Malifalensi nga Nkhani za Unganu wa Umoyu Widu Ndipuso Uteŵeti
NOVEMBER 1-7
CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | YOSWA 18-19
“Mo Yehova Wagaŵiyanga Malu Mwazeru”
it-1 359 ¶1
Mphaka
Viwoneka kuti pakugaŵa chihara cha malu ku mafuku nga ŵana ŵa Ayisirayeli agwiriskiyanga ntchitu nthowa ziŵi: nthowa yakwamba achitanga mayeri, yachiŵi atoliyanga unandi wa ŵanthu wo ŵe mu fuku. Mayeri ngalongonga malu ngo fuku lelosi litenere kupaskika. Mwaviyo apaskikanga malu, kwali nkhumpotu, kumwera, kuvuma pamwenga kuzambwi muchigaŵa cha mapiri pamwenga muchidika cha mumphepeti mwa nyanja. Yehova ndiyu wangukamba kuti achitengi mayeri ndipu venivi vawovyanga kuti mafuku ngenanga ngaleki kuchitiyana sanji pamwenga kupindana. (Nth 16:33) Chiuta wagwiriskiyanga ntchitu nthowa yeniyi kuti vo vichitikiyengi fuku lelosi vikoliyanengi ndi uchimi wo Yakobe wangukamba pa Genezesi 49:1-33 we pafupi kufwa.
it-1 1200 ¶1
Chihara
Malu ngo ngenga chihara. Yehova wangupereka chihara cha malu kwa Ayisirayeli ndipu wangukambiya Mozesi mphaka za malu ngawu. (Nu 34:1-12; Yos 1:4) Mozesi wangupaska ŵana anthulumi aku Gadi, ŵana anthulumi aku Rubeni kweniso hafu ya fuku laku Manasi chigaŵa chawu. (Nu 32:33; Yos 14:3) Mwakulongozgeka ndi Eliyazara ndipuso Yoswa, mafuku nganyaki ngosi ngangulonde chihara chawu mwakuchita mayeri. (Yos 14:1, 2) Mwakukoliyana ndi uchimi waku Yakobe wo we pa Genezesi 49:5, 7, Simiyoni ndi Levi angupaskika cha chigaŵa chawu nge chihara. Fuku laku Simiyoni lingupaskika chihara (chihara chenichi chasazgangapu so matawuni ngosi ndi mizi yaki) mukati mwa chihara cha fuku laku Yuda (Yos 19:1-9), penipo Levi wangupaskika matawuni 48 nga muchigaŵa chosi cha Ayisirayeli. Yehova ndiyu wenga chihara cha Alevi chifukwa yiwu angupaskika uteŵeti wapade mumalu ngakupaturika. Yiwu apaskikanga Chatchumi nge chigaŵa chawu pamwenga nge chihara chawu chifukwa cha uteŵeti wo achitanga. (Nu 18:20, 21; 35:6, 7) Banja lelosi lapaskikanga uteŵeti kuti lichitiyengi muchigaŵa cha fuku laki. Chifukwa chakuti ŵanthu abalananga ndipu ŵana anthulumi apaskikanga malu venivi vachitiskanga kuti malu ngaŵengi ngamana.
it-1 359 ¶2
Mphaka
Asani mayeri ngalongo chigaŵa cha malu cho fuku lipaskikengi, awonanga ukulu wa malu ngo fuku lo lapaskika kuti ngakoliyani ndi unandi wa ŵanthu a mu fuku lo. Venivi vikoliyana ndi vo Yehova wanguŵakambiya kuti: “Mugaŵi charu cho ku mabanja nginu mwakugwiriskiya ntchitu mayeri. Gulu lo le ndi ŵanthu anandi, mulipaski malu ngakulu ndipu gulu lo le ndi ŵanthu amana, mulipaski malu ngamana nge chihara chaki. Chihara cha munthu weyosi chiŵengi po pawiya mayeri ngaki.” (Nu 33:54) Asani mayeri ngachitika, malu ngo banja lapaskika ngasinthikanga cha kweni asazgiyangaku pamwenga kutuzgiyaku mwakukoliyana ndi unandi wa ŵanthu. Ndichu chifukwa chaki ŵati awona kuti chigaŵa cha fuku laku Yuda ntchikulu ukongwa, angutoku chigaŵa chinyaki ndi kuchipereka ku fuku laku Simiyoni.—Yos 19:9.
Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
it-1 359 ¶5
Mphaka
Nkhani ya kugaŵa malu ngo ngenga kuzambwi kwa Yorodani yilongo kuti mayeri ngakwamba nganguwiya fuku laku Yuda (Yos 15:1-63), fuku laku Yosefi (Efurayemu) (Yos 16:1-10), ndipuso hafu ya fuku laku Manasi. Mafuku ngenanga ndingu nganguja kuzambwi kwa Yorodani. (Yos 17:1-13) Mphaka kweniso matawuni ngawu ngangugaŵikiya limu. Ivi vati vachitika, viwoneka ntchitu yakugaŵa malu yingutimbanyizika chifukwa Ayisirayeli angutuwaku ku Giligala ndipu anguluta ku Shilo. (Yos 14:6; 18:1) Tiziŵa cha kuti pangujumpha nyengu yitali wuli kuti mafuku nganyaki ngapaskiki chihara chawu. Kweni Yoswa wanguŵachenya chifukwa cha vidazi vawu pakuleka kuto liŵi charu. (Yos 18:2, 3) Ŵanthu anandi akonkhoska vifukwa vakupambanapambana vo vinguchitiska mafuku 7 kuti ngachiti vidazi. Anyaki akamba kuti mafuku yanga nganguchita vidazi kuto malu ngo nganguja chifukwa cha vinthu vinandi vo anguto ŵati athereska arwani ŵawu kweniso chifukwa chakuti ŵenga ndi wanangwa ndipu awonanga kuti Akanani angaŵathereska cha. Chifukwa chinyaki cho chinguchitiska Ayisirayeli kuti achiti vidazi kuto charu ntchakuti akhumbanga cha kuchita nkhondu ndi arwani ŵawu wo ŵenga anthazi. (Yos 13:1-7) Kweniso, yiwu atenere kuti aziŵanga vimanavi ukongwa vakukwaskana ndi malu nga Mucharu Chakulayizgika ngo ngenga ngechendagaŵiki, penipo ngo ngangugaŵika kali angaziŵangaku viyo.
NOVEMBER 8-14
CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | YOSWA 20-22
“Vo Tisambira pa Kuleka Kuvwisisana kwa Ayisirayeli”
w08-CN 11/15 18 ¶5
“Titsatire Zinthu Zodzetsa Mtendere”
N’kutheka kuti iwo anaona kuti panali umboni wokwanira woti anzawowo akuchita zolakwa. Motero anakonza zoti akawagonjetse mowadzidzimutsa kuti adaniwo asakakule mphamvu n’kuwaphera asilikali ambiri. Koma mafuko a kumadzulo kwa Yordano sanachite zinthu mopupuluma, m’malomwake anatumiza nthumwi kuti zikakambirane kaye nkhaniyi ndi abale awowo. Iwo anafunsa kuti: “Cholakwa ichi n’chiyani mwalakwira nacho Mulungu wa Israyeli, ndi kum’tembenukira Yehova lerolino?” Komatu mafuko amene anamanga guwalo sankaligwiritsa ntchito pa kulambira mafano. Koma kodi iwo anayankha bwanji poimbidwa mlandu umenewu, womwe sunali woona n’komwe? Kodi anapsa mtima n’kuwakalipira kwambiri anzawowo kapena kodi anakana kulankhula nawo? Ayi, sanatero. M’malomwake mafukowo anayankha modekha, n’kufotokoza bwinobwino kuti anachita zimenezo ndi cholinga chotumikira Yehova. Mayankhidwe awowo anathandiza kuti asakhumudwitse Yehova komanso kuti pasafe munthu. Chifukwa chokambirana mitima ili m’malo nkhaniyo anaithetsa mwamtendere.—Yos. 22:13-34.
Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
it-1 402 ¶3
Kanani
Chinanga kuti Akanani angumaliya limu wosi cha kweni vilongo kuti “Yehova wangupaska Ayisirayeli charu chosi cho wangulapizgiya apapi ŵawu akali kuti waŵapaskengi,” ndipu “wanguchitiska kuti apumuwi muvigaŵa vosi” ndipuso “pa malayizgu ngosi ngamampha ngo Yehova wangulayizga nyumba yaku Isirayeli, palivi lo lingutondeka kufiskika; ngosi ngangufiskika.” (Yos 21:43-45) Arwani wosi ŵa Ayisirayeli aŵawopanga Ayisirayeli ndipu Ayisirayeli awofyekanga cha ndi arwani ŵawu. Chiuta wangukambiya limu kuti wazamudikisa Akanani “kamanakamana” kuchitiya kuti nyama zamudondu zizileki kuyandana ndi kuŵapweteka. (Ek 23:29, 30; Dt 7:22) Chinanga kuti Akanani ŵenga ndi vidya vankhondu vanthazi nge magaleta ngankhondu ngavisulu, kweni Ayisirayeli angutondeka kulonda malu nganyaki nga Akanani chifukwa chakuti Yehova wakutondeka kufiska vo wanguŵalayizga cha. (Yos 17:16-18; Ŵe 4:13) Mumalu mwaki, maukaboni ngalongo kuti anguthera nkhondu zinyaki chifukwa cha kuleka kugomezgeka kwawu.—Nu 14:44, 45; Yos 7:1-12.
NOVEMBER 15-21
CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | YOSWA 23-24
“Yoswa Wapereka Ulongozgi Wakumaliya kwa Ayisirayeli”
it-1 75
Kukoliyana
Ayisirayeli ŵati asere waka mu Charu Chakulayizgika cha Kanani, mucharu cho mungwamba kuchitika vinthu vinyaki. Chiuta wangupaska Ayisirayeli wanangwa wosi mu charu chakulayizgika kuti wafiski vo wangulayizga apapi ŵawu. Yiwu angusere mucharu ichi nge alendu cha ndipu Yehova wanguŵakambiya kuti angachitiyanga vinthu limoza cha ndi ŵanthu wo asopanga achiuta aboza. (Ek 23:31-33; 34:11-16) Yiwu akhumbikanga kulondo vyeruzgu ndi marangu ngaku Chiuta kuti aleki kudikiskika mucharu cho. (Lv 18:3, 4; 20:22-24) Yehova wanguŵatcheŵeska kuti angatorananga ndi ŵanthu a mitundu yinyaki cha. Yiwu akhumbikanga cha kuchitiya nawu vinthu limoza chifukwa vatingi viŵachitiskengi kuti atongi anthukazi wo asopanga Yehova cha, aje ndi abali ŵawu wo asopanga Yehova cha, achitengeku midawuku yawu kweniso kuti asopengi achiuta aboza ndipu venivi vatingi vijengi chiŵana kwaku yiwu.—Dt 7:2-4; Ek 34:16; Yos 23:12, 13.
w07-CN 11/1 26 ¶19-20
Mawu a Yehova Amakwaniritsidwa Nthawi Zonse
Apatu, malinga ndi zimene taona, tinganene kuti: “Pa mawu okoma onse Yehova Mulungu wanu anawanena za inu sanagwa padera mawu amodzi; onse anachitikira inu, sanasowapo mawu amodzi.” (Yoswa 23:14) Yehova amapulumutsa, kuteteza ndiponso kusamalira atumiki ake. Kodi mungathe kunena lonjezo lina lililonse limene iye sanakwaniritse pa nthawi yake? Simungathe kutero. Choncho, ndi bwino kukhulupirira Mawu a Mulungu omwe ndi odalirika.
Nanga bwanji za m’tsogolo? Yehova watilonjeza kuti ambirife tidzakhala m’dziko lapansi, litakonzedwa bwino kukhala paradaiso wokongola. Anthu ochepa chabe akuyembekezera kukalamulira limodzi ndi Khristu kumwamba. Kaya tikuyembekezera kudzakhala padziko lapansi, kaya kupita kumwamba, tili ndi zifukwa zomveka zokhalira okhulupirika ngati Yoswa. Nthawi ina, zonse zimene tikuyembekezera zidzakwaniritsidwa. Ndiyeno tikadzakumbukira zonse zimene Yehova anatilonjeza, nafenso tidzatha kunena kuti: ‘Zonse zachitika.’
Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
w04-CN 12/1 12 ¶1
Mfundo Zazikulu za M’buku la Yoswa
24:2—Kodi Tera, yemwe anali atate wake wa Abrahamu ankalambira mafano? Poyamba, Tera sankalambira Yehova Mulungu. N’kutheka kuti ankalambira Sin, yemwe anali mulungu wotchuka wamwezi ku Uri. Malingana ndi zimene Ayuda amakhulupirira, n’kuthekanso kuti Tera anali munthu wopanga mafano. Koma Abrahamu atachoka ku Uri pomvera lamulo la Mulungu, Tera anapita naye limodzi ku Harana.—Genesis 11:31.
NOVEMBER 22-28
CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | ŴERUZGI 1-3
“Nkhani Yakukondwesa Kweniso yo Yititiwovya Kuti Tije ndi Chiganga”
w04-CN 3/15 31 ¶3
Ehudi Anathyola Goli la Wopondereza
Zomwe Ehudi anakonza kuti achite zinayenda bwino, osati chifukwa cha kuchenjera kwake kapena chifukwa chakuti adani awo anali olephera penapake. Kukwaniritsidwa kwa cholinga cha Mulungu sikudalira zochita za anthu. Chinthu chachikulu chomwe chinachititsa kuti zinthu zimuyendere bwino Ehudi n’chakuti, Mulungu anali kum’thandiza pamene iye anali kuchita zinthu mogwirizana ndi cholinga cha Mulungu chopulumutsa anthu Ake chimene sichikanalepheretsedwa. Mulungu anautsa Ehudi, “ndipo pamene Yehova anawaukitsira oweruza [anthu ake], Yehova anakhala naye woweruzayo.”—Oweruza 2:18; 3:15.
w04-CN 3/15 30 ¶1-3
Ehudi Anathyola Goli la Wopondereza
Chinthu choyamba chomwe Ehudi anachita chinali ‘kudzisulira lupanga,’ lomwe linali lakuthwa konsekonse ndiponso lalifupi bwino moti akanatha kulibisa m’zovala zake. N’kutheka kuti ankayembekezera kukasechedwa. Kaŵirikaŵiri malupanga ankawamangirira mbali ya kumanzere, komwe anthu ogwiritsa ntchito mkono wamanja sankavutika kulisolola. Popeza kuti Ehudi anali wamanzere, iye anabisa chida chakechi “pansi pa zovala zake pa ntchafu ya kulamanja,” komwe zinali zokayikitsa kuti alonda a mfumu angasecheko. Motero, iye anapita ‘kukapereka mtulo kwa Egiloni, mfumu ya Moabu’ popanda vuto lililonse.—Oweruza 3:16, 17.
Sitikuuzidwa tsatanetsatane wa zimene zinachitika koyambirira m’nyumba ya Egiloni. Baibulo limangonena kuti: “[Ehudi] atatha kupereka mtulowo, anauza anthu onyamula mtulo achoke.” (Oweruza 3:18) Ehudi anapereka mtulo, naperekeza anthu onyamula mtulowo kuchoka panyumba ya Egiloni mpaka pamalo oti sangachitidwe choopsa, ndipo iye anabwerera atawauza anthuwo kuti azipita. N’chifukwa chiyani anachita zimenezi? Mwina anawatenga n’cholinga choti azimuteteza, kapena mwamwambo chabe, kapenanso monga anthu ongonyamula mtulo basi. Ndipo mwina Ehudi ankafuna kuti anthuwo ayambe achoka kaye n’cholinga choti iye akamachita zomwe anali atakonza iwo asavulazidwe. Kaya maganizo a Ehudi anali otani pamenepa, koma iye anabwerera yekha molimba mtima kunyumba ya Egiloni.
