LAYIBULARE YA PA INTANETI
Watchtower
LAYIBULARE YA PA INTANETI
Chitonga (Malawi)
  • BAYIBOLU
  • MABUKU
  • MAUNGANU
  • mwbr21 July pp. 1-10
  • Malifalensi nga Nkhani za Unganu wa Umoyu Widu Ndipuso Uteŵeti

Vidiyo yo mwasankha palivi.

Pepani, vidiyo iyi yikana kujula.

  • Malifalensi nga Nkhani za Unganu wa Umoyu Widu Ndipuso Uteŵeti
  • Malifalensi nga Nkhani za Unganu wa Umoyu Widu Wachikhristu Ndipuso Uteŵeti——2021
  • Mitu yimanayimana
  • JULY 5-11
  • CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | DOTORONOME 11-12
  • “Kumbi Yehova Wakhumba Kuti Timusopengi Wuli?”
  • it-2 1007 ¶4
  • Umoyu
  • it-1 84 ¶3
  • Guŵa la Sembi
  • Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
  • it-1 925-926
  • Gerizimu, Phiri
  • JULY 12-18
  • CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | DOTORONOME 13-15
  • “Kumbi Dangu Lalongonga Wuli Kuti Yehova Waŵanaŵaniya Akavu?”
  • it-2 1110 ¶3
  • Chatchumi
  • it-2 833
  • Chaka cha Sabata
  • it-2 978 ¶6
  • Kapolu
  • Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
  • w06 4/1 31
  • Vo Akuŵerenga Afumba
  • Kodi tingaphunzirepo chiyani pa lamulo lopezeka pa Eksodo 23:19, lakuti: “Usaphike mwana wa mbuzi mu mkaka wa make”?
  • JULY 19-25
  • CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | DOTORONOME 16-18
  • “Fundu zo Zingatiwovya Kuti Tiyeruzgengi Mwaurunji”
  • it-1 343 ¶5
  • Kujalika Kumasu
  • it-2 511 ¶7
  • Nambala
  • it-2 685 ¶6
  • Wasembi
  • Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
  • it-1 787
  • Kubaya
  • JULY 26–AUGUST 1
  • CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | DOTORONOME 19-21
  • “Umoyu Ngwakuzirwa Kwaku Yehova”
  • it-1 344
  • Ndopa
  • Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
  • it-1 518 ¶1
  • Khoti, Cheruzgu
  • AUGUST 2-8
  • CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | DOTORONOME 22-23
  • “Kumbi Dangu Lalongonga Wuli Kuti Yehova Waŵanaŵaniya Vinyama?”
  • it-1 375-376
  • Katundu
  • it-1 621 ¶1
  • Dotoronome
  • w03 10/15 32 ¶1-2
  • ‘Musakhale Womangidwa m’Goli ndi Wosiyana’
  • Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
  • it-1 600
  • Ngongoli, Wakukongola
  • AUGUST 9-15
  • CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | DOTORONOME 24-26
  • “Kumbi Dangu Lalongonga Wuli Kuti Yehova Waphwere Anthukazi?”
  • it-2 1196 ¶4
  • Munthukazi
  • it-1 963 ¶2
  • Kutondo
  • w11 3/1 23
  • Kodi Mukudziwa?
  • Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
  • it-1 640 ¶5
  • Kupatana
  • AUGUST 16-22
  • CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | DOTORONOME 27-28
  • w10 12/15 19 ¶18
  • Pezani Madalitso Kudzera mwa Mfumu Yotsogoleredwa ndi Mzimu wa Mulungu!
  • w01 9/15 10 ¶2
  • Kodi Madalitso a Yehova Adzakupezani?
  • w10 9/15 8 ¶4
  • Muzifunafuna Madalitso a Yehova ndi Mtima Wonse
  • Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
  • it-1 360
  • Mphaka
  • AUGUST 23-29
  • CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | DOTORONOME 29-30
  • “Kuteŵete Yehova Nkhwakusuzga Viŵi Cha”
  • w09 11/1 31 ¶2
  • Yehova Amatipatsa Ufulu Wosankha Zochita
  • w09 11/1 31 ¶1
  • Yehova Amatipatsa Ufulu Wosankha Zochita
  • w09 11/1 31 ¶4
  • Yehova Amatipatsa Ufulu Wosankha Zochita
  • Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
  • it-1 665 ¶3
  • Gutu
  • AUGUST 30–SEPTEMBER 5
  • CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | DOTORONOME 31-32
  • “Vo Tingasambira ku Vinthu Vakuyeruzgiya vo ve mu Sumu yo Yehova Wangukambiya Mozesi Kuti Wambi”
  • w09 5/1 14 ¶4
  • Kodi Mafanizo a M’Baibulo Mumawamvetsa Bwino?
  • w01 10/1 9 ¶7
  • Tsanzirani Yehova Pophunzitsa Ana Anu
  • Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
  • w04 9/15 27 ¶12
  • Mfundo Zazikulu za M’buku la Deuteronomo
Malifalensi nga Nkhani za Unganu wa Umoyu Widu Wachikhristu Ndipuso Uteŵeti——2021
mwbr21 July pp. 1-10

Malifalensi nga Nkhani za Unganu wa Umoyu Widu Ndipuso Uteŵeti

JULY 5-11

CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | DOTORONOME 11-12

“Kumbi Yehova Wakhumba Kuti Timusopengi Wuli?”

