MUTU 14

“Tosi Pamoza Takoliyana”

Vo wupu wakulongozga ungusankha vinguchitiska kuti mipingu yikoliyani

Nkhani iyi yatuliya pa Machitidu 15:13-35

1, 2. (a) Kumbi wupu wakulongozga wa mu nyengu ya akutumika wakhumbikanga kumuka mafumbu nanga? (b) Kumbi ntchinthu wuli chinguwovya abali ŵenaŵa kuti akoliyani fundu yimoza?

AKUTUMIKA kweniso ŵara ŵenga muchipinda ku Yerusalemu ndipu akambiskananga nkhani yakukhumbika ukongwa. Weyosi walindizganga vo wupu wakulongozga wenuwu watingi usankhengi. Nkhani yakudumulika yingwambisa mafumbu ngakusuzga ukongwa. Kumbi Akhristu akhumbikanga kulondo Dangu laku Mozesi? Nanga kumbi Ayuda kweniso ŵanthu amitundu yinyaki wo ŵenga Akhristu akhumbikanga kuchita vinthu mwakupambana?

² Anthulumi wo alongozganga angukambiskana maukaboni nganandi. Yiwu angaziŵanga mauchimi nga mu Mazu ngaku Chiuta kweniso angujiwone ŵija maukaboni nganthazi ngakuti Yehova watiŵatumbika. Weyosi wangukonkhoska maŵanaŵanu ngaki mwakufwatuka pa vo waziŵanga pa nkhani iyi. Vo anguchita vinguwovya kuti wosi akoliyani fundu yimoza. Venivi valongonga kuti mzimu waku Yehova waŵalongozganga. Kweni kumbi anthulumi ŵenaŵa anguzomereza kuti mzimu wenuwu uŵalongozgi?

3. Kumbi kusambira nkhani ya mubuku la Machitidu chaputala 15 kungatiwovya wuli?

³ Abali ŵenaŵa akhumbikanga kuja ndi chivwanu kweniso chiganga kuti azomerezi mzimu wakupaturika kuti uŵalongozgi. Kweni venivi vatingi vichitisengi kuti alongozgi Achiyuda aŵatinkhi ukongwa. Kweniso atingi asuskikengi ukongwa ndi abali wo achichizganga Akhristu anyawu kuti alondongi Dangu laku Mozesi. Kumbi wupu wakulongozga watingi uchitengi wuli? Tiyeni tiwoni. Po tikambiskana nkhani yeniyi, tiwonengi mo anthulumi ŵenaŵa angulongore chakuwoniyapu chamampha cho Wupu Wakulongozga wa Akaboni aku Yehova ulondo mazuŵa nganu. Nasi nge Akhristu, tikhumbika kulondo chakuwoniyapu chawu chamampha asani tisankha vakuchita kweniso pakumalana ndi masuzgu ngo tikumana nangu pa umoyu widu.

“Vikoliyana ndi Mazu ngo nge mu vo Achimi Akulemba” (Machitidu 15:13-21)

4, 5. Kumbi ndi mazu nga uchimi nanga ngo Yakobe wangukamba?

⁴ Yakobe yo wenga wakusambira kweniso mvurwa waku Yesu wangulongoro.a Viwoneka kuti iyu ndiyu wenga cheyamani pa nkhumanu yeniyi. Mazu ngo iyu wangukamba ngangukoliyana ndi vo gulu lingukamba. Pa nkhumanu yeniyi Yakobe wangukamba kuti: “Simiyoni wakonkhoska mwakuvwika umampha mo Chiuta wangung’anamukiya kakwamba ku ŵanthu amitundu yinyaki kuti watomu ŵanthu akuti aziŵikengi ndi zina laki. Ndipu venivi vikoliyana ndi mazu ngo nge mu vo achimi akulemba.”—Machi. 15:14, 15.