“[Ehudi] anabwerera pa mafano osema ali ku Giligala, nati, Ndiri nawo mawu achinsinsi kwa inu, mfumu.” Malemba safotokoza kuti zinatheka bwanji kuti amulolenso kukaonana ndi Egiloni. N’kutheka kuti alonda sanam’kayikire. Mwina alondawo ankaganiza kuti Mwisrayeli mmodzi sangachite choopsa chilichonse kwa mbuye wawo. N’kuthekanso kuti kubweranso yekha kwa Ehudi kunawapatsa maganizo oti akuwayenda pansi anthu a m’dziko lake. Mulimonsemo, Ehudi anafuna kuti alankhulane pa aŵiri ndi mfumu, ndipo anamulola.—Oweruza 3:19.
Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
w05-CN 1/15 24 ¶7
Mfundo Zazikulu za M’buku la Oweruza
2:10-12. Tiyenera kukhala ndi chizolowezi chophunzira Baibulo nthawi zonse kuti ‘tisaiwale zochita za Yehova.’ (Salmo 103:2) Makolo ayenera kukhomereza choonadi cha Mawu a Mulungu m’mitima ya ana awo.—Deuteronomo 6:6-9.
NOVEMBER 29–DECEMBER 5
CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | ŴERUZGI 4-5
Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
w05-CN 1/15 25 ¶5
Mfundo Zazikulu za M’buku la Oweruza
5:20—Kodi nyenyezi zinamenya nkhondo motani kuchokera kumwamba pothandiza Baraki? Baibulo silinena ngati zimenezi zikutanthauza thandizo la angelo, kugwa kwa miyala yochokera kumwamba imene anzeru a Sisera anati inali kulosera tsoka, kapena ngati zikutanthauza ulosi wabodza umene okhulupirira nyenyezi anauza Sisera. Koma n’zosakaikitsa kuti Mulungu anachitapo kanthu.
DECEMBER 6-12
CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | ŴERUZGI 6-7
“Luta Ndi Nthazi zo we Nazu”
w02-CN 2/15 6-7
Mfundo za Chikhalidwe za Mulungu Zingakupindulitseni
Munthu wina yemwe anali kudziona moyenera ndiponso yemwe anali kudzipatsa ulemu woyenerera anali Gideoni, woweruza wa Ahebri akale. Iye sanachite kufuna kuti akhale m’tsogoleri wa Israyeli. Komabe, atasankhidwa kuti akhale paudindowu, Gideoni anadziona wopereŵera. Iye anati: “Banja langa lili loluluka m’Manase, ndipo ine ndine wamng’ono m’nyumba ya atate wanga.”—Oweruza 6:12-16.
w05-CN 7/15 16 ¶4
“Lupanga la Yehova ndi la Gideoni”
Mwadzidzidzi, Amidyani anagwidwa ndi mantha kwambiri ndi zimene zinachitika. Bata lawo linasokonezeka ndi chiphokoso cha kuphwanyidwa kwa mbiya 300, kulira kwa malipenga 300, ndi kufuula kwa anthu 300. Podabwa, makamaka ndi mfuu yakuti “Lupanga la Yehova ndi la Gideoni,” Amidyani anawonjezera phokosolo pamene nawonso anayamba kufuula. M’chipwirikiticho, sakanatha kusiyanitsa mzawo ndi mdani. Asilikali 300 aja anangoimabe m’malo awo pamene Mulungu anachititsa adaniwo kusolola malupanga awo ndi kuyamba kuphana okhaokha. Msasawo unagonjetsedwa, panalibe zopulumuka, omwe anali kuthawa anawapitikitsa mpaka kutali kwambiri n’kuwamaliziratu onse. Ulamuliro wautali ndi wankhanza wa Amidyani uja unathera pamenepa.—Oweruza 7:19-25; 8:10-12, 28.
Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
w05-CN 1/15 26 ¶6
Mfundo Zazikulu za M’buku la Oweruza
6:25-27. Gideoni anali wosamala kuti asakwiyitse chisawawa anthu amene anali kutsutsana nawo. Polalikira uthenga wabwino, tiyenera kusamala kuti tisakhumudwitse ena mosayenerera chifukwa cha mmene tikulankhulira.
