti ŵenga ndi wanangwa wakuyanana waka. Anthukazi nawu ŵenga ndi wanangwa pankhani yakukwaskana ndi marangu, vachuma ndipuso pankhani ya kulera mwana wa munthu munyaki.” Chikalata chinyaki cha ku Ijipiti chingukamba va munthukazi munyaki yo wanguzomerezeka kuti akapolu wo wenga nawu aje ŵana ŵaki. Mwaviyo, pankhani yakulemba ntchitu anyina aku Mozesi kuti amuleri, Buku linyaki lo lidanika kuti The Anchor Bible Dictionary likamba kuti: “Kulemba ntchitu anyina aku Mozesi kuti amuwonkhesengi kwakoliyananga ndi vo vachitikanga ku Mesopotamiya, chifukwa naku munthu wazomerezekanga kulera mwana wa munthu munyaki.”
(Chituwa 3:1) Mozesi wanguja mliska wa mbereri za asibweni ŵaki a Yeteru, wasembi wa ku Midiyani. Zuŵa linyaki Mozesi wachikhweme mbereri kuzambwi muchipululu, wangufika kuphiri laku Chiuta wauneneska ku Horebu.
w04 3/15 24 ¶4
Fundu Zikulu za Mubuku la Chituwa
3:1—Kumbi Yeteru wenga wasembi wuli? Mu nyengu yakali, munthulumi yo wenga mutu wa banja ndiyu wajanga wasembi wa banja laki. Viwoneka kuti Yeteru wenga mlongozgi wa fuku la Amidyani. Pakuti Amidyani ŵenga azuku aku Abrahamu kuziya mwaku Ketura, panyaki nawu aziŵanga kuti munthu wakhumbika kusopa Yehova.—Chiyambo 25:1, 2.
Kuŵerenga Bayibolu
(Chituwa 2:11-25) Mozesi wati wakuwa, zuŵa linyaki wanguluta kwa abali ŵaki kuti wakawoni mo asuzgikiyanga ndipu wanguwona mubali waki Mheberi, wachipumika ndi Myijipiti. 12 Sonu wangulereska uku ndi uku, ndipu wati wawona kuti kulivi munthu weyosi, wangubaya Myijipiti ndipu wangumubisa mumchenga. 13 Wati waluta so zuŵa linyaki, wanguwona Aheberi ŵaŵi achipumana. Mwaviyo wangufumba yo wangunanga kuti: “Ntchifukwa wuli upuma munyaku?” 14 Munthu yo wanguti: “Ndiyani yo wakukusankha kuti uje mulongozgi widu ndipuso kuti utiyeruzgengi? Kumbi ukhumba kundibaya nge mo ukubayiya Myijipiti yuwa?” Sonu Mozesi wanguchita mantha ndipu wangukamba kuti: “Nkhani iyi yaziŵika!” 15 Pavuli paki, Farawo wanguvwa nkhani yo ndipu wakhumbanga kubaya Mozesi, kweni Mozesi wanguthaŵa kwaku Farawo. Iyu wanguluta mucharu cha Midiyani kuti wakajengi kweniko, ndipu wati wafika, wanguja pasi pafupi ndi chisimi. 16 Sonu wasembi wa ku Midiyani wenga ndi ŵana anthukazi 7, ndipu ŵana wo anguza kuzineŵe maji muvakumwisiyamu viŵetu kuti amwisi mbereri za awusewu. 17 Kweni kunguza aliska ndipu anguŵadikisa nge mo achitiyanga nyengu zosi. Mozesi wati wawona viyo, wangusoka ndipu wanguwovya anthukazi wo kweniso wangumwisa maji viŵetu vawu. 18 Ŵana anthukazi wo ŵati aluta kwa awusewu a Rewuweli, awusewu anguzizwa ndipu angufumba kuti: “Mwaweriyanji liŵi msanawale?” 