it-2 1007 ¶4

Umoyu

Kuteŵete ndi Umoyu Wosi. Mazu ngakuti “umoyu” ngang’anamuwa munthu yosi wamphumphu. Kweni malemba ngatitichiska kuti tiyanjengi Yehova ndipuso timuteŵetiyengi ndi ‘mtima widu wosi kweniso umoyu widu wosi’ (Dt 4:29; 11:13, 18), kweni pa Dotoronome 6:5 pakamba kuti: “Uyanjengi Yehova Chiuta waku ndi mtima waku wosi, umoyu waku wosi kweniso nthazi zaku zosi.” Yesu wangukamba kuti munthu wakhumbika kuteŵete ndi umoyu waki wosi, ndi nthazi zaki zosi, kweniso ‘ndi maŵanaŵanu ngaki ngosi.’ (Mrk 12:30; Lk 10:27) Panyaki tingajifumba kuti, ntchifukwa wuli vinthu vinyaki vazumbulika limoza ndi umoyu penipo vinthu vosi vikamba chinthu chimoza? Kuti tivwisi fundu yeniyi tiyeruzgiyi kuti munthu wajigulisa ndipu ndi kapolu wa munthu munyaki: Munthu yo wajigulisa watuŵa chuma cha munthu yo wamugula pamwenga bwana waki. Kweni wangateŵete ndi mtima wosi cha kuti wakondwesi bwana waki, ndipuso wangamuteŵete ndi nthazi zaki zosi cha pamwenga maŵanaŵanu ngaki ngosi kuti wafiski vo bwana waki wakhumba. (Yeruzgiyani ndi Aef 6:5; Akl 3:22.) Mwaviyo vinthu vinyaki vazumbulika kuti tiviŵanaŵaniyengi ukongwa kweniso kuti tivikumbukengi po titeŵete Chiuta, chifukwa te ŵaki kweniso te aku Yesu mweniyo wakupereka umoyu waki sembi kuti watiguli. Kuteŵete Chiuta ndi ‘umoyu wosi’ kung’anamuwa munthu yosi wamphumphu, chiŵalu chimoza pe cha pamwenga kusiyaku khumbu linyaki.—Yeruzgiyani ndi Mt 5:28-30; Lk 21:34-36; Aef 6:6-9; Afi 3:19; Akl 3:23, 24.

it-1 84 ¶3

Guŵa la Sembi

Chiuta wangukambiya Ayisirayeli kuti awisiyi pasi maguŵa ngosi nga achiuta aboza, vipilala vakupaturika kweniso mapolu ngawu ngakupaturika. (Ek 34:13; Dt 7:5, 6; 12:1-3) Ayisirayeli akhumbikanga cha kusopa achiuta aboza kweniso kotcha ŵana ŵawu pamotu nge mo achitiyanga Akanani. (Dt 12:30, 31; 16:21) Mumalu mwakuja ndi maguŵa nga sembi nganandi, Ayisirayeli akhumbikanga kuja ndi guŵa limoza pe pamalu ngo Yehova wangusankha kuti aperekiyengepu sembi kwaku Chiuta wauneneska. (Dt 12:2-6, 13, 14, 27; venivi vipambana ndi ku Babiloni kweniko kwenga maguŵa nga sembi ngakukwana 180 ngo anguzenge chiuta munthukazi Ishitala.) Pakwamba Yehova wangukambiya Ayisirayeli kuti asani aziyambuka Msinji wa Yorodani azizengi guŵa la sembi ndi mya yambula kusema (Dt 27:4-8), ndipu Yoswa ndiyu wanguzenga guŵa lenili pa Phiri la Ebala. (Yos 8:30-32) Ŵati agaŵana charu cho anguthereska, ŵanthu a fuku laku Rubeni, fuku laku Gadi ndi hafu ya fuku laku Manasi anguzenga guŵa la sembi lo lenga likulu ukongwa pafupi ndi msinji wa Yorodani, vo vinguchitiska kuti mafuku nganyaki ngakwiyi chifukwa awonanga nge kuti anyawu agaruka. Kweni pavuli paki anguziŵa kuti anguzenga guŵa ili kuti akumbukiyengepu kugomezgeka kwawu kwaku Yehova, Chiuta wauneneska.—Yos 22:10-34.

Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu

it-1 925-926

Gerizimu, Phiri

Mwakukoliyana ndi ulongozgi wo Mozesi wangupereka, mafuku nga Ayisirayeli nganguwungana pa Phiri la Gerizimu ndi Ebala mwakulongozgeka ndi Yoswa, ŵati athereska tawuni ya Ai. Pa mapiri ngenanga ŵanthu avwisiyanga vitumbiku vo Yehova wanguŵalayizga kuti wazakuŵapaska asani amuvwiya vichiŵerengeka, kweniso matembo ngo wanguŵakambiya kuti ngazakuŵachitikiya asani aleka kumuvwiya. Fuku laku Simiyoni, laku Levi, laku Yuda, laku Isakara, laku Yosefi ndipuso fuku laku Benjamini nganguma kunthazi kwa Phiri la Gerizimu. Alevi kweniso bokosi la phanganu ŵenga mu dambu, ndipu mafuku nganyaki 6 nganguma kunthazi kwa Phiri la Ebala. (Dt 11:29, 30; 27:11-13; Yos 8:28-35) Viwoneka kuti mafuku ngo nganguma kunthazi kwa Phiri la Gerizimu ngangumuka vitumbiku vati vaŵerengeka, penipo mafuku nganyaki ngo nganguma kunthazi kwa Phiri la Ebala ngangumuka matembu ngati ngaŵerengeka. Ŵanthu anyaki akamba kuti vitumbiku vinguŵerengeke pa Phiri la Gerizimu chifukwa chakuti ndakutowa ukongwa kweniso pe nyata mwakupambana ndi Phiri la Ebala lo likuzaza waka ndi mya kweniso palivi vakume, kweni Bayibolu likambapu chechosi cha pa nkhani iyi. Dangu linguŵerengeka mwakukweza “pa masu pa mpingu wosi wa Ayisirayeli, kusazgapu anthukazi, ŵana ndipuso alendu wosi wo ajanga pakati pawu.” (Yos 8:35) Gulu losi la Ayisirayeli lo linguwungana lavwanga mazu ngachiŵerengeka kutuliya pa mapiri ngosi ngaŵi. Ivi venga viyo panyaki chifukwa chakuti pa malu ngo mazu ngavwikanga umampha.—Wonani mazu ngakuti EBAL, MOUNT.