DECEMBER 13-19
CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | ŴERUZGI 8-9
“Kujiyuyuwa Nkhwamampha Kuluska Kujikuzga”
w00-CN 8/15 25 ¶3
Kodi Mumatani Pakakhala Kusamvana?
Ali m’kati mwa nkhondo yolimbana ndi a Midyani, Gideoni anaitana fuko la Efraimu kuti lithandize. Komabe, nkhondoyo itatha, Efraimu anatembenukira Gideoni n’kumudandaulira mwaukali kuti sanawaitane pachiyambi pa nkhondoyo. Nkhaniyo imati ‘anatsutsana naye kolimba.’ Poyankha, Gideoni anati: “Ndachitanji tsopano monga inu? Kodi kukunkha mphesa kwa Efraimu sikuposa kutchera mphesa kwa Abiezeri? Mulungu anapereka m’dzanja lanu akalonga a Midyani, Orebi ndi Zeebi, ndipo ndinakhoza kuchitanji monga inu?” (Oweruza 8:1-3) Ndi mawu ake osankhidwa bwino komanso odekha, Gideoni anapeŵa nkhondo yachiweniweni imene ikanakhala yowononga kwambiri. Mwina vuto la fuko la Efraimu lingakhale lakuti ankadziona kukhala ofunika kwambiri komanso kunyada. Komabe, zimenezo sizinam’letse Gideoni kuyesetsa kuti abwezeretse mtendere. Kodi tingachite chimodzimodzi?
w08-CN 2/15 9 ¶9
Yendani M’njira za Yehova
Kuti tikhale mabwenzi a Mulungu, tiyenera kukhala ndi “maganizo odzichepetsa.” (1 Pet. 3:8; Sal. 138:6) Lemba la Oweruza chaputala 9 limasonyeza kufunika kwa kudzichepetsa. Yotamu mwana wa Gideoni anati: “Kumuka inamuka mitengo kudzidzozera mfumu.” Anatchula mtengo wa azitona, wa mkuyu ndi wa mpesa. Mitengo imeneyi inaimira anthu oyenerera amene sanafune kulamulira Aisiraeli anzawo. Koma mtengo wa mkandankhuku, umene unali kugwira ntchito monga nkhuni basi, unaimira ufumu wa Abimeleki wodzikuza amene anali munthu wambanda ndi wokonda kupondereza ena. Ngakhale kuti iye ‘anakhala kalonga wa Isiraeli zaka zitatu,’ anafa imfa yosayembekezereka. (Ower. 9:8-15, 22, 50-54) Choncho ndi bwino kukhala ndi “maganizo odzichepetsa.”
Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
it-1 753 ¶1
Efodi, I
Gidiyoni wenga ndi maŵanaŵanu ngamampha wachipanga efodi. Iyu wanguchita viyo kuti wakumbukiyi vo Chiuta wanguŵachitiya pakuthereksa arwani ŵawu kweniso kuti wamuthamiki. Kweni Ayisirayeli angwamba kusopa efodi “ndipu wanguja nge chiŵana kwaku Gidiyoni kweniso ku ŵanthu a munyumba yaki.” (Ŵe 8:27) Kweni Bayibolu likambapu cha kuti Gidiyoni wasopanga efodi mwenuyu. Ndipu wakutumika Paulo wanguzumbuwa Gidiyoni nge yumoza wa ‘mtambu ukulu’ wa akaboni akugomezgeka aku Yehova wo wengaku Yesu wechendazi.—Ah 11:32; 12:1.
