Kuzirwa Kwa Ulongozgi Wa Arara

KUMBI MBAYANI WO ATENERE KUPEREKA ULONGOZGI KU ŴANA?

Ŵana akhumbika kulonde ulongozgi wo ungaŵawovya pa umoyu wawu kutuliya kwa arara. Nge apapi, yimwi ndimwi mutenere kuŵapaska ulongozgi ŵana ŵinu chifukwa mbudindu winu. Kweni, arara anyaki nawu angawovya ŵana ŵinu mwakuŵapaska ulongozgi.

NTCHIFUKWA WULI ULONGOZGI WA ARARA NGWAKOVYA?

Mu vyaru vinandi, achinyamata atanja cha kucheza ndi arara. Ŵananaŵaniyani fundu izi:

• Ŵana amaliya nyengu yawu yinandi kusukulu, kweniko kuja ŵana anandi kuluska asambizi kweniso ŵanthu anyaki arara.

• Asani aŵeruka kusukulu, achinyamata anyaki atachisaniya kuti panyumba palivi munthu chifukwa apapi ŵawu wosi aluta ku ntchitu.

• Kafukufuku munyaki walongo kuti ku United States, ŵana akwambiya vyaka 8 mpaka 12 atanja kuwonere TV, kuvwisiya sumu, kweniso kuseŵe magemu kwa maora pafufupi 6 zuŵa lelosi.a

Buku lakuti Hold On to Your Kids likamba kuti: “Mazuŵa nganu, achinyamata anandi afumba ulongozgi kwa achinyamata anyawu m’malu mwakufumba . . . anyinawu, awusewu, asambizi ndipuso ŵanthu anyaki ŵaraŵara wo angaŵawovya.”

KUMBI MUNGAPEREKA WULI ULONGOZGI?

Muchezengi nawu ŵana ŵinu.

FUNDU YA M’BAYIBOLU: “Sambiza mwana mu nthowa yo watenere kwendamu, ndipu chinanga wangakuwa wazamutuwamu cha.”—Nthanthi 22:6, mazu ngamumphata.

Mwakawi, ŵana akhumba kuti apapi ŵawu ndiwu aŵapaskengi ulongozgi. Ndipu akaswiri anyaki akamba kuti chinanga ŵana afiki vyaka va pakati pa 13 mpaka 19 awona mbwenu kuti ulongozgi wa apapi ŵawu ndiwu ngwakuzirwa ukongwa kuluska wa ŵana anyawu. Mwakuyeruzgiyapu, Dr Laurence Steinberg wangulemba vakukwaskana ndi achinyamata kuti: “Asani mwana wafika pa msinkhu wa unyamata kweniso panyengu yakuti wangafiska kuja pakuyija, watole mbwenu vo apapi ŵaki achita ndipuso vo asambiza.” Iyu wangulutirizga kukamba kuti: “Achinyamata akhumbisiska kuziŵa vo muŵanaŵana kweniso atanja kuvwisiya vo mulongoro, chinanga kuti ndi nyengu zosi cha po angazomereza pamwenga kuvwiya ulongozgi winu.”—You and Your Adolescent.

Pakuti ŵana akhumbisiska kuti apapi ŵawu ndiwu aŵapaskengi ulongozgi, muyesesengi kuŵawovya. Musaniyengi nyengu yakucheza ndi ŵana ŵinu, ndipu muŵakambiyengi vinthu vo yimwi muwona kuti vakuzirwa, mo muwone vinthu kweniso vinthu vo mwakumana navu pa umoyu winu.

Mukambiyengi munthu munyaki kuti wamuwovyi.

FUNDU YA M’BAYIBOLU: “Munthu yo watenda ndi ŵanthu azeru wazamuja wazeru.”—Nthanthi 13:20.

Kumbi muwona kuti pe munthu munyaki yo mutimugomezga yo wangapereka ulongozgi wamampha ku mwana winu? Kumbi mungamukambiya kuti wachezengi ndi mwana winu? Ivi ving’anamuwa kuti udindu winu nge mpapi wamala cha, mukhumbika kumusambiza mbwenu mwana winu. Kweni ulongozgi wo munthu yo mutimugomezga wangapereka, ungamuwovya so kuti wakuwi umampha. Mwakuyeruzgiyapu, Timote yo wazumbulika m’Bayibolu wanguyanduwa ukongwa chifukwa chakwanjana ndi wakutumika Paulo. Ndipu Paulo nayu wanguyanduwa chifukwa chakwanjana ndi Timote.—Afilipi 2:20, 22.

Mazuŵa nganu, mabanja nganandi ngajaliya pamoza cha chifukwa chakuti agogu ŵawu, asibweni ŵawu, ankhazi ŵawu ndipuso achibali ŵawu anyaki aja mucharu chinyaki. Asani ndimu viliri ndi yimwi, muyesesengi kuwovya ŵana ŵinu kusambira ku ŵanthu arara wo ŵe ndi nkharu yamampha yo namwi mukhumba kuti ŵana ŵinu aje nayu.