JULY 12-18

CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | DOTORONOME 13-15

“Kumbi Dangu Lalongonga Wuli Kuti Yehova Waŵanaŵaniya Akavu?”

it-2 1110 ¶3

Chatchumi

Viwoneka kuti Ayisirayeli aperekanga so chatchumi chinyaki. Aperekanga chigaŵa chachiŵi cha chatchumi cho aŵikanga pade chaka chechosi kuti achigwiriskiyi ntchitu pa vinthu vinyaki pade pakovya Alevi, chinanga kuti Alevi nawu aŵapasangaku chatchumi ichi. Kanandi Ayisirayeli agwiriskiyanga ntchitu chatchumi chenichi pa maphwandu ngapachaka. Asani awona kuti mtunda ngutali ndipu angafiska cha kupinga chatchumi ichi kuluta nachu ku Yerusalemu, agulisanga waka, ndipu ndalama zaki ndizu azigwiriskiyanga ntchitu pa nyengu ya maunganu ngakupaturika. (Dt 12:4-7, 11, 17, 18; 14:22-27) Kukumaliya kwa chaka chachitatu ndipuso cha 6 mu chaka cha sabata chechosi, mumalu mwa kugwiriskiya ntchitu chatchumi chenichi pa maphwandu apaskanga Alevi, alendu, ŵana alanda, ndipuso vyoko va mu matawuni ngo.—Dt 14:28, 29; 26:12.

it-2 833

Chaka cha Sabata

Chaka cha Sabata chadanikanga kuti ‘chaka chakufwatuliya ŵanthu [hash·shemit·tahʹ].’ (Dt 15:9; 31:10) Mu chaka chenichi charu chapumuwanga, pamwenga kuti chalimikanga cha. (Ek 23:11) Kweniso ŵanthu wo ŵenga ndi ngongoli agowokerekanga. Munthu yo wafwatuwa munyaki ku ngongoli wapharazganga “pa masu paku Yehova kuti munthu yo wafwatulika.” Ŵanthu anyaki akamba ŵe ndi maŵanaŵanu ngakupambana pa nkhani yeniyi, anyaki akamba kuti ŵanthu agowokerekanga cha ngongoli kweni munthu wamuchichizganga cha muyisirayeli munyaki kuti wawezi ngongoli pakuti alimi aŵangavi ndalama chaka chenichi; chinanga kuti veviyo alendu aŵachichizganga kuti awezi ngongoli. (Dt 15:1-3) Arabi anyaki akamba kuti ndalama yo munthu mukavu wakongola kuti yimuwovyi yagowokerekanga, kweni ndalama yo munthu wakongola kuti wachitiyi bizinesi wawezanga. Yiwu akamba so kuti, Yesu wati waza pacharu, Hillel wangwambisa dangu lakuti munthu yo wakongolesa ndalama wenga ndi wanangwa wakuluta ku khoti kuti ndalama zaki zisungiki umampha.—The Pentateuch and Haftorahs, edited by J. Hertz, London, 1972, pp. 811, 812.

it-2 978 ¶6

Kapolu

Marangu ngo Ayisirayeli angupaskika pa nkhani ya mo angachitiya ndi akapolu ŵawu. Munyengu ya Ayisirayeli, kapolu wachiheberi wapambananga ndi kapolu yo wenga mulendu pamwenga yo wajanga pakati pawu. Akapolu wo ŵenga Aheberi cha afwatulikanga cha ku ukapolu wawu ndipu ŵana ŵawu aŵasiliyanga akapolu wo kuti chije chihara chawu chambula kumala. (Lv 25:44-46), kweni kapolu yo wenga Muheberi wafwatulikanga mu chaka cha 7 pamwenga mu chaka chawanangwa, ndipu vathembanga chaka cho chayamba liŵi. Pa nyengu yo Muheberi waŵanga ku ukapolu, watolekanga nge waganyu. (Ek 21:2; Lv 25:10; Dt 15:12) Muheberi yo wajigulisa ku ukapolu kwali wajigulisa ku mlendu pamwenga ku munthu yo wajanga mucharu chawu wajiwombonga yija pamwenga mubali waki yo wenga ndi wanangwa ndiyu wamuwombonga. Unandi wa ndalama zo amuwomboliyanga vathembanga vyaka vo vajaku kuti chaka cha 7 pamwenga chawanangwa chifiki. (Lv 25:47-52; Dt 15:12) Asani Muheberi wafwatulika ku ukapolu, mbuyaki wamupaskanga mphasu kuti wakasaniyi pakwambiya. (Dt 15:13-15) Muheberi yo wanguza ndi muwolu waki ku ukapolu, walutanga nayu asani wafwatulika. Kweni asani mbuyaki ndiyu wangumupaska munthukazi (viwoneka kuti yapa akamba va anthukazi wo ŵenga alendu chifukwa aŵangavi wanangwa wakufwatulika mu chaka cha 7), munthukazi yo ndi ŵana ŵaki aŵanga a mbuyaki. Asani vaŵa viyo kapolu mwenuyu wasankhanga kuja ndi mbuyaki. Ndipu mbuyaki wamutolonga gutu ndi chitungu kulongo kuti waŵengi kapolu waki kwa umoyu wosi.—Ek 21:2-6; Dt 15:16, 17.

Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu

w06 4/1 31

Vo Akuŵerenga Afumba

Kodi tingaphunzirepo chiyani pa lamulo lopezeka pa Eksodo 23:19, lakuti: “Usaphike mwana wa mbuzi mu mkaka wa make”?

Lamulo la m’Chilamulo cha Moseli, lomwe limapezeka katatu m’Baibulo, lingatithandize kuona kuti ndi zinthu zotani zimene Yehova amaziona kuti n’zoyenera, kuti Yehova n’ngwachifundo, ndiponso kuti n’ngokoma mtima. Komanso limasonyeza kuti Yehova amadana kwambiri ndi kulambira konyenga.—Eksodo 34:26; Deuteronomo 14:21.