19 Yiwu angumuka kuti: “Munthu munyaki wa ku Ijipiti watitaska kwa aliska ndipu watineŵe maji kweniso watimwese viŵetu vidu.” 20 Rewuweli wangukambiya ŵana ŵaki anthukazi kuti: “We pani munthu mweniyo? Ntchifukwa wuli mwamusiya kweniko? Kamudaneni kuti waziryi nasi chakurya.” 21 Pavuli paki, Mozesi wanguzomera kuja ndi Rewuweli. Ndipu Rewuweli wangupereka mwana waki munthukazi zina laki Zipora kwaku Mozesi kuti waje muwolu waki. 22 Pavuli paki, Zipora wangubala mwana munthulumi ndipu Mozesi wangumudana zina lakuti Gerisomu, pakuti wangukamba kuti, “Ndaja mulendu mucharu chaŵeni.” 23 Pati pajumpha nyengu yitali, fumu ya ku Ijipiti yingufwa, kweni Ayisirayeli angulutirizga kukuta kweniso kudandawula chifukwa cha ukapolu, ndipu yiwu aliriyanga Chiuta wauneneska kuti waŵawovyi. 24 Pati pajumpha nyengu, Chiuta wanguvwa kukuta kwawu, ndipu wangukumbuka phanganu lo wanguchita ndi Abrahamu, Isaki ndi Yakobe. 25 Mwaviyo, Chiuta wangulereska Ayisirayeli ndipu wanguwona masuzgu ngawu.
JUNE 29–JULY 5
CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | CHITUWA 4-5
“Ndamukuŵa Nawi Uchilongoro”
(Chituwa 4:10) Sonu Mozesi wangukambiya Yehova kuti: “Pepani Yehova, ndikuziŵa cha kulongoro kwamba kali ndipuso po mwayambiya kulongoro ndi ini mteŵeti winu, pakuti ndilongoro chizituzitu ndipu lilimi langu ndizitu.”
(Chituwa 4:13) Kweni Mozesi wangukamba kuti: “Pepani Yehova, chondi tumani munthu munyaki yo mungatuma.”
Kumbi Yehova Wawona Wuli Asani Tipereka Vifukwa Vakujigowoke?
“Ndingafiska cha.” Panyaki mungawona kuti mungafiska cha kupharazga uthenga wamampha. Ateŵeti anyaki akugomezgeka aku Yehova amunyengu yakali nawu ajiwonanga kuti angafiska cha kugwira ntchitu yo Yehova wanguŵapaska. Mwakuyeruzgiyapu ŵanaŵaniyani vaku Mozesi. Yehova wati wamupaska ntchitu yakuti wachiti, Mozesi wangukamba kuti: “Pepani Yehova, ndikuziŵa cha kulongoro kwamba kali ndipuso po mwayambiya kulongoro ndi ini mteŵeti winu, pakuti ndilongoro chizituzitu ndipu lilimi langu ndizitu.” Chinanga kuti Yehova wangumusimikiziya kuti waŵengi nayu, kweni Mozesi wangukamba mbwenu kuti: “Pepani Yehova, chondi tumani munthu munyaki yo mungatuma.” (Chitu. 4:10-13) Kumbi Yehova wanguchita wuli?
(Chituwa 4:11, 12) Yehova wangumukambiya kuti: “Ndiyani yo wakupanga mulomu wa munthu, pamwenga ndiyani yo wachitiska munthu kuja wambula kulongoro, wambuwu, wakuwona umampha pamwenga wachibulumutiya? Asi ndini, Yehova? 12 Sonu luta, ndamukuŵa nawi uchilongoro ndipu ndakukulunguchizga vakuti ukakambi.”
w14 4/15 9 ¶5-6
Kumbi Muwona “Yo Ngwambula Mawoneka”?