DECEMBER 20-26
CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | ŴERUZGI 10-12
it-2 27 ¶2
Yefita
Yefita wanguswera cha kulongo pakweru kuti ndi mulongozgi wanthazi. Iyu wangutuma uthenga kwa Fumu ya Aamoni kuti Aamoni anguphanga charu cha Ayisirayeli. Fumu yingumuka kuti Ayisirayeli ndiwu anguto charu Aamoni. (Ŵe 11:12, 13) Yapa Yefita wangulongo kuti wenga munthu bweka cha pamwenga wambula kuziŵa vinthu, kweni wayiziŵanga umampha mbiri kweniso waziŵanga mo Chiuta wachitiyanga ndi ŵanthu ŵaki. Iyu wangususka vo Aamoni akambanga ndipu wangulongo kuti (1) Ayisirayeli anguŵachitiyapu cha chipongu Aamoni, Amowabu, pamwenga Aedomu (Ŵe 11:14-18; Dt 2:9, 19, 37; 2Mb 20:10, 11); (2) Aamoni ajanga mucharu ichi cha pa nyengu yo Ayisirayeli alondanga charu ichi chifukwa chenga mumanja mwa Akanani. Ndipu Chiuta wangupereka fumu yawu Sihoni ndi charu chaki mumanja mwa Ayisirayeli; (3) Aamoni angukambapu cha kwa vyaka 300 kuvuli kuti charu cho mwajanga Ayisirayeli ntchawu. Mwaviyo pengavi chifukwa chakuvwika chakukambiya kuti charu cho chenga chawu.—Ŵe 11:19-27.
it-2 27 ¶3
Yefita
Yefita wanguyivwisa nkhani yosi chifukwa wangulongo kuti yakwaskananga ndi kusopa Chiuta. Iyu wangukamba kuti Yehova Chiuta wangupereka charu ichi kwa Ayisirayeli, pa chifukwa ichi atingi aperekengi cha chinanga ndi malu ngamanavi ku ŵanthu wo asopanga achiuta aboza. Iyu wanguzumbuwa chiuta wa Aamoni kuti Kemoshi. Anyaki akambanga kuti wabudiska. Ndipu chinanga kuti Aamoni chiuta wawu wenga Milikomu ndipu Amowabu wenga Kemoshi, kweni ŵanthu ŵenaŵa asopanga achiuta anandi. Solomoni wangwambiska kusopa Kemoshi mu Isirayeli chifukwa cha anthukazi a mitundu yinyaki wo wanguto. (Ŵe 11:24; 1Mf 11:1, 7, 8, 33; 2Mf 23:13) Kweniso mwakukoliyana ndi vo akaswiri anyaki akamba, mazu ngakuti “Kemoshi” ngang’anamuwa “Wakuthereska.” (Wonani Gesenius’s Hebrew and Chaldee Lexicon, lo likufwatulika ndi S. Tregelles, 1901, p. 401.) Yefita watenere kuti wanguzumbuwa chiuta mwenuyu chifukwa Aamoni akambanga kuti Kemoshi ndiyu watiŵawovya kuthereska mafuku nganyaki ndi kulonda charu chawu.
Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
it-2 26
Yefita
Yefita Wenga Mwana Wapadondu Cha. Chinanga kuti anyina aku Yefita ŵenga ahuli, kweni venivi ving’anamuwa kuti Yefita wenga mwana wapadondu cha. Anyina ŵenga ahuli ŵechendatolani ndi Giliyadi nge munthukazi wachiŵi, nge mo venge ndi Rahabi yo wenga huli wechendatolani ndi Salimoni. (Ŵe 11:1; Yos 2:1; Mt 1:5) Uneneska wakuti Yefita wenga mwana wapadondu cha unguziŵika pa nyengu yo abali ŵaki wo Giliyadi wangubaliya pa muwolu waki mura angumudikiska kuti waleki kulondiyaku chihara. (Ŵe 11:2) Chifukwa chinyaki ntchakuti, Yefita wangusankhika kuja mulongozgi wa ŵanthu aku Giliyadi (ndipu anyaki mwa ŵanthu wo walamuliyanga ŵenga abali ŵaki). (Ŵe 11:11) Chinyaki so ntchakuti Yefita wangupereka sembi kwaku Yehova pa chihema. (Ŵe 11:30, 31) Vinthu vosi ivi vatingi vichitikikengi cha wakaŵengi mwana wapadondu chifukwa dangu lakambanga mwakuvwika umampha kuti: “Mwana wapadondu wangaserenga cha mu mpingu waku Yehova. Ŵana ŵaki angaserenga cha mu mpingu waku Yehova, mpaka mugonezi wa 10.”—Dt 23:2.