⁵ Mazu ngo Simiyoni pamwenga Simoni Peturo wangukamba ndipuso maukaboni ngo Baranaba ndi Paulo angukamba, ngangumuwovya Yakobe kukumbuka malemba ngakukoliyana ndi nkhani yo akambiskananga. (Yoha. 14:26) Wati wakamba mazu ngenanga ngakuti “vikoliyana ndi Mazu ngo nge mu vo Achimi Akulemba,” Yakobe wanguko mazu ngo ngasanirika pa Amosi 9:11, 12. Buku lenili lenga mugulu la Malemba nga Chiheberi ngo ngaziŵikanga kuti vo “achimi akulemba.” (Mate. 22:40; Machi. 15:16-18) Mungawona kuti mazu ngo Yakobe wanguko ngapambanaku ndi mazu ngo ngasanirika mu buku la Amosi mazuŵa nganu. Viwoneka kuti Yakobe wanguko mazu mu Bayibolu la Chigiriki la Septuagint lo akufwatuliya Malemba nga Chiheberi.

6. Kumbi Malemba nganguŵawovya wuli abali a mu wupu wakulongozga po akambisananga?

⁶ Kuziya mwa mchimi Amosi, Yehova wangukambiya limu kuti nyengu yituza po “ndazamujintha msasa waku Davidi,” kung’anamuwa muzeri wa mafumu wo mwazamutuwa Mesiya. (Ezeki. 21:26, 27) Kumbi Yehova watingi wachitengi vinthu ndi mtundu wa Ayuda pe kuti wafiski uchimi wenuwu? Awa. Uchimi ungulutirizga kukamba kuti “ŵanthu amitundu yosi” azamuwunganisika pamoza nge “ŵanthu wo aziŵika ndi zina [laku Chiuta].” Kumbukani kuti Peturo wangusimikiziya fundu yeniyi chifukwa wangukamba kuti Chiuta “wakupambanisapu cha isi [Ayuda wo ŵenga Akhristu] ndi yiwu [Akhristu amitundu yinyaki], kweni wakutowesa mitima yawu chifukwa cha chivwanu chawu.” (Machi. 15:9) Mu mazu nganyaki tingakamba kuti Chiuta wakhumbanga kuti Ayuda kweniso ŵanthu amitundu yinyaki azilamuliyi mu Ufumu waki. (Aro. 8:17; Aefe. 2:17-19) Palivi uchimi wo ukamba kuti ŵanthu amitundu yinyaki akhumbika dankha kudumulika pamwenga kung’anamukiya dankha ku Chiyuda kuti akalamuliyi mu Ufumu waku Chiuta.

7, 8. (a) Kumbi Yakobe wangupereka maŵanaŵanu wuli? (b) Kumbi mazu ngo wangukamba ngang’anamuwanganji?

⁷ Wati wavwa maukaboni nganthazi kweniso fundu za mu Malemba zenizi, Yakobe wangukamba kuti: “Ini ndiyeruzga kuti tileki kusuzga ŵanthu akutuliya mu mitundu yinyaki wo ang’anamukiya kwaku Chiuta. Kweni tiŵalembe kuti akani vinthu vakufipiskika ndi angoza, ureŵi, nyama zo azinyongoro, ndipuso ndopa. Pakuti kwamba kali ŵanthu aja achipharazga mumatawuni ngakupambanapambana vo Mozesi wakulemba, chifukwa viŵerengeka mwakukweza mumasinagogi pa sabata peposi.”—Machi. 15:19-21.

⁸ Kumbi Yakobe wangukamba mazu ngakuti “ini ndiyeruzga,” chifukwa chakuti ndiyu wenga ndi nthazi ukongwa kuphara abali anyaki wosi pamwenga chifukwa chakuti iyu ndiyu wenga cheyamani pa nkhumanu iyi? Awa! Mazu nga Chigiriki ngo akungafwatuliya kuti “ini ndiyeruzga,” ngangang’anamuwa so kuti “ini ndiwona kuti” pamwenga “maŵanaŵanu ngangu ngakuti.” Yapa viwoneka kuti Yakobe wayeruzganga cha, kweni mumalu mwaki waperekanga maŵanaŵanu ngaki kuti abali aŵanaŵaniyepu maukaboni ngo wanguvwa kweniso vo Malemba ngakambanga pa nkhani yo.

9. Kumbi vo Yakobe wangukamba vinguwovya wuli?

⁹ Kumbi maŵanaŵanu ngo Yakobe wangukamba ngenga ngakovya? Hinya, chifukwa akutumika kweniso ŵara ŵati akambiskana anguzomerezana nayu. Kumbi vo wangukamba vinguwovya wuli? Chakwamba, vinguwovya kuti Akhristu wo ŵenga Ayuda ‘aleki kusuzga’ Akhristu amitundu yinyaki mwakuŵachichizga kuti alondongi Dangu laku Mozesi. (Machi. 15:19) Chachiŵi, vo angusankha valongonga kuti atumbika njuŵi ya Akhristu achiyuda, wo kwa vyaka vinandi avwanga ‘vo Mozesi wakulemba, chifukwa vaŵerengekanga mwakukweza mumasinagogi pa sabata peposi.’b (Machi. 15:21) Vo angusankha vinguwovya kuti Ayuda kweniso Akhristu amitundu yinyaki akoliyani. Kuluska vosi, vo angusankha vingukondwesa Yehova Chiuta yo wakhumba kuti ŵanthu wosi akoliyanengi. Iyi yenga nthowa yamampha yakumalisiya mphindanu yo yatingi yichitiskengi kuti ŵanthu aku Chiuta aleki kukoliyana mumpingu! Nthowa yeniyi njakovya so ukongwa kwa Akhristu mazuŵa nganu!

Albert Schroeder wakamba nkhani pa unganu wa vyaru mu 1998

10. Kumbi Wupu Wakulongozga mazuŵa nganu ulondo wuli chakuwoniyapu cha wupu wakulongozga wa munyengu ya akutumika?

¹⁰ Nge mo tingusambiriya mu mutu wajumpha, Wupu Wakulongozga wa Akaboni aku Yehova mazuŵa nganu, ulondo vo wupu wakulongozga wa mu nyengu ya akutumika wachitanga ndipu uthemba Yehova yo Walamuliya Chilengedu Chosi kweniso Yesu Khristu yo ndi Mutu wa mpingu.c (1 Akori. 11:3) Kumbi Wupu Wakulongozga uchita wuli venivi? Mubali Albert D. Schroeder, yo wateŵetiyanga mu Wupu Wakulongozga kwambiya mu 1974 mpaka po wangumaliziya uteŵeti waki panu pacharu chapasi mu March 2006, wangukamba kuti: “Wupu Wakulongozga ukumana pa chitatu chechosi ndipu utamba nkhumanu yawu ndi pempheru kuti apemphi mzimu waku Yehova kuti uŵalongozgi. Yiwu awonesesa kuti nkhani yeyosi kweniso fundu yeyosi yo asankha yikoliyana ndi vo Mazu ngaku Chiuta ngakamba.” Mwakuyanana waka, Milton G. Henschel yo wakuteŵetiyapu mu Wupu Wakulongozga kwa nyengu yitali ndipu wakumaliza uteŵeti waki panu pacharu chapasi mu March 2003, wangufumba fumbu lakukhumbika ukongwa mukilasi nambala 101 la Sukulu ya Giliyadi. Iyu wangufumba kuti: “Kumbi pe gulu linyaki lelosi panu pacharu chapasi lo alongozgi ŵaki agwiriskiya ntchitu Bayibolu, lo ndi Mazu ngaku Chiuta pakusankha vinthu vakukhumbika ukongwa?” Yapa ntchakuziŵaziŵa.

“Atumi Ŵanthu wo Anguŵasankha” (Machitidu 15:22-29)

11. Kumbi ndi vinthu wuli vo wupu wakulongozga unguchita kuti mipingu yiziŵi vo angusankha?

¹¹ Wupu wakulongozga ku Yerusalemu ungukoliyana fundu yimoza pa nkhani ya kudumulika. Kuti abali alutirizgi kukoliyana mumpingu, akhumbikanga kuŵakambiya mwakuvwika umampha kweniso mwachanju vo angukoliyana. Kumbi atingi achitengi wuli venivi? Nkhani iyi yikamba kuti: “Sonu akutumika ndi ŵara kweniso mpingu wosi, angusankha kuti atumi ŵanthu wo anguŵasankha pakati pawu kuti aluti ku Antiyoke limoza ndi Paulo kweniso Baranaba. Yiwu angutuma Yudasi yo wadanikanga kuti Barasaba ndipuso Sila, ŵanthu wo alongozganga pakati pa abali.” Kusazgapu yapa, angulemba so kalata yo angupaska abali ŵenaŵa kuti yikaŵerengeki ku mipingu yosi ya ku Antiyoke, Siriya ndi Kilikiya.—Machi. 15:22-26.

12, 13. Kumbi penga umampha wuli wakutumiza (a) Yudasi ndi Sila? (b) Kalata yakutuliya ku wupu wakulongozga?

¹² Yudasi ndi Sila ndiwu “alongozganga pakati pa abali” anayi wo angutumika ndipu ŵenga akwenere kumiya wupu wakulongozga. Vo wupu wakulongozga unguchita pakutumiza abali anayi vinguwovya abali kuziŵa kuti angupinga nkhani ya kudumulika pe cha, kweni angupinga so ulongozgi wasonu wakutuliya ku wupu wakulongozga. Kuza kwa “ŵanthu wo anguŵasankha” kunguwovya kuti Akhristu Achiyuda a ku Yerusalemu akoliyanengi ukongwa ndi Akhristu amitundu yinyaki mumipingu. Vo abali a mu wupu wakulongozga anguchita pakutumiza abali ŵenaŵa vingulongo chanju kweniso zeru! Tikayika cha kuti venivi vinguwovya ŵanthu aku Chiuta kuti ajengi mwachimangu kweniso mwakukoliyana.

MO WUPU WAKULONGOZGA UGWIRIYA NTCHITU MAZUŴA NGANU

Nge mo venge ndi Akhristu a mu nyengu ya akutumika, Akaboni aku Yehova mazuŵa nganu alongozgeka ndi Wupu Wakulongozga. Mu wupu wenuwu mwe abali akusankhika kweniso akujipereka ndipu akumana sabata yeyosi. Abali a mu Wupu Wakulongozga akugaŵika kuti ateŵetiyengi mu makomiti 6 nga Wupu Wakulongozga, ndipu komiti yeyosi yigwira ntchitu yaki.

Komiti ya Akukumaniska, yiwonere nkhani zakukwaskana ndi marangu kweniso yiwona asani mphakwenere kudana atolankhani kuti yikonkhoski vo tigomezga. Yitovya so asani kwachitika masoka nga chilengedu, abali atombozgeka kweniso asani kwachitika vinthu vinyaki vamabuchibuchi vakukwaskana ndi Akaboni aku Yehova pacharu chosi.
Komiti Yakuwonere Ateŵeti a pa Beteli, yiphwere mwauzimu kweniso mwakuliŵavu wo ateŵete mu maofesi nga nthambi nga Akaboni aku Yehova pacharu chosi. Yiwona so asani mphakwenere kusazgiyaku ateŵeti anyaki wo akhumba kuchiteŵete mu maofesi nga nthambi.
Komiti Yakuwonere Ntchitu Yakusindikiza Mabuku, yiwonere ntchitu yakusindikiza kweniso kutumiza mabuku ngidu pacharu chosi. Yiwonere so nyumba zakusindikiziyamu mabuku ndipuso nyumba zinyaki zo gulu ligwiriskiya ntchitu. Yiwonere ntchitu yakuzenga maofesi nga nthambi, Nyumba za Ufumu ndipuso malu ngakuchitiyapu maunganu. Yiwonesesa kuti ndalama zo ziperekeka kuti ziŵovyi pa ntchitu za Ufumu zigwira ntchitu mwakwenere.
Komiti Yakuwonere Uteŵeti, yiwonere ntchitu yakupharazga kweniso chechosi chakukwaskana ndi ŵara mumpingu, akuwonere madera, apayiniya apade kweniso a nyengu zosi. Komiti iyi ndiyu yisankha so abali kuti akasere Sukulu ya Giliyadi kuti alutisi panthazi ntchitu yakupharazga pacharu chosi.
Komiti Yakuwonere Ntchitu Yakusambiza, yiwonere ntchitu yakunozga nkhani za pa maunganu ngadera, ngachigaŵa kweniso ngampingu kusazgapu vinthu vakuvwisiya ndi mavidiyo. Komiti iyi ndiyu yisankha vinthu vo asambira ku Sukulu ya Giliyadi, Sukulu ya Uteŵeti wa Upayiniya ndipuso masukulu nganyaki. Yinozga so mapulogilamu ngauzimu nga ateŵeti a pabeteli.
Komiti Yakuwonere Ntchitu Yakulemba Mabuku, yiwonere ntchitu yakunozga chakurya chauzimu cho chiperekeka mumipingu ndipuso ku ŵanthu anyaki. Yimuka so mafumbu ngakukwaskana ndi Bayibolu, yiwonere ntchitu yakufwatuliya yo yichitika pacharu chosi ndipuso ntchitu yakulemba maseŵeru ndi nkhani zachisanisani.

Abali a mu Wupu Wakulongozga athemba mzimu wakupaturika pakusankha vakuchita. Ndipu yiwu atijiwona kuti ndiwu alongozgi a ŵanthu aku Yehova cha. Mumalu mwaki, mwakuyanana ndi Akhristu wosi akusankhika pacharu chapasi, yiwu “alutirizga kulondo Mwanawambereri [Yesu Khristu] kwekosi ko waluta.”—Chivu 14:4.

¹³ Mukalata iyi mwenga ulongozgi wakuvwika umampha wakukwaskana ndi Akhristu amitundu yinyaki pa nkhani yakudumulika kweniso vo akhumbikanga kuchita kuti Yehova walutirizgi kuŵayanja ndipuso kuŵatumbika. Fundu yikulu mukalata iyi yenga yakuti: “Pakuti mzimu wakupaturika kweniso isi, tawona kuti nkhwakwenere cha kukusazgiyanipu mphingu yinyaki kupatuwaku vinthu vakukhumbika ivi: mulutirizgi kukana vinthu vakuperekeka sembi kwa angoza, ndopa, nyama zo azinyongoro kweniso ureŵi. Asani muyesesengi kukana vinthu venivi, vinthu vikuyendiyeningi umampha. Titikukhumbiyani umoyu wamampha.”—Machi. 15:28, 29.

14. Ntchifukwa wuli ŵanthu aku Yehova akoliyana mucharu ichi cho ŵanthu mbakugaŵikana?

¹⁴ Mazuŵa nganu, Akaboni aku Yehova akujumpha 8 miliyoni mumipingu yakujumpha 100,000 pacharu chosi chapasi akoliyana kweniso agomezga vinthu vimoza. Ntchifukwa wuli isi tikoliyana po ŵanthu anandi mazuŵa nganu asankhana mitundu kweniso achita vinthu vachiwawa? Ve viyo chifukwa Yesu Khristu yo ndi Mutu wa mpingu wapereka ulongozgi wakuvwika umampha kuziya mwa “kapolu wakugomezgeka ndi wazeru,” kung’anamuwa Wupu Wakulongozga. (Mate. 24:45-47) Chinyaki ntchakuti abali avwiya ndi mtima wosi ulongozgi wo Wupu Wakulongozga upereka.

“Angukondwa Ukongwa Chifukwa cha Kuvwa Mazu Ngakuchiska” (Machitidu 15:30-35)

15, 16. Kumbi nkhani yakudumulika yingumala wuli, nanga chinthu wuli cho chinguwovya kuti yimali umampha?

¹⁵ Nkhani ya mubuku la Machitidu yititikambiya kuti abali a ku Yerusalemu ŵati afika ku Antiyoke, “anguwunganisa pamoza gulu losi la ŵanthu ndipu anguŵapaska kalata yo.” Kumbi abali anguvwa wuli ŵati alonde ulongozgi kutuliya ku wupu wakulongozga? “Ŵati ayiŵerenga, angukondwa ukongwa chifukwa cha kuvwa mazu ngakuchiska.” (Machi. 15:30, 31) Kusazgiyapu yapa, Yudasi ndi Sila “anguchiska abali ndi nkhani zinandi ndipuso anguŵawovya kuti aje akukho.” Chifukwa cha venivi anthulumi ŵenaŵa adanika kuti “achimi,” nge mo venge ndi Baranaba, Paulo kweniso anyaki wo adanikanga kuti achimi kung’anamuwa kuti wo apharazga pamwenga kuchita khumbu laku Chiuta.—Machi. 13:1; 15:32; Eki. 7:1, 2.

¹⁶ Yehova wangutumbika vo wupu wakulongozga unguchita pakumaliska nkhani yakudumulika yo yengapu. Ntchinthu wuli cho chinguwovya kuti nkhani iyi yimali umampha? Ulongozgi wakutuliya mu Mazu ngaku Chiuta kweniso mzimu wakupaturika ndiwu unguwovya wupu wakulongozga kupereka ulongozgi wa pa nyengu yaki. Kusazgiyapu yapa, wupu wakulongozga unguchita vinthu mwachanju pakuziŵiska mipingu vo ungukoliyana.

17. Kumbi akuwonere madera ayezga wuli chakuwoniyapu chaku Paulo, Baranaba, Yudasi ndi Sila?

¹⁷ Pakulondo chakuwoniyapu chenichi, Wupu Wakulongozga wa Akaboni aku Yehova mazuŵa nganu, upereka ulongozgi pa nyengu yaki kwa abali pacharu chosi. Asani akoliyana fundu yinyaki yiwu aziŵiska mipingu. Nthowa yimoza yo agwiriskiya ntchitu nkhuziya mwa akuwonere madera. Abali akujipereka ŵenaŵa atende mipingu yakupambanapambana kuti achiski ndi kupereka ulongozgi wakuvwika umampha. Nge mo Paulo ndi Baranaba achitiyanga, yiwu amaliya nyengu yinandi, ‘pakusambiza ndi kupharazga uthenga wamampha wa mazu ngaku Yehova.’ (Machi. 15:35) Nge mo venge ndi Yudasi ndi Sila, yiwu ‘achiska abali ndi nkhani zinandi ndipuso atiŵawovya kuti aje akukho.’

18. Kumbi ndi vinthu wuli vo ŵanthu aku Chiuta atenere kuchita kuti Yehova walutirizgi kuŵatumbika?

¹⁸ Nanga mipingu yikhumbika kuchitanji? Kumbi ntchinthu wuli cho chingawovya mipingu kuti yilutirizgi kuja mwachimangu ndipuso mwakoliyana mucharu ichi cho ŵanthu mbakugaŵikana? Kumbukani kuti pati pajumpha nyengu, Yakobe wangulemba so kuti: “Zeru yakutuwa kuchanya, chakwamba njakutowa, pavuli paki njachimangu, njakoloŵa, njakunozgeka kuvwiya . . . Ndipu chipasu chaurunji chipandika po pe chimangu, chifukwa cha ŵanthu wo achita vinthu mwachimangu.” (Yako. 3:17, 18) Tiziŵa cha asani Yakobe wakumbukanga vinthu vo vinguchitika pa nkhumanu yo yinguchitikiya ku Yerusalemu. Kweni nkhani iyi ya mubuku la Machitidu chaputala 15, yatiwovya kuziŵa kuti Yehova watumbika ŵanthu ŵaki pijapija asani achita vinthu mwakukoliyana kweniso aja mwachimangu.

19, 20. (a) Kumbi pe ukaboni wuli wo ulongo kuti ŵanthu a mumpingu wa ku Antiyoke ajanga mwachimangu kweniso akoliyananga? (b) Kumbi Paulo ndi Baranaba angwamba kuchitanji?

¹⁹ Pe ukaboni wakukwana wakuti abali mumpingu wa ku Antiyoke angwamba kuja mwachimangu kweniso mwakukoliyana. Mumalu mwakupwakasana ndi abali wo angutuliya ku Yerusalemu, abali a ku Antiyoke anguwonga Yudasi ndi Sila. Bayibolu likamba kuti: “Ŵati ajaku kwa mazuŵa nganandiku, abali angulayirana nawu mwachimangu, ndipu anguwere kwaku wo anguŵatuma,” kung’anamuwa ku Yerusalemu.d (Machi. 15:33) Tigomezga so kuti abali ku Yerusalemu angukondwa ukongwa, ŵati avwa vo abali ŵaŵi angukamba vakukwaskana ndi ulendu wawu. Titimuwonga ukongwa Yehova chifukwa cha lisungu lo wanguŵalongo kuti afiski vo angulutiya!

²⁰ Paulo ndi Baranaba wo angulutirizga kuja ku Antiyoke, angwamba kugwira ntchitu yakupharazga mwaphamphu nge mo achitiya akuwonere madera mazuŵa nganu asani atende mipingu. (Machi. 13:2, 3) Abali ŵenaŵa venga vitumbiku ku ŵanthu aku Yehova! Kumbi Yehova wanguŵagwiriskiya wuli ntchitu apharazgi aphamphu ŵaŵi ŵenaŵa, nanga wanguŵatumbika wuli? Tikambiskanengi venivi mu Mutu 15.

Ama ndi mwana wawu ŵe pa unganu wachigaŵa ndipu awona mubuku la “Mayankho a Zimene Achinyamata Amafunsa—Buku Lachiŵiri.” — Mazuŵa nganu Akhristu ayanduwa ndi chakurya chauzimu cho chiperekeka ndi Wupu Wakulongozga kweniso abali wo amiya wupu wenuwu

YAKOBE WENGA “MVURWA WA AMBUYA”

Yakobe, mwana waku Yosefi ndi Mariya ndiyu watamba kuzumbulika pa mundandanda wa avurwa aku Yesu. (Mate. 13:54, 55) Mwaviyo, tingakamba kuti iyu ndiyu wenga mwana wachiŵi waku Mariya. Yakobe wakuliyanga limoza ndi Yesu ndipu wamuwonanga wachichita uteŵeti waki. Chifukwa cha fundu yeniyi tikayika cha kuti iyu waviziŵanga pamwenga wanguviwona “vakuziziswa” vaku Yesu. Kweni pa nyengu yo Yesu wachitanga uteŵeti waki, “avurwa ŵaki ŵengavi chivwanu mwaku iyu.” (Yoha. 7:5) Yakobe watenere kuti nayu wenga ndi maŵanaŵanu nge ngo abali ŵaki anyaki aku Yesu ŵenga nangu ngakuti Yesu “wazunguliya mutu.”—Mariko 3:21.

Kweni vinthu vingusintha Yesu wati wafwa ndi kuyuskika. Chinanga kuti Malemba nga Chigiriki ngazumbuwa ŵanthu atatu wo aziŵikanga ndi zina lakuti Yakobe, kweni pe ukaboni wo ulongo kuti Yesu wanguwoneke kwa mvurwa waki Yakobe mu mazuŵa 40 wati wayuskika. (1 Akori. 15:7) Panyaki venivi ndivu vingumuwovya Yakobe kuti wamuziŵi umampha mku waki. Kwali ndimu venge nadi, kweni mazuŵa 10 ngechendakwani kutuliya po Yesu wangukwere kuchanya, Yakobe, anyina ndi avurwa ŵaki anyaki anguwungana pamoza ndi akutumika muchipinda cha muchanya mo apempheranga.—Machi. 1:13, 14.

Mukuluta kwa nyengu, Yakobe wenga yumoza mwa ŵanthu wo atumbikikanga ukongwa mumpingu wa ku Yerusalemu chifukwa viwoneka kuti amuwonanga kuti we mugulu la “akutumika.” (Aga. 1:18, 19) Wakutumika Peturo wati watuzgika mujeri mwakuziziswa wangulongo ukaboni wakuti Yakobe watumbikikanga ukongwa chifukwa wangukambiya akusambira kuti: “Mukakambiyi Yakobe ndi abali vinthu venivi.” (Machi. 12:12, 17) Kweniso nkhani yakudumulika yati yafika kwa “akutumika ndi ŵara” ku Yerusalemu, Yakobe ndiyu wenga cheyamani pa nkhumanu yeniyi achikambiskana. (Machi. 15:6-21) Wakutumika Paulo wangukamba kuti Yakobe limoza ndi Kefa (Peturo) kweniso wakutumika Yohane, ndiwu “ŵenga nge vipilala” mumpingu wa ku Yerusalemu. (Aga. 2:9) Ndipuso pati pajumpha vyaka, Paulo wati wawere ku Yerusalemu pavuli pa ulendu waki wachitatu wa umishonale, wanguluta kwaku “Yakobe ndipu ŵara wosi ŵenga kweniko” kuti wakakonkhoski mo wangwende.—Machi. 21:17-19.

Pe ukaboni wanthazi wo ulongo kuti Yakobe yo Paulo wangumudana kuti “mvurwa wa Ambuya,” ndiyu wakulemba kalata kweniso buku la mu Bayibolu lo liziŵika ndi zina laki. (Aga. 1:19) Mukalata iyi, iyu wangujiyuyuwa ukongwa ndipu wangukambapu cha kuti iyu wenga wakutumika pamwenga mvurwa waku Yesu, kweni wangukamba kuti nde “kapolu waku Chiuta ndipuso wa Ambuya Yesu Khristu.” (Yako. 1:1) Kalata yaku Yakobe yilongore limu kuti waŵanaŵaniyanga ukongwa vinthu va muchilengedu kweniso ŵanthu nge mo Yesu wachitiyanga. Mwakuyeruzgiyapu, kuti wakonkhoski uneneska mwakuvwika umampha, Yakobe wangugwiriskiya ntchitu vinthu vakuziŵika umampha va muchilengedu nge mayiŵa nga munyanja, nyenyezi, kotcha kwa lumwi, maluŵa ngo ngaswera cha kufota, motu wo utotcha thundu ndipuso nyama zakuŵeta. (Yako. 1:6, 11, 17; 3:5, 7) Chiuta wangumupaska lusu lakuvwisa mo ŵanthu aŵanaŵaniya kweniso mo achitiya vinthu, ndipu venivi vingumuwovya kuti waperekengi ulongozgi wakovya kuti ŵanthu ajengi mwakukoliyana.—Yako. 1:19, 20; 3:2, 8-18.

Mazu ngaku Paulo ngo nge pa 1 Akorinto 9:5 ngalongo kuti Yakobe wenga wakuto. Bayibolu likambapu cha nyengu kweniso cho chinguchitiska kuti Yakobe wafwi. Kweni Josephus yo walembanga mbiri ya Chiyuda wangulemba kuti Porokiyo Fesito yo wenga nduna ya boma la Roma wati wafwa mu 62 C.E., kweniso Albinus yo wangusere mumalu mwaki wechendayambi kulamuliya, Ananus (Hananiya) yo wenga wasembi mura, “wanguwunganisa akweruzga a khoti la Sanihedirini kuti ayeruzgi Yakobe mvurwa waku Yesu yo wadanika so kuti Khristu kweniso ŵanthu anyaki.” Mwakukoliyana ndi vo Josephus wangukamba, Ananus “wanguŵasaniya ndi mulandu ŵanthu yaŵa wakuti aphwanya dangu ndipu wanguŵapereka kuti aponyeki mya.”

a Wonani bokosi lakuti, “Yakobe Wenga Mvurwa wa Ambuya,” papeji 112.

b Yakobe wanguzumbuwa mabuku ngo Mozesi wangulemba ngo musanirika Dangu pe cha, kweni musanirika so vinthu vinyaki vo Chiuta wanguchita wechendajalikiski Dangu laku Mozesi. Mwakuyeruzgiyapu, mubuku la Genezesi tiwona mo Chiuta wawone nkhani yakukwaskana ndi ndopa, ureŵi kweniso kusopa angoza. (Gene. 9:3, 4; 20:2-9; 35:2, 4) Mwaviyo, venivi vilongo kuti Yehova wakupereka fundu zo zigwira ntchitu ku ŵanthu wosi kwali mbayuda kweniso ŵanthu amitundu yinyaki.

c Wonani bokosi lakuti, “Mo Wupu Wakulongozga Ugwiriya Ntchitu Mazuŵa Nganu,” papeji 110.

d Mu Mabayibolu nganyaki pa vesi 34 akuŵikapu mazu ngakuti Sila wangusankha kuja ku Antiyoke. (King James Version) Chinanga kuti veviyo, mazu yanga ngawoneka kuti akwesa kusazgiyapu ŵaka.