Mozesi wechendawele ku Egipiti, Chiuta wangumusambiza fundu yakukhumbika ukongwa yo pavuli paki Mozesi wanguyilemba m’buku la Jobu. Iyu wanguti: “Chofyu cha Ambuya ndi zeru.” (Jobu 28:28) Kuti Mozesi wawopengi Chiuta ndi kuchita vinthu mwazeru, Yehova, Chiuta Wanthazizosi wangujipambaniska ndi ŵanthu. Iyu wangumufumba kuti: ‘Njani yo [wakupanga, NW] mulomu wa munthu? Njani [wakupanga] mbuwu pamwenga mugota, pamwenga wakulereska, pamwenga wachiburumutiya? Kuti ndini Ambuya cha?’—Chitu. 4:11.
Mozesi wangusambirapu kuti wakhumbikanga cha kopa. Iyu wangutumika ndi Yehova yo watingi wamuwovyengi mu nthowa yeyosi kuti wakakambi uthenga kwaku Farao. Kusazgiyapu pa fundu yeniyi, Farao wayanananga cha ndi Yehova. Kenaka kenga kakwamba cha kuti ateŵeti aku Chiuta asuzgiki mu muwusu wa mafumu nga ku Egipiti. Panyaki Mozesi waŵanaŵananga mo Yehova wanguvikiriya Abrahamu, Yosefe ndipuso iyu pa nyengu yo mafumu ngenanga ngawusanga. (Chiy. 12:17-19; 41:14, 39-41; Chit. 1:22–2:10) Chifukwa chakuti Mozesi wagomezganga Yehova “yo ngwambula mawoneka,” wanguchita chiganga kuluta kwaku Farao ndi kuchikamba mazu ngosi ngo Yehova wangumulanguliya.
(Chituwa 4:14, 15) Pavuli paki, Yehova wangukwiyiya Mozesi ndipu wangukamba kuti: “Asi mku waku Aroni, Mlevi walipu? Ndiziŵa kuti walongoro umampha. Ndipu sonu viyo we munthowa, watuza kuzikumana nawi. Asani wazikuwona, mtima waki wazamukondwa. 15 Sonu uzilongoro nayu, uziŵiki mazu mumulomu mwaki ndipu ini ndazamukuŵa namwi muchilongoro kweniso ndazakukulunguchizgani vakuti mukachiti.
Kumbi Yehova Wawona Wuli Asani Tipereka Vifukwa Vakujigowoke?
Yehova wanguzomereza cha kuti Mozesi waleki kugwira ntchitu yo wangumupasa. Mumalu mwaki, iyu wangukambiya Aroni kuti wawovyengi Mozesi pa ntchitu yeniyi. (Chitu. 4:14-17) Mukuluta kwa nyengu, Yehova wanguwovya Mozesi ndipu wangumupaska chechosi chakukhumbikiya kuti wagwiri umampha ntchitu yo wangupaskika. Mazuŵa nganu napu, mutenere kugomezga kuti Yehova wangagwiriskiya ntchitu Akhristu anyinu wo ŵe ndi lusu kuti akuwovyeni kuchita uteŵeti wo mwapaskika. Kweniso, Mazu ngaku Chiuta ngatitisimikiziya kuti Yehova wazakutiwovya kuti tije akwenere kugwira ntchitu yo iyu watipaska.—2 Akori. 3:5; wonani bokosi lamutu wakuti, “Zaka Zimene Ndinasangalala Kwambiri pa Moyo Wanga.”
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za M’Bayibolu
(Chituwa 4:24-26) Sonu panthowa, pamalu ngakugona, Yehova wangukumana nayu ndipu wakhumbanga kumubaya. 25 Pakumaliya paki, Zipora wanguto mwa wakuthwa ndipu wangudumuwa khungu lakusongu la mwana waki. Pavuli paki, wanguliponya pamaphazi ngaki ndipu wangukamba kuti: “Ntchifukwa chakuti ndimwi mulumu wangu wa ndopa.” 26 Sonu Chiuta wangumuleka mwana yo kuti walutengi. Pa nyengu yo, Zipora wangukamba kuti, “mulumu wangu wa ndopa,” chifukwa cha kudumulika ko.