Kuphika mwana wa mbuzi kapena nyama ina iliyonse mu mkaka wa mayi ake n’kosemphana ndi chilengedwe cha Yehova. Mulungu anapereka mkaka n’cholinga choti mbuzi iziyamwitsira mwana wake kuti azikula. Motero monga mmene ananenera munthu wina wophunzira kwambiri, kuphika mwanayo mu mkaka wa make, kumasonyeza “kunyoza mgwirizano wa pakati pa mayi ndi mwana wake, umene Mulungu anakhazikitsa ndi kuuyeretsa.”

Kuphatikizanso apo, anthu ena amanena kuti n’zotheka kuti kuphika mwana mu mkaka wa make unali mwambo wachikunja woitanitsira mvula. Ngati izi zili zoona, ndiye kuti lamulo loletsa zimenezi linateteza Aisrayeli ku miyambo yotereyi ya anthu a mitundu yowazungulira, yomwe inali yopusa ndiponso yankhanza. Chilamulo cha Mose chinaletsa mwachindunji kutsatira malamulo a mitundu imeneyo.—Levitiko 20:23.

Potsiriza, lamulo limeneli likusonyeza chikondi cha Yehova. Kwenikweni, Chilamulo chinali ndi malamulo angapo oterewa oletsa kuchitira nkhanza zinyama ndiponso kuchita zinthu zosemphana ndi chilengedwe cha Yehova. Mwachitsanzo, malamulo ena a Chilamulo ankaletsa zopereka nsembe chiweto chimene sichinakwanitse masiku seveni chili ndi mayi wake. Ankaletsanso zopha chiweto ndi mwana wake pa tsiku lomwelo, ndiponso zopita pa chisa n’kutenga mbalame pamodzi ndi mazira ake kapena anapiye ake.—Levitiko 22:27, 28; Deuteronomo 22:6, 7.

N’zoonekeratu, kuti malamulo ambirimbiri a m’Chilamulo aja sanali malamulo ongofuna kuletsa zinthu zosiyanasiyana ayi. Chilamulo n’chopindulitsa m’njira zosiyanasiyana. Mfundo zake zimatithandiza kukhala ndi makhalidwe apamwamba kwambiri amene amasonyezadi makhalidwe abwino kwambiri a Yehova.—Salmo 19:7-11.

JULY 19-25

CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | DOTORONOME 16-18

“Fundu zo Zingatiwovya Kuti Tiyeruzgengi Mwaurunji”

it-1 343 ¶5

Kujalika Kumasu

Wakweruzga wangapereka cheruzgu chambula urunji chifukwa chakuti wajalika kumasu ndi vinyeda vo walonde, mphasu pamwenga chifukwa cha sankhu chinanga kuti Dangu likana kulonde vinthu ivi. Bayibolu likamba kuti, “Chinyeda chijala masu nga ŵanthu azeru.” (Ek 23:8) “Vinyeda vijala masu munthu wazeru.” (Dt 16:19) Wakweruzga chinanga kuti wangaŵa munthu wamampha kweniso wazeru, kweni wangatimbanyizgika ndi mphasu yo wangalonde kutuwa ku munthu yo we ndi mulandu, kwali wangaŵa kuti waziŵa kuti wachita vinthu mwambula urunji pamwenga cha. Dangu laku Chiuta lilongo kuti munthu wangajalika kumasu ndi mphasu kweniso mazu ngakukopa. Ndipu likamba kuti: “Mungayeruzganga mwambula urunji cha. Ungayanjiyanga akavu cha pamwenga akukhupuka.” (Lv 19:15) Mwaviyo, wakweruzga wakhumbikanga cha kwanjiya akukhupuka pakupereka cheruzgu chifukwa chakuti mbakukhupuka pamwenga chifukwa chakukhumba kukondweska gulu la ŵanthu.—Ek 23:2, 3.

it-2 511 ¶7

Nambala

2. Iyi ndi nambala yo yisanirika ukongwa pa nkhani za milandu. Ukaboni utuŵa wambula kususkika asani ŵanthu ŵaŵi akoliyana. Pakhumbikanga akaboni ŵaŵi pamwenga ŵatatu kuti wakweruzga wayambi kweruzga mulandu. Fundu yeniyi ndiyu so mpingu Wachikhristu ugwiriskiya ntchitu mazuŵa nganu. (Dt 17:6; 19:15; Mt 18:16; 2Ak 13:1; 1Ti 5:19; Ah 10:28) Chiuta nayu wangugwiriskiya ntchitu fundu yeniyi pakupereka mwana waki kuti wazitaski ŵanthu. Yesu wangukamba kuti: “Mu Dangu linu mukulembeka kuti: ‘Ukaboni wa ŵanthu ŵaŵi, ngwauneneska.’ Ini nditijipereke ukaboni wakukwaskana ndi ndamweni, ndipu Ada wo akundituma, nawu apereka ukaboni wakukwaskana ndi ini.”—Yoh 8:17, 18.

it-2 685 ¶6

Wasembi

Asembi ndiwu ŵenga ndi udindu wakukonkhoske ŵanthu dangu laku Chiuta ndipuso ayeruzganga milandu ku Isirayeli. Mu matawuni ngo angupaskika, asembi awovyananga ndi akweruzga ndipu ayeruzgiyanga limoza milandu yakusuzga yakuti yingayeruzgika cha ndi makhoti. (Dt 17:8, 9) Asembi akhumbikanga kuchita vinthu mwakukoliyana ndi ŵara ŵa mumatawuni pakweruzga mulandu wa munthu yo wabaya munyaki, kuti awonesesi kuti alondo ndondomeku yakwenere yakutuzgiyamu mulandu wa ndopa mu tawuni yo. (Dt 21:1, 2, 5) Asani munthulumi wachitiya sanji muwolu waki ndipu watimuŵanaŵaniya kuti wayenda uheni, munthukazi yo alutanga nayu kumalu ngakupaturika, ndipu kwenuku wasembi walondonga vo vikulembeka mu dangu kuti wawoni asani munthukazi yo ngwakunanga pamwenga ngwambula kunanga. (Nu 5:11-31) Munthu wakhumbikanga kukoliyana ndi cheruzgu cho asembi apereka; asani munthu waleke dala kuvwiya wabayikanga.—Nu 15:30; Dt 17:10-13.

Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu

it-1 787

Kubaya

Mwakukoliyana ndi Dangu, kuti munthu wabayiki pakhumbikanga ukaboni wa ŵanthu ŵaŵi. (Dt 19:15) Akaboni wo ndiwu adankhanga kumuponya ndi mya munthu yo wabuda. (Dt 17:7) Venivi valongonga kuti atumbika dangu laku Chiuta kweniso vawovyanga kuti Ayisirayeli ajengi akutowa. Vaŵawovyanga so kuti achitengi vinthu mwauneneska, mwakuphwere kweniso mwambula kuthaŵiriya.

JULY 26–AUGUST 1

CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | DOTORONOME 19-21

“Umoyu Ngwakuzirwa Kwaku Yehova”

it-1 344

Ndopa

Chiuta wakulenga munthu kuti wakondwengi ndi umoyu ndipu munthu weyosi yo wachitanga vinthu vakupwetekesa munyaki pamwenga kumubayisa, wakhumbikanga kumuka mulandu kwaku Chiuta. Fundu yeniyi yinguwoneka pa nyengu yo Chiuta wangukambiya Kaini kuti: “Ndopa za mvurwa waku zitindiliriya kutuliya kudongu.” (Ge 4:10) Munthu yo watinkhanga mubali waki ndipu wamukhumbiyanga kuti wafwi, yo wakambanga vinthu vaboza vakukwaskana ndi mubali waki pamwenga kumuchitiya ukaboni waboza ndipuso yo waŵikanga umoyu wa mubali waki pangozi, waŵanga ndi mulandu wa ndopa za mubali waki.—Lv 19:16; Dt 19:18-21; 1Yo 3:15.

Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu

it-1 518 ¶1

Khoti, Cheruzgu

Makhoti ngaŵanga pa geti la tawuni. (Dt 16:18; 21:19; 22:15, 24; 25:7; Ru 4:1) Mazu ngakuti “geti” ngang’anamuwa malu ngakuwoneke ngo ngaŵanga pafupi ndi geti mkati mwa tawuni. Pa mageti ndipu aŵerengiyanga Dangu ku ŵanthu wo awungana kweniso ndipu apharazgiyanga marangu. (Ne 8:1-3) Vaŵanga vambula kusuzga kusaniya akaboni pa geti asani kwachitika nkhani yinyaki nge kugulisa katundu kweniso pa nkhani zinyaki chifukwa zuŵa lelosi ŵanthu aserenga ndi kutuwa pa geti. Kweniso chifukwa chakuti ayeruzgiyanga pakweru, vawovyanga kuti akweruzga achitengi vinthu mwakuphwere kweniso mwaurunji pa nyengu ya mulandu ndipuso pakupereka cheruzgu. Viwoneka kuti akweruzga apaskikanga malu ngamampha pafupi ndi geti ngakuti ayeruzgiyengepu milandu. (Yb 29:7) Samueli wazunguliyanga ku Beteli, Giligala ndipuso ku Mizipa ndipu “wayeruzganga Ayisirayeli mumalu ngosi ngenanga,” kweniso ku Rama ko kwenga nyumba yaki.—1Sa 7:16, 17.

AUGUST 2-8

CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | DOTORONOME 22-23

“Kumbi Dangu Lalongonga Wuli Kuti Yehova Waŵanaŵaniya Vinyama?”

it-1 375-376

Katundu

Mu nyengu yakali, kanandi nyama azigwiriskiyanga ntchitu pakupinga katundu, ndipu Ayisirayeli angukambirika kuti asani awona bulu wa murwani wawu wawa pasi katundu we pamsana, akhumbikanga ‘kumuwovya’ mumalu mwa kumuleka waka. (Ek 23:5) Vinthu vo nyama zapinganga vidanika kuti katundu, mwakuyeruzgiyapu “dongu [pamwenga kuti katundu] lakuti lingapingika ndi nyulu ziŵi.”—2Mf 5:17.

it-1 621 ¶1

Dotoronome

Buku la Dotoronome lilongo kuti Ayisirayeli akhumbikanga kuphwere vinyama. Yiwu angukanizgika kuko kayuni ko ke pachizimbu chifukwa kavikiliya ŵana ŵaki pamwenga mazira. Ayisirayeli azomerezgekanga kuko waka tana pe ndipu nyina amulekanga kuti wakengi. Venivi vawovyanga kuti nyina wakabali so tana tinyaki. (Dt 22:6, 7) Mlimi wazomerezgekanga cha kumangiliya bulu limoza ndi ng’ombi kuti nyama yo yilivi nthazi yileki kupwetekeka. (22:10) Asani ng’ombi yikhwema mbewu, yamaliyanga nthazi zaki zosi pakukhwema mbewu ndipu akhumbikanga cha kuyimanga kumulomu kuti yileki kufwa ndi nja chakurya yichichiwona.—25:4.

w03 10/15 32 ¶1-2

‘Musakhale Womangidwa m’Goli ndi Wosiyana’

MONGA mukuonera pachithunzipa, ngamila ndi ng’ombe zimene zikukokera limodzi pulawo zikuoneka kuti zikuvutika kwambiri. Goli limene azimangirira, limene anapangira nyama zofanana msinkhu ndiponso mphamvu, likupangitsa nyama zonsezi kuvutika. Posonyeza kuganizira moyo wa nyama zoterezi zokoka zinthu, Mulungu anauza Aisrayeli kuti: “Musamalima ndi bulu ndi ng’ombe zikoke pamodzi.” (Deuteronomo 22:10) Mfundo yomweyi inali kugwiranso ntchito pa ng’ombe ndi ngamila.