DECEMBER 27–JANUARY 2
CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | ŴERUZGI 13-14
“Vo Apapi Angasambira Kwaku Manowa ndi Muwolu Waki”
w13-CN 8/15 16 ¶1
Makolo—Phunzitsani Ana Anu Kuyambira Ali Akhanda
Taganizirani za munthu wina wa fuko la Dani, dzina lake Manowa, amene ankakhala m’tauni ya Zoari ku Isiraeli. Mngelo wa Yehova anauza mkazi wa Manowa, yemwe anali wosabereka, kuti adzabereka mwana wamwamuna. (Ower. 13:2, 3) Manowa ndi mkazi wake ayenera kuti anasangalala kwambiri atamva zimenezi koma panali zina zimene zinkawadetsa nkhawa. Manowa anapemphera kuti: “Yehova, lolani kuti munthu wa Mulungu woona amene munam’tuma, abwerenso kuti adzatilangize zoyenera kuchita ndi mwana amene adzabadweyo.” (Ower. 13:8) Manowa ndi mkazi wake ankafunitsitsa kulera bwino mwanayo. Iwo ayenera kuti anaphunzitsa mwana wawo, dzina lake Samisoni, chilamulo cha Mulungu ndipo zotsatira zake zinali zabwino. Baibulo limanena kuti: “Kenako mzimu wa Yehova unayamba kugwira ntchito pa [Samisoni].” Izi zinachititsa kuti Samisoni achite zinthu zambiri zodabwitsa pa nthawi imene anali woweruza wa Aisiraeli.—Ower. 13:25; 14:5, 6; 15:14, 15.
w05-CN 3/15 25-26
Samsoni Anapambana Chifukwa cha Mphamvu za Yehova
Pamene Samsoni anali kukula, ‘Yehova anam’dalitsa.’ (Oweruza 13:24) Tsiku lina Samsoni anapita kwa bambo ndi mayi ake ndi kuwauza kuti: “Ndapenya mkazi m’Timna wa ana aakazi a Afilisti; ndipo tsono munditengere uyu akhale mkazi wanga.” (Oweruza 14:2) Tangoganiza mmene iwo anadabwira. M’malo mopulumutsa Israyeli m’manja mwa adani oponderezawo, mwana wawo akufuna kukwatira mkazi wamtundu umenewo. Kukwatira mkazi wolambira milungu yachikunja kunali kotsutsana ndi Chilamulo cha Mulungu. (Eksodo 34:11-16) Pachifukwa chimenechi, makolo akewo anatsutsa nati: “Kodi palibe mkazi mwa ana aakazi a abale ako, kapena mwa anthu a mtundu wanga onse, kuti wamuka kutenga mkazi wa Afilisti osadulidwawo?” Koma Samsoni anaumirirabe nati: “Nditengereni iye, pakuti andikonda pamaso panga [“ndiye woyenera kwa ine,” NW].”—Oweruza 14:3.
Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
w05-CN 3/15 26 ¶1
Samsoni Anapambana Chifukwa cha Mphamvu za Yehova
Kodi mkazi wachifilisti ameneyu anali “woyenera” motani kwa Samsoni? Buku lotchedwa Cyclopedia lolembedwa ndi McClintock ndi Strong limati, sikuti anali woyenera m’lingaliro lakuti anali “wokongola, wosangalatsa, kapena wokopa ayi, koma anali woyenera mogwirizana ndi kukwaniritsa cholinga chake.” Kukwaniritsa cholinga chotani? Lemba la Oweruza 14:4 limafotokoza kuti Samsoni “anali kufuna kutola chifukwa ndi Afilisti.” Samsoni ankafuna mkaziyo kuti apezerepo mpata wolimbana ndi Afilistiwo. Samsoni atakula, “mzimu wa Yehova unayamba kum’fulumiza mtima,” kapena kuti kumulimbikitsa kuchitapo kanthu. (Oweruza 13:25) Chotero mzimu woyera ndi umene unalimbikitsa Samsoni kupereka pempho lake lodabwitsali lokhudza mkazi ameneyu, komanso ndi umene unali kum’tsogolera pa ntchito yake yonse monga woweruza wa Israyeli. Kodi mpata umene Samsoni anali kuufuna unapezeka? Choyamba tiyeni tione mmene Yehova anam’tsimikizira kuti adzam’thandiza.