w04 3/15 28 ¶4
Vo Akuŵerenga Afumba
Mazu ngo Zipora wangukamba ngakuti “mulumu wangu wa ndopa” ngenga ngachilendu. Kumbi mazu ngenanga ngalongonganji vaku Zipora? Zipora wanguzomereza kuchita phanganu ndi Yehova chifukwa wangulondo vo phanganu la kudumulika lakambanga. Phanganu la Dangu lo Yehova wangupangana ndi Ayisirayeli pati pajumpha nyengu, lingulongo kuti Yehova wangaja nge munthulumi ndipu Ayisirayeli nge munthukazi. (Yeremiya 31:32) Mwaviyo, pakukamba Yehova (kuziya mwa mungelu yo wangumutuma) kuti ndi ‘mulumu waki wa ndopa,’ Zipora wang’anamuwanga kuti wazomereza kujithereska ku fundu zosi zo zenga mu phanganu lenili. Ndipu venga nge kuti wazomereza kuja nge munthukazi wa phanganu la kudumulika ndipu Yehova ndiyu nge mulumu waki. Mwemosi mo vinthu venge, kweni chifukwa chakuti wanguzomereza mwaliŵi kuchita vo Yehova wakhumba, vinguwovya kuti mwana waki waleki kubayika.
(Chituwa 5:2) Kweni Farawo wangukamba kuti: “Yehova ndiyani kuti ndivwiyi mazu ngaki ndi kuzomereza Ayisirayeli kuti aluti? Nditimuziŵa cha Yehova chinanga nkhamanavi, ndipuso ndiŵazomerezengi cha Ayisirayeli kuti aluti.”
it-2 12 ¶5
Yehova
Mazu ngakuti “kuziŵa,” ngalongo cha kuti utimuziŵa umampha munthu munyaki pamwenga chinthu chinyaki. Mwakuyeruzgiyapu, Nabala yo wenga muzereza waliziŵanga zina laku Davidi kweni wangufumba mbwenu kuti, “Davidi ndiyani, ndipu mwana waku Jese ndiyani?” (1 Samu. 25:9-11; yeruzgiyani ndi 2 Samu. 8:13.) Farawo nayu wangukambiya Mozesi kuti: “Yehova ndiyani kuti ndivwiyi mazu ngaki ndi kuzomereza Ayisirayeli kuti aluti? Nditimuziŵa cha Yehova chinanga nkhamanavi, ndipuso ndiŵazomerezengi cha Ayisirayeli kuti aluti.” (Chitu. 5:1, 2) Vo Farawo wangukamba vilongo kuti waziŵanga cha kuti Yehova ndiyu Chiuta wauneneska pamwenga kuti we ndi mazaza ngosi pa fumu ya ku Ijipiti ndipuso ŵanthu ŵaki. Kweniso waziŵanga cha kuti Yehova we ndi nthazi zakufiskiya khumbu laki nge mo Mozesi ndi Aroni angukambiya. Kweni yapa, Farawo pamoza ndi ŵanthu wosi a ku Ijipiti kweniso Ayisirayeli ŵenga pafupi kuziŵa munthu yo wadanika kuti Yehova kweniso vo zina ili ling’anamuwa. Nge mo Yehova wangukambiya Mozesi, venivi vinguchitiska kuti khumbu laku Chiuta pa Ayisirayeli lifiskiki. Iyu wanguŵatuzga ku Ijipiti ndipu wanguŵapaska Charu cho Wanguŵalayizga kweniso wangufiska phanganu Laki lo wangupangana ndi apapi ŵawu akali. Venivi vingufiska mazu ngo Chiuta wangukamba ngakuti, “Mwazamuziŵa kuti ini ndini Yehova Chiuta winu.”—Chitu. 6:4-8; wonani mazu ngakuti ALMIGHTY.
Kuŵerenga Bayibolu
(Chituwa 4:1-17) Kweni Mozesi wangumuka kuti: “Kumbi ndamuchita wuli asani achindigomezga cha ndipuso achivwiya cha mazu ngangu? Pakuti amukamba kuti: ‘Yehova wakukuwoneke cha.’” 2 Pavuli paki, Yehova wangumukambiya kuti: “Ntchinthu wuli cho che mujanja laku?” Iyu wangumuka kuti: “Nthonga.” 3 Chiuta wangukamba kuti: “Yiponyi pasi.” Mozesi wati wayiponya pasi, yingusambuka njoka, ndipu wanguyithaŵa. 4 Sonu Yehova wangukambiya Mozesi kuti: “Tambasuwa janja laku ndipu yiko kumuchiya.” Mwaviyo, wangutambasuwa janja laki ndi kuyiko ndipu yingusambuka so nthonga mujanja laki. 5 Pavuli paki, Chiuta wangukamba kuti: “Ukachiti venivi kuti akagomezgi kuti Yehova Chiuta wa apapi ŵawu, Chiuta waku Abrahamu, Chiuta waku Isaki ndipuso Chiuta waku Yakobe, wakuwoneke.” 6 Yehova wangumukambiya so kuti: “Ŵika janja laku mulaya laku pachifuŵa.” Mwaviyo, wanguŵika janja laki mulaya laki pachifuŵa. Wati walituzgamu, janja laki linguchita makhati ndipu lingusambuka lituŵa! 7 Vati vaŵa viyo, Chiuta wangukamba kuti: “Weze janja laku mulaya laku pachifuŵa.” Mwaviyo, wanguweze janja mulaya laki. Wati walituzga, linguja so nge mo lenge pakwamba! 8 Chiuta wangukamba kuti: “Asani amuleka kukugomezga pamwenga kutoliyaku kanthu pa chakuziziswa chakwamba, mbwenu amugomezga chakuziziswa chachiŵi. 9 Kweniso, chinanga akaleki kugomezga vakuziziswa viŵi venivi ndipuso asani amukana kuvwiya mazu ngaku, ukato maji mu Msinji wa Nayelu ndipu ukangadiri pamalu ngakumira, ndipu maji ngo wamuto mu Msinji wa Nayelu ngamusambuka ndopa pamalu ngakumira.” 10 Sonu Mozesi wangukambiya Yehova kuti: “Pepani Yehova, ndikuziŵa cha kulongoro kwamba kali ndipuso po mwayambiya kulongoro ndi ini mteŵeti winu, pakuti ndilongoro chizituzitu ndipu lilimi langu ndizitu.” 11 Yehova wangumukambiya kuti: “Ndiyani yo wakupanga mulomu wa munthu, pamwenga ndiyani yo wachitiska munthu kuja wambula kulongoro, wambuwu, wakuwona umampha pamwenga wachibulumutiya? Asi ndini, Yehova? 12 Sonu luta, ndamukuŵa nawi uchilongoro ndipu ndakukulunguchizga vakuti ukakambi.” 13 Kweni Mozesi wangukamba kuti: “Pepani Yehova, chondi tumani munthu munyaki yo mungatuma.” 14 Pavuli paki, Yehova wangukwiyiya Mozesi ndipu wangukamba kuti: “Asi mku waku Aroni, Mlevi walipu? Ndiziŵa kuti walongoro umampha. Ndipu sonu viyo we munthowa, watuza kuzikumana nawi. Asani wazikuwona, mtima waki wazamukondwa. 15 Sonu uzilongoro nayu, uziŵiki mazu mumulomu mwaki ndipu ini ndazamukuŵa namwi muchilongoro kweniso ndazakukulunguchizgani vakuti mukachiti. 16 Iyu wazamulongoro ndi ŵanthu mumalu mwaku, kweniso wazamuja mulomu waku ndipu yiwi wazamuja nge Chiuta kwaku iyu. 17 Uzipingi nthonga iyi mujanja laku ndipu wazakuyigwiriskiya ntchitu pakuchita vakuziziswa.