Nthaŵi zambiri, mlimi sanali kuchita zimenezi ndi nyama zake. Koma ngati alibe ng’ombe ziŵiri amatha kumangirira pamodzi nyama zimene ali nazo. Ziyenera kuti zimenezi n’zimene anachita mlimi wa m’ma 1800 amene ali pachithunzipa. Chifukwa chosiyana misinkhu ndiponso mphamvu, nyama yochepa mphamvu ingavutike kuti iziyenda mofanana ndi yamphamvu, ndipo nyama yamphamvuyo ingalemedwe kwambiri.

Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu

it-1 600

Ngongoli, Wakukongola

Ngongoli ntchinthu cho munthu wakongola, chinthu cho wakhumbika kulipira pamwenga kupereka. Mu nyengu yakali, ŵanthu akongolanga vinthu asani asuzgika. Muyisirayeli walengesekanga asani wakongola chinthu ndipu yo wakongola waja kapolu waku yo wamukongoza. (Nth 22:7) Mwaviyo, ŵanthu aku Chiuta angulamurika kuti ajengi akupasa ndipuso kuti awovyengi Ayisirayeli anyawu wo ŵenga akavu. Yiwu akhumbikanga cha kusaniriyapu phindu mwa kumulipirisa ndalama zapachanya munthu yo wenga ndi ngongoli. (Ek 22:25; Dt 15:7, 8; Sl 37:26; 112:5) Kweni alendu ndiwu aperekanga ndalama zapachanya. (Dt 23:20) Ayuda anyaki akamba kuti, ŵanthu wo achitanga bizinesi ndiwu aperekanga ndalama zapachanya, akavu cha. Kanandi alendu ajalisanga cha mu Isirayeli, ndipu aziyanga kuzichita bizinesi, mwaviyo penga pakuvwika kuti aperekengi ndalama zapachanya chifukwa nawu alondiyanga zapachanya asani abwerekesa.

AUGUST 9-15

CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | DOTORONOME 24-26

“Kumbi Dangu Lalongonga Wuli Kuti Yehova Waphwere Anthukazi?”

it-2 1196 ¶4

Munthukazi

Marangu nga usilikali ngakambanga kuti munthulumi yo wato waka wangalutanga ku nkhondu cha kwa chaka champhumphu. Venivi vawovyanga kuti abali mwana, kuti munthukazi wapembuzgiki asani mulumu waki waluta ku nkhondu kweniso asani wangachifwiya kweniko.—Dt 20:7; 24:5.

it-1 963 ¶2

Kutondo

Dangu lakuti munthu mukavu wakatondongi vo vajaku pakuvuna, lachiskanga ŵanthu kuti ajengi akupaska, aŵanaŵaniyengi anyawu kweniso kuti athembengi Yehova kuti waŵaphweriyengi, kweni palivi ukaboni wo ulongo kuti lachiskanga ŵanthu kuti ajengi alesi. Venivi vikoliyana ndi vo Davidi wangukamba kuti: “Ndechendawonepu munthu weyosi murunji wachijowoleka, pamwenga ŵana ŵaki achipempha chakurya.” (Sl 37:25) Asani Ayisirayeli alondo vo dangu lakambanga kweniso kugwira ntchitu mwaphamphu, chinanga mbakavu aŵanga ndi nja cha, yiwu ndi ŵana ŵawu.

w11 3/1 23

Kodi Mukudziwa?

Kale ku Isiraeli munthu akamwalira opanda mwana wamwamuna, mchimwene wake ankayenera kukwatira mkazi wamasiyeyo n’cholinga chakuti amuberekere ana kuti dzina la munthu womwalira uja lisafe. (Genesis 38:8) Kenako, dongosolo limeneli linakhala mbali ya Chilamulo cha Mose ndipo linkatchedwa ukwati wapachilamu kapena kulowa chokolo. (Deuteronomo 25:5, 6) Zimene Boazi anachita, zomwe zafotokozedwa m’buku la Rute, zikusonyeza kuti ngati munthu womwalirayo analibe mchimwene wake aliyense, wachibale wake wina ankayenera kulowa chokolo kwa mkazi wa masiyeyo.—Rute 1:3, 4; 2:19, 20; 4:1-6.

Umboni wosonyeza kuti m’nthawi ya Yesu anthu ankachitabe ukwati wa pachilamu ndi nkhani yopezeka pa Maliko 12:20-22, pamene Asaduki anatchula za ukwati umenewu. Myuda wina wolemba mbiri yakale, dzina lake Flavius Josephus ndipo anakhalapo m’nthawi ya atumwi, ananena kuti ukwati wa pachilamu unkathandiza kuti dzina lisafe komanso kuti chuma cha banjalo chitetezeke. Unkathandizanso kuti mkazi wamasiyeyo asavutike ndi umasiye. Nthawi imeneyo mkazi sankapatsidwa chilichonse pa chuma cha mwamuna wake. Koma mwana wobadwa mu ukwati wa chokolo ankapatsidwa chuma cha munthu womwalira uja.

Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu

it-1 640 ¶5

Kupatana

Kalata ya Chipata. Chinanga kuti pavuli paki Ayisirayeli angwamba kuligwiriskiya ntchitu uheni dangu lo Chiuta wanguŵapaska kuziya mwaku Mozesi lo lazomerezganga munthu kupata muwoli waki, kweni chenga chipusu cha munthu kupata muwolu waki. Kuti munthu wapati muwolu waki wakhumbikanga kulondo ndondomeku yakwenere. Munthulumi wakhumbikanga kulembe muwolu waki “kalata yachipata,” kumupaska ndi kumudikisa pa nyumba yaki. (Dt 24:1) Chinanga kuti Malemba ngakamba vinandi cha pa nkhani iyi, kweni vilongo kuti munthulumi yo wakhumbanga kupata muwolu waki, wachitanga ivi pakuyija cha kweni wakhumbikanga kukumana ndi ŵaraŵara wo ayesesanga kuŵanjanisa. Nyengu yo yajumphangapu pakulemba kalata yawovyanga kuti munthulumi wasinthi maŵanaŵanu. Pakhumbikanga chifukwa chakuvwika kuti munthulumi wamalisi nthengwa, ndipu asani alondo dangu mwakwenere vawovyanga kuti aleki kumalisa liŵi nthengwa. Kweniso dangu lavikiriyanga wanangwa ndi vakukhumba va munthukazi. Malemba ngakamba cha vo valembekanga mu “kalata yachipata.”

AUGUST 16-22

CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | DOTORONOME 27-28

‘Vitumbiku Vosi Ivi . . . Vikusaniyengi’

w10 12/15 19 ¶18

Pezani Madalitso Kudzera mwa Mfumu Yotsogoleredwa ndi Mzimu wa Mulungu!

Mawu akuti kumvera amaphatikizapo kusunga mu mtima Mawu a Mulungu ndi chakudya chauzimu chimene iye amapereka. (Mat. 24:45) Kumvera kumatanthauzanso kutsatira zonena za Mulungu ndi Mwana wake. Yesu ananena kuti: “Sikuti aliyense wonena kwa ine kuti, ‘Ambuye, Ambuye,’ adzalowa ufumu wakumwamba ayi, koma yekhayo amene akuchita chifuniro cha Atate wanga wakumwamba.” (Mat. 7:21) Kumvera Mulungu kumatanthauzanso kugonjera dongosolo lakuti mpingo wachikhristu uzikhala ndi akulu oikidwa omwe ndi “mphatso za amuna.”—Aef. 4:8.

w01 9/15 10 ¶2

Kodi Madalitso a Yehova Adzakupezani?

Liwu la Chihebri limene analimasulira kuti “mukadzamvera” pa Deuteronomo 28:2 limasonyeza kuti kumverako kuyenera kupitiriza. Anthu a Yehova sayenera kumangomumvera mwa apo ndi apo ayi. Ayenera kumumvera nthaŵi zonse. Akatero m’pamene madalitso a Mulungu adzawapeza. Anthu apeza kuti liwu la Chihebri limene analimasulira kuti “kukupezani,” ndi liwu losonyeza kufunafuna limene nthaŵi zambiri limatanthauza “kuchipeza chinthu” kapena “kuchifikira.”

w10 9/15 8 ¶4

Muzifunafuna Madalitso a Yehova ndi Mtima Wonse

Kuti Aisiraeli akhale omvera kodi anafunika kukhala ndi mtima wotani? Chilamulo cha Mulungu chinanena kuti Mulungu akanakhala wosangalala ngati anthuwo akanam’tumikira “ndi chimwemwe ndi mokondwera mtima.” (Werengani Deuteronomo 28:45-47.) Yehova safuna kuti anthu azimvera malangizo ake mokakamizika ngati mmene nyama kapena ziwanda zingachitire. (Maliko 1:27; Yak. 3:3) Munthu amamvera Mulungu ndi mtima wonse chifukwa chomukonda. Munthu wotereyu amasangalala kwambiri chifukwa chokhulupirira kuti malamulo a Yehova si olemetsa ndiponso amakhulupirira kuti Mulungu ‘amapereka mphoto kwa anthu om’funafuna ndi mtima wonse.’—Aheb. 11:6; 1 Yoh. 5:3.

Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu

it-1 360

Mphaka

Dangu laku Yehova lakanizanga kundereza mphaka. (Dt 19:14; wonani so Nthanthi 22:28.) “Munthu yo wandereza mphaka ya munyaki” waŵanga wakutembeka. (Dt 27:17) Pakuti ŵeneku a malu athembanga vinthu vo avunanga pa malu ngo, mwaviyo asani munthu munyaki waŵandereze mphaka vachitiskanga kuti avuni vakurya vimana. Kundereza mphaka kuyanana waka ndi kuba, nge mo ŵanthu a mu nyengu yakali nawu awoniyanga. (Yobu 24:2) Kweni penga ŵanthu anyaki aryarya wo anderezanga mphaka za anyawu ndipu Bayibolu liyeruzgiya alongozgi aku Yuda mu nyengu yaku Hoseya ndi ŵanthu wo anderezanga mphaka za anyawu.—Hose. 5:10.

AUGUST 23-29

CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | DOTORONOME 29-30

“Kuteŵete Yehova Nkhwakusuzga Viŵi Cha”

w09 11/1 31 ¶2

Yehova Amatipatsa Ufulu Wosankha Zochita

Kodi n’zosatheka kudziwa zimene Mulungu amafuna kuti tizichita? Nanga kodi n’zovuta kuchita zimene Mulungu amafuna kuti tizichitazo? Mose ananena kuti: “Lamulo ili ndikuuzani lerolino, silikulakani kulizindikira, kapena silikhala kutali.” (Vesi 11) Yehova safuna kuti tichite zimene sitingathe. Malamulo ake ndi oti tingakwanitse kuwatsatira. Komanso ndi odziwika bwino kwambiri. Sitifunikira kukwera “m’mwamba” kapena kupita ‘kutsidya la nyanja,’ kuti tidziwe zimene Mulungu amafuna kuti tizichita. (Vesi 12 ndi 13) Baibulo limatiuza momveka bwino zimene tiyenera kuchita pamoyo wathu.—Mika 6:8.

w09 11/1 31 ¶1

Yehova Amatipatsa Ufulu Wosankha Zochita

MAYI wina wachikhristu yemwe ankaganiza kuti sangathenso kuchita zinthu zabwino chifukwa cha zimene zinamuchitikira ali mwana, ananena kuti: “Nthawi zambiri ndimaopa kuti mwina ndikhoza kulakwira Yehova.” Kodi nanunso mumaona choncho? Kodi n’zoona kuti sitingathe kuchita zinthu zabwino? Ayi, chifukwa Yehova Mulungu watipatsa ufulu wosankha zochita. Choncho tikhoza kusankha zimene tikufuna kuchita pamoyo wathu. Koma Yehova amafuna kuti tizisankha kuchita zoyenera ndipo Baibulo, lomwe ndi Mawu ake, limatiuza mmene tingachitire zimenezi. Taganizirani mawu a Mose opezeka pa Deuteronomo chaputala 30.

w09 11/1 31 ¶4

Yehova Amatipatsa Ufulu Wosankha Zochita

Kodi zimene tasankha kuchita zimam’khudza Yehova? Inde, zimam’khudza. Mouziridwa ndi Mulungu, Mose anena kuti: “Sankhani moyo.” (Vesi 19) Ndiyeno kodi tingatani kuti tisankhe moyo? Mose anafotokoza kuti chofunika ndi “kukonda Yehova Mulungu wanu, kumvera mawu ake, ndi kum’mamatira.” (Vesi 20) Ngati timakonda Yehova, tidzayesetsa kumumvera ndi kutsatira mokhulupirika malamulo ake, zivute zitani. Tikamachita zimenezi ndiye kuti tikusankha moyo ndipo tidzakhala osangalala panopo komanso tingadzakhale ndi moyo wosatha m’dziko latsopano limene Mulungu walonjeza.—2 Petulo 3:11-13; 1 Yohane 5:3.

Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu

it-1 665 ¶3

Gutu

Yehova kuziya mwa ateŵeti ŵaki wangukamba kuti ŵanthu akunonopa mtima ndipuso ambula kuvwiya ŵenga ‘ambula kudumulika mumakutu.’ (Yere. 6:10; Machi. 7:51) Venge kuti chinthu chinyaki chaŵajara makutu kuti alekengi kuvwa. Yanga ndi makutu ngo Yehova wechendangajuri. Iyu ndiyu wapereka makutu ngakuvwiya ku ŵanthu wo atimupenja kweni wanyotesa makutu nga ŵanthu ambula kuvwiya. (Dt 29:4; Aro. 11:8) Wakutumika Paulo wangukamba kuti yizengi nyengu yo ŵanthu wo atijikamba kuti mbakhristu azamulandizga ŵanthu pa uneneska kuti aleki kuvwiya uneneska wa mu Mazu ngaku Chiuta, kweni azamukhumba kuti ŵanthu “azinyenyeresengi makutu ngawu” ndi nkhani zo zitiŵakondwesa ndipu azamuvwisiya kwa asambizi aboza. (2Ti 4:3, 4; 1Ti 4:1) Kweniso makutu nga munthu ‘ngangazeneneka’ chifukwa chakuti wavwa nkhani yo wakhazanga cha kuti wangayivwa, ukongwa nkhani yakukwaskana ndi soka.—1Sa 3:11; 2 Mafu. 21:12; Yere. 19:3.

AUGUST 30–SEPTEMBER 5

CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | DOTORONOME 31-32

“Vo Tingasambira ku Vinthu Vakuyeruzgiya vo ve mu Sumu yo Yehova Wangukambiya Mozesi Kuti Wambi”

w09 5/1 14 ¶4

Kodi Mafanizo a M’Baibulo Mumawamvetsa Bwino?

Baibulo limayerekezeranso Yehova ndi zinthu zina zopanda moyo. Mwachitsanzo, limati iye ndi “Thanthwe la Isiraeli,” “thanthwe,” ndiponso “linga.” (2 Samueli 23:3; Salmo 18:2; Deuteronomo 32:4) Kodi zinthu zimenezi zikufanana bwanji ndi Yehova? Monga mmene thanthwe lilili lolimba ndiponso losasunthika, Yehova Mulungu ndiye chitetezo chathu cholimba ndiponso chosasunthika.

w01 10/1 9 ¶7

Tsanzirani Yehova Pophunzitsa Ana Anu

Taganizani mmene Yehova anaonetsera chikondi kwa Aisrayeli. Mose anagwiritsa ntchito fanizo lokhudza mtima pofotokoza mmene Yehova anaukondera mtundu waung’ono wa Israyeli. Timaŵerenga kuti: “Monga mphungu ikasula chisa chake, nikapakapa pa ana ake, Iye anayala mapiko ake, nawalandira, nawanyamula pamapiko ake; Yehova yekha anam’tsogolera [Yakobo].” (Deuteronomo 32:9, 11, 12) Mphungu yaikazi pofuna kuphunzitsa ana ake kuuluka, ‘imakasula chisa chake,’ ndipo imagwedeza ndi kukupiza mapiko ake n’cholinga chowalimbikitsa anawo kuti ayambe kuuluka. Mwana wakeyo akadumpha kuchoka m’chisamo, chimene nthaŵi zambiri chimakhala pathanthwe lotsetsereka, mayiyo ‘amakapakapa’ pa mwana wakeyo. Akaona kuti mwana wakeyo agwa, mayiyo amaulukira pansi pa mwanayo, ndi kum’nyamula ‘pamapiko ake.’ Yehova mwachikondi anasamaliranso chimodzimodzi mtundu wa Israyeli umene unali utangobadwa kumene. Anawapatsa anthuwo Chilamulo cha Mose. (Salmo 78:5-7) Ndiyeno Mulungu anateteza mtundu wakewo mosamala ndipo anali wokonzeka kuwapulumutsa akagwa m’mavuto.

Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu

w04 9/15 27 ¶12

Mfundo Zazikulu za M’buku la Deuteronomo

31:12. Ana ayenera kukhala pamodzi ndi akuluakulu pamisonkhano yampingo ndi kumamvetsera ndiponso n’kumaphunzira.

    Mabuku nga Chitonga (1996-2025)
    Tuwanipu
    Sereni
    • Chitonga (Malawi)
    • Tumizani
    • Vo Mukhumba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Fundu zo Mutenere Kulondo
    • Nkhani Yakusunga Chisisi
    • Kusintha Vinthu Vachisisi
    • JW.ORG
    • Sereni
    